Ĩthĩwa na Mũuo Mũsyĩ Kwaku

1. Nĩ itumi syĩva ietae mũaanĩko nthĩnĩ wa mĩsyĩ?

ĨLA andũ ma mũsyĩ meethĩwa mayĩeleanwa, na me na wendo na mũuo, mũsyĩ woo wĩthĩawa na ũtanu. Twĩĩkwatya mũsyĩ waku ũilyĩ ũu. Ĩndĩ, ũndũ wa kũmakya nĩ kana mĩsyĩ mingĩ ndĩilyĩ ũu. Mingĩ nĩyĩaanĩkĩte kumana na itumi syĩ kĩvathũkanyʼo. Itumi isu nĩ syĩva? Kĩlungunĩ kĩĩ nĩtũkwona itumi itatũ. Nthĩnĩ wa mĩsyĩ ĩmwe, andũ methĩawa me ma ndĩni syĩ kĩvathũkanyʼo, na nthĩnĩ wa mĩsyĩ ĩngĩ, mũsyai nũtonya kwĩthĩwa ayĩea syana ũtasyaĩte. O na ve mĩsyĩ ĩngĩ andũ malasimĩkaa kwĩkala kũndũ kwĩ kĩvathũkanyʼo maimantha syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ kana kyaũya. Ĩndĩ mũsyĩ ũmwe nũtonya kũaanĩka nũndũ wa kĩtumi kĩmwe katĩ wa isu, na ũyĩthĩa kĩtumi o kyu kĩyĩaanyʼa mũsyĩ ũngĩ. Nĩkĩ vethĩawa kĩvathũkanyʼo kĩu?

2. Andũ amwe makwataa ũtao ĩũlũ wa mũsyĩ kuma va, ĩndĩ nĩ va matonya kũkwata ũtao ũla mũseo vyũ?

² Kĩvathũkanyʼo kyu kĩthĩawa nũndũ andũ methĩawa na mawoni me kĩvathũkanyʼo. Kwoou, tata ũelewe nesa woni wa mũndũ ũla ũngĩ, na ũu no ũkũtetheesye kũmanya ũndũ ũtonya kũlũlũmĩĩlya ngwatanĩo ya mũsyĩ. Ũndũ ũngĩ ũetae kĩvathũkanyʼo kyu nĩ vala mũndũ umasya ũtao. Andũ aingĩ maatĩĩaa ũtao wa andũ ala mathũkũmaa namo, atũi, atangaasi ma letiũ, kana andũ angĩ ala maumasya motao. Ĩndĩ, ĩla angĩ makwatwa nĩ ũndũ mũna, nĩmasiasya ũndũ Ndeto ya Ngai yaĩtye ĩũlũ wa ũndũ ũsu, na mayĩatĩĩa ũtao wayo. Kwĩka ũu kũtonya kũmatetheesya ata methĩwe na mũuo mĩsyĩnĩ yoo?—2 Timotheo 3:16, 17.

ETHĨWA NDĨNI YA MŨŨME WAKU YĨ KĨVATHŨKANYʼO NA YAKU

3. (a) Mbivilia ĩnenganĩte ũkanyʼo wĩva ĩũlũ wa kũtwaana na mũndũ mũte ma ndĩni ĩmwe? (b) Nĩ maũndũ meva methĩawa ethĩwa ũmwe wa ala matwaanĩte ndesĩ ũla wʼo?

³ Mbivilia nĩyumĩtye ũkanyʼo mũito ĩũlũ wa kũtwaana na mũndũ wĩ na mũĩkĩĩo wĩ kĩvathũkanyʼo na waku. (Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 7:3, 4; 1 Akolintho 7:39) O na vailyĩ ũu, nĩvatonyeka ũkethĩwa weemanyĩisye Mbivilia ĩtina wa kũtwawa, na mũũme waku ailea kwĩmanyĩsya. Waĩle kwĩka ata? Lilikana kana nĩwaĩle kũlũmanyʼa na wĩvĩto waku wa mũtwaano. (1 Akolintho 7:10) Mbivilia nĩyonanĩtye nesa kana andũ nĩmaĩle kũlũmanyʼa nthĩnĩ wa mũtwaano, na nĩyĩkĩaa vinya ala matwaanĩte mamine mathĩna moo vandũ va kũmakĩa. (Aeveso 5:28-31; Tito 2:4, 5) Nao nata ethĩwa mũũme waku nũkũũvata kwĩka maũndũ ala ndĩni ya wʼo ĩkwenda wĩke? Kwa ngelekanyʼo, nũtonya kũũvata kũthi maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto, kana akasya ndeenda kwona ũitavanyʼa nyũmba kwa nyũmba. Ũtonya kwĩka ata?

