LUTHI

1 Ĩvinda yĩmwe, mĩthenyanĩ ĩla asili matongoesye maũndũ,* nĩkweethĩiwe na yũa. Na mũndũũme ũmwe auma Mbethileemu ya Yuta, na athi kwĩkala e mũeni kĩsionĩ kya Moavi, e na kĩveti kyake na imwana syake ilĩ. 2 Mũndũũme ũsu eetawa Elimeleki,* mũka eetawa Naomi,* nasyo imwana syake ilĩ syaĩ Maloni* na Kilioni.* Maĩ Aevilatha kuma Mbethileemu ya Yuta. Na yĩla mavikie kĩsionĩ kya Moavi, nĩmatũie kũu.

3 Ĩtina wa ĩvinda ĩna, Elimeleki, mũũme wa Naomi, nĩwakwie, na Naomi atiwa na imwana syake ilĩ. 4 Imwana isu nĩsyesie kũtwaa aka Amoavi. Ũmwe eetawa Oliva, na ũla ũngĩ eetawa Luthi. Mekalile kũu ta myaka ĩkũmi. 5 Na ĩndĩ o nasyo imwana isu ilĩ, Maloni na Kilioni, syakwʼa, na mũndũ mũka ũsu atiwa ate na syana na ate na mũũme. 6 Kwoou nĩweeyũmbanisye vamwe na aka-a-mwana make maume kĩsionĩ kya Moavi, nũndũ nĩweewʼĩte e kũu kana Yeova nĩwalilikanĩte andũ make na akamanenga lĩu.*

7 Naomi na aka-a-mwana make elĩ nĩmaumie kĩsionĩ kĩu mekalaa. Na me nzĩanĩ masyokete Yuta, 8 Naomi eea aka-a-mwana make atĩĩ: “Syokai, kĩla ũmwe mũsyĩ kwa inyia wake. Yeova namwonyʼe wendo ũtathelaa o tondũ mwamonisye aũme menyu ala maminĩte kũkwʼa, na o tondũ mũmbonetye nyie. 9 Yeova namũtetheesye* mũkwate ũthũmũo,* kĩla ũmwe mũsyĩ kwa mũũme wake.” Na ĩndĩ amamumunya, na maĩa na wasya mũnene. 10 Na mamwĩa ũũ ĩngĩ na ĩngĩ: “Aiee, twĩendanyʼa naku kwa andũ maku.” 11 Ĩndĩ Naomi amea: “Syokai, eĩtu makwa. Mwĩenda kũendanyʼa nakwa nĩkĩ? Mwĩona ta nĩsyaa ana na makeana makesa kũmũtwaa? 12 Syokai, eĩtu makwa. Endai, nũndũ nyie nĩ mũkũũ mũno ũkethĩa ndyĩsa kũtwawa. O na ngatwawa ũtukũ wa ũmũnthĩ na ndisyaa imwana, 13 inywʼĩ no mũendeee kũsyeteela nginya ikeana? No mũlee kũtwawa ĩngĩ nĩ kana mũsyeteele? Aiee, eĩtu makwa, nĩ na kyeva kingĩ mũno nũndũ wenyu, nĩkwĩthĩwa kwʼoko kwa Yeova nĩkũngũnĩte.”

14 Na maĩa ĩngĩ na wasya mũnene. Ĩtina wa ũu, Oliva nĩwamumunyie inyia wa mũũme na amatia. Ĩndĩ Luthi nĩwalũmanilye na Naomi. 15 Kwoou Naomi amwĩa: “Sisya! Mũka wa mwana-a-inyia wa mũemeu nĩwasyoka kwa andũ make na kwa ngai syake. Syokanyʼa nake.”

16 Ĩndĩ Luthi amwĩa: “Eka kũmbĩsũva ngũtie, nĩsyoke nĩeke kũendanyʼa naku; nũndũ vala wĩthi, nĩ vo ngathi, na vala wĩkoma, nĩ vo ngakoma. Andũ maku makeethĩwa andũ makwa, na Ngai waku akeethĩwa Ngai wakwa. 17 Vala wĩkwʼĩĩa nĩ vo ngakwʼĩĩa, na no vo ngathikwa. Yeova nandetee ũkũno mũnene na ayĩka ũu o na mbeange ethĩwa ve ũndũ ũngĩ ũkandaananyʼa naku ate o kĩkwʼũ.”

18 Yĩla Naomi woonie kana Luthi nĩwatwʼĩte vyũ kũendanyʼa nake, nĩwaekie kũmũthingʼĩĩsya asyoke. 19 Na ĩndĩ maendeea na kyalo nginya Mbethileemu. Yĩla mavikie ndũanĩ ĩsu oou, andũ onthe nĩmasengʼie mũno, na aka makũlanasya: “Ĩndĩ ũũ nĩ Naomi?” 20 Nake amasũngĩaa atĩĩ: “Mũikambĩte Naomi.* Mbĩtei Mala,* nũndũ Mwene Vinya Wʼonthe nũmbĩkĩte maũndũ me ũũ mũno. 21 Naumie vaa nusũĩte, ĩndĩ Yeova nũtumĩte nĩsyoka moko mathei. Nĩkĩ mũũmbĩta Naomi, nake Yeova nũleanĩte nakwa na Mwene Vinya Wʼonthe akandetee mũisyo?”

22 Na ũu nĩwʼo Naomi wasyokie kwoo kuma kĩsionĩ kya Moavi, e na mũka-a-mwana Luthi, ũla waĩ Mũmoavi. Mavikie Mbethileemu mwambĩĩonĩ wa ngetha ya mbaale.

2 Naomi aĩ na mũndũ mailenyʼe ũndũ waĩ wa ũko wa mũũme, ũla waĩ mũthwii mũno. Eetawa Mboasi, na aĩ wa mũsyĩ wa Elimeleki.

2 Mũthenya ũmwe, Luthi, ũla waĩ Mũmoavi, eeie Naomi atĩĩ: “Nĩngũkwĩsũva ũeke nĩthi mĩũndanĩ ngakolanyʼe iia ila iũtiala ĩtina wa ngetha mũũndanĩ wa ũla ũkũmbonyʼa ũseo.” Na kwoou Naomi amũsũngĩa amwĩa: “Enda, mwĩĩtu wakwa.” 3 Nĩvo ĩndĩ waendie na ambĩĩa kũatĩĩaa akethi ĩtina akolanĩtye iia ila syatialaa. Ĩtina, nĩwesie kwĩyĩthĩĩla mũũndanĩ wa Mboasi, ũla waĩ wa mũsyĩ wa Elimeleki. 4 Ĩvindanĩ o yĩu, nake Mboasi nĩwavikie aumĩte Mbethileemu na eea akethi atĩĩ: “Yeova nĩethĩwe vamwe nenyu.” Namo mamũsũngĩa: “Yeova nakũathime.”

5 Nĩvo ĩndĩ Mboasi wakũlilye mwanake ũla waũngamĩe akethi atĩĩ: “Mũndũ mũka ũũ nĩ wa kwaũ?” 6 Nake mwanake ũsu waũngamĩe akethi amũsũngĩa amwĩa: “Nĩ mũndũ mũka Mũmoavi ũla ũnasyokanisye na Naomi kuma kĩsionĩ kya Moavi. 7 Angũlilye atĩĩ: ‘No ũmbĩtĩkĩlye ngolanyʼe na ndyũmbanyʼa katĩ wa iia ndeme* ila akethi matia ivalũkĩte?’ Na ndanesa kũthũmũa kuma kwakya nginya yu wekala nthĩ kĩvandanĩ atemwe nĩ nzeve o vanini.”

8 Na ĩndĩ Mboasi amwĩa Luthi: “Mbĩthukĩĩsye, mwĩĩtu wakwa. Ndũkathi mũũndanĩ ũngĩ kũkolanyʼa iia, na ndũkathi vandũ vangĩ; ĩkala vakuvĩ na athũkũmi makwa eĩtu. 9 Ndũkaumye metho maku mũũndanĩ ũla maendeee kũketha, na endanyʼa namo. Nĩneeaĩa anake maikaũkiite.* Weewʼa waũni, enda vala ve mbisũ sya kĩwʼũ na ũinywʼa kĩwʼũ kĩla anake asu matavĩte.”

10 Yĩla weewie ũu, atulilye ndu amũkumanĩa na amwĩa: “Nĩkĩ nonete ũseo methonĩ maku, na nĩkĩ ũũnthĩnĩkĩa na nĩ mũndũ wa nthĩ ĩngĩ?” 11 Mboasi amũsũngĩie amwĩa: “Nĩngwatĩte ũvoo wʼonthe ĩũlũ wa maũndũ onthe ala wĩkĩte kwondũ wa inyia-a-mũemeu ĩtina wa kũkwʼĩĩwa nĩ mũũme waku, na ũndũ watiie ĩthe waku na inyia waku na nthĩ ya andũ maku nĩ kana ũke kwa andũ ũtamesĩ. 12 Yeova nakũathime nũndũ wa kĩla wĩkĩte, na Yeova Ngai wa Isilaeli nakũnenge ĩtuvi yĩanĩu, nũndũ nĩwũkĩte kũmantha wĩvitho ungu wa nthwau syake.” 13 Na Luthi amwĩa: “Eka none ũseo methonĩ maku, mwĩai wakwa, nũndũ nĩwangiakisya na nĩweekĩa mũthũkũmi waku vinya,* o na kũtwʼĩka ndi ũmwe wa athũkũmi maku.”

14 Yĩla ĩvinda ya kũya yavikie, Mboasi amwĩie Luthi atĩĩ: “Ũka vaa ũye mũkate na ũiũvokethya sikinĩ.”* Kwoou Luthi ekala ũtee wa akethi. O na Mboasi nĩwamũoleile mbaale ngaange, na aya avũna nginya lĩu watiala. 15 Yĩla waendie ĩngĩ kũkolanyʼa iia, Mboasi eeaĩe anake make ũũ: “Ekai akolanyʼe o na katĩ wa iia ila ndeme,* na mũikamũthĩnyʼe. 16 O na ĩngĩ, ĩkĩĩthyai nĩmwamumĩsya iia imwe syovenĩ na mũitia ĩtina nĩ kana akolanyʼe, na mũikamũtavye ũndũ o na ũmwe ũtonya kũtuma aeka kũikolanyʼa.”

17 Kwoou nĩwaendeeie kũkolanyʼa kĩla kyatialĩte mũũndanĩ nginya ĩ ya wĩoo. Yĩla wavũie kĩla wakolanĩtye, akwatie kĩthimo kya ta eva ĩmwe* ya mbaale. 18 Na oosa kĩla wavũĩte na athi nakyo ndũanĩ, na inyia-a-mũũme akyona. O na ĩngĩ, Luthi nĩwoosie lĩu ũla watialĩtye ĩtina wa kũvũna na amũnenga.

19 Nĩvo ĩndĩ inyia-a-mũũme wamũkũlilye: “Ũmũnthĩ wĩkolanasya iia va? Wĩthũkũmaa kwaũ? Nĩ aathimwe ũla ũkũthĩnĩkĩie.” Na ĩndĩ Luthi atavya inyia-a-mũũme ĩũlũ wa mũndũ ũla ũkũthũkũmaa mũũndanĩ wake, akĩmwĩa: “Ũmũnthĩ nĩthũkũmaa mũũndanĩ wa mũndũ wĩtawa Mboasi.” 20 Yĩla Naomi weewie ũu eeie mũka-a-mwanae atĩĩ: “Nĩ aathimwe nĩ Yeova, ũla ũtaaeka kũmonyʼa ala me thayũ na ala akwʼũ wendo wake ũtathelaa.” Na Naomi aendeea kwasya: “Mũndũũme ũsu nĩ wa mũsyĩ witũ. Nĩ ũmwe wa ovosya maitũ.”* 21 Nake Luthi, ũla waĩ Mũmoavi, amwĩa: “O na ĩngĩ, ambĩie, ‘Ĩkala vakuvĩ na athũkũmi makwa nginya mamine kũketha.’” 22 Nĩvo ĩndĩ Naomi weeie mũka-a-mwanae Luthi atĩĩ: “Mwĩĩtu wakwa, nĩ kavaa kũthi kũthũkũma na athũkũmi make eĩtu kwĩ kũthi kũthĩnĩwʼa mũũndanĩ ũngĩ.”

23 Kwoou Luthi nĩwekalile vakuvĩ na athũkũmi eĩtu ma Mboasi na aendeea kũkolanyʼa iia ila syatialaa nginya ngetha ya mbaale na ya nganũ yathela. Na ndaatia inyia-a-mũũme.

3 Nĩvo ĩndĩ Naomi, inyia-a-mũũme, wamwĩie atĩĩ: “Mwĩĩtu wakwa, yo ndyaĩlĩte kũũmanthĩa mũũme ũkwate ũthũmũo,* nĩ kana maũndũ maku mathi nesa? 2 Mboasi nĩ mũndũ wa mũsyĩ. Nĩwe mwene athũkũmi eĩtu ala ũnathũkũmaa namo. Ũmũnthĩ wĩoo eĩthĩwa ayĩũlũkya mbaale kĩvũĩonĩ. 3 Kwoou thamba, wĩvake mauta meũnyunga nesa, wĩkĩe ngũa ila nzeo, na ũitheea kĩvũĩonĩ. Ndũketĩkĩle mũndũũme ũsu amanye wĩ vau nginya ese kũmina kũya na kũnywʼa. 4 Syaĩĩsya nesa ũmanye vala ũkũkoma. Na ĩndĩ akoma, thi ũvwʼĩkũe nyaaĩ syake na ũikoma ũtee wasyo. Nake nũkũũtavya kĩla ũkwĩka.”

5 Nĩvo ĩndĩ Luthi wamũsũngĩie amwĩa: “Nĩngwĩka kyonthe kĩla ũũndavya.” 6 Kwoou atheea kĩvũĩonĩ, na eeka o ũndũ inyia-a-mũũme wamwĩaĩe. 7 Ĩvindanĩ o yĩu, Mboasi nĩwaĩe na anywʼa, na ngoo yake yaĩ na ũtanu. Na ĩndĩ athi akoma mũthyanĩ wa kĩvumbu kya mbaale. Ĩtina wa ũu, Luthi nĩwaendie ate kwĩw’ĩka na avwʼĩkũa nyaaĩ syake na akoma ũtee wasyo. 8 Twĩ ũtukũ katĩ mũndũũme ũsu nĩwambĩĩie kũthĩlĩa. Na yĩla wookĩlile, nĩwoonie mũndũ mũka akomete nyaaĩnĩ syake. 9 Amwona amũkũlilye: “Nue ũũ?” Nake amũsũngĩa: “Nĩ Luthi, mũthũkũmi waku. Tambũũkya ngũa yaku* ĩũlũ wa mũthũkũmi waku, nũndũ wĩ mwovosya.”* 10 Eewʼa ũu amwĩie: “Mwĩĩtu wakwa, Yeova nakũathime. Nĩwoonanyʼa wendo ũtathelaa mũnango ĩvindanĩ yĩĩ ya mũthya kwĩ yĩla ya mbee, nũndũ ndũnaatĩanĩa na anake, methĩwe nĩ ngya kana nĩ athwii. 11 Yu ĩndĩ mwĩĩtu wakwa, ndũkakĩe. Nĩngwĩka kyonthe kĩla ũũndavya, nĩkwĩthĩwa kĩla mũndũ ndũanĩ* nĩwĩsĩ kana wĩ mũndũ mũka mũseo mũno. 12 Ĩndĩ o na kau nĩ wʼo nĩ mwovosya,* ve mwovosya ũngĩ ũla nĩ mũndũ wa mũsyĩ wa vakuvĩ kwĩ inyie. 13 Ĩkala vaa ũtukũ wa ũmũnthĩ, na ethĩwa akakwovosya kwakya, nũseo! Eka akwovosye. Ĩndĩ ethĩwa ndekwenda ũkwovosya, vate nzika, o tondũ Yeova wĩ thayũ, nyie mwene ngakwovosya. Koma vaa nginya kũkye.”

14 Kwoou nĩwakomie nyaaĩnĩ syake nginya kĩoko na aamũka kũtanamba kũkya nesa ũndũ mũndũ ũtonya kũmanyĩka. Na ĩndĩ Mboasi asya: “Mwa vaikamanyĩke kana ve mũndũ mũka wũkie kĩvũĩonĩ.” 15 Na ĩngĩ asya: “Ete ngũa ĩsu ya ĩũlũ wĩkĩĩte na ũimĩtambũũkya.” Kwoou amĩtambũũkya, na amwĩkĩĩa ithimo thanthatũ* sya mbaale na amwaĩkya. Na Mboasi asyoka ndũanĩ.

16 Ĩtina wa ũu, Luthi nĩwasyokie kwa inyia-a-mũũme, ũla wamũkũlilye: “Kwĩthĩiwe ata,* mwĩĩtu wakwa?” Nake amũtavya maũndũ onthe ala mũndũũme ũsu weekĩte kwondũ wake. 17 Na ĩngĩ amwĩa: “Anenga ithimo thanthatũ sya mbaale na ambĩa, ‘Ndũkasyokee inyia-a-mũemeu moko mathei.’” 18 Nake Naomi amwĩa: “Ĩkala vaa, mwĩĩtu wakwa, nginya ũmanye ũndũ ũsu wĩumya mũthya nata, nũndũ mũndũũme ũsu ndethũmũa ataminanĩte na ũndũ ũsu ũmũnthĩ.”

4 Ĩtina wa maũndũ asu, Mboasi ambata mũvĩanĩ wa ndũa na ekala vau. Na sisya! ũla mwovosya* Mboasi wawetete esĩla vau. Yĩla Mboasi wamwonie amwĩie: “Nganyʼa-wa-nganyʼa, ũka wĩkale nthĩ vaa.” Na athi vala waĩ na ekala nthĩ. 2 Na ĩndĩ Mboasi eeta atumĩa ĩkũmi ma ndũa na amea: “Ĩkalai vaa.” Kwoou mekala nthĩ.

3 Nĩvo ĩndĩ Mboasi weeie ũla mwovosya* atĩĩ: “No nginya Naomi, ũla ũnasyokie kuma kĩsionĩ kya Moavi, athoosye mũũnda ũla waĩ wa mwana-a-asa witũ Elimeleki. 4 Nĩsũanĩie ngũtavye ũndũ ũsu na ndikwĩa, ‘Ũthooe mbee wa ekali ma vaa na atumĩa ma andũ makwa. Ethĩwa nũũwovosya, wovosye. Ĩndĩ ethĩwa ndwĩwovosya, ndavye nĩmanye, nũndũ nue wĩ na kĩanda kya kũwovosya, na ninyie ndonya kũwovosya ĩtina waku.’” Nake asũngĩa: “No nĩwovosye.” 5 Na ĩndĩ Mboasi amwĩa: “Mũthenya ũla wĩthooa mũũnda ũsu kuma kwa Naomi, no nginya wĩũthooa o na kuma kwa Luthi, ũla Mũmoavi, kĩveti kya ũla mũndũũme mũkw’ũ, nĩ kana ĩsyĩtwa ya mũndũũme ũsu mũkw’ũ yĩtũngĩĩwe ũtiĩwanĩ wake.” 6 Mwovosya* ũsu eewʼa ũu amwĩie: “Nyie nditonya kũwovosya, nũndũ kwĩka ũu no kwanange ũtiĩwa wakwa. Osa kĩanda kyakwa kya kwovosya na ũiwovosya, nũndũ nyie nditonya kũwovosya.”

7 Ũũ nĩwʼo kweekawa Isilaeli ĩvindanĩ ya tene nĩ kana maũndũ onthe ma kũthooana metĩkĩlĩke maũndũnĩ makonetye kĩanda kya mwovosya* na yĩla mwovosya watwʼa kũnenga mũndũ ũngĩ kĩanda kyake: Mũndũũme aaĩle kumya kĩatũ kyake na ainenga ũla ũngĩ, na ũu nĩwʼo kweekawa Isilaeli nĩ kana andũ monanyʼe nĩmeetĩkĩlana.* 8 Kwoou yĩla mwovosya* ũsu weeie Mboasi, “Ũthooe no uwe,” nĩwaumisye kĩatũ kyake. 9 Na ĩndĩ Mboasi eea atumĩa na andũ onthe atĩĩ: “Ũmũnthĩ nĩmwakũsĩĩa kana nĩngũthooa kuma kwa Naomi kyonthe kĩla kyaĩ kya Elimeleki na kyonthe kĩla kyaĩ kya Kilioni na Maloni. 10 O na ĩngĩ, nĩngwosa Luthi, ũla Mũmoavi, kĩveti kya Maloni, atwʼĩke kĩveti kyakwa, nĩ kana ndũngĩĩe ĩsyĩtwa ya mũndũũme ũsu mũkw’ũ ũtiĩwanĩ wake, na nĩ kana ĩsyĩtwa ya mũndũũme ũsu mũkw’ũ yĩikavetangwe katĩ wa ana-a-ĩthe na yĩikavetwe mũvĩanĩ wa ndũa ya mũsyĩ wake. Ũmũnthĩ, inywʼĩ mwĩ ngũsĩ sya ũndũ ũũ.”

11 Yĩla andũ onthe ala maĩ mũvĩanĩ wa ndũa na atumĩa meewie ũu, maisye: “Twĩ ngũsĩ ũndũnĩ ũsu! Yeova natume kĩveti kĩla kĩũlika nyũmbanĩ yaku kĩthĩwa kĩilye ta Laeli na ta Lea, ala maakie me elĩ nyũmba ya Isilaeli. Aĩla ndũanĩ ya Evilatha, na ũyĩseũvĩsya ĩsyĩtwa ĩseo* Mbethileemu. 12 Nyũmba yaku nĩyĩthĩwe ta nyũmba ya Velesi, ũla Tamali wasyaĩe Yuta, ũsyaonĩ ũla Yeova ũkũũnenga kwĩsĩla mũndũ mũka ũũ.”

13 Kwoou Mboasi nĩwoosie Luthi atwʼĩka kĩveti kyake. Na akoma nake, na Yeova amũathima aitava na asyaa kavĩsĩ. 14 Nĩvo ĩndĩ aka mamwĩie Naomi: “Nataĩwe Yeova, ũla waũnenga mwovosya* ũmũnthĩ. Ĩsyĩtwa yake nĩyĩtavanwʼe Isilaeli! 15 Nũkũtũngĩĩe* ũtanu waku* na akaũsũvĩa yĩla wĩkũa, nũndũ asyaĩtwe nĩ mũka-a-mwana waku, ũla ũkwendete na wĩ kavaa kwaku kwĩ ana mũonza.” 16 Naomi nĩwoosie kana kau akakumbatĩlya kĩthũinĩ kyake, na akasũvĩa.* 17 Na ĩndĩ aka ala maĩ atũi make makatwʼĩĩa ĩsyĩtwa. Maisye, “Naomi nũsyaĩwe kavĩsĩ,” na maketa Oveti. Ũsu nĩwe ĩthe wa Yese, ĩthe wa Ndaviti.

18 Yu ũũ nĩwʼo mũvĩa wa mũsyĩ wa* Velesi: Velesi nĩwe waĩ ĩthe wa Esiloni; 19 Esiloni nĩwe waĩ ĩthe wa Lamu; Lamu nĩwe waĩ ĩthe wa Aminatavu; 20 Aminatavu·nĩwe waĩ ĩthe wa Nasoni; Nasoni nĩwe waĩ ĩthe wa Salimoni; 21 Salimoni nĩwe waĩ ĩthe wa Mboasi; Mboasi nĩwe waĩ ĩthe wa Oveti; 22 Oveti nĩwe waĩ ĩthe wa Yese; na Yese nĩwe waĩ ĩthe wa Ndaviti.