‘Ĩthĩwai na Wendo Katĩ Wenyu’
“Nĩngũmũnenga mwĩao mweũ kana, mwendane inywʼĩ kwa inywʼĩ; o tondũ nyie namwendie, o nenyu mwendane o ta ũu. Nũndũ mweeka ũu andũ onthe makamanya kana mwĩ amanyĩwʼa makwa, ethĩwa mũkeethĩwa na wendo katĩ wenyu.”—YOANA 13:34, 35.
Kĩla Kyonanawʼa Nĩ Ndeto sya Yesũ: Klĩsto eeie aatĩĩi make mendane o ũndũ we mwene wamendie. Yesũ endie aatĩĩi make mũno wĩana ata? Yesũ nĩwendete andũ onthe o na kau ĩvindanĩ yake andũ maĩ na mawoni mataĩle kwelekela andũ ma mbaĩ ingĩ, o na aka. (Yoana 4:7-10) Wendo nĩwʼo wasukumaa Yesũ kũtũmĩa vinya wake, ĩvinda yake, o na yĩla weethĩawa anoete, nĩ kana atetheesye andũ angĩ. (Maliko 6:30-34) Na mũthya, Klĩsto nĩwesie kwonanyʼa wendo wake kwa nzĩa nene mũno. Aisye atĩĩ: “Nyie ninyie mũĩthi ũla mũseo, na mũĩthi mũseo nĩwumasya thayũ wake kwondũ wa malondu.”—Yoana 10:11.
Ũndũ Aklĩsto ma Mbee Meanĩisye Kĩu: Ĩvinda ya atũmwa, Aklĩsto meetanaa “mwana-a-asa” kana “mwĩĩtu-a-asa.” (Vilemona 1, 2) Andũ kuma mbaĩnĩ syonthe nĩmathoketwʼe moke kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto, nũndũ nĩmaĩkĩĩe kana “vaiĩ kĩvathũkanyʼo katĩ wa Mũyuti na Mũkiliki. Ve Mwĩaĩi o ũmwe ĩũlũ wa onthe.” (Alomi 10:11, 12) Ĩtina wa Vendekosito ya mwaka wa 33 ĩtina wa Klĩsto, amanyĩwʼa ala maĩ Yelusaleme “nĩmatesaa syĩndũ syoo na malĩ yoo na onthe maiaana kĩla makwata, kwosana na vata wa kĩla ũmwe.” Nĩkĩ meekie ũu? Meekie ũu nĩ kana ala maĩ manavatiswa matonye kwĩkala Yelusaleme na maiendeea “kwĩyumya momanyĩsyonĩ ma atũmwa.” (Meko ma Atũmwa 2:41-45) Nĩ kyaũ kyamasukumie kwĩka maũndũ ta asu? Myaka 200 ĩte mĩthelu ĩtina wa kĩkwʼũ kya atũmwa, mũandĩki ũmwe wĩtawa Tertullian nĩwaandĩkie kĩla amwe maasyaa ĩũlũ wa Aklĩsto. Aandĩkie: “Nĩmendanĩte mũno . . . na kĩla ũmwe nĩweeyumĩtye kũkwʼa kwondũ wa ũla ũngĩ.”
Naaũ Maatĩĩaa Kĩu Ũmũnthĩ? Ĩvuku The History of the Decline and Fall of the Roman Empire (1837) yaisye kana kwa myaka mingĩ ala meyĩtaa Aklĩsto “nĩmathĩnisye ala angĩ mũno o na kwĩ ũndũ maathĩnwʼa nĩ ala [matathaithaa Ngai].” Na ũkunĩkĩli ũneekiwe o mĩtũkĩ nĩ nthĩ ya Amelika nũnoonanisye kana katĩ wa andũ aingĩ ala meyĩtaa Aklĩsto mayendete andũ mate ma mbaĩ yoo na nĩmamavathũlaa. O na mavinda maingĩ andũ ma ndĩni na, nĩmethĩawa mate ngwatanĩo o na vanini na athaithi ala angĩ ma ndĩni o ĩsu, ĩndĩ maumĩte kĩsionĩ kĩngĩ. O na wĩthĩaa mayĩsa kũmatethya o na vanini yĩla makwatwa nĩ thĩna.
Mwaka wa 2004, ĩtina wa Florida kũkũnwa nĩ iuutani inya ila syaatĩanĩie vandũ va myei ĩlĩ, ũla waũngamĩe kamitii ya Florida’s Emergency Operations nĩwasyaĩĩsye maũndũ nĩ kana aĩkĩĩthye syĩndũ ila maeteawe nĩsyatũmĩka nesa. Aisye kana vaiĩ andũ maĩ na ngwatanĩo nzeo na mavangĩte maũndũ moo nesa ta Ngũsĩ sya Yeova, na kwoou eyumya amatetheesye vala mewʼaa mayenda ũtethyo. Mwambĩĩonĩ wa mwaka wa 1997, kĩkundi kya kũnengane ũtethyo kya Ngũsĩ sya Yeova nĩkyakuie ndawa, lĩu, na ngũa na mathi nthĩ ya Democratic Republic of Congo nĩ kana makatetheesye ana-a-asa moo, na andũ angĩ ala makwatĩtwe nĩ thĩna. Ngũsĩ ila ingĩ kuma Europe nĩsyeyumĩtye ikanengane syĩndũ sya kũtetheesya ala angĩ, ila syaĩ sya thooa wa ndola milioni ĩmwe sya Amelika.