4. Nĩ kwa nzĩa yĩva kĩveti kĩtonya kwonanyʼa kana nĩkĩũthĩnĩkĩa mũũme, ethĩwa ndĩni yake yĩ kĩvathũkanyʼo na yakyo?

⁴ Kweekũlye-ĩ, ‘Nĩkĩ mũũme wakwa ũteenda ndyĩka maũndũ asu?’ (Nthimo 16:20, 23) Mũũme waku nũtonya kwĩthĩwa aithĩnĩka nũndũ ndesĩ kĩla ũendeesye. Kana no ethĩwe aisukumwa nĩ andũ ma mũsyĩ nũndũ meona ũte kũatĩĩa syĩthĩo imwe monaa syĩ sya vata. Kwosana na syĩthĩo imwe, mũndũ mũka aĩle kũthi ndĩninĩ ĩla ya mũũme. Ethĩwa ũendaa ndĩni yĩ kĩvathũkanyʼo, mũũme waku nũtonya kwona ta ũũvũthya ũkũmũ wake. O na nĩvatonyeka akewʼa ta ũtamwendete, na ayona ta ũtonya kwawʼa nĩ ndĩni ĩsu. Kwoou, no ethĩwe ayenda o kũĩkĩĩthwʼa kana wendo waku kwa Yeova ndũtuma ũtaendeea kũmwenda o ũndũ ũnamwendete vau mbeenĩ. Lilikana kana nĩwaĩle kũtũmĩa ĩvinda vamwe nake.

5. Kĩveti kĩla mũũme ũendaa ndĩni yĩ kĩvathũkanyʼo na yakyo, kyaĩle kũmanya kyaũ?

⁵ Ĩndĩ, nĩ kana kĩveti kĩthĩnĩkĩe ũndũ ũsu nesa, ve ũndũ ũngĩ wa vata kyaĩle kũsũanĩa. Ndeto ya Ngai yĩĩte iveti atĩĩ: “Iveti, ĩnyivĩsyei aũme menyu, ũndũ waĩle nthĩnĩ wa Mwĩaĩi.” (Akolosai 3:18) Kwoou nĩkanĩtye iveti iikethĩwe na veva wa kwĩtongoesya. O na ĩngĩ ĩla Mbivilia ĩkwasya “ũndũ waĩle nthĩnĩ wa Mwĩaĩi,” yĩonanyʼa kĩveti nĩkyaĩle kũmanya kana ĩla kĩũmwĩnyivĩsya mũũme, kĩthĩawa kĩimwĩnyivĩsya Mwĩaĩi. Nĩkyaĩle kũmanya ĩvinda ya kũmwĩwʼa mũũme, na ĩvinda ya kũmwĩwʼa Mwĩaĩi.

6. Mũndũ mũka Mũklĩsto aĩle kũlilikana myolooto yĩva?

⁶ Mũklĩsto nĩwĩsĩ kana kũthi maũmbanonĩ na kũtavanyʼa nĩ maũndũ ma vata na ma lasima nthĩnĩ wa ũthaithi wa wʼo. (Alomi 10:9, 10, 14; Aevelania 10:24, 25) Kwoou, ũtonya kwĩka ata mũndũ akakwĩa ndũkeke ũndũ mũna Ngai ũkwenda wĩke? Atũmwa ma Yesũ Klĩsto maisye: “Mũvaka tũmwĩwʼe Ngai mbee wa kũmewʼa andũ.” (Meko ma Atũmwa 5:29) Ngelekanyʼo yoo nĩtonya kũtũtetheesya kũmanya ũndũ tũtonya kwĩka maũndũnĩ me kĩvathũkanyʼo. Kũmwenda Yeova kũkatuma twĩyumya kwake ũndũ vaĩle. O na vailyĩ ũu, kũmwenda na kũmũnenga ndaĩa mũũme waku kũkatuma ũtenda kũmũũmĩsya ngoonĩ ĩla ũkwĩka maũndũ mekwonanyʼa kana nĩwĩyumĩtye kwa Yeova.—Mathayo 4:10; 1 Yoana 5:3.

7. Mũndũ mũka Mũklĩsto aĩle kwĩthĩwa atwʼĩte kwĩka ata?

⁷ Yesũ aisye kana mavinda maingĩ ũsu ndũkethĩawa wĩ ũndũ wĩ laisi. Aisye kana nũndũ ũthaithi wa wʼo ũkavĩngwa, andũ ma mũsyĩ ala meemanyĩsya ũwʼo wa Mbivilia nĩmatonya kwĩwʼa mavathĩtwe na ala angĩ, ũkethĩa no ta ve ũvyũ ũmaaanĩtye. (Mathayo 10:34-36) Mũndũ mũka ũmwe wa nthĩ ya Japan nĩwakwatiwe nĩ ũndũ ta ũsu. Mũũme wake nĩweethĩiwe aimũvĩnga kwa myaka 11. Nĩwamwĩkaa maũndũ mathũku, na mavinda maingĩ aimũvingĩa nza. Ĩndĩ mũndũ mũka ũsu nĩwoomĩĩisye. Nĩwavoyaa ate kũeka, na nĩweekĩawa vinya mũno nĩ ĩandĩko ya 1 Vetelo 2:20. O na anyanyae make kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto nĩmamũtetheeasya. Nĩweesĩ nesa kana aendeea kũmĩĩsya, mũũme wake no ese kũtwʼĩka mũthũkũmi wa Yeova. Na ũu nĩwʼo veethĩiwe.

