Silikalĩ Ĩla Ĩkaete Valatiso
Yĩla Yesũ waĩ ĩũlũ wa nthĩ, eeie aatĩĩi make mavoye mboya ya kwĩtya Ũsumbĩ wa Ngai atĩĩ: “Ũsumbĩ waku wũke. Kwenda kwaku kwĩke kũũ nthĩ o ta kũya ĩtunĩ.” (Mathayo 6:10) O na nĩwaneenaa mavinda monthe ĩũlũ wa “ũvoo mũseo wa ũsumbĩ.” (Mathayo 4:23) Kwa wʼo, nĩwaneenie ũvoo mwingĩ ĩũlũ wa Ũsumbĩ kũthonoka ũndũ waneenie ĩũlũ wa maũndũ ala angĩ monthe. Nĩkĩ? Nũndũ Ũsumbĩ nĩwʼo Ngai wĩtũmĩa kũmina mathĩna ala matumaa thayũ ũnyamasya andũ mũno ũmũnthĩ. Kwĩsĩla kwa Ũsumbĩ ũsu, o yu mĩtũkĩ Ngai akamina makaũ, nzaa, mowau, na ũtũli wa mĩao, nake akaete mwĩwʼano na ũuu.
We nowende kwĩkala nthĩnĩ wa nthĩ ya mũthemba ũsu? Ethĩwa nowende, nĩwaĩlĩtwe nĩ kũsoma kavuku kaa. Nthĩnĩ wako, nũũmanya kana Ũsumbĩ ũsu nĩ silikalĩ, ĩndĩ nĩ silikalĩ nzeo kwĩ silikalĩ ya mũthemba wonthe ĩla yaasumbĩka andũ. O na nũkwona ũndũ Ngai watũmĩie nzĩa ya kũsanzamũkya kũmanyĩthya athũkũmi make ieleelo syake ila ikonetye Ũsumbĩ. Kwongeleela ũu, nũkwona ũndũ Ũsumbĩ ũsu ũtonya kũũtethya we o na ũmũnthĩ.
Kwa wʼo, we nũtonya kũtwʼĩka mũsumbĩkwa wa Ũsumbĩ wa Ngai o na yuyu. Ĩndĩ ũtambĩte kũnyuva kwĩka ũu, wĩ na vata wa kũmanya maũndũ maingangĩ ala makonetye Ũsumbĩ ũsu. Kwoou ithyĩ twĩkwĩkĩa vinya ngoonĩ ũlilye mũno maũndũ ala me kavukunĩ kaa. Kĩla ũndũ keũkũtavya ĩũlũ wa Ũsumbĩ wumĩte nthĩnĩ wa Mbivilia.
Nĩtwambe kwona nĩkĩ twĩ na vata mũnene wa kwĩthĩwa na Ũsumbĩ wa Ngai.
Mwambĩlĩlyonĩ wa kwĩthĩwa kwa mũndũ, Ngai oombie mũndũ mwĩanĩu na amwia valatisonĩ. Ĩvinda yĩu kũyaĩ vata wa kwĩthĩwa na Ũsumbĩ.
Ĩndĩ, Atamu na Eva, asyai maitũ ma mbee, nĩmeethukĩĩisye Satani, mũlaĩka ũte mwĩwʼi. Amatavisye ũvũngũ mwingĩ ĩũlũ wa Ngai na atuma o nao malea kwĩwʼa Ngai. Kwoou nĩmeethĩiwe maĩle kũkwʼa, nũndũ “ĩtuvi ya naĩ nĩ kĩkwʼũ.”—Alomi 6:23.
Mũndũ wĩ na naĩ, ũte mwĩanĩu, ndatonya kwĩthĩwa na syana mbĩanĩu. Kwoou syana syonthe sya Atamu syasyaiwe ite mbĩanĩu, syĩ na naĩ, syĩthĩawe iikwʼa.—Alomi 5:12.
Kwambĩlĩlya ĩvindanĩ yĩu, andũ nĩmeethĩiwe me na vata wa Ũsumbĩ wa Ngai nĩ kana ũmatethye kwĩveta kĩumonĩ kya naĩ na kĩkwʼũ. Ũndũ ũngĩ wĩĩkwa nĩ Ũsumbĩ nĩ kwathũkĩsya syĩtwa ya Ngai ũvũngũ mwingĩ ũla Satani wayĩneeneie.
Yeova Ngai aumisye watho kana “ũsyao” wa mwanya ũkasyawa ũvonokye andũ kuma naĩnĩ. (Mwambĩlĩlyo 3:15) “Ũsyao” ũsu wesaa kwĩthĩwa ne Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai.
Ũsu esaa kwĩthĩwa ũũ?
Vakuvĩ myaka 2,000 ĩtina wa Atamu kwĩka naĩ, nĩkwaĩ mũndũ ũmwe mũĩkĩĩku mũno weetawa Avalaamu. Yeova eeie Avalaamu atie ndũa yoo akekale maeemanĩ nthĩ ya Valestina.
Avalaamu eekie maũndũ monthe ala Yeova wamwĩie eke, vamwe na ũndũ ũmwe waĩ vinya mũno. Yeova amwĩie aumye mwanae Isaka ta nthembo ĩũlũ wa kĩthembeo.
Kwa wʼo Yeova ndendaa athembewe mũndũ. Ĩndĩ endaa kũmanya kana Avalaamu nĩwamwendete. Avalaamu aĩ vakuvĩ kũaa Isaka yĩla wasiĩĩiwe nĩ Yeova.
