Thũkũmaa na Yeova Kĩla Mũthenya
“Twĩ atethya ma wĩa vamwe na Ngai.”—1 AKO. 3:9.
1. Nĩ maũndũ meva tũtonya kwĩka tũithũkũma vamwe na Yeova?
MŨMBI wa syĩndũ syonthe oombie andũ mate na naĩ, na nĩwendaa mamũkwate mbau ayĩanĩsya ieleelo syake. O na kau andũ nĩmalikile naĩnĩ, ũmũnthĩ ala aĩkĩĩku no mathũkũmae na Yeova kĩla mũthenya. Kwa ngelekanyʼo, twĩthĩawa twĩ “atethya ma wĩa vamwe na Ngai” yĩla tũũtavanyʼa ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ wake na yĩla tũũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa. (1 Ako. 3:5-9) Mũmbi wa syĩndũ syonthe onaa ũsu wĩ wĩa wa vata mũno. Kwoou, kĩu nĩ kĩanda kĩte maela ũtũnengete! Ĩndĩ ve maũndũ angĩ tũtonya kwĩka twĩ atethya ma wĩa vamwe na Yeova eka o kũtavanyʼa na kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa. Ĩsomonĩ yĩĩ nĩtũũneenea maũndũ angĩ tũtonya kwĩka tũithũkũma vamwe na Ngai. Twĩneena ĩũlũ wa kũtetheesya andũ ma mũsyĩ witũ vamwe na athaithi ala angĩ, kwonyʼa angĩ ũlau, kwĩyumya tũtetheesye mawĩa ũseũvyonĩ, na kwongelanga ũthũkũmi witũ.—Ako. 3:23.
2. Nĩkĩ ti ũndũ wa ũĩ kũelekanyʼa kĩla ũtonya kwĩanĩsya ũithũkũma vamwe na Yeova na kĩla angĩ meanĩasya?
2 Tũineenea maũndũ ala me ĩsomonĩ yĩĩ, mwa ndũkatate kũelekanyʼa kĩla ũtonya kwĩanĩsya ũimũthũkũma Yeova na kĩla ala angĩ meanĩasya. Lilikana kana andũ maivwʼananaa nũndũ amwe nĩ akũũ kwĩ angĩ, angĩ me mathĩna ma mwĩĩ na angĩ mayingwa, na eka ũu, ũtonyi wa andũ wĩthĩawa wĩ kĩvathũkanyʼo. Mũtũmwa Vaulo aisye ũũ aveveewe: “Kĩla mũndũ aosye wĩa wake mwene, na nĩvo ĩndĩ wĩĩthĩwa na ũndũ wa kwĩkathĩĩa e we mwene, na ti kwĩelekanʼya na ũngĩ ũndũ wĩkaa.”—Aka. 6:4.
TETHEESYA MŨSYĨ WENYUVAMWE NA ATHAITHI ALA ANGĨ
3. Nĩkĩ tũtonya kwasya kana ala mamanthĩaa mĩsyĩ yoo methĩawa me atethya ma wĩa vamwe na Ngai?
3 Yeova endaa athũkũmi make masũvĩe andũ moo ma mũsyĩ. Kwa ngelekanyʼo, noĩthwa waĩle kũthũkũma nĩ kana ũmanthĩe andũ maku. Na ve aka aingĩ mekalaa mũsyĩ maisũvĩa syana syoo nini. O na ĩngĩ, ve andũ masũvĩaa asyai moo ala me na mathĩna ma mwĩĩ. Maũndũ asu onthe nĩ ma lasima. Ndeto ya Ngai yaĩtye atĩĩ: ‘Mũndũ o na wĩva ũtamasũvĩaa ala make, na mbee mũno ala ma nyũmba yake, nũkaĩĩte ũla mũĩkĩĩo, na nĩ mũthũku mbee wa ũla ũtetĩkĩlĩte.’ (1 Tim. 5:8) Ethĩwa nue ũmanthĩaa andũ ma mũsyĩ wenyu, nĩvatonyeka ũkethĩa ndwĩanĩsya maũndũ maingĩ ũthũkũminĩ mũtheu o na ethĩwa nĩwendaa kwĩka ũu. Ĩndĩ osa vinya! Yeova nũtanaa yĩla weekĩa kĩthito ũmanthĩe mũsyĩ waku.—1 Ako. 10:31.
