Kĩla Waĩle Kwĩka Woona Ũsili Ũte wa Katĩ

1-2. Andũ aingĩ mekaa ata moona ũsili ũte wa katĩ, na nĩ makũlyo meva tũtonya kwĩkũlya?

TWĨKALĨTE nthĩnĩ wa nthĩ yusĩe ũsili ũte wa katĩ. Andũ makuawa naĩ nĩ ala angĩ nũndũ wa itumi mbingĩ, ta ũkwati woo, mbaĩ yoo, wumo woo, kana nũndũ wa kwĩthĩwa me aũme kana me aka. O na ĩngĩ, nĩmakwatawa nĩ mathĩna maetetwe nĩ kwanangwa kwa mawĩthyũlũlũko. Na kĩla kĩtumĩte maũndũ mathũkĩĩa nĩ akũni ma viasala na atongoi ma silikalĩ, ala mekaa maũndũ nĩ kana meyĩune mo ene. Maũndũ asu na angĩ nĩmatũkwataa ithyonthe, methĩwe metũkwata ithyĩ ene kana mekwata andũ twĩsĩ.

² Kwoou ti ũsengyʼo kwona andũ aingĩ mathataa mũno yĩla moona ũsili ũte wa katĩĩũlũ wa nthĩ ũmũnthĩ. Ithyonthe twendaa kwĩkala nthĩnĩ wa nthĩ tũkwĩwʼa twĩ asũvĩĩku na tũũkuwa nesa. Nũndũ wa ũu, andũ amwe nĩmatataa kũmina ũsili ũte wa katĩ ũla monaa ĩũlũ wa nthĩ yonthe kana nthĩĩla mekaa. Kwa ngelekanyʼo, nĩmekĩaa saii mathangũ ma kũvĩtũkĩthya ũndũ mũna mekwona waĩle, makelikya maandamanonĩ, na makakwata mbau atongoi ma siasa ala mekwathana kũmina ũsili ũte wa katĩ. Ĩndĩ nũndũ ithyĩ twĩ Aklĩsto, nĩtũmanyĩĩtwʼe kwĩthĩwa ‘tũte ma nthĩ.’ O na nĩtũmanyĩĩtwʼe kweteela Ũsumbĩ wa Ngai ũmine ũsili wʼonthe ũte wa katĩ. (Yoa. 17:16) O na vailye ũu, nĩtũũmĩaa na tũkathata yĩla twoona mũndũ aikuwa naĩ. No twĩkũlye-ĩ: ‘Naĩle kwĩka ata yĩla vathi ũu? Ve ũndũ ndonya kwĩka yu tũĩ ngamina ũsili ũte wa katĩ?’ Nĩ kana tũsũngĩe makũlyo asu, ekai twambe kwona ũndũ Yeova na Yesũ mewʼaa ĩũlũ wa ũsili ũte wa katĩ.

YEOVA NA YESŨ NĨMAMENETE ŨSILI ŨTE WA KATĨ

3. Nĩkĩ ti ũthũku kũthata yĩla twoona ũsili ũte wa katĩ? (Isaia 5:7)

³ Mbivilia nĩtũtetheesye kũelewa nĩkĩ tũthataa yĩla twoona ũsili ũte wa katĩ. Ĩeleetye kana Yeova atũmbie na mũvwʼano wake na kana we “nĩwendete ũlũngalu na ũsili wa katĩ.” (Sav. 33:​5, BK; Mwa. 1:26) We ndekaa ũndũ o na ũmwe ũtosanĩte na ũsili wa katĩ, na ndendaa o naitũ twĩke ũu! (Kũt. 32:​3, 4; Mika 6:8; Nzek. 7:9) Kwa ngelekanyʼo, ĩvindanĩ ya mwathani Ĩsaĩa, Yeova nĩweewie “kĩĩo” kya Aisilaeli aingĩ ala makuawa naĩ nĩ Aisilaeli ala angĩ. (Soma Isaia 5:​7, BK.) Nũndũ wa ũu, nĩwooseie ĩtambya ala maemie kwĩwʼa Mĩao yake na maendeea kũkua ala angĩ naĩ.—Isa. 5:​5, 13.

4. Ngewa ĩmwe yĩ Mavukunĩ ma Ũvoo Mũseo yonanĩtye ata ũndũ Yesũ wonaa ũsili ũte wa katĩ? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁴ O ta Yeova, Yesũ nĩwendete ũsili wa katĩ na nũmenete ũsili ũte wa katĩ. Ĩvinda yĩmwe aendeee na ũtavanyʼa wake vaa ĩũlũ wa nthĩ, nĩwoonie mũndũũme waĩ na kwʼoko kwonzu. We eekie ata? Nĩwamwĩwʼĩie tei mũno na amũvosya, ĩndĩ atongoi ma ndĩni mayaatanĩthwʼa nĩ ũndũ ũsu. Kĩla mo moonaa kĩ kya vata nĩ kũkwatĩĩa woni woo ĩũlũ wa mwĩao wa Savato vandũ va kũtetheesya mũndũũme ũsu. Kĩu kyatumie Yesũ ewʼa ata? “Nĩweewie kyeva kingĩ nũndũ wa kwona wũmũ wa ngoo syoo.”—Mlko. 3:​1-6.

5. Nĩ ũndũ wĩva twaĩle kũlilikana yĩla twathata twoona ũsili ũte wa katĩ?

⁵ Nũndũ Yeova na Yesũ nĩmathataa moona ũsili ũte wa katĩ, kĩu kĩonanyʼa kana ti ũthũku o naitũ kwĩwʼa oou. (Avs. 4:26) Ĩndĩ no nginya tũlilikane kana ũthatu o na wĩva tũkwĩwʼa twĩ nawʼo, o na ethĩwa twĩ na kĩtumi kya kwĩka ũu, ndwĩsa kũmina ũsili ũte wa katĩ. Eka ũu, kwoveea ũthatu ngoonĩ kana kũthata mũno no kũtume tũwaa kana tũkakwʼa ngoo mũno. (Sav. 37:​1, 8; Yak. 1:20) Kwoou tũtonya kwĩka ata yĩla twoona ũsili ũte wa katĩ? Ngelekanyʼo ya Yesũ no ĩtũmanyĩsye maũndũ mana.

KĨLA YESŨ WEEKIE OONA ŨSILI ŨTE WA KATĨ

6. Nĩ ũsili wĩva ũte wa katĩ weekinyĩe mũno yĩla Yesũ waĩĩũlũ wa nthĩ? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁶ Yĩla Yesũ waĩĩũlũ wa nthĩ, nĩwoonie ũsili mwingĩ ũtaĩ wa katĩ. Kwa ngelekanyʼo, nĩweeyoneie ũndũ andũ ma kĩlasi kya nthĩ manyamaawʼa nĩ atongoi ma ndĩni. (Mt. 23:​2-4) O na nĩweesĩ ũndũ silikalĩ ya Lomi yathĩnasya andũ mũno wĩana. Nũndũ wa ũu, Ayuti aingĩ mayendaa kũendeea kũsumbĩkwa nĩ silikalĩĩsu. Na kĩu nĩkyatumie amwe maseũvya ikundi sya kũũkita silikalĩ ya Lomi. Ĩndĩ Yesũ ndaambĩĩsya kana akakwata mbau ikundi sya kũvĩndũa silikalĩ. Eka ũu, yĩla wamanyie kana andũ mendaa kũmũtwʼĩkĩthya mũsumbĩ, nĩwaumie vala maĩ athi.—Yoa. 6:15.

7-8. Nĩkĩ Yesũ ũtaatata kũmina ũsili ũte wa katĩ yĩla waĩĩũlũ wa nthĩ? (Yoana 18:36)

⁷ Yĩla Yesũ waĩĩũlũ wa nthĩ, ndaatata kũthũkũma na silikalĩ ila syaĩ kwʼo ĩvindanĩ yĩu nĩ kana amine ũsili ũte wa katĩ. Nĩkĩ ũtaaĩka ũu? Nũndũ nĩweesĩ kana andũ mayaĩle kwĩsumbĩka. O na nĩweesĩ kana mai na ũtonyi wa ũsu. (Sav. 146:3; Yel. 10:23) Eka ũu, nĩweesĩ kana mai na ũtonyi wa kũmina ũsili ũte wa katĩ vyũ. Nthĩĩno ĩsumbĩkĩtwe nĩ Satani, ũla nĩwe Ndevili, na nĩ mũaani. Eka ũu, atũmĩaa ũkũmũ wake kũtuma kwĩthĩwa na ũsili ũte wa katĩ. (Yoa. 8:44; Avs. 2:2) Ũndũ ũngĩ nĩ kana ithyĩ twĩ andũ me na naĩ, na kĩu kĩtumaa vethĩwa ve vinