სიკეთე

თვისება, რომელიც ვლინდება ვინმეს კეთილდღეობაზე ზრუნვაში, მეგობრულ დახმარებასა და მხარდაჭერაში. ქრისტიანულ-ბერძნულ წერილებში „სიკეთის“ აღმნიშვნელი ძირითადი სიტყვაა ქრესტოტეს. სიკეთის გამოვლენაში საუკეთესო მაგალითს იეჰოვა ღმერთი იძლევა. ის მრავალმხრივ კეთილია ყველას მიმართ, თვით უმადურთა და ბოროტთა მიმართ, რითაც მონანიებისკენ უბიძგებს მათ (ლკ. 6:35; რმ. 2:4; 11:22; ტიტ. 3:4, 5). ქრისტიანებს, რომლებმაც ქრისტეს ადვილად სატარებელი [სიტყვასიტყვით კეთილი, ბერძ. ქრესტოს] უღელი დაიდგეს (მთ. 11:30), ბიბლია მოუწოდებს, შეიმოსონ სიკეთით (კლ. 3:12; ეფ. 4:32) და განივითარონ ღვთის სულის ნაყოფი, რომელშიც სიკეთეც შედის (გლ. 5:22); და თუ ამ მოწოდებას შეისმენენ, საკუთარ თავს ღვთის მსახურებად უშუამდგომლებენ (2კრ. 6:4—6). „სიყვარული ... კეთილია“ (1კრ. 13:4).

„სიკეთე“ (ან კეთილმოსურნეობა; სიტყვასიტყვით „დათმობა“, ბერძ. ეპიიკია) იესო ქრისტეს ერთ-ერთი გამორჩეული თვისებაა (2კრ. 10:1). მალტის მოსახლეობამ პავლეს მიმართ უჩვეულო სიკეთე ანუ „კაცთმოყვარეობა“ (ბერძ. ფილანთროპია) გამოიჩინა (სქ. 28:2).

ღვთიური სიკეთე. სიტყვა „სიკეთე“ ქრისტიანულ-ბერძნული წერილების გარდა ებრაულ წერილებშიც ხშირად მოიხსენიება. ებრაული სიტყვა ხესედ სიკეთის მნიშვნელობით 245-ჯერ გვხვდება. მისი ზმნური ფორმა ხასად ერთგულად მოქცევას ან სიყვარულით სიკეთის კეთებას ნიშნავს, რაც ფაქიზ მოპყრობასა და სიყვარულით გაკეთებულ სიკეთეზე მეტს მოიაზრებს (ფს. 18:25). ხესედ არის სიკეთე, რომელიც სიყვარულით ვლინდება ობიექტის მიმართ, თანაც იქამდე, სანამ თავის მიზანს არ მიაღწევს. „ძველი აღთქმის თეოლოგიური ლექსიკონის“ თანახმად ხესედ „არის მოქმედი, სოციალური და მდგრადი ... [ხესედ] ყოველთვის მხოლოდ შინაგან განწყობას არ გამოხატავს, არამედ განწყობიდან გამომდინარე ქმედებასაც. იგი ადამიანს სიცოცხლეს უნარჩუნებს და ცხოვრების სტიმულს აძლევს; ზომებს იღებს ტანჯული და დამწუხრებული ადამიანის სასარგებლოდ; მეგობრობასა და ღვთისნიერებას ავლენს. ის კარგს ესწრაფვის და არა ცუდს“ (გ. ი. ბოტერვეკისა და ჰ. რინგრენის რედაქციით, 1986, ტ. 5, გვ. 51). ამრიგად, „სიყვარულიდან გამომდინარე სიკეთე“ ხესედის ყველაზე უფრო ამომწურავი თარგმანია. თუ იმასაც გავითვალისწინებთ, რომ ასეთ სიკეთეს ახასიათებს მხარდაჭერა და გამონაცადი ერთგულება, ხესედის ალტერნატიულ თარგმანად შეიძლება „ერთგული სიყვარულიც“ ჩაითვალოს. ებრაულ ენაში ხესედ ზოგჯერ მრავლობით რიცხვში დგას, რაც „სიყვარულიდან გამომდინარე სიკეთის“ აღმატებით ხარისხსა და ერთგული სიყვარულით გაკეთებულ საქმეებზე მიუთითებს (ფს. 25:6; ეს. 55:3).

