We Nĩwĩsĩ?

Mo Alomi nĩmeetĩkĩlaa mũndũ ũla maathĩĩa mũtĩnĩ, ta Yesũ, athikwe o ũndũ ala angĩ mathikawa?

AINGĨ nĩmesĩ ĩla ngewa yaĩtye kana Yesũ aathĩĩiwe mũtĩnĩ katĩ wa ingʼei ilĩ. (Mt. 27:35-38) Ĩndĩ aingĩ mayĩtĩkĩlanaa na ngewa ya Mbivilia ĩla yaĩtye kana mwĩĩ wa Yesũ wambie kũseũvwʼa na ĩndĩ waiwa mbũanĩ.—Mko. 15:42-46.

Amwe matetĩkĩlanaa na kĩla kĩ Mavukunĩ ma Ũvoo Mũseo, nĩmethĩawa na nzika kana mũndũ ũathĩĩtwe mũtĩnĩ aĩ atonya kwĩtĩkĩlwʼa athikwe nesa, ta kwiwa mbũanĩ. Monaa mwĩĩ wake waaĩle kwĩkwa ũndũ ũngĩ. Mũandĩki wa maũvoo wĩtawa Ariel Sabar nũeleetye nĩkĩ amwe methĩawa na woni ũsu. Aĩtye: Andũ ala athũku vyũ nĩmo masilĩlawa kwa kwambwa ngelanyʼonĩ, na asomi amwe monaa Alomi mataĩ mesa kwĩtĩkĩla mũndũ ũaĩtwe kwa nzĩa ĩsu athikwe nesa.” (Smithsonian) Alomi mendaa kwĩka kyonthe kĩla matonya mekĩĩthye ingʼendilĩ nthoni vyũ, na kwoou kaingĩ matiaa mĩĩ yoo mĩtĩnĩ ĩlĩke nĩ nyamũ sya kĩthekanĩ. Ĩtina, no kwĩthĩwa matialyo ma mĩĩ yoo mekawʼa mbũanĩ yĩ na mĩĩ ĩngĩ.

Ĩndĩ ala mavukũaa syĩndũ sya tene nĩmavuanĩtye ũndũ wĩ kĩvathũkanyʼo, na mũno mũno ũkonetye matialyo ma mĩĩ ya Ayuti amwe mooaiwe. Twĩ 1968, ve matialyo ma mũndũ ũmwe wooaĩtwe ta ĩvindanĩ ya Yesũ moonekie. Meethĩiwe mbũanĩ ĩilye ta ila Ayuti makothaa kũthika andũ moo yĩ vakuvĩ na Yelusaleme. Maĩ ĩsandũkũnĩ yaseũvĩtwʼe na ĩvia (ossuary). Matialyonĩ asu vaĩ ĩvĩndĩ ya kĩtiinyo. Ĩvĩndĩ yĩu yaathĩĩtwe ũvwaũnĩ na mũsumaa wa sendimita 11.5 (inzi 4.5). Sabar aĩtye: “Ĩvĩndĩ yĩu ya kĩtiinyo, yĩla yaĩ ya mũndũ weetawa Yehochanan, nĩyatetheeisye kũmina ngananĩo ila andũ matwĩe nasyo mayasya kana ngewa ila syĩ Mavukunĩ ma Ũvoo Mũseo syoonanĩtye kana Yesũ athikiwe mbũanĩ ti sya wʼo.” Vate nzika, “ĩvĩndĩ ya kĩtiinyo ya Yehochanan yaĩ ngelekanyʼo nzeo ya mũndũ wambĩtwe ngelanyʼonĩ ĩvindanĩ ya Yesũ, ũla Alomi meetĩkĩlilye athikwe ũndũ Ayuti mathikawa.”

Andũ masisya ĩvĩndĩ yĩu ya kĩtiinyo no methĩwe na mawoni me kĩvathũkanyʼo ĩũlũ wa ũndũ Yesũ waathĩĩtwe mũtĩnĩ. Ĩndĩ kĩla twĩsĩ vyũ nĩ kana ve ingʼendilĩ imwe syooaiwe kwa kũathĩĩwa mũtĩnĩ na syathikwa nesa vandũ va kwĩkwʼa mbũanĩ yaĩ na mĩĩ ĩngĩ. Kwoou kĩla Mbivilia ĩwetaa ĩyasya kana mwĩĩ wa Yesũ waiiwe nesa mbũanĩ nĩ kya wʼo. Ĩvĩndĩ yĩu nĩyĩkwatĩte mbau kĩla Mbivilia ĩwetete.

Na ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kana Yeova athanĩte Yesũ akathikwa mbũanĩ ya mũndũ mũthwii, na vai mũndũ ũtonya kũsiĩĩa Ndeto ya Ngai ĩianĩa.—Isa. 53:9; 55:11.