როგორ გახდა ღვთის სახელი ცნობილი?

ბიბლიაში ჩაწერილია ფსალმუნმომღერალ დავითის შემდეგი სიტყვები: „ქებას ვუმღერებ ღვთის სახელს“. დავითმა იცოდა ღვთის სახელი და ის მღეროდა: „კურთხეული იყოს იეჰოვა  . . . კურთხეული იყოს მისი დიდებული სახელი“ (ფსალმუნები 69:30; 72:18, 19). ქართულ ენაზე ღვთის სახელის ყველაზე გავრცელებული ფორმაა „იეჰოვა“. ეს სახელი ბიბლიაში დაახლოებით 7 000-ჯერ გვხვდება და ის არის ღვთის ებრაული სახელის הוה-ს ეკვივალენტი.

გასულ საუკუნეებში ღვთის სახელი მხოლოდ ბიბლიაში არ გამოიყენებოდა. მაგალითად, ლათინური სიტყვები „ბენედიქტუს სიტ იეჰოვა დეუს“, რაც ნიშნავს „დაე, განდიდდეს იეჰოვა ღმერთი“, გვხვდება ოქროს მონეტებზე, რომლებსაც მრავალი წლის მანძილზე შვეიცარიაში ჭრიდნენ [1]. გასული რამდენიმე ასწლეულის განმავლობაში ღვთის სახელი, რომელიც ებრაულ თუ ლათინურ ენებზე იყო გამოსახული, ჩნდებოდა ათასზე მეტ სხვადასხვა სახის მონეტაზე, მედალსა თუ პატარა მრგვალ ფირფიტებზე, რომლებსაც მონეტების ნაცვლად იყენებდნენ.

რამ გამოიწვია ღვთის სახელის ასე ფართოდ გავრცელება, რაზეც ამ გვერდებზე ნაჩვენები მონეტებიც მოწმობს?

რატომ იყენებდნენ ღვთის სახელს?

მე-16 საუკუნის დასაწყისში კათოლიკეებსა და პროტესტანტ რეფორმატორებს შორის იფეთქა რელიგიურმა ომმა, რომელმაც შემდგომში მთელი დასავლეთი ევროპა მოიცვა. რამდენიმე პროვინციამ, რომლებიც ესპანეთს ეკუთვნოდა, ზურგი აქცია რომის კათოლიკურ ეკლესიას, რომელიც იმ დროს გაბატონებული იყო, და რეფორმატორულ ეკლესიას მიემხრო. შედეგად, რელიგიურ ნიადაგზე სამოქალაქო ომი გაჩაღდა. დაპირისპირებული მხარეები ფართოდ იყენებდნენ წარწერებიან და გამოსახულებებიან მონეტებს, რითაც როგორც ერთ, ისე მეორე მხარეს იმის დამტკიცება უნდოდა, რომ ღმერთი სწორედ მას უჭერდა მხარს.

როგორ გამოიყენებოდა ღვთის სახელი

გრავიორები ღვთის სახელს, იეჰოვას, ოთხი ებრაული ასოთი, ანუ ტეტრაგრამატონით გამოსახავდნენ. ქართულ ენაზე ამ სახელის ტრანსლიტერაციაა ჲჰვჰ. ჩვეულებრივ, ვერც გრავიორები და ვერც ხალხი ებრაულად ვერ კითხულობდნენ. ამიტომ, მონეტებზე ტეტრაგრამატონის ხშირმა ამოკვეთამ განაპირობა ის, რომ ოთხი ებრაული ასოთი გადმოცემულ ღვთის სახელს სხვადასხვანაირად გამოსახავდნენ.

დაახლოებით 1568 წელს შვედეთში მოიჭრა მონეტა, რომელზეც ვხვდებით ღვთის სახელს [2]. მსგავსი სახის მონეტა შოტლანდიაშიც მოიჭრა 1591 წელს. დაახლოებით 1 600 წლისთვის შვედეთის მეფე კარლ IX-მ ფულზე სხვადასხვანაირად გამოსახა ღვთის სახელი — როგორც „იჰეჰოვა“, „იეჰოვა“ და „იეჰოვაჰ“ [3]. მას ჰქონდა ერთი სახის მონეტა, რომელიც ოქროსგან იყო მოჭრილი — ეს იყო საუცხოო ნამუშევარი, რომლის ღირებულებაც მუშის ოთხი თვის გასამრჯელოს აღემატებოდა!

