Wathani wa 3. Ũwau
“Kũkeethĩwa . . . mowau mathũku mũno.”—LUKA 21:11, The Holy Bible in Current Kikamba Language.
● Bonzali athũkũmanaa na mũvĩa wa ũiiti nthĩ ĩmwe ya Africa yeewʼĩte kũminwa nĩ kaũ wa mbaĩ. Nĩwatatie kwĩka kyonthe kĩla ũtonya aiite andũ ala mathũkũmaa kũla kwĩnzawa mavia ma thooa mũnene taoninĩ ya kwoo. Andũ asu maĩ na ũwau wĩtawa Marburg Hemorrhagic Fever,a ũla waendeee kũaa andũ aingĩ. Nĩweetĩtye ũtethyo kuma kwa anene ala maĩ taoninĩ ĩla nene, ĩndĩ mayaamũsũngĩa. Ĩtina wa myei ĩna, ũtethyo ũla Bonzali wamanthaa nĩwakwatĩkanie, ĩndĩ aĩ ooaiwe nĩ ũwau ũsu. Akwatiwʼe ũwau ũsu nĩ ala athũkũmi ma kwĩnza mavia waiitaa.
MAŨNDŨ ALA MEKĨKĨTE MEONANYʼA ATA? Mowau ala maetawe nĩ nzeve (ta pneumonia), mowau ma kwĩtũũa, mũthelo, ũwau wa kĩthũi kya TB, na ndetema, nĩ amwe katĩ wa mowau mathũku ala makwataa andũ. Mwakanĩ wa 2004 wĩ wʼoka, mĩthemba ĩsu ĩtano ya mowau nĩyooaie andũ ta milioni 10.7. Ũu nĩ kwasya kana mwakanĩ ũsu, ĩtina wa kĩla sekendi itatũ, nĩvakusaa mũndũ nũndũ wa mowau asu.
ALA MAVĨNGAA MAKOTHAA KWASYA ATA? Ũtalo wa andũ ĩũlũ wa nthĩ ũendeee na kwongeleka. Kĩu nĩkyo kĩtumĩte kwĩthĩwa na wongeleku wa andũ ala makwatawʼa mowau
WONI ŨSU NĨ WA WʼO? Nĩwʼo kana ũtalo wa andũ ĩũlũ wa nthĩ wĩthĩĩtwe ũyongeleka mĩtũkĩ mũno. Ĩndĩ o na vailye ũu, andũ methĩĩtwe na ũmanyi mwingĩ wa kũthima, kũsiĩĩa, na kũiita mowau. Kwondũ wa ũu, nĩ ũndũ wosanĩte na kĩlĩko kwĩkwatya kana mowau maĩlĩte kwĩthĩwa maendeee kũoleka. Ĩndĩ ũu tiwʼo vailye.
WE WĨONA ATA? Mo andũ nĩmaendeee kũthĩnwʼa nĩ mowau mathũku o tondũ Mbivilia yathanĩte?
Ithingitho sya nthĩ, yũa, na mowau, nitumĩte andũ milioni mbingĩ mathĩna. Namo andũ milioni mbingĩ mathĩnawʼa nĩ andũ ala angĩ, na aingĩ moo mathĩnawʼa nĩ andũ ala maĩle kũmasũvĩa. Kwatũneenee kĩla Mbivilia yaathanĩte ĩũlũ wa ũndũ ũsu.
[Maelesyo ma Kwongeleela]
a Marburg nĩ ũwau ũkwenda kũvwʼanana na wa Ebola.
[Maelesyo Makuvĩ]
“Nĩ ũndũ ũũmĩasya mũno mũndũ kũlĩka nĩ mũnyambũ kana nyamũ ĩngĩ mbai, na ũu nowʼo mũndũ ũũmĩaa yĩla ũkũlĩka nĩ ũwau wĩ nthĩnĩ wake na ayona angĩ maendeee kũminwa nĩwʼo.”—MICHAEL OSTERHOLM, ASOMEETE MOWAU MA KŨKWATANWʼA.
[Picture Credit Line]
© William Daniels/Panos Pictures