Nũndũ wa mũĩkĩĩo mwingĩ wa Avalaamu, Yeova nĩwaumisye watho eĩsa kũnenga asyawa make nthĩ ya Valestina, na asya kana Ũsyao ũla wathanĩtwe ũkesĩla mũvĩanĩ wake, na mũvĩanĩ wa mwanae Isaka.—Mwambĩlĩlyo 22:17, 18; 26:4, 5.
Isaka nĩwaĩ na ana mavatha, Esau na Yakovo. Yeova aisye Ũsyao ũla wathanĩtwe ũkesa kumĩla kwĩsĩla kwa Yakovo.—Mwambĩlĩlyo 28:13-15.
Yakovo, ũla Yeova wamũnengie syĩtwa yĩngĩ atwʼĩka Isilaeli, aĩ na ana 12, na onthe nĩmesie kwĩthĩwa na syana. Kwoou syana sya Avalaamu syambĩlĩlya kwongeleka.—Mwambĩlĩlyo 46:8-27.
Ĩvinda yĩla kwaumĩlile yũa ĩnene kũla mekalaa, Yakovo na mũsyĩ wake nĩmatheeie mathamĩĩa Misili mathoketwʼe nĩ Valao, mũsumbĩki wa Misili.—Mwambĩlĩlyo 45:16-20.
Nthĩnĩ wa nthĩ ya Misili nĩkwavuaniwʼe kana Ũsyao ũla wathaniwe ũkesa kwĩthĩwa ne mũsyawa wa Yuta mwana wa Yakovo.—Mwambĩlĩlyo 49:10.
Yakovo nĩwesie ũkwʼa, nasyo nzyawa syake syongeleka kũvika syatwʼĩka ta mbaĩ nene. Nĩvo ĩndĩ Amisili makwatiwe nĩ wʼĩa mamatwʼa ngombo.—Kuma 1:7-14.
Ĩtina wa ĩvinda yĩana ũndũ mũna Yeova nĩwatũmie Mose, mũndũ mũĩkĩĩku mũno, akamwĩaĩe na vinya Valao wa ĩvinda yĩu aeke syana sya Isilaeli syume ũkombonĩ.—Kuma 6:10, 11.
Valao nĩwaleile, kwoou Yeova aete mokũno ĩkũmi ĩũlũ wa Amisili. Ũkũnonĩ wa mũthya atũmie mũlaĩka wa kĩkwʼũ akoae makithathi onthe ma Misili.—Kuma, kĩlungu kya 7 kũvika 12.
Ngai eeie Aisilaeli kana ethĩwa makooaa katena ka ĩlondu kwondũ wa kyaũa kyoo kya wĩoo na maivaka nthakame ĩmwe yako ituĩnĩ sya mĩomo yoo, mũlaĩka wa kĩkwʼũ akavĩta ĩũlũ wa nyũmba syoo. Kwoou makithathi ma Aisilaeli nĩmavonokie.—Kuma 12:1-35.
Kwondũ wa ũu, Valao eeaĩe Aisilaeli maume Misili. Ĩndĩ eesilya ũndũ ũngĩ, amasembanyʼa nĩ kana amatũnge.
Yeova nĩwavingũĩe Aisilaeli nzĩa makĩe mesĩlĩte katĩ wa Ũkanga Mũtune. Na yĩla Valao na ita syake matatie kũmaatĩĩa, nĩmathelekelye kĩwʼũnĩ.—Kuma 15:5-21.
Yeova atongoeisye ana ma Isilaeli amatwaa kĩĩmanĩ kĩtawa Sinai, yalatanĩ. Amanengeie kwʼo Mwĩao wake na asya ethĩwa makaũatĩĩa, makatwʼĩka ũsumbĩ wa athembi na mbaĩ ntheu. Kwa nzĩa ĩsu, ĩtina wa ĩvinda ĩna kũvĩta, Aisilaeli nĩmakwatie mwanya wa kũtwʼĩka kĩlungu kĩ vata kya Ũsumbĩ wa Ngai.—Kuma 19:6; 24:3-8.
Ĩtina wa Aisilaeli kwĩthĩwa me Kĩĩmanĩ kya Sinai vakuvĩ mwaka, Yeova nĩwamatongoeisye amatwaĩte Valestina, nthĩ ĩla wathie Avalaamu ũmae woo.
Nthĩnĩ wa Valestina, Ngai nĩwesie kwĩtĩkĩlya Aisilaeli masumbĩkwe nĩ asumbĩ. Ĩvinda yĩu, Ngai aĩ na ũsumbĩ vaa ĩũlũ wa nthĩ.
Mũsumbĩ wa kelĩ wa Isilaeli aĩ Ndaviti, mũsyawa wa mũvĩa wa Yuta. Ndaviti akĩlilye vinya amaitha onthe ma Isilaeli, na atwʼa Yelusaleme ndũa nene ya mbaĩ ĩsu.
Maũndũ ala meekĩkie ĩvinda ya kũsumbĩka kwa Ndaviti meonanyʼa kana yĩla Yeova weethĩwa e vamwe na mũsumbĩ, vaiĩ mũsumbĩki wa vaa nthĩ ũtonya kũmũkĩlya vinya.
Yeova aisye Ũsyao ũla wathaniwe ũkeethĩwa ũmwe wa asyawa ma mũvĩa wa Ndaviti.—1 Mavinda 17:7, 11, 14.
Solomoni, mwana wa Ndaviti, nĩwe wamũatĩĩe kũsumbĩkanĩ. Aĩ mũsumbĩ mũĩ, na Isilaeli nĩmakwatie ũunĩko mwingĩ ungu wa ũsumbĩki wake.
Ũndũ ũngĩ nĩ kwĩthĩwa Solomoni aakĩe Yeova ĩkalũ ĩseo Yelusaleme. Ũndũ maũndũ meethĩiwe mavwʼana nthĩnĩ wa Isilaeli ungu wa ũsumbĩki wa Solomoni wĩonanyʼa amwe ma moathimo ala Ũsumbĩ wa Ngai ũla wũkĩte wĩetee andũ.—1 Asumbĩ 4:24, 25.
Ĩndĩ, aingĩ ma asumbĩ ala maatĩĩe Solomoni meekie maũndũ maingĩ mate ma ũĩkĩĩku.
Ĩndĩ ĩvindanĩ yĩla asyawa ma mũvĩa wa Ndaviti maĩ o maendeee kũsumbĩka nthĩnĩ wa Yelusaleme, Yeova nĩwatũmĩie Isaia mwathani wake awete ũvoo wa Mwana wa Ndaviti ũla wesaa kumĩla asumbĩke nthĩ yonthe kwa ũĩkĩĩku. Ũsu esaa kwĩthĩwa newe Ũsyao ũla wathaniwe.—Isaia 9:6, 7.
Mwathani Isaia athanie kana ũsumbĩki Wake ũkeethĩwa wĩ na ũtisu mwingĩ kwĩ ũla wa Solomoni.—Isaia, kĩlungu kya 11 na kya 65.
Ĩvindanĩ yĩu, kũvĩtũka mavindanĩ ala angĩ monthe, athũkũmi ma Ngai nĩmendie kũmanya nũũ ũla wesaa kwĩthĩwa Ũsyao ũsu.
Ĩndĩ Ũsyao ũsu ũtanamba kũka, asumbĩ ma Isilaeli mathũkie mũno kũvika Yeova eetĩkĩlya mwakanĩ wa 607 M. M. M. (Mbee wa Mavinda Maitũ) mbaĩ ĩsu ĩkĩlwʼe vinya nĩ Ambavilonĩ, na aingĩ ma andũ ma mbaĩ ĩsu mathamiwʼe matwawa nthĩ ya Mbavilonĩ. Ĩndĩ Ngai ndaĩ anoolwa nĩ watho wake. Ũla Ũsyao nowesaa kumĩla mũvĩanĩ wa Ndaviti.—Esekieli 21:25-27.
Maũndũ ala meekĩkie kwa mbaĩ ya Isilaeli moonanisye kana o na ethĩwa mũsumbĩ mũĩ na mũĩkĩĩku wa kĩmũndũ aĩ atonya kũete motandĩthyo, motandĩthyo asu maĩ manini. Andũ aĩkĩĩku nĩmakusaa na nĩvatonyeka ala mamaatĩĩaa makalea kwĩthĩwa me aĩkĩĩku. Nzĩa ya kũmina thĩna ũsu yaĩ myaũ? Nĩ kumĩla kwa Ũsyao ũla wathaniwe.
Ĩtina wa myaka ngili nyingĩ, Ũsyao ũsu nĩwaumĩlile. Waĩ ũũ?
Mũlaĩka kuma kwa Ngai nĩwamũnengie ũsũngĩo mwĩĩtu Mũisilaeli ũtaĩ mũtwae ũla weetawa Malia. Amwĩie akakwata mwana na syĩtwa yake ayĩtwa Yesũ. Mũlaĩka aisye ũũ:
‘Nake akeethĩwa e mũnene, na akeetawa Mwana wa Ũla Wĩ Ĩũlũ wa Onthe: na [Yeova] Ngai nũkamũnenga kĩvĩla kya ũsumbĩ kya ĩthe wake Ndaviti: nake nũkasumbĩka.’—Luka 1:32, 33.
Kwoou Yesũ esaa kwĩthĩwa newe Ũsyao ũla wathaniwe, na ĩtina ayĩsa kũtwʼĩka Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai. Ĩndĩ nĩkĩ Yesũ waĩ kĩvathũkanyʼo na andũ aĩkĩĩku ala matwĩe mbee wake?
Yesũ asyaiwe kwa kyama. Nyinyia aĩ mwĩĩtu mũtheu. Yesũ ndaĩ na ĩthe wa kĩmũndũ. Aĩ anekala ĩtunĩ atambĩte kũsyawa, nawʼo veva mũtheu wa Ngai, kana vinya wa wĩki wake, nĩwʼo wathamisye thayũ wa Yesũ kuma ĩtunĩ waũlikya ĩvunĩ ya Malia. Kwoou, we ndaaosa ũtiĩwa wa naĩ ya Atamu. Ĩvinda yonthe ya thayũ wake, Yesũ ndaaĩka naĩ.—1 Vetelo 2:22.
Yĩla wavikisye myaka 30, Yesũ nĩwavatisiwe.
Atavisye andũ ũvoo wa Ũsumbĩ wa Ngai na esa kwĩweta kana nĩwe Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ ũsu.—Mathayo 4:23; 21:4-11.
O na nĩweekie syama nyingĩ.
Nĩwavoisye awau.—Mathayo 9:35.
Nĩwaĩthisye ala maĩ na nzaa kwa kwĩka syama.—Mathayo 14:14-22.
O na nĩwathayũũkisye akwʼũ.—Yoana 11:38-44.
Syama isu syĩonanyʼa mũthemba wa maũndũ ala Yesũ wĩĩkĩa andũ e Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai.
We nũũlilikana ũndũ Mũsumbĩ Ndaviti waĩ anatwʼa Yelusaleme ndũa nene ya ũsumbĩ wake? Yesũ awetie kana Ũsumbĩ wa Ngai ndũkethĩwa vaa nthĩ, ĩndĩ ũkeethĩwa ĩtunĩ. (Yoana 18:36) Nĩkyo kĩtumi Ũsumbĩ ũsu wĩtawa “Yelusaleme wa ĩtunĩ.”—Aevelania 12:22, 28.
Yesũ nĩwawetie mĩao ĩla ala mekwenda kũtwʼĩka asumbĩkwa ma Ũsumbĩ maĩlwe nĩ kũmĩwʼa. Yu mĩao ĩsu yĩ nthĩnĩ wa Mbivilia. Mĩao ĩla ya vata kwĩ ĩla ĩngĩ yonthe nĩ kwĩthĩwa andũ maĩlwe nĩ kwenda Ngai na kwendana mo ene.—Mathayo 22:37-39.
Ũndũ ũngĩ nĩ kwĩthĩwa Yesũ avuanisye kana ndakasumbĩka Ũsumbĩ wake e weka. Kwesaa kwĩthĩwa andũ ma kũthi ĩtunĩ makasumbĩkĩe kwʼo me vamwe nake. (Luka 12:32; Yoana 14:3) Kwesaa kwĩthĩwa meana? Ũvuanyʼo 14:1 ũsũngĩaa atĩĩ: nĩ andũ 144,000.
Ethĩwa no andũ 144,000 maendaa ĩtunĩ makasumbĩke vamwe na Yesũ, andũ ala angĩ matonya kwĩthĩwa na wĩkwatyo mwaũ?
Mbivilia yaasya atĩĩ: “Ala alũngalu makatiĩwa nthĩ, na makatũa vo kũvika tene na tene.”—Savuli 37:29.
Ala makatũa ĩũlũ wa nthĩ tene na tene metawa “malondu angĩ.”—Yoana 10:16.
Kwoou kwĩ wĩkwatyo kũndũ kwĩlĩ. Kwĩ andũ 144,000 ala mathoketwʼe nĩ Yeova Ngai mathi ĩtunĩ makasumbĩke vamwe na Yesũ Klĩsto. Ĩndĩ milioni sya andũ angĩ me na wĩkwatyo mũlũmu vyũ wa kũtũa ĩũlũ wa nthĩ tene na tene me asumbĩkwa ma Ũsumbĩ wake.—Ũvuanyʼo 5:10.
Satani nĩwamenie Yesũ na amwiĩa isiĩĩi. Ĩtina wa Yesũ kũtavanyʼa ĩvinda ya myaka ĩtatũ na nusu, Satani nĩwatumie akwatwa na kũawa kwa kũathĩĩwa mĩsumaa e mũtĩnĩ. Nĩkĩ Ngai weetĩkĩlilye ũndũ ũsu wĩkĩke?
Lilikana kana, nũndũ wa kwĩthĩwa twaumie kwa Atamu, ithyonthe nĩtwĩkaa naĩ na twaĩle ũkwʼa.—Alomi 6:23.
Lilikana ĩngĩ kana, nũndũ wa nzĩa ya kyama ĩla Yesũ wasyaiwe nayo, we aĩ mwĩanĩu na ndaaĩle ũkwʼa. Ĩndĩ, Ngai nĩweetĩkĩlilye Satani ‘atumbe Yesũ kĩtiinyo,’ amũae. Ĩndĩ Ngai nĩwamũthayũũkisye atwʼĩka veva ũtatonya kũkwʼa. Nũndũ ĩvinda yĩu nowaĩ na waĩlu wa kwĩthĩwa na thayũ mwĩanĩu wa kĩmũndũ, yuyu nĩwaĩ atonya kũtũmĩa thayũ ũsu atwovosye ithyĩ andũ kuma naĩnĩ.—Mwambĩlĩlyo 3:15; Alomi 5:12, 21; Mathayo 20:28.
Kũtũtethya tũmanye vyũ ũndũ nthembo ya Yesũ yonanasya, Mbivilia ĩmĩwetaa kwa nzĩa ya ngelekanyʼo sya wathani.
Kwa ngelekanyʼo, nũlilikene ũndũ Yeova weeie Avalaamu aumye mwanae ta nthembo, ũsu wĩ ũtato wa wendo wake?
Ĩsu yaĩ ngelekanyʼo ya wathani ya nthembo ya Yesũ. Yoonanisye ũndũ wendo ũla Yeova wĩ wʼo kwa andũ waĩ mũnene mũno kũvika eetĩkĩlĩthya Mwanae, Yesũ, akwʼe kwondũ witũ nĩ kenda twĩthĩwe na thayũ.—Yoana 3:16.
We nũũlilikana ũndũ Yeova wavonokisye Aisilaeli kuma Misili na atangĩĩa makithathi moo kwa kũtuma mũlaĩka wa kĩkwʼũ avĩta ĩũlũ woo?—Kuma 12:12, 13.