8, 9. Mũndũ mũka aĩle kwĩka ata nĩ kana ndakatume mũũme wake ethĩwa na itumi sya kũmũvĩnga?

⁸ Ve maũndũ maingĩ mũndũ mũka mũtwae ũtonya kwĩka makatetheesya mũũme ethĩwe na mawoni maseo. Kwa ngelekanyʼo, ethĩwa mũũme waku nũvĩngaa ũthaithi wa wʼo, ndũkeke maũndũ angĩ matonya kũtuma akwata itumi ingĩ sya kũũvĩnga. Ndũkaeke mũsyĩ waku wĩthĩwe na kĩko. Ndũkelekeleelye, ĩndĩ ĩkala wĩ mũtheu. Mwende mũũme waku mũno na ũimũtũngĩaa mũvea kwa maũndũ ala wĩkaa. Vandũ va kũmumanyʼa, ĩthĩwa ũikwata mbau mĩvango yake. Eka aelewe kana nĩwe mwene mũsyĩ, na ndũkeyĩĩvanĩsye ĩla waũvĩtĩsya. (1 Vetelo 2:21, 23) Lilikana kana mũũme waku nĩ mwene naĩ na nũtonya kũũvĩtĩsya. Kwoou ĩla mwaemanwa, ĩthĩwa na wĩnyivyo na ũyĩthĩwa wĩ wa mbee kwĩtya ũekeo.—Aeveso 4:26.

⁹ Maũmbano maikatume mũũme waku aya e mũselee. No ũvange kũthi ũtavanyʼa ĩla mũũme waku ũte mũsyĩ. Ethĩwa ndendeeawʼa nĩ ũla wʼo, ti ũseo kũendeea kũneena nake ĩũlũ wa Mbivilia. Vandũ va ũu, atĩĩa ũtao ũũ wa mũtũmwa Vetelo: “O ta ũu, inywʼĩ iveti, ĩnyivĩsyei aũme menyu; nĩ kana ethĩwa ve amwe mate ewi ma ĩla ndeto, matonye kwonwʼa nĩ mwĩkalĩle wa iveti syoo vate ĩla ndeto; makyona mwĩkalĩle wenyu mũtheu wĩ na wʼĩa.” (1 Vetelo 3:1, 2) Aka Aklĩsto nĩmekĩaa kĩthito kwĩthĩwa na ũsyao wa veva wa Ngai.—Akalatia 5:22, 23.

ETHĨWA NDĨNI YA MŨKA WAKU YĨ KĨVATHŨKANYʼO NA YAKU

10. Mũndũũme ũla wĩsĩ ũla wʼo aĩle kwĩka ata kwelekela kĩveti kyake ethĩwa kĩyĩsĩ ũla wʼo?

¹⁰ Nao nata ethĩwa mũndũũme nĩwe wĩsĩ ũla wʼo? Mbivilia nĩyumĩtye mwolooto ĩũlũ wa ũndũ ũsu. Yaĩtye atĩĩ: “Ethĩwa mwana-asa o na wĩva e na mũndũ mũka ũtetĩkĩlĩte, nake mũndũ mũka eenda kwĩkala nake, ndakamũlee.” (1 Akolintho 7:12) O na ĩngĩ, nĩnengete aũme ũtao ũũ: “Endai iveti syenyu.”—Akolosai 3:19.

11. Mũndũũme atonya kwonanyʼa ata kana e na ũmanyi na ũĩ ĩla ũkũtũmĩa ũkũmũ kwelekela kĩveti kyake, ethĩwa kĩendaa ndĩni yĩ kĩvathũkanyʼo na yake?

