Mantha Ũtethyo

“Na ethĩwa mũndũ akakĩlya vinya ũla wĩ weka, elĩ makamũsiĩĩa.”—Mũtavanʼya 4:12.

YĨLA twatetheewʼa nĩ angĩ, wĩthĩaa nĩ laisi kũsinda mũmaitha o na ethĩwa nũũ kana nĩ kyaũ. Kwoou ethĩwa nũkwenda kũeka kĩmanyĩo kya kũnywʼa sikala, wĩthĩwa wĩ ũndũ wa ũĩ kũmantha mũndũ wa mũsyĩ, mũnyanya, kana o mũndũ ũngĩ ũtonya kũũtetheesya e na wũmĩĩsyo.

Nũseo ũkamantha mũndũ wasindie kĩmanyĩo kya kũnywʼa sikala nũndũ no akũelewe na no aũtethye mũno. Mũndũũme Mũklĩsto wĩtawa Torben, kũma Denmark, aĩtye: “Nĩnatetheeiwʼe mũno nĩ andũ angĩ.” Nake Abraham kuma India aĩtye: “Wendo ũla nooniwʼe nĩ andũ makwa ma mũsyĩ na Aklĩsto ala angĩ nĩwandetheeisye kũeka sikala.” Ĩndĩ mavinda angĩ ũtethyo ũla tũkwataa kuma kwa andũ ma mũsyĩ na anyanya ndwĩthĩawa ũtoetye.

Mũndũũme wĩtawa Bhagwandas aĩtye: “Nanywie sikala kwa myaka 27. Ĩndĩ nũndũ wa kwĩmanyĩsya kĩla Mbivilia yaĩtye ĩũlũ wa imanyĩo mbuku, nĩnatwie kũekana nayo. Nĩnatatie kũola sikala ila nanyusaa. O na nĩnaekie kũtindanyʼa na andũ ala natindanasya namo. Na vamwe na ũu, nĩnaendie kũkwata motao matonya kũndethya. Ĩndĩ ndyaatetheka. Ĩtina, mũthenya ũmwe kwĩ ũtukũ, nĩnamũvoyie Yeova namũelesya thĩna wakwa na namwĩsũva andetheesye nĩeke kũnywʼa sikala. Kĩu nĩkyo kyandethisye.”

Ũndũ ũngĩ wa vata tũtonya kwĩka nĩ kwĩyũmbanĩsya mawũmũ ala ũtonya kũkomana namo. Mawũmũ asu nĩ ta meva? Kĩlungu kĩla kĩatĩĩe nĩkĩeleetye.

[Ĩsandũkũ]

NO ŨTETHEKE WATŨMĨA NDAWA?

Ve ndawa syĩ kĩvathũkanyʼo itũmĩawa mũno ĩũlũ wa nthĩ nĩ andũ ala mekwenda kũeka kũnywʼa sikala. Ta kwa ngelekanyʼo, kaindo kamwe kombĩĩawa kwʼokonĩ ketawa nicotine patch. Ĩndĩ ũtanamba kwĩka ũtwi wa kũtũmĩa ndawa ta isu, amba kũsũanĩa makũlyo aa maatĩĩe:

Ndawa isu itethasya ata? Nzĩa sya ũiiti ila itũmĩawa itwʼĩkaa no itetheesye mũndũ kwa kũmũolangĩla thĩna ũla ũtonya kwĩwʼa aekana na sikala. Ĩndĩ nĩvethĩawa na ngananĩo ethĩwa nitonya kũtethya mũndũ kwa ĩvinda yĩasa.

Ndawa isu itonya kũete mathĩna meva? Ndawa imwe nitonya kũetee mũndũ mathĩna maito ta mũndũ kwĩkala ayĩwʼa kũtavĩka, kwĩmakĩa mũno, na mesilya ma kwĩyũaa. O na ĩngĩ, lilikana kana ndawa ii itwʼĩkaa syĩtetheesya andũ kũeka kũnywʼa sikala syĩthĩawa iseũvĩtwʼe na kĩndũ o kĩla kĩtũmaa mũndũ amilwa nĩ syũki ya sikala (nicotine). Kwoou ũwʼo nĩ kana mũndũ ũla ũtũmĩaa ndawa isu no imũemeee o ta sikala.

Nĩ nzĩa ingĩ syĩva itonya kũtumĩwa? Ũkunĩkĩli ũmwe wĩkĩtwe wonanĩtye kana andũ 88 kwa 100, ala maekete kũnywʼa sikala, meetwʼĩĩie mo ene kũekana nayo vandũ va kũtetheewʼa nĩ ndawa ta isu.