Ĩsu yaĩ ngelekanyʼo ya wathani. O tondũ nthakame ya katena ka ĩlondu yatumie makithathi ma Aisilaeli methĩwa na thayũ, nowʼo nthakame ya Yesũ ĩla yetiwe nthĩ ĩtumaa ala mamũĩkĩĩte methĩwa na thayũ. Na o ũndũ maũndũ ala meekĩkie ũtukũ ũsu matumie Aisilaeli makwata ũthasyo, nowʼo kĩkwʼũ kya Yesũ kĩnengae andũ ũthasyo kuma naĩnĩ na kĩkwʼũnĩ.
Nĩkyo kĩtumi Yesũ wĩtawa “Katena ka ĩlondu ka Ngai, kala keumya naĩ ya nthĩ.”—Yoana 1:29.
Ĩndĩ, ũndũ ũngĩ nĩ kwĩthĩwa yĩla Yesũ waĩ vaa ĩũlũ wa nthĩ nĩwoombanisye amanyĩwʼa make na amasomethya ũndũ maĩĩlwe nĩ kũtavanyʼa ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ, o na ĩtina wa kĩkwʼũ kyake.—Mathayo 10:5; Luka 10:1.
Asu nĩo andũ ma mbee kũnyuvwa nĩ Ngai makasumbĩke vamwe na Yesũ nthĩnĩ wa Ũsumbĩ wake.—Luka 12:32.
We nũũlilikana kana Ngai athie Ayuti kwĩthĩwa makwata Mwĩao wake, makatwʼĩka “ũsumbĩ wa athembi”? Yuyu maĩ na mwanya wa kũtwʼĩka kĩlungu kya Ũsumbĩ wa Ngai na kũthũkũma me athembi ma ĩtunĩ ethĩwa nĩmesaa kũmwĩtĩkĩla Yesũ. Ĩndĩ aingĩ moo nĩmamũleile Yesũ.
Kwoou kwambĩlĩlya ĩvindanĩ yĩu, Ayuti nĩmaekie kwĩthĩwa me mbaĩ nyuve ya Ngai; Valestina yaeka kwĩthĩwa yĩ Nthĩ ya Watho.—Mathayo 21:43; 23:37, 38.
Kwambĩlĩlya mĩthenya ya Yesũ kũvika ĩvindanĩ yitũ, Yeova nĩwĩthĩĩtwe akyũmbanyʼa andũ ala mesumbĩka vamwe na Yesũ ĩtunĩ. Ngili nini syoo nĩmatialĩte ĩũlũ wa nthĩ ũmũnthĩ. Metawa matialyo ma etĩkĩwʼa mauta.—Ũvuanyʼo 12:17.
Yuyu nĩwambĩlĩlya kũmanya Ũsumbĩ wa Ngai nĩ kyaũ. Nĩ silikalĩ yĩ ĩtunĩ. Mũsumbĩ wayo nĩ Yesũ Klĩsto, na andũ 144,000 kuma vaa nthĩ nĩmaendaa makethĩwe na ngwatanĩo vamwe nake. Silikalĩ ĩsu ĩkasumbĩka andũ ala aĩkĩĩku ĩũlũ wa nthĩ na ĩkeethĩwa na ũtonyi wa kũete mũuo vaa nthĩ.
Ĩtina wa kĩkwʼũ kyake, Yesũ nĩwathayũũkiwʼe na athi ĩtunĩ. E kũu, nĩweeteelile Ngai awete ĩvinda yavika ya kwambĩlĩlya kwake kũsumbĩka e Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai. (Savuli 110:1) Ĩvinda yĩu yesaa kwĩthĩwa ĩndĩĩ?
Mavinda amwe Yeova nĩwatwaĩaa andũ ndoto nĩ kana amatavye maũndũ makonetye Ũsumbĩ wake.
Mĩthenyanĩ ya Ndanieli, Yeova nĩwatwaĩe Nevukatinesa, mũsumbĩ wa Mbavilonĩ, ndoto ya mũthemba ũsu. Yaĩ ya mũtĩ mũnene mũno.—Ndanieli 4:10-37.
Mũtĩ ũsu nĩwatililwe na kĩtina kya wʼo kyoovwa itangʼa ĩvinda ya myaka mũonza.
Mũtĩ ũsu waũngamĩe Nevukatinesa. O tondũ kĩtina kyooviwe ĩvinda ya myaka mũonza, nowʼo Nevukatinesa wakwatiwe nĩ ndũũka ĩvinda ya myaka mũonza. Na ĩndĩ atũngĩwa waĩlu wa kĩlĩko kyake.
Ũndũ ũsu wʼonthe waĩ ngelekanyʼo ya wathani. Nevukatinesa aelekanasya ũsumbĩki wa Yeova wa nthĩ yonthe. Mbeenĩ, ũsumbĩki ũsu weethĩiwe kwĩsĩla asyawa ma mũvaĩ wa Mũsumbĩ Ndaviti nthĩnĩ wa Yelusaleme. Yĩla Mbavilonĩ yakĩlilye vinya Yelusaleme mwakanĩ wa 607 Mbee wa Mavinda Maitũ, mũvĩa ũsu wa asumbĩ nĩwaũngamiwʼe. Kũyesaa kwĩthĩwa mũsumbĩ ũngĩ mũvĩanĩ wa Ndaviti “kũvika yĩla wĩũka ũla kĩanda kĩ kyake.” (Esekieli 21:27) Ũsu aĩ Yesũ Klĩsto.