¹¹ Ethĩwa kĩveti kyaku kĩendaa ndĩni yĩ kĩvathũkanyʼo na yaku, tata mũno ũkĩnenge ndaĩa na ũyĩelewa mawoni makyo. Nũndũ kĩveti kyaku nĩ mũndũ mũima, nĩkyaĩle kwĩthĩwa na ũthasyo wĩana ũndũ mũna wa kwĩka kwosana na mũĩkĩĩo wakyo, o na ethĩwa ndũkwĩtĩkĩlana nakyo. Ĩla waneena nakyo ya mbee ĩũlũ wa mũĩkĩĩo waku, ndũkone ta kĩtonya kũekana na mũĩkĩĩo wakyo ũla kĩthĩĩtwe nawʼo myaka mingĩ, na kĩyĩtĩkĩla maũndũ meũ. Vandũ va kũkĩtavya ĩmwe kwa ĩmwe kana momanyĩsyo ma ndĩni ala kyo na andũ ma mũsyĩ woo methĩĩtwe mayĩatĩĩa kwa ĩvinda yĩasa nĩ ma ũvũngũ, ĩthĩwa na wũmĩĩsyo na ũitata kũneena nakyo ũitũmĩa Maandĩko. Kĩveti kyaku nĩkĩtonya kwambĩĩa kwona ta ũtakyendete ethĩwa ũkatũmĩaa ĩvinda yingĩ mũno maũndũnĩ ma kĩkundi. O na nĩkĩtonya kũũvĩnga ũeke kũmũthũkũma Yeova, ĩndĩ ũyĩthĩa ĩsu no nzĩa ya ũkwonyʼa kana nĩkĩenda ũtũmĩe ĩvinda yingangĩ vamwe nakyo! Veethĩwa vailyĩ ũu, ĩthĩwa na wũmĩĩsyo. Waendeea kũkyenda, ũu no ũkĩtetheesye kĩketĩkĩla ũthaithi wa wʼo.—Akolosai 3:12-14; 1 Vetelo 3:8, 9.

TKŨMANYĨSYA SYANA

12. O na ethĩwa asyai maendaa ndĩni syĩ kĩvathũkanyʼo, myolooto ya Maandĩko yaĩle kũtũmĩwa ata ĩla mekũmanyĩsya syana?

¹² Nthĩnĩ wa mĩsyĩ ĩla asyai maendaa ndĩni syĩ kĩvathũkanyʼo, ũyĩthĩawa wĩ ũndũ wĩ laisi kũmanyĩsya syana maũndũ makonetye ndĩni. Myolooto ya Maandĩko yaĩle kũtũmĩwa ata ũndũnĩ ũsu? Mbivilia yaĩtye kana ĩthe nĩwe wĩ na kĩanda kĩla kĩnene nthĩnĩ wa kũmanyĩsya syana. O na vailyĩ ũu, inyia wasyo o nake nĩwĩthĩawa na kĩanda kya vata ũndũnĩ ũsu. (Nthimo 1:8; sianĩsya na Mwambĩlĩlyo 18:19; Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 11:18, 19.) Kĩveti nĩkyaĩle kũmanya kana mũũme nĩwe mũtwe wa mũsyĩ, o na ethĩwa ndetĩkĩlaa kana Klĩsto nĩwe mũtwe wake.

13, 14. Kĩveti kĩtonya kwĩka ata mũũme akĩvata kũthi na syana maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto, kana kwĩmanyĩsya Mbivilia nasyo?

¹³ Aũme amwe matesĩ ũla wʼo maivataa iveti syoo kũmanyĩsya syana syoo maũndũ makonetye ndĩni. Ĩndĩ angĩ nĩmaivataa. Ũtonya kwĩka ata mũũme waku aũvata ũithi maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto vamwe na syana, kana aũvata ũyĩmanyĩsya nasyo Mbivilia ĩla mwĩ mũsyĩ? Veethĩwa vailyĩ ũu, no nginya mũndũ mũka amanye ũndũ ũtonya kwĩanĩsya kwa nzĩa ĩla yaĩle kĩanda kyake kwa Yeova Ngai, na kavindanĩ o kau ayĩanĩsya kĩanda kyake kwa mũũme wake na syana. Atonya kwĩka ũu ata?

¹⁴ Nĩvatonyeka akavoya ĩũlũ wa ũndũ ũsu. (Avilivi 4:6, 7; 1 Yoana 5:14) Ĩndĩ ĩtina nĩwe waĩle kũamũa ũndũ ũkwĩka. Aendeea kwĩka maũndũ kwa ũĩ na aimũĩkĩĩthya mũũme wake kana ndeũvũthya ũkũmũ wake, ũu nũtonya kũtuma aeka kũmũvĩnga mũno. O na ethĩwa mũũme waku nũkũvataa kũthi na syana syaku ũmbanonĩ kana kũimanyĩsya Mbivilia, ve o nzĩa ũtonya kũtũmĩa kũimanyĩsya. Kwĩsĩla kũneena nasyo kĩla mũthenya na kũsiĩa ngelekanyʼo nzeo, nũtonya kũitetheesya imwende Yeova na kũĩkĩĩa Ndeto yake, o vamwe na kũtethya wĩa syĩ ndĩkĩĩku. O na ĩngĩ kwĩka ũu no kũitetheesye ithĩnĩkĩae andũ ala angĩ, na iyĩthĩwa imũnengete ndaĩa inywʼelĩ. Ĩtina wa kavinda ĩthe wasyo nũtonya kwona mwĩkalĩle wasyo mũseo, na aitanĩthwʼa nĩ kĩthito kyaku.—Nthimo 23:24.