4. Asyai matonya kwĩka ata nĩ kana mavĩtye maũndũ ma Ũsumbĩ mbee, na nĩ mosyao meva matonya kũkwata meeka ũu?
4 Ũndũ ũmwe wonanasya kana asyai Aklĩsto nĩmeũthũkũma vamwe na Yeova nĩ kũtetheesya syana syoo syĩthĩwe na mĩvango mĩseo ya kĩ-veva. Asyai aingĩ ala mekĩte ũu nĩmonete syana syoo iyĩka ũtwi wa kũlika ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe, o na imwe nitũmĩtwe isionĩ syĩ vaasa na mũsyĩ. Syana imwe itũmĩtwe ta amisonalĩ, na ingĩ nitũmĩtwe ikatetheesye syĩ mavainia kũla kwĩ vata mũnene wa atavanyʼa. Na ve ingĩ itetheeasya wĩa Mbetheli. Nũndũ wa ũu, asyai na syana no mende kũkomana mavinda kwa mavinda, ĩndĩ ũyĩthĩa vaitonyeka nũndũ nĩmataanĩsye. Ĩndĩ o na vailye ũu, asyai ala maiaa Yeova mbee wa maũndũ moo ene nĩmekĩaa syana syoo vinya iendeee na ũthũkũmi. Nĩkĩ? Nũndũ kwona syana syoo siĩte maũndũ ma Ũsumbĩ mbee thayũnĩ wasyo nĩkũtumaa mekala me eanĩe na me atanu. (3 Yoa. 4) Aingĩ nĩmatonya kwĩthĩwa mewʼaa ũndũ Aana weewʼaa yĩla waisye kana “nũmũnenganĩte” mwana wake, Samueli, amũthũkũmae Yeova. Asyai asu mosaa kĩu ta kĩanda kya mwanya manengetwe. Mayendaa kĩndũ o na kĩmwe kĩtume syana syoo itia ũthũkũmi.—1 Sam. 1:28.
5. Ũtonya kwĩka ata nĩ kana ũtetheesye angĩ kĩkundinĩ kyenyu? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 23.)
5 Nĩvatonyeka ũkethĩa ndwĩ mũvinyĩĩe mũno nũndũ ndwĩ na mavata maingĩ ma mũsyĩ waĩle kwĩanĩsya. Wĩona ata ũkatetheesya Aklĩsto angĩ ala masũvĩaa andũ moo, kana ala matonya kwĩthĩwa me awau, me akũũ, kana o mavinyĩĩwe kwa nzĩa ĩngĩ? Ũkasisya nesa kĩkundinĩ kyenyu, no wone amwe mekwenda ũtethyo. Twasye ve mwĩĩtu-a-asa ũsũvĩaa asyai make akũũ kĩkundinĩ kyenyu. Wĩona ata ũkosaa ĩvinda ũtindanyʼe na asyai asu make, nake akwetye mawĩa ala angĩ? Ũndũ ũngĩ ũtonya kwĩka ũkatetheesya ala mavinyĩĩwe nĩ kũmatwaa maũmbano, kũthi kũmathooea syĩndũ ila mekwenda, kũmatetheesya mawĩa, kana kũendanyʼa namo maendete kũsisya mũwau woo wĩ sivitalĩ. Weeka ũu, nĩvatonyeka ũkethĩa nue Yeova ũkũtũmĩa kũsũngĩa mboya ya mũndũ ũkwenda ũtethyo.—Soma 1 Akolintho 10:24.
ĨTHĨWA WĨ MŨLAU
6. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana twĩthĩwe twĩ alau?