„იეჰოვას მონეტების“ სახელით ცნობილი 60-ზე მეტი სხვადასხვა მონეტა ბრუნვაში შემოვიდა დანიისა და ნორვეგიის მეფის, კრისტიან IV-ის დროიდან, რომელიც 1588—1648 წლებში მეფობდა. მე-17 საუკუნის შუა პერიოდისთვის „იეჰოვას მონეტებს“ უკვე პოლონეთსა და შვეიცარიაშიც ვხვდებით. ეს მონეტები გერმანიაშიც გავრცელდა.

ასეთი მონეტები სწრაფად გავრცელდა ოცდაათწლიანი ომის პერიოდში, რომელმაც რელიგიურ ნიადაგზე იფეთქა და რომელიც ევროპაში 1618—1648 წლებში მძვინვარებდა. 1631 წელს ბრაიტენფელდის ბრძოლაში მოპოვებული გამარჯვების შემდეგ შვედეთის მეფე გუსტავ II ადოლფმა მოაჭრევინა მონეტები, რომლებზეც ამოტვიფრული იყო ტეტრაგრამატონი [4]. ეს მონეტები დამზადდა შემდეგ ქალაქებში: ერფურტში, ვიურცბურგში, მაინცსა და ფიურთში. დაახლოებით იმავე დროს შვედეთის მეფის მოკავშირე სამთავროებშიც დაიწყეს ისეთი მონეტების მოჭრა, რომლებზეც ღვთის სახელი იყო გამოსახული.

შემზარავი ოცდაათწლიანი ომის დასრულების შემდეგ დაახლოებით 150 წლის განმავლობაში ღვთის სახელი კვლავაც ჩნდებოდა იმდროინდელ მონეტებსა თუ მედლებზე. ღვთის სახელით გამოსახული მონეტების მოჭრა სხვადასხვა ქვეყანაში ხდებოდა, მათ შორის ავსტრიაში, მექსიკაში, რუსეთსა და საფრანგეთში. მაგრამ, მე-18 საუკუნის დასაწყისიდან მოყოლებული ღვთის სახელს სულ უფრო და უფრო ნაკლებად ტვიფრავდნენ მონეტებზე. საბოლოო ჯამში, ის თითქმის გაქრა საბეჭდი ფორმებიდან.

ღვთის სახელი ყველას ემცნობა

შეიძლება ღვთის სახელს აღარ ვხვდებით თანამედროვე მონეტებსა თუ ქაღალდის კუპიურებზე, მაგრამ დღეს ის ისე ემცნობა ხალხს, როგორც არასდროს. ღმერთმა დიდი ხნის წინ აირჩია ხალხი, რომ ემსახურათ მისთვის. მან უთხრა მათ: „თქვენა ხართ ჩემი მოწმეები  . . . და მე ღმერთი ვარ“ (ესაია 43:12). ვერც ერთი მონეტა ვერ შეასრულებდა იმ მნიშვნელოვან საქმეს, რაც ღმერთმა თავის ხალხს დაავალა. სინამდვილეში ისინი, ვინც ღვთის სახელს მონეტებზე კვეთდნენ, ცრუ მოწმეები იყვნენ, რადგან აცხადებდნენ, რომ ღმერთი მათ მხარს უჭერდა ომებში. მაგრამ, დღეს ცხოვრობენ ადამიანები, რომლებიც ღვთის სახელს ისე ამცნობენ, როგორც ამას თავად ღმერთი იწონებს.

იეჰოვას მოწმეები გულითადად გიწვევენ, რომ უფრო მეტი გაიგოთ ჭეშმარიტი ღმერთის, იეჰოვას შესახებ და დაინახოთ, რა მნიშვნელობას ატარებს მისი სახელი. ფსალმუნმომღერალი მის შესახებ წერდა: „რათა იცოდეს ხალხმა, რომ შენ, რომლის სახელიც არის იეჰოვა, მხოლოდ შენა ხარ უზენაესი მთელ დედამიწაზე!“ (ფსალმუნი 83:18). იეჰოვას გაცნობა რომ ძალიან მნიშვნელოვანია, ეს მისმა საყვარელმა ძემაც გვიჩვენა, როდესაც მამას ლოცვით მიმართა: „მარადიული სიცოცხლის მისაღებად უნდა გეცნობოდნენ შენ, ერთადერთ ჭეშმარიტ ღმერთს, და მას, ვინც შენ გამოგზავნე, იესო ქრისტეს“ (იოანე 17:3).

[სურათი 20, 21 გვერდებზე]

მონეტების დასამზადებელი ხელსაწყოები

[სურათის საავტორო უფლებები 20 გვერდზე]

Coin 1 and tools: Hans-Peter-Marquardt.net; coin 2: Mit freundlicher Genehmigung Sammlung Julius Hagander

[სურათის საავტორო უფლება 21 გვერდზე]

Coins 3 and 4: Mit freundlicher Genehmigung Sammlung Julius Hagander