15. Mũndũũme ũla wĩmanyĩĩtye ũla wʼo ethĩawa na kĩanda kĩva nthĩnĩ wa kũmanyĩsya syana?

¹⁵ Ethĩwa mũndũũme nĩwe wĩmanyĩĩtye ũla wʼo, nĩwaĩlĩte kwĩanĩsya kĩanda kyake kya kũea syana syake “na mosilĩlo na motao ma Mwĩaĩi.” (Aeveso 6:4) Ĩla ũendeee kwĩka ũu, nĩwaĩle kwonyʼa kĩveti kyake tei na wendo, na kwĩkalanyʼa nakyo kwa ũĩ.

ETHĨWA NDĨNI YAKU YĨ KĨVATHŨKANYʼO NA YA ASYAI MAKU

16, 17. Nĩ myolooto yĩva ya Mbivilia syana syaĩlĩte kũlilikana ethĩwa iendaa ndĩni yĩ kĩvathũkanyʼo na ya asyai?

¹⁶ Ti ũndũ mũeni kwona syana ila syĩ ungu wa asyai iithi ndĩni yĩ kĩvathũkanyʼo na ya asyai masyo. Yo ndĩni yaku yĩ kĩvathũkanyʼo na ya asyai maku? Ethĩwa vailyĩ ũu, ve ũtao Mbivilia ĩkũnengete.

¹⁷ Ndeto ya Ngai yaĩtye: “[Syana], mewʼei ala mamũsyaie nthĩnĩ wa Mwĩaĩi: nũndũ ũu nĩwʼo waĩle. Taĩa au na mwenyu.” (Aeveso 6:1, 2) Ĩla syana syeeka ũu, syĩthĩawa iyonanyʼa kana nimanengete asyai ndaĩa ĩla yaĩlĩte. O na kau kũmewʼa asyai nĩ ũndũ wa vata, syana nĩsyaĩle kũlilikana kana kwĩka ũu kũyaĩle kũtuma itamwĩwʼa Ngai ũla wa wʼo. Ĩla mwana waima na ambĩĩa kwĩyĩkĩa motwi, nĩwaĩle kũlilikana kana akaumya ũtalo kwondũ wa meko make. Ũu nĩwʼo veĩthĩwa vailyĩ alea kũatĩĩa mĩao ya silikalĩ, na mũno mũno alea kũatĩĩa mĩao ya Ngai. Mbivilia yaĩtye: “Kĩla mũndũ akakua mũio wake mwene.”—Akalatia 6:5.

18, 19. Ethĩwa syana iendaa ndĩni yĩ kĩvathũkanyʼo na ya asyai, itonya kwĩka ata nĩ kana imatetheesye maelewe mũĩkĩĩo wasyo nesa?

¹⁸ Ethĩwa maũndũ ala wĩmanyĩĩtye nĩmeũtuma wĩka moalyũku mana, tata ũelewe ũndũ asyai maku mekwona moalyũku asu. No matane mamanya kana maũndũ ala wĩmanyĩĩtye nĩmo meũtuma ũmanenga ndaĩa na wĩthĩwa wĩ mwĩwi, o na wĩ na kĩthito wĩanĩ ũla maũnenga. Ĩndĩ, ethĩwa maũndũ ala wĩmanyĩĩtye nĩmeũtuma ũleana na mĩĩkĩĩo na syĩthĩo ila asyai maku monaa syĩ sya vata, ũu nũtonya kũtuma mona ta ũũleana na maũndũ ala monaa ne ũtiĩwa maũnengete. O na ĩngĩ, no mambĩĩe kwona ta ũteendeea nesa ethĩwa kĩla ũkwĩka kĩyĩkawa nĩ andũ aingĩ kĩsionĩ kwenyu, kana nĩkĩũkwelelũkya ũekane na maũndũ ala meona matonya ũkũtethya ũendeee nesa. Mĩtũlyo nĩ ũndũ ũngĩ ũtonya kũete thĩna. Weethĩwa na mĩtũlyo, asyai maku nĩmatonya kwona ta ũũmonyʼa nue wĩsĩ kĩla kyaĩle.