Kuma mwaka wa 607 Mbee wa Mavinda Maitũ kwesaa ũkua ĩvinda yĩana ata Yesũ atambĩte kũsumbĩka? Nĩ myaka mũonza ya wathani. Ũu nĩ kwasya myaka 2,520. (Ũvuanyʼo 12:6, 14) Na myaka 2,520 kuma mwaka wa 607 Mbee wa Mavinda Maitũ yĩtũete mwakanĩ wa 1914 wa Mavinda Maitũ.
Kwoou Yesũ ambĩlĩlye kũsumbĩka ĩtunĩ mwaka wa 1914. Ũndũ ũsu woonanisye ata?
Mbivilia nĩkũtũtavya kwĩsĩla woninĩ woonekie nĩ mũtũmwa Yoana.
Oonie kĩveti ĩtunĩ kĩisyaa kana kamũndũũme.—Ũvuanyʼo 12:1-12.
Kĩveti kĩu kyaelekanasya ũseũvyo wa ĩtunĩ wa Ngai wa alaĩka onthe, nao nĩ athũkũmi ma Ngai ĩtunĩ. Kana kau kamũndũũme kaelekanasya Ũsumbĩ wa Ngai. Nawʼo wasyaiwe mwaka wa 1914.
Nĩ ũndũ mwaũ waatĩĩie? Ũndũ wa mbee ũla Yesũ weekie atwʼĩka Mũsumbĩ nĩ kwĩkya Satani nza, na alaĩka ala maleile kwĩwʼa me vamwe nake, amaveta ĩtunĩ mooka kũũ nthĩ.—Ũvuanyʼo 12:9.
Mbivilia nĩtũtavasya wumĩlo wa ũndũ ũsu: “Tanai, inywʼĩ matu, na inywʼĩ ala mũtwĩe nthĩnĩ wamo. Woo nĩ wa nthĩ na wa ũkanga: nũndũ ndevili nĩwamũtheeea inywʼĩ, e na ũthilĩku mũnene, akĩmanya kana e na kavinda o kanini.”—Ũvuanyʼo 12:12.
Kwoou yĩla Yesũ wambĩlĩlye kũsumbĩka ĩtunĩ, amaitha make nĩmeethingʼĩĩisye mũno vaa nthĩ. Tondũ Mbivilia yathanĩte, ambĩlĩlye kũsumbĩka katĩ wa amaitha make.—Savuli 110:1, 2.
Ũndũ ũsu wesaa kũetee andũ kyaũ?
Yesũ atwĩie: nĩ makaũ, ũnyivu wa lĩu, mowau, na itetemo sya nthĩ.—Mathayo 24:7, 8; Luka 21:10, 11.
Nĩtwonete maũndũ asu makĩkĩka kuma mwaka wa 1914, na kĩu nĩ kĩtumi kĩngĩ kya ũtũmanyĩthya kana Ũsumbĩ wambĩlĩlye kũsumbĩka ĩvinda yĩu.
O na ĩngĩ kwesaa kumĩla “ũnyamao wa mbaĩ, ikĩsũanĩwa . . . andũ [maitwʼĩka] nda nĩ wʼĩa.” (Luka 21:25, 26) Ũndũ ũsu o na wʼo nĩtũwonete kuma mwaka wa 1914.
Mũtũmwa Vaũlo ongeleeile kana andũ makeethĩwa “makĩyenda ene, makyenda mbesa, . . . matewʼaa asyai, . . . mate na wĩwʼano, ailĩanĩli, mate na wĩtingʼo.”—2 Timotheo 3:1-5.
Yu nĩwĩsĩ kĩla kĩũtuma mwĩkalĩle wa thayũ wĩthĩwa na maũndũ ma kũnyamasya andũ mũno ũmũnthĩ. Satani ethĩĩtwe e na kĩthingʼĩĩsyo kingĩ. Ĩndĩ Ũsumbĩ wa Ngai o na wʼo wĩthĩĩtwe wĩ o na kĩthingʼĩĩsyo.
O kavinda kanini ĩtina wa 1914, matialyo ma ala me na wĩkwatyo wa kũsumbĩka ĩtunĩ vamwe na Yesũ nĩmambĩlĩlye kũtavya andũ ũvoo mũseo wa kwĩthĩwa kana Ũsumbĩ nĩwambĩlĩlwʼe. Yu wĩa ũsu ũvikĩte ilungunĩ syonthe sya nthĩ, o ũndũ Yesũ waisye kũkeethĩwa kũilyĩ.—Mathayo 24:14.
Kĩeleelo kya wĩa ũsu wa kũtavanyʼa nĩ kyaũ?
Mbee, nĩ kũtavya andũ ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai.
Kelĩ, nĩ kũtethya andũ matwʼe ethĩwa nĩmekwenda kana maikwenda kũtwʼĩka asumbĩkwa ma Ũsumbĩ ũsu.
Yesũ aisye kana mĩthenyanĩ yitũ andũ onthe makavathanwʼa, ala ma mũthemba wa malondu, na ala ma mũthemba wa mbũi.—Mathayo 25:31-46.
“Malondu” mesaa kwĩthĩwa andũ ala mamwendete we na ana-a-inyia make. “Mbũi” syesaa kwĩthĩwa ne andũ ala matamendete.