სიკეთე იეჰოვა ღმერთის ერთ-ერთი ძვირფასი თვისებაა, რომელსაც ის სიამოვნებით ავლენს. ღვთიური სიკეთე კარგად ჩანს თავის მსახურებთან დამოკიდებულებაში (ფს. 36:7; 62:12; მქ. 7:18). რომ არა ღვთიური სიკეთე, ადამიანები დღეს არ იარსებებდნენ (გდ. 3:22). მოსემ იეჰოვას ურჩი ისრაელი მისი სიკეთისა და მისი დიდებული სახელის გამო შეავედრა (რც. 14:13—19).

წმინდა წერილებიდან ნათლად ჩანს, რომ იეჰოვას სიკეთე ანუ ერთგული სიყვარული სხვადასხვა სიტუაციაში სხვადასხვაგვარად ვლინდება. მაგალითად: მის სიკეთეს ხსნა და სიცოცხლე მოაქვს კაცისთვის (ფს. 6:4; 119:88, 159); მფარველობს, იცავს (ფს. 40:11; 61:7; 143:12) და შვებას ჰგვრის გაჭირვებაში მყოფს (რთ. 1:8; 2:20; ფს. 31:16, 21). იეჰოვას სიკეთე კაცს ცოდვილი გზიდან აბრუნებს (ფს. 25:7) და ამაგრებს (ფს. 94:18; 117:2). მისი წყალობით ღვთის რჩეულები დახმარებას იღებენ (ფს. 44:26). ღვთიური სიკეთე დიდებულად გამოვლინდა ლოტის (დბ. 19:18—22), აბრაამისა (მქ. 7:20) და იოსების (დბ. 39:21) მიმართ, აგრეთვე მაშინ, როცა ისაკი ცხოვრების მეგზურს ირჩევდა (დბ. 24:12—14, 27).

ისრაელის ერად ჩამოყალიბების დროს და მის შემდეგაც იეჰოვა თავის სიკეთეს დიდებულად ავლენდა, იცავდა რა თავის შეთანხმებას (გმ. 15:13; კნ. 7:12). ამ შეთანხმების ერთგული იეჰოვა სიკეთეს ავლენდა აგრეთვე დავითის (2სმ. 7:15; 1მფ. 3:6; ფს. 18:50), ეზრას, მასთან მყოფთა (ეზრ. 7:28; 9:9) და სხვა „ათასების“ მიმართ (გმ. 34:7; იერ. 32:18). დავითთან სამეფოსთვის დადებული შეთანხმების გამო იეჰოვამ იესოს სიკვდილის შემდეგაც გამოავლინა სიკეთე, რადგან აღადგინა ერთგული იესო, როგორც ნაწინასწარმეტყველები იყო: „მოგცემთ დავითის მიმართ ერთგულებით გამოვლენილ მრავალ სიკეთეს“ (ფს. 16:10; სქ. 13:34; ეს. 55:3).

იეჰოვა თავისი სიკეთით იზიდავს ხალხს თავისკენ (იერ. 31:3). ისინი მის სიკეთეს ენდობიან (ფს. 13:5; 52:8), იმედს ამყარებენ მასზე (ფს. 33:18, 22), ლოცულობენ მისი სიკეთისთვის (ფს. 51:1; 85:7; 90:14; 109:26; 119:41), მისი სიკეთით ინუგეშებენ თავს (ფს. 119:76), მადლობენ იეჰოვას სიკეთისთვის (ფს. 107:8, 15, 21, 31), ლოცავენ და ხოტბას ასხავენ მას (ფს. 66:20; 115:1; 138:2) და სხვებს ღვთის სიკეთეზე ელაპარაკებიან (ფს. 92:2). დავითის მსგავსად მათ არასდროს უნდა დამალონ ღვთის სიკეთე (ფს. 40:10), რადგან მისი სიკეთე კარგი (ფს. 69:16; 109:21) და სიხარულის მომნიჭებელია (ფს. 31:7). უდავოდ, ღვთის სიკეთით სიარული სასიამოვნოა (ფს. 25:10).

ბიბლიის სხვა მუხლებში საუბარია ღვთის უსაზღვრო (ფს. 5:7; 69:13; იონ. 4:2), აღმატებულ (რც. 14:19) და მუდმივ სიკეთეზე (1მფ. 8:23). ღვთის სიკეთე ზეცას სწვდება (ფს. 36:5; 57:10; 103:11; 108:4), დედამიწას ავსებს (ფს. 33:5; 119:64), „მეათასე თაობამდე“ ვრცელდება (კნ. 7:9) და მარადიულია (1მტ. 16:34, 41; ფს. 89:2; ეს. 54:8, 10; იერ. 33:11). 136-ე ფსალმუნის 26-ვე მუხლში მეორდება ფრაზა „მარადიულია მისი სიკეთე“.