¹⁹ Kwoou, ĩka mũvango na mĩtũkĩ ũndũ vatonyeka nĩ kana asyai maku makomane na atumĩa amwe ma kĩkundi, kana ana-a-asa angĩ aimu kĩ-veva. Mekĩe vinya asyai maku moke nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ meyĩwʼĩe maũndũ ala mamanyĩawʼa vo, na maimanya Ngũsĩ sya Yeova nĩ andũ ma mũthemba mwaũ. Nĩvatonyeka ĩtina wa ĩvinda makaalyũla mawoni moo kwelekela Ngũsĩ. Asyai maku nĩmatonya kwĩthĩwa maũvĩngaa mũno na makananga mavuku maku ala maeleetye Mbivilia, kana makaũvata kũthi maũmbanonĩ. Veethĩwa vailyĩ ũu, lilikana kana kwĩ kũndũ kũngĩ ũtonya kwĩmanyĩĩsya Mbivilia, na kũea ngewa na Aklĩsto ala angĩ. O na ĩngĩ, lilikana kana no ũtavanyʼe ũvoo mũseo ĩla wĩ maũndũnĩ maku. O na ĩngĩ nũtonya kũmũvoya Yeova. Andũ amwe ma mũika nĩmalasimĩkaa kweteela nginya ĩvinda yĩla makethĩwa mate ungu wa asyai nĩ kana methĩwe matonya kwĩka maũndũ maingangĩ ma kĩ-veva mateũsiĩĩwa. Ĩndĩ o na ethĩwa maũndũ mailyĩ ata mũsyĩ, ndũkolwe nĩ ‘kũtaĩa au na mwenyu.’ Tata wĩke maũndũ ala matonya kũete mũuo mũsyĩ. (Alomi 12:17, 18) Ĩndĩ lilikana kana, ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kwĩthĩwa na mũuo vamwe na Ngai.

THĨNA ŨLA UMĨLAA ĨLA MŨSYAI ŨKŨEA KANA ŨTASYAĨTE

20. Syana itonya kwĩthĩwa iyĩwʼa ata ethĩwa syĩewa nĩ asyai mataisyaĩte?

²⁰ Nthĩnĩ wa mĩsyĩ mingĩ thĩna ũla wĩthĩawa wĩ mũnene ndũkonetye maũndũ ma ndĩni, ĩndĩ ũkonetye mũsyai kũea kana ũtasyaĩte. Nthĩnĩ wa mĩsyĩ ĩsu mũsyai ũmwe, kana o elĩ, nĩmatonya kwĩthĩwa maĩ na syana matanamba kũtwaana, na no kwĩthĩwa maisyaie syana isu nthĩnĩ wa mũtwaano ũngĩ wathaiwʼe. Nthĩnĩ wa mĩsyĩ ta ĩsu syana nitonya kwĩthĩwa na kĩwĩu na woo ngoonĩ, kana ikasaanĩwʼa syĩmwĩwʼa ũũ katĩ wa asyai asu elĩ. Nũndũ wa ũu, syana isu nitonya kũlea kũmũkwata mbau mũsyai, o na ethĩwa maũndũ ala ũkwĩka nĩmekũitethya. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtetheesya mĩsyĩ ta ĩsu yĩthĩwe yĩ mĩseo?

21. O na vala asyai ala maeaa syana matasyaĩte nĩmethĩawa na mathĩna ma mwanya, nĩkĩ maĩle kũtũmĩa myolooto ya Mbivilia?

²¹ Ĩndĩ manya kana o na vala mĩsyĩ ĩla asyai mekũea syana matasyaĩte yĩthĩawa na mathĩna ma mwanya, myolooto ya Mbivilia no ĩtetheesye mĩsyĩ ĩsu o ũndũ ĩtetheeasya mĩsyĩ ĩla ĩngĩ. Kũlea kũatĩĩa myolooto ĩsu nĩkũtonya kwoneka ta kũũmina mathĩna, ĩndĩ ĩtina mathĩna asu nĩmatonya kwongelekeela. (Savuli 127:1; Nthimo 29:15) Tatai kwĩthĩwa na ũĩ na ũmanyi. Ũĩ nũtũtetheeasya kũatĩĩa myolooto ya Ngai tũimanya kana nĩtũunaa ĩvinda yonthe. Nawʼo ũmanyi nũtũtetheeasya kũelewa nĩkĩ andũ amwe ma mũsyĩ maneenaa na kwĩka maũndũ mana. O na ĩngĩ, nũseo kũtata kwĩthĩwa na tei.—Nthimo 16:21; 24:3; 1 Vetelo 3:8.

22. Nĩkĩ ũtonya kwĩthĩwa wĩ ũndũ wĩ vinya kwa syana kwĩtĩkĩla mũsyai ũtaisyaĩte?

²² Ethĩwa wĩ na syana ite syaku kũsyaa, nĩvatonyeka ũkethĩwa ũililikana ũndũ syaũthokasya ũtanamba kũtwaana na inyia kana ĩthe wasyo. Ĩndĩ no kwĩthĩwa mawoni ma syana isu maalyũkile ĩtina wa watwaana na ĩthe kana inyia wasyo. Syana isu syalilikana mũsyai ũla ũisyaĩte na ũla yu ũtekalaa nasyo, nitonya kũsaanĩwʼa syaĩle kwĩwʼa mũsyai wĩva. O na nitonya kwona ta ũkwenda ikwende o ũndũ syendete mũsyai ũla ũisyaĩte. Mavinda angĩ, nitonya kũũtavya ũtheinĩ kana tuue ĩthe wasyo, kana tuue inyia wasyo. Ndeto ta isu niũmĩasya mũno. O na vailyĩ ũu, “ndũkethĩwe wĩ mĩtũkĩ kũthata vevanĩ waku.” (Mũtavanʼya 7:9) No nginya wĩthĩwe na ũmanyi na tei nĩ kana ũmanye ũndũ ũtonya kwĩka syana syeethĩwa iilyĩ ũu.