“Malondu” makakwata thayũ ũtathela na “mbũi” iikaũkwata.
Wĩa ũsu wa kũvathanyʼa andũ ũendeee kwĩkwa kwa kũtavanyʼa ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ.
Ũũ nĩ wathani wa mwathani Isaia.
“Na kũkeethĩwa mĩthenya ya mũminũkĩlyo, kana kĩĩma kĩ nyũmba ya Yeova kĩkekalaa kĩ kĩtũlu kwĩ ila ingĩ, na kũkĩla ĩũlũ wa tũlĩma; na mbaĩ syonthe ikakĩendea.”—Isaia 2:2.
Yuyu andũ me nthĩnĩ wa “mĩthenya ya mũminũkĩlyo.”
“Nyũmba” ya Yeova ya ũthaithi yũkĩlĩtwʼe ‘ĩkatũla’ kwĩ ndĩni sya ũvũngũ.
“Na ngo nyingĩ sya andũ ikaenda na kwasya, Ũkai inywʼĩ, twambate kĩĩmanĩ kya Yeova, nyũmbanĩ ya Ngai wa Yakovo; nake akatũmanyĩsya nzĩa syake, na tũkaendaa nzĩanĩ syake.”—Isaia 2:3.
Kwoou, andũ aingĩ kuma mbaĩnĩ syonthe nĩmokaa kũthaitha Yeova na maithokya angĩ methĩwe vamwe nao. Nĩmemanyĩasya kwĩka maũndũ kwĩanana na ũndũ Yeova wendete.
“Na makatusya mbyũ syoo itwʼĩke mĩthya ya maembe ma ngʼombe, na matumo moo tũvyũ twĩ ngoto twa kũsea; mbaĩ ndĩkokĩlĩlya mbaĩ ũvyũ, o na itikemanyĩsya kaũ ĩngĩ.”—Isaia 2:4.
Ala mathaithaa Yeova me ngwatanĩo na mamanthaa mũuo mũno.
Wumĩlo wa wĩa ũsu ũũtethwʼa nĩ Ũsumbĩ wa Ngai nĩ kwĩthĩwa kana yuyu kwĩ andũ vakuvĩ milioni itatũ ĩũlũ wa nthĩ yonthe ala matwʼĩkĩte asumbĩkwa ma Ũsumbĩ.
Mombanĩtwʼe vakuvĩ na matialyo ma andũ ala me na wĩkwatyo wa kũthi ĩtunĩ makasumbĩke vamwe na Klĩsto.
Mo makwataa kyaũa kya kĩveva kwĩsĩla ũseũvyonĩ wa Ngai.—Mathayo 24:45-47.
Mo nĩ ũana-a-asa wa mbaĩ syonthe wa Aklĩsto ala mendene kwa wʼo.—Yoana 13:35.
Mo matanĩaa mũuo wa kĩlĩko na kwĩthĩwa me na wĩkwatyo wa ĩvinda yĩla yũkĩte.—Avilivi 4:7.
Ĩvindanĩ ĩnini yĩtiele, ũvoo mũseo ũkeethwa ũminĩte kũtavanwʼa. “Malondu” makeethwa maminĩte kũmbanwʼa. Nĩwʼo ĩndĩ Ũsumbĩ ũkeka ata?
Nũlilikene kana Mũsumbĩ Ndaviti mũĩkĩĩku nĩwakĩlilye vinya amaitha onthe ma andũ ma Ngai? O nake Mũsumbĩ Yesũ akeeka ũu.
Ĩvinda yĩmwe Mũsumbĩ Nevukatinesa nĩwakwatie ndoto ya mũvwʼanano mũnene mũno ũla wavwʼananasya mosumbĩ monthe ala manene ma nthĩ, kwambĩlĩlya mĩthenyanĩ yake kũvika ĩvinda yitũ.
Nĩwʼo ĩndĩ woonie ĩvia yĩkyasũvwʼa kuma kĩĩmanĩ, nayo yakima ũla mũvwʼanano yaũtũlanga tũlungu. Ĩvia yĩu yaelekanasya Ũsumbĩ wa Ngai.
Ũndũ ũsu wĩonanyʼa wanangĩko wa walanyʼo mũthũku wa maũndũ ũla wĩvo yuyu.—Ndanieli 2:44.
Aa nĩ maũndũ amwe Ũsumbĩ wĩvĩndũanyʼa.
Ndĩni ya ũvũngũ ĩkathelekelya vyũ, ta ĩvia ya kũthia yĩkĩtwʼe ũkangani.—Ũvuanyʼo 18:21.
Kĩu nĩkyo kĩtumi endi onthe ma Ngai mekwĩkĩwa vinya ngoonĩ maume nthĩnĩ wa ndĩni ya ũvũngũ YUYU.—Ũvuanyʼo 18:4.
Nĩwʼo ĩndĩ Mũsumbĩ Yesũ ‘wĩkũna mbaĩ na ayisumbĩka na ndata ya kĩaa.’—Ũvuanyʼo 19:15.
Nũndũ wa ũu, o na ethĩwa Ngũsĩ sya Yeova niĩvaa koti wʼonthe na kwĩwʼa mĩao ya nthĩ ĩla matwĩe, mo mailikĩĩlaa moteti.