6 Onthe ala matalawa ta atethya ma wĩa vamwe na Ngai mesĩkĩe na ũlau. Ndeto ĩla ĩalyũlĩtwe “kũmonʼya aenĩ wendo,” kana kwa ndeto ingĩ, ũlau Maandĩkonĩ ma Kĩkiliki ma Kĩklĩsto no ĩalyũlwe “kwĩka nesa mũndũ ũtamwĩsĩ.” (Aevl. 13:2) Ve ngewa syĩ Mbivilianĩ itonya kũtũmanyĩsya ũndũ tũtonya kwĩka ũu. (Mwa. 18:1-5) Ve myanya mingĩ yumĩlaa ya kũtetheesya angĩ na nĩtwaĩle kũtũmĩaa myanya ĩsu nesa yaumĩla, twĩthĩwe twĩtetheesya “ala ma nyũmba ya mũĩkĩĩo” kana no andũ angĩ.—Aka. 6:10.
7. Ve ũseo mwaũ wa kwonyʼa ũlau athũkũmi ma ĩvinda onthe ala mathokete kĩkundinĩ kitũ?
7 Ũndũ ũngĩ tũtonya kwĩka twĩ atethya ma wĩa vamwe na Ngai nĩ kũthokya athũkũmi ma ĩvinda yonthe ala mathokete kĩkundinĩ kitũ. (Soma 3 Yoana 5, 8.) Kwĩka ũu no kũtũnenge myanya ya ‘kũkiakianyʼa,’ kana kwĩkĩana vinya. (Alo. 1:11, 12) Kwasũanĩa ũndũ mwana-a-asa wĩtawa Olaf weekie yĩla waĩ wa mũika. Aĩtye kana navu ĩtina kĩkundinĩ kwoo vayaĩ mũndũ waĩ atonya kũthokya mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko, ũla ũtatwaanĩte. Olaf nĩwakũlilye asyai make ala mataĩ Ngũsĩ kana mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko no ekale kwoo. Mamwĩie vai thĩna, ĩndĩ ekale esĩ kana akakomaa kĩvĩlanĩ mũsyaĩĩsya ũsu ooka. Olaf nĩweetĩkĩlile kwĩka ũu, na akwata moathimo maingĩ. Aĩtye atĩĩ: “Kyumwa kĩu maũndũ maĩ maseo mũno! Twookĩlaa kwakya tene kĩla mũthenya nĩ na mũsyaĩĩsya ũsu na tũkaea ngewa mbingĩ tũyĩtwʼa ĩta. Nĩneekĩiwe vinya mũno na kĩu kyatuma nenda kũlika ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe.” Olaf ethĩĩtwe e misonalĩ isionĩ syĩ kĩvathũkanyʼo kwa myaka 40.
8. Nĩkĩ twaĩle kwĩka angĩ nesa o na ethĩwa ya mbee nĩmatonya kwoneka mate kũtũnga mũvea? Elesya.
8 Ve maũndũ maingĩ tũtonya kwĩka tũkonyʼa andũ tũtamesĩ kana nĩtũmendete, o na ethĩwa mbeenĩ no maeme kũtũnga mũvea. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩĩ. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa Spain akililye ayĩmanyĩsya Mbivilia na mũndũ mũka wumĩte Ecuador wĩtawa Yesica, oona akwetye kũĩa. Mwĩĩtu-a-asa ũsu nĩwamũkũlilye nĩ kyaũ kĩũmũĩsya. Yesica eeie mwĩĩtu-a-asa ũsu kana atanamba kũthamĩĩa Spain aĩ ngya nginya mũthenya ũmwe weethĩa ndona kĩndũ ũya. Nũndũ vayaĩ ũndũ ũngĩ, eekie kwosa kĩwʼũ anenge kelĩtu kake. Yesica nĩwatatie ũkakiakisya kakome, na saanĩ o isu aendeee kũvoya Ngai amũtethye. Ĩtina wa ĩvinda ĩkuvĩ, nĩwathokeiwe nĩ eĩtu-a-asa elĩ ĩndĩ ndaamethukĩĩsya, na kũthũkya ũvoo, nĩwatembũangie ĩkaseti yĩla mamũnengie. Amakũlilye-ĩ, “[Ĩkaseti] yĩĩ nĩyo mũkwenda nĩnenge kelĩtu kakwa kaye?” Eĩtu-a-asa asu nĩmatatie kũmũkiakisya, ĩndĩ weethĩa no wĩa wa mana. Ĩtina wa ĩvinda nĩmasyokie ĩngĩ kwa Yesica, na matia kĩkavũ kyusĩe lĩu mũomonĩ kwake. Yesica eewie akiitwa ngoo mũno nĩ ũseo ũsu mamwĩkie na eelila mũno asũanĩa ũndũ ũtaatũnga mũvea yĩla Ngai wasũngĩie mboya syake. Ĩndĩ yu nĩwatwʼĩte vyũ kũmũthũkũma Yeova. Ũlau wa eĩtu-a-asa asu nĩweethĩiwe na mosyao maseo mũno!—Mũta. 11:1, 6.
ĨYUMYE ŨTETHEESYE WĨA ŨSEŨVYONĨ
9, 10. (a) Ĩvindanĩ ya tene, nĩ mavinda ta meva andũ ma Ngai mendekaa meyumye kũtetheesya? (b) Nĩ maũndũ ta meva ana-a-asa ala meyumĩtye kĩkundinĩ matetheeasya?
9 Ĩvindanĩ ya Aisilaeli, ve mavinda kwendekaa andũ meyumye kũtetheesya. (Kuma 36:2; 1 Mav. 29:5; Nee. 11:2) Ũmũnthĩ wĩ na myanya mingĩ ya kwĩyumya ũtetheesye ana-a-asa na eĩtu-a-asa ũitũmĩa ĩvinda, malĩ, na ũtũĩka waku. Weeka ũu, ũkekalaa wĩ mũtanu na ũkakwataa moathimo maingĩ.
10 Ndeto ya Ngai yĩkĩaa vinya ana-a-asa mekĩe kĩthito mathũkũme vamwe na Yeova me atetheesya na atumĩa ma kĩkundi. (1 Tim. 3:1, 8, 9; 1 Vet. 5:2, 3) Ala mekaa ũu methĩawa mayenda kũtetheesya angĩ maũndũnĩ ma kĩ-veva na maũndũnĩ angĩ ala makomanaa namo. (Meko 6:1-4) Mo atumĩa ma kĩkundi nĩmethĩwa maũkũlĩtye kana nũkwenda kũtetheesya wĩ mũthokanyʼa maũmbanonĩ? Kana nĩwĩthĩwa ũkũlĩtwʼe ũtetheesye kũũngamĩa mavuku, kũvangĩthya ũndũ isio siũtavanwʼa, kũsũvĩa Nyũmba ya Ũsumbĩ, kana o maũndũ angĩ ta asu? Ala matetheeasya maũndũnĩ ta asu no maũtavye ũtanu ũla makwataa nũndũ wa kwĩka ũu.
Kwĩyumya ũtetheesye mawĩa ũseũvyonĩ nĩkũũnengae mwanya wa kũtuma ndũũ na andũ aingĩ (Sisya kalungu ka 11)
11. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe atethekete ata nũndũ wa anyanya ala ũkwatĩte aitetheesya wĩa myakonĩ ĩkonetye maũndũ ma Ũsumbĩ?
11 Mavinda maingĩ ala meyumasya matetheesye wĩa ũseũvyonĩ nĩmethĩawa na anyanya aingĩ. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Margie, ũla ũtetheesye kwaka Nyũmba sya Ũsumbĩ kwa myaka 18. Myakanĩ ĩsu nĩwĩthĩĩtwe aimanyĩsya eĩtu-a-asa amwe ma mũika wĩanĩ ũsu. Na nĩwonete kana ĩsu nĩ nzĩa nzeo ya kwĩkĩana vinya kĩ-veva. (Alo. 1:12) Ĩvinda yĩla maũndũ make meeta vyũ, Margie nĩwonete ayĩkĩwa vinya nĩ anyanyae ala ũkwatĩte e ũthũkũminĩ ũsu. We waaĩyumya kũtetheesya wĩa wa kwaka Nyũmba sya Ũsumbĩ? No wĩyumye, wĩthĩwe wĩ na ũtũĩka kana ndwĩ nawʼo.
12. Ũtonya kwĩka ata nĩ kana ũtetheesye ala makwatĩtwe nĩ mĩisyo?