23. Ũkanyʼo waĩle kumwʼa ata nthĩnĩ wa mũsyĩ vala mũsyai ũkũea kana ũtasyaĩte?

²³ Ũmanyi na tei nĩ ndaĩa sya vata ĩla mũsyai ũkũkanyʼa syana. O na ĩngĩ, nĩ ũndũ wa vata kumya ũkanyʼo ate kũalyũkanga. (Nthimo 6:20; 13:1) Syana syĩthĩawa syĩ kĩvathũkanyʼo. Kwoou o nawʼo ũkanyʼo ũla iũnewa nũtonya kwĩthĩwa wĩ kĩvathũkanyʼo. Mwambĩĩonĩ, asyai amwe monaa wĩ ũseo kwa mũsyai ũla ũsyaĩte kana akakanyʼe ne we. Ĩndĩ, nĩ ũndũ wa vata asyai me elĩ metĩkĩlane ĩũlũ wa ũkanyʼo ũla kana kaĩle kũnewa, na mayĩka ũndũ meetĩkĩlana. Ĩla mekwĩka ũu, mũsyai ndaĩle kwendeesya kana kala ũsyaĩte. (Nthimo 24:23) O na vala nĩ ũndũ wa vata syana kwĩthĩwa syĩ mbĩwi, asyai nĩmaĩle kũlilikana kana syo ti alaĩka na nitonya kũvĩtya. Kwoou mũsyai nĩwaĩle kwĩthĩwa na wendo ĩla ũkumya ũkanyʼo, na ndaĩle kũwumya vate kĩthimo.—Akolosai 3:21.

24. Nĩ kyaũ kĩtonya kũsiĩĩa mathĩna makonetye mwĩkalĩle maikaumĩle nthĩnĩ wa mũsyĩ ũla wĩ na mũsyai ũkũea kana ũtasyaĩte?

²⁴ Kũea ngewa no kũtetheesye mũno kũmina mathĩna. Ĩla andũ ma mũsyĩ maea ngewa, ũu no ũmatetheesye mavĩtye mbee maũndũ ala ma vata vyũ. (Sianĩsya na Avilivi 1:9-11.) O na ĩngĩ, kũea ngewa no kũtume andũ ma mũsyĩ matetheanĩsya kũmanya ũndũ matonya kwĩanĩsya maũndũ ala mavangĩĩwe. Kũea ngewa me na ũthasyo no kũsiĩĩe mathĩna ala makonanĩtye na mwĩkalĩle. Kwa ngelekanyʼo, eĩtu nĩmaĩle kũmanya ũndũ matonya kwĩkĩa ngũa nesa, na ũndũ matonya kwĩyĩkalya ĩla me vamwe na ĩthe ũla ũtamasyaĩte, na imwana syake. Nasyo imwana nĩsyaĩle kũtawa nesa ĩũlũ wa kwĩthĩwa na mwĩkalĩle mũseo ĩla syĩ na inyia ũla ũtaisyaĩte, na eĩtu make.—1 Athesalonika 4:3-8.

25. Nĩ ndaĩa syĩva itonya kũtetheesya mũsyĩ wĩthĩwe na mũuo ethĩwa mũsyai eea kana ũtasyaĩte?

²⁵ Ti ũndũ wĩ laisi kũea syana ũtasyaĩte, ĩndĩ ĩthĩwa na wũmĩĩsyo ĩla ũkwĩka ũu. Na ũsu nĩ ũndũ waĩle nũndũ kwĩthĩwa na ũnyanya na syana isu nĩ ũndũ ũkuaa ĩvinda yĩasa. O na vala ti ũndũ wĩ laisi kwendwa na kũnengwa ndaĩa nĩ syana ũtasyaĩte, ũsu nĩ ũndũ ũtonyeka. Nĩ kana wĩthĩwe na mũuo nthĩnĩ wa mũsyĩ ta ũsu, nĩwaĩle kwĩthĩwa na ũĩ, ũmanyi, na mea ma kũmwendeesya Yeova. (Nthimo 16:20) Ndaĩa isu no iũtetheesye nthĩnĩ wa maũndũ angĩ.

KWENDA MALĨ NĨKŨAANĨTYE MŨSYĨ WENYU?