Ũndũ wa mũthya nĩ kwĩthĩwa kana Satani mwene, ũla “mũkũnga” mũnene, ekawʼa nthĩnĩ wa ĩima yĩte na kĩtulu.—Ũvuanyʼo 20:2, 3.
No “malondu” moka, andũ ala menyivĩasya Yesũ e Mũsumbĩ, mevonoka thĩna ũsu wa kũnyamasya.—Mathayo 25:31-34, 41, 46.
Mũtũmwa Yoana oonie woni wa “malondu” ala mevĩtũka thĩna ũsu.
“Noona, na sisya, ĩkomano ĩnene ya andũ, yĩla mũndũ o na wĩva ũtatonya ũyĩtalĩkya, kuma andũnĩ ma kĩla mũthemba na mbaĩ na ngo na ithyomo, maũngeme mbee wa kĩla kĩvĩla kya ũsumbĩ na mbee wa kala Katena, mekĩe ngũa nzaũ ndasa, na makuĩte makĩndũ na moko.”—Ũvuanyʼo 7:9.
“Ĩkomano ĩnene” nĩ andũ ala metĩkĩlaa ũtavanyʼa wa ũvoo mũseo.
Mo ‘maumaa thĩnanĩ ũla mũnene.’—Ũvuanyʼo 7:14.
Mathanzu asu ma “makĩndũ” meonanyʼa kana mo methokya Yesũ ethĩwe Mũsumbĩ woo.
Kwĩkĩa kwoo “ngũa nzaũ” kwĩonanyʼa kana me na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa nthembo ya Yesũ.
“Katena” nĩ Yesũ Klĩsto.
Ĩtina wa ũndũ ũsu matanĩaa moathimo maũ? We nũlilikene ũtanu ũla waĩ nthĩnĩ wa Isilaeli ĩvinda yĩla Mũsumbĩ Solomoni wasumbĩkĩte? Ũndũ ũsu woonanisye ngelekanyʼo nini ya ũtanu ũla wĩĩthĩwa ĩũlũ wa nthĩ ungu wa Mũsumbĩ Yesũ.
Kũkeethĩwa mũuo wa wʼo andũnĩ na katĩ wa andũ na nyamũ, o tondũ Isaia wathanie.—Savuli 46:9; Isaia 11:6-9.
O tondũ Yesũ wavoisye awau yĩla waĩ vaa ĩũlũ wa nthĩ, nowʼo wĩveta mowau andũnĩ onthe.—Isaia 33:24.
O tondũ waĩthisye andũ aingĩ mũno, nowʼo wĩmina vyũ ũnyivu wa lĩu andũnĩ onthe.—Savuli 72:16.
O tondũ wathayũũkisye akwʼũ, nowʼo wĩthayũũkya akwʼũ ala mataaĩthĩwa na mwanya wa kwĩnyivĩsya Ũsumbĩ wa Ngai.—Yoana 5:28, 29.
Kavola kavola, akatũnga andũ wĩanĩunĩ ũla Atamu waaisye.
Ĩvinda yĩu yũkĩte nĩ ĩseo mũno, kana ti wʼo? We nowende kũyona? Ethĩwa nowende, ĩthingʼĩĩsye wĩnyivĩsye Ũsumbĩ wa Ngai na ũyĩthwa ũmwe wa “malondu.”
Ĩmanyĩsye Mbivilia na ũimanya Yeova Ngai na Yesũ Klĩsto.—Yoana 17:3.
Tindanasya na andũ ala angĩ meyiĩte ungu wa Ũsumbĩ.—Aevelania 10:25.
Ĩmanyĩsye mĩao ya Ũsumbĩ na ũimĩwʼa.—Isaia 2:3, 4.
Umya thayũ waku ũthũkũme Yeova, na ũivatiswa.—Mathayo 28:19, 20.
Ĩvete katĩ wa maũndũ mathũku, ta kũya, kũneena ũvũngũ, kwĩka ũlaalai, na kũmilawa nĩ ũkĩ, nũndũ maũndũ asu maimwendeeasya Yeova Ngai.—1 Akolintho 6:9-11.
Ĩthĩwa na kĩanda nthĩnĩ wa ũtavanyʼa wa ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ.—Mathayo 24:14.
Nĩwʼo ĩndĩ, kwa ũtethyo wa Ngai, wĩona Valatiso ĩla Atamu waaĩsye asyawa make ĩkĩtũngwa, na ũkoona watho ũũ ũkĩanĩwʼa: “Neewʼa wasya mũnene kuma kĩvĩlanĩ kya ũsumbĩ, ũiasya, Sisya, ĩeema ya Ngai yĩ vamwe na andũ, nake akatũa vamwe nao, namo makeethĩwa andũ make, na Ngai mwene akeethĩwa vamwe nao, Ngai woo: na akavyaĩa methoi onthe methonĩ moo; na kĩkwʼũ kĩikethĩwa vo ĩngĩ; o na kuĩkethĩwa ĩngĩ kũmeta, kana kũĩa, kana woo: maũndũ ma mbee nĩ mavĩtu.”—Ũvuanyʼo 21:3, 4.
[Chart on page 20]
(For fully formatted text, see publication)
607 M.M.M. 1914 M.M.
M.M.M. | M.M.
500 1,000 1,500 2,000 2,520
[Pictures on page 11]
Avalaamu
Isaka
Yakovo
Yuta
Ndaviti
[Picture on page 14]
144,000
[Pictures on page 16]
Atamu
Yesũ