ხშირად იეჰოვას ეს საუცხოო თვისება, სიკეთე, მის სხვა შესანიშნავ თვისებებს უკავშირდება, მაგალითად: გულმოწყალებას, წყალობას, ჭეშმარიტებას, მიმტევებლობას, სიმართლეს, მშვიდობასა და სამართლიანობას (გმ. 34:6; ნემ. 9:17; ფს. 85:10; 89:14; იერ. 9:24).

ადამიანური სიკეთე. ზემოთქმულიდან გამომდინარე აშკარაა, რომ ღვთის კეთილგანწყობილების მსურველთ უნდა უყვარდეთ სიკეთე და „სიკეთითა და წყალობით“ უნდა მოეპყრონ ერთმანეთს (მქ. 6:8; ზქ. 7:9). იგავებში ნათქვამია: „კაცში სიკეთე ფასობს“. სიკეთის ქმნას დიდი ჯილდო მოაქვს (იგ. 19:22; 11:17). ღმერთს ახსოვდა და სიამოვნებდა სიკეთე, რომელსაც ისრაელი „ახალგაზრდობაში“ ავლენდა (იერ. 2:2), მაგრამ როცა მათი სიკეთე დილის ღრუბლებივით და ნამივით გახდა, რომელიც მალევე ქრება, იეჰოვამ უკმაყოფილება გამოთქვა, რადგან მას, როგორც თავად თქვა, სიკეთე სიამოვნებს და არა მსხვერპლი (ოს. 6:4, 6). იეჰოვამ ისრაელი სიკეთის უქონლობის გამო გაკიცხა, რითაც მის მიმართ სიკეთე გამოავლინა (ოს. 4:1; ფს. 141:5). ღმერთი ისრაელს მოუწოდებდა, სიკეთითა და სამართლიანობით დაბრუნებოდა მას (ოს. 12:6). ვისაც სურს, წყალობა პოვოს ღვთისა და ადამიანის თვალში, ყოველთვის სიკეთესა და სიმართლეს უნდა იქმოდეს (იობ. 6:14; იგ. 3:3, 4).

ბიბლიაში ადამიანური სიკეთის გამოვლენის არაერთი შემთხვევაა აღწერილი. მაგალითად, სარამ სიკეთე გამოიჩინა ქმრის მიმართ, როცა მტრის ტერიტორიაზე ყოფნის დროს მას ძმა უწოდა და ამგვარად საფრთხეს აარიდა (დბ. 20:13). იაკობმა იოსებს სთხოვა, სიკეთე ეყო მისთვის და ეგვიპტეში არ დაემარხა (დბ. 47:29; 50:12, 13). რახაბი ისრაელებს შეევედრა, მზვერავებისადმი გამოვლენილი სიკეთისთვის სიკეთითვე მიეზღოთ და ის და მისი ოჯახი ცოცხლად დაეტოვებინათ (იეს. 2:12, 13). ბოაზმა რუთი სიკეთისთვის შეაქო (რთ. 3:10). იონათანმა დავითს სთხოვა, სიკეთით მოპყრობოდა მას და მის სახლეულობას (1სმ. 20:14, 15; 2სმ. 9:3—7).

ადამიანს სიკეთის კეთებისკენ სხვადასხვა მოტივი და ვითარება აღძრავს. ესა თუ ის კეთილი საქმე შეიძლება ტრადიციული სტუმართმოყვარეობითა და გულითადობით იყოს ნაკარნახევი და არა მაინცდამაინც ღვთისმოსაობით (შდრ. სქ. 27:1, 3; 28:1, 2). ერთ ბეთელელ კაცს სიკეთეს დაჰპირდნენ გაწეული დახმარებისთვის (მსჯ. 1:22—25). ზოგჯერ გაჭირვებაში მყოფი სიკეთეს სთხოვდა მას, ვისთვისაც ერთ დროს სიკეთე ჰქონდა გაკეთებული (დბ. 40:12—15), მაგრამ ზოგიერთს ავიწყდებოდა სიკეთისთვის სიკეთით მიზღვა (დბ. 40:23; მსჯ. 8:35). როგორც იგავიდან ვიგებთ, ბევრი ლაპარაკობს თავის სიკეთეზე, მაგრამ ცოტაა თავისი სიტყვის ერთგული (იგ. 20:6). საული და დავითი არ ივიწყებდნენ სხვების სიკეთეს (1სმ. 15:6, 7; 2სმ. 2:5, 6). ისრაელის მეფეებს წარმართი მმართველებისგან განსხვავებით, როგორც ჩანს, კეთილი მეფეების სახელი ჰქონდათ (1მფ. 20:31). ერთხელ დავითის სიკეთე სწორად ვერ გაიგეს და მას ფარული ზრახვა მიაწერეს (2სმ. 10:2—4).

პავლეს თქმით, კანონი მართალთათვის კი არ იყო, არამედ უკანონობის მოქმედთათვის, რომლებიც სხვა თვისებებთან ერთად არც სიკეთეს ავლენდნენ (1ტმ. 1:9). ბერძნულ სიტყვა ანოსიოს, რომელიც სიყვარულით სიკეთის არგამოვლენად ითარგმნება, ორგულის მნიშვნელობაც აქვს (2ტმ. 3:2).

წყალობა. ბერძნული სიტყვა ქარის, რომელიც ქრისტიანულ-ბერძნულ წერილებში 150-ჯერ გვხვდება, კონტექსტიდან გამომდინარე სხვადასხვანაირად არის ნათარგმნი. თუმცა ყველა შემთხვევაში მისი ძირითადი მნიშვნელობა შენარჩუნებულია და იგი გულისხმობს მისაღებსა (1პტ. 2:19, 20) და მადლიანს (ლკ. 4:22). ზოგან ის ფართო გაგებით გამოიყენება და „ძღვნად“ (1კრ. 16:3) ან „სამადლო საქმედ“ ითარგმნება (2კრ. 8:4, 6, 19). სხვა შემთხვევებში ის ნათარგმნია დამსახურებად ან სიკეთისთვის გამოხატულ მადლიერებად (ლკ. 6:32—34; რმ. 6:17; 1კრ. 10:30; 15:57; 2კრ. 2:14; 8:16; 9:15; 1ტმ. 1:12; 2ტმ. 1:3).

ბიბლიის ქართული თარგმანების უმეტესობაში სიტყვა ქარის „მადლად“ ითარგმნა. „ახალი აღთქმის სინონიმების“ თანახმად, ქარის მიუთითებს „ძალდაუტანებელ წყალობაზე, სანაცვლოს მოთხოვნისა და მოლოდინის გარეშე. ამგვარად, ეს სიტყვა ახლებურ ელფერს იძენს [როგორიც მას ქრისტიანულ-ბერძნულ წერილებში აქვს] ... გამოხატავს ღვთის მიერ ადამიანებისადმი ნებაყოფლობით, სიყვარულით გამოვლენილ სიკეთეს. არისტოტელე [ქარისის] განმარტებისას ძირითად აქცენტს აკეთებს შემდეგზე: გამცემი თავისი ნება-სურვილით, სანაცვლოს მოლოდინის გარეშე, ერთადერთი მოტივით — გულუხვობითა და გულკეთილობით — არის აღძრული“ (რ. ჩ. ტრენჩი, ლონდონი, 1961, გვ. 158). ჯოზეფ თეიერი თავის ლექსიკონში აღნიშნავს: „ეს სიტყვა [ქარის] გამოხატავს ისეთ სიკეთეს, რომელსაც იჩენენ მის მიმართ, ვინც ამას არ იმსახურებს ... ახალი აღთქმის დამწერები მას [ქარის] ძირითადად იყენებენ ისეთი სიკეთის აღსანიშნავად, რომელსაც ღმერთი ავლენს თვით უღირსების მიმართ, ცოდვილებს დანაშაულს პატიობს და მოუწოდებს, ქრისტეს მეშვეობით ეზიარონ მარადიულ ხსნას“ (A Greek-English Lexicon of the New Testament, 1889, გვ. 666). ამ ბერძნული სიტყვის მონათესავე სიტყვაა ქარისმა, რომლის შესახებ უილიამ ბარკლეის ლექსიკონში ნათქვამია: „ამ სიტყვის [ქარისმა] ძირითადი მნიშვნელობაა უსასყიდლო და დაუმსახურებელი ძღვენი“ (შდრ. 2კრ. 1:11, Int).

როცა ქარისს ზემოაღნიშნული მნიშვნელობით ვხვდებით, კერძოდ, ისეთი სიკეთის აღსანიშნავად, რომელიც ვინმეს მიმართ დაუმსახურებლად ვლინდება და როგორსაც იეჰოვა ავლენს, ამ ბერძნული სიტყვის საუკეთესო ქართულ ეკვივალენტად შეიძლება „წყალობა“ ჩაითვალოს (სქ. 15:40; 18:27; 1პტ. 4:10; 5:10, 12).

მუშა იმსახურებს გასამრჯელოს; ის ელის ანაზღაურებას, რომელიც მას სამართლიანად ეკუთვნის. ეს ანაზღაურება არ არის ძღვენი, რომელიც მას დაუმსახურებლად ეძლევა (რმ. 4:4). მაგრამ, რაც შეეხება სასიკვდილოდ მსჯავრდადებულ ცოდვილებს (ყველა ადამიანი დაბადებიდან ასეთია), ამ მსჯავრისგან მათი გათავისუფლება და მართლებად აღიარება ნამდვილად შეიძლება ჩაითვალოს უდიდეს წყალობად (რმ. 3:23, 24; 5:17). თუ ვინმე ფიქრობს, რომ კანონის შეთანხმების ქვეშ მყოფნი უფრო იმსახურებდნენ სასიკვდილო განაჩენს იმის გამო, რომ ეს შეთანხმება მათ ცოდვაში ამხელდა, მათ საყურადღებოდ უნდა ითქვას, რომ სინამდვილეში მეტი წყალობა იუდეველების მიმართ გამოვლინდა, რადგან პირველად გადარჩენის შესაძლებლობა მათ მიეცათ (რმ. 5:20, 21; 1:16).

განსაკუთრებული წყალობა ღმერთმა ზოგადად კაცობრიობის მიმართ იმით გამოავლინა, რომ თავისი საყვარელი ძის, იესო ქრისტეს დაღვრილი სისხლის მეშვეობით ის სიკვდილის მსჯავრისგან გაათავისუფლა (ეფ. 1:7; 2:4—7). ღვთის ამ წყალობას ხსნა მოაქვს ყველანაირი ადამიანისთვის (ტიტ. 2:11), რაზეც წინასწარმეტყველებიც წერდნენ (1პტ. 1:10). ასე რომ, პავლეს არგუმენტირებული მსჯელობა ასეთია: „და თუ ეს წყალობით არის, ესე იგი, საქმეებით აღარ არის, სხვაგვარად წყალობა წყალობა აღარ იქნება“ (რმ. 11:6).

ღვთის წყალობას ბიბლიის სხვა დამწერებთან შედარებით ყველაზე ხშირად პავლე მოიხსენიებს — თავის 14 წერილში 90-ზე მეტჯერ. „ებრაელების“ გარდა ყველა სხვა წერილის მისასალმებელ სიტყვაში ის ღვთის ან იესოს წყალობას ახსენებს, იმავეს აკეთებს ყველა წერილის ბოლოში. „წყალობას“ შესავალ და დასკვნით სიტყვაში ბიბლიის სხვა დამწერებიც მოიხსენიებენ (1პტ. 1:2; 2პტ. 1:2; 3:18; 2ინ. 3; გმც. 1:4; 22:21).

პავლეს, ერთ დროს „ღვთისმგმობელს, მდევნელსა და შეურაცხმყოფელს“, სერიოზული მიზეზი ჰქონდა საიმისოდ, რომ იეჰოვას წყალობაზე ამდენი რამ ეთქვა. ის წერდა: „შეწყალებული ვიქენი, რადგან უცოდინარი ვიყავი და ურწმუნოებით ვიქცეოდი, მაგრამ ჩვენი უფლის წყალობამ უფრო იუხვა რწმენასთან და ქრისტე იესოში სიყვარულთან ერთად“ (1ტმ. 1:13, 14; 1კრ. 15:10). პავლეს ღვთის წყალობა ზოგიერთი უგუნურივით არ უარყვია (იუდ. 4). მან სიხარულით და მადლიერებით მიიღო ის და სხვებსაც მოუწოდა, მხედველობიდან არ გამორჩენოდათ მისი მიზანი (სქ. 20:24; გლ. 2:21; 2კრ. 6:1).