26. Mawoni na mathĩna ala methĩawa nũndũ wa kwenda malĩ matonya kũaanyʼa mũsyĩ ata?

²⁶ Mawoni maitũ ĩũlũ wa malĩ, na mathĩna ala maumanaa na kwenda malĩ, nĩ maũndũ matonya kũaanyʼa mũsyĩ kwa nzĩa mbingĩ. Nĩ ũndũ wa kũmakya kwona kana mĩsyĩ mingĩ ndĩ na mũuo nũndũ wa kwenda malĩ na kũemanĩwa mbesa. Mũsyĩ nũtonya kũaanĩka ethĩwa mũndũ na mũka nĩmathũkũmaa, na kĩla ũmwe endaa akeyĩamũĩa ũndũ ũkũtũmĩa mbesa syake. O na ethĩwa andũ ala matwaanĩte mayĩemanĩawa mbesa, nĩmatonya kwĩthĩwa mathũkũmaa masaa maingĩ ũkethĩa maikwataa ĩvinda yĩanĩtye ya kwĩthĩwa vamwe. Ũmũnthĩ aũme aingĩ nĩmekalaa kũasa na mĩsyĩ yoo kwa myei, kana myaka mingĩ maithũkũma. Mekaa ũu nĩ kana makwate mbesa mbingangĩ kwĩ ila matonya kũkwata maithũkũma vakuvĩ na mũsyĩ. Maũndũ asu nĩmatonya kũete mathĩna maingĩ.

27. Nĩ myolooto yĩva ĩtonya kũtetheesya mũsyĩ ĩla veethĩwa na mathĩna ma mbesa?

²⁷ Vaitonyeka kũkethĩwa na mĩao mĩandĩke ĩũlũ wa kĩla ũndũ ũtonya kwĩthĩwa nthĩnĩ wa mũsyĩ, nũndũ mĩsyĩ yĩthĩawa na mathĩna na mavata me kĩvathũkanyʼo. O na vailyĩ ũu, ũtao wa Mbivilia nũtonya kũtetheesya mĩsyĩ. Kwa ngelekanyʼo, ĩandĩko ya Nthimo 13:10 yonanĩtye kana ngananĩo imwe nitonya kũminwa ethĩwa andũ ma mũsyĩ ‘nĩmeũtaana nesa.’ Kũtaana nesa ti o kũweta woni ũla mũndũ wĩ nawʼo ĩũlũ wa ũndũ mũna, ĩndĩ nĩ vamwe na kũkũlya ũtao, na kwenda kũmanya mũndũ ũla ũngĩ e na woni mwaũ ĩũlũ wa ũndũ ũsu. O na ĩngĩ, kwĩthĩwa na mũvango mũseo wa kũtũmĩa mbesa nĩkũtonya kũete ngwatanĩo nthĩnĩ wa mũsyĩ. Mavinda angĩ mũndũ na mũka nĩmalasimĩkaa kũthũkũma vaasa na mũsyĩ kwa ĩvinda ĩkuvĩ nĩ kana maĩvĩe ngalama ingĩ, na mũno mũno ĩla me na syana mekũea, kana andũ angĩ meũsũvĩa. Ethĩwa vailyĩ ũu, mũndũũme nĩwaĩle kũĩkĩĩthya kĩveti kyake kana akamanthaa ĩvinda ya kwĩthĩwa vamwe nakyo. Mũndũũme ũsu na syana nĩmatonya kũtetheesya mũka mawĩa ala mavinda maingĩ ũtethasya e weka.—Avilivi 2:1-4.

28. Nĩ maũndũ meva maatĩĩwa matonya kũtuma mũsyĩ wĩthĩwa na ngwatanĩo?

²⁸ Nũseo kũlilikana kana o na kau mbesa nĩ sya vata ĩvindanĩ yĩĩ tũĩ, syo iyĩetae ũtanu, o na iyĩsa kũnenga mũndũ thayũ. (Mũtavanʼya 7:12) Vate nzika, kũvĩtya mbee ũmanthi wa malĩ nĩkũtonya kwananga mwĩkalĩle waku, na ngwatanĩo yaku na Yeova. (1 Timotheo 6:9-12) Kwoou nĩ ũndũ wa vata mũno kũmantha Ũsumbĩ wa Ngai mbee na ũlũngalu wawʼo, wĩ na mũĩkĩĩo kana Yeova akaathima kĩthito kyaku kya kwĩanĩsya mavata ala ma lasima. (Mathayo 6:25-33; Aevelania 13:5) O na kau no vethĩwe maũndũ mana matonya kũaanyʼa mũsyĩ waku, wavĩtya mbee maũndũ ma kĩ-veva na wamantha kwĩthĩwa na mũuo vamwe na Ngai, mũsyĩ waku no wĩthĩwe na ngwatanĩo nthĩnĩ wa maũndũ ala ma vata.