12 Yĩla kweethĩwa na mĩisyo, andũ ma Ngai nĩmakwataa myanya ya kũthũkũma vamwe na Ngai kwa kũmanenga ana-a-asa moo ũtethyo. Kwa ngelekanyʼo, nĩmekaa ũu kwa kumya mĩvothi ya kũmatetheesya. (Yoa. 13:34, 35; Meko 11:27-30) Nzĩa ĩngĩ ya kwĩka ũu nĩ kũtetheesya kũthesya na kũtũngĩĩa myako ĩla yanangĩkie ĩtina wa mũisyo. Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Gabriela umĩte Poland, ũla nyũmba yake yakuiwe nĩ kĩwʼũ, eewie mũyo mũno yĩla ana-a-asa kuma kĩkundinĩ kĩ vakuvĩ na kwoo mookie kũmũtetheesya. Aĩtye: “Ndikwenda kũneenea syĩndũ ila naaisye, nũndũ isu no syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ. Ĩndĩ nĩenda kũmũtavya ũndũ natethekie. Ũndũ ũsu wangwatie nĩwambĩkĩĩthisye kana nĩ ũndũ wa vata mũno kwĩthĩwa wĩ kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto, na vau no vo ũtonya kũkwata ũtanu.” Andũ aingĩ ala makwatĩte ũtethyo ĩtina wa mũisyo mewʼaa ũtethyo ũsu makwata wamekĩa vinya mũno ũkethĩa o na ndũelekanwʼa na wasyo ũla methĩwa makwatĩte. Namo ala mathũkũmaa vamwe na Yeova mayumya ũtethyo ũsu, mekalaa me eanĩe na me atanu.—Soma Meko ma Atũmwa 20:35; 2 Akolintho 9:6, 7.
13. Kwĩyumya tũtetheesye angĩ kũtonya ata kũlũlũmĩĩlya ngwatanĩo yitũ na Yeova? Nengane ngelekanyʼo.
13 Stephanie vamwe na Ngũsĩ ingĩ nĩmatanĩie kũthũkũma vamwe na Ngai maitetheesya ana-a-asa ala makĩĩte kwoo nũndũ wa kaũ na makathamĩĩa Amelika. Mamatetheeasya kũkwata nyũmba vamwe na mĩio ya kũtũmĩa. Aĩtye, “Tweewʼaa mũyo mũno twoona me atanu na maitũnga mũvea nũndũ nĩmekwona ana-a-asa nthĩ yonthe mamendete.” Aendeee kwasya atĩĩ: “Ana-a-asa asu vamwe na mĩsyĩ yoo monaa ta ithyĩ tũmatethetye, ĩndĩ ũwʼo nĩ kana nĩmo matũtethetye mũnango.” Asyokete akasya, “Twoona wendo woo, ngwatanĩo yoo, mũĩkĩĩo woo, na ũndũ mamwĩkwatĩtye Yeova, nĩtwĩwʼaa twamwenda Yeova mũnango, na kĩu nĩkĩtumaa twosa kwa ũito vyũ maũndũ onthe ala ũseũvyo wa Yeova ũtwĩkaa.”
ONGELANGA ŨTHŨKŨMI WAKU
14, 15. (a) Mwathani Isaia aĩ na woni ũilye ata? (b) Atavanyʼa ma Ũsumbĩ ũmũnthĩ matonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Isaia ata?
14 We no wende kũthũkũma vamwe na Yeova mũnango? No wende kũthamĩĩa kĩsionĩ kĩ na vata mũnene wa atavanyʼa ũkatetheesye? Ũsu nĩ ũndũ mũseo, ĩndĩ nũseo tũmanye kana ti lasima athũkũmi ma Ngai mathamĩĩe isionĩ ingĩ syĩ vaasa nĩ kana matwʼĩke nĩmeyumĩtye. O na vailye ũu, ve ana-a-asa na eĩtu-a-asa amwe mekaa ũu nũndũ mai na maũndũ mamavinyĩĩe mũno. Methĩawa na woni ta ũla waĩ na mwathani Isaia. Ve ĩvinda Yeova wakũlilye atĩĩ: “Ngatũma ũũ, na nũũ wĩthi kwondũ witũ?” Isaia asũngĩie asya atĩĩ: “Ninyioo; ndũma nyie.” (Isa. 6:8) O naku no wende kwĩyumya ũtetheesye ũseũvyonĩ ethĩwa ndwĩ na maũndũ maũvinyĩĩe? Nĩ maũndũnĩ meva ũtonya kũtetheesya?
15 Yesũ aineenea ĩũlũ wa wĩa wa kũtavanyʼa na kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa, aisye atĩĩ: “Ngetha nĩ nyingĩ, ĩndĩ akethi nĩ avũthũ. Voyai ĩndĩ Mwĩaĩi wa ngetha atũme akethi ngethanĩ yake.” (Mt. 9:37, 38) Kwa ngelekanyʼo, no wĩyumye ũkatetheesye wĩ vainia isionĩ ila syĩ na vata mũnene wa atavanyʼa? Kana no ũtetheesye mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa ũngĩ eke ũu? Ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ nĩmonete kana nzĩa ĩla nzeo vyũ ya kwonanyʼa kana nĩmendete Ngai na mũtũi nĩ kũthi kũtetheesya me mavainia isionĩ ila syĩ na vata mũnene wa atavanyʼa. We no ũsũanĩe maũndũ angĩ ũtonya kwĩka wongelange ũthũkũmi waku? Weeka ũu, ũkakwata ũtanu mwingĩ mũno.
16, 17. Ve maũndũ angĩ meva ũtonya kwĩka ũkongelanga ũthũkũmi waku?
16 We no wende kũtetheesya wĩa Mbetheli kana wĩanĩ wa mwako ũkonetye maũndũ ma Ũsumbĩ? No wĩke ũu o na ethĩwa wĩtetheesya o kwa ĩvinda ĩkuvĩ, kana ũkatetheeasya mũthenya ũmwe kana yĩana ũna kwa kyumwa ũyuma mũsyĩ. Kĩla ĩvinda, nĩkwĩthĩawa na vata wa andũ kwĩyumya mamũthũkũme Yeova mawĩanĩ me kĩvathũkanyʼo na isionĩ syĩ kĩvathũkanyʼo. Na mavinda angĩ, wĩthĩaa no makũlwʼe matetheesye vala ve na vata, o na ethĩwa ũtũĩka ũla me nawʼo ndũkonetye wĩa ũla manengwa. Ĩndĩ Yeova nũtanaa oona veva wa kwĩyumya ũla wĩthĩawa na asu meyumĩtye matetheesye kũla kwĩ na vata.—Sav. 110:3.
17 We nĩwĩthĩwa ũyenda kũmanyĩwʼa nĩ kana wĩthĩwe na ũtũĩka mwingangĩ wa kũendeea kũmũthũkũma Yeova? Ethĩwa vailye ũu, no usũsye vomu ya kũkũlya wĩtwe Sukulu ya Atavanyʼa ma Ũsumbĩ. Sukulu ĩsu nĩmanyĩasya ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala methĩawa me ngelekanyʼo nzeo na me ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe ũndũ matonya kwongelanga ũthũkũmi woo. Ala meũkũlya metwe sukulu ĩsu maĩle kwĩthĩwa meyũmbanĩtye kwĩtĩkĩla kĩanda o na kĩva kya ũthũkũmi kĩla meũnengwa mamina sukulu. We no wende kũthi sukulu ĩsu nĩ kana ĩkũvingũĩe myanya mingĩ mĩseo ya ũthũkũmi?—1 Ako. 9:23.
18. Nĩ moathimo meva ũkakwataa nũndũ wa kũtethya wĩa vamwe na Yeova kĩla mũthenya?
18 Andũ ma Yeova methĩawa me alau. Ũlau nĩ nzĩa ĩmwe ya kwonanyʼa twĩ aseo, nĩtwendete kwĩka angĩ nesa, na nĩtũmendete. Kĩla mũthenya nĩtũthĩnĩkĩaa ala angĩ. Tweeka ũu, twĩkalaa twĩ eanĩe, twĩ atanu, na twĩ na mũuo. (Aka. 5:22, 23) O na ethĩwa maũndũ maku mailye ata, weethĩwa wĩ mũlau o ta Yeova na weethĩwa wĩ ũmwe wa atethya ma wĩa vamwe nake, ũkatanaa mũno!—Nth. 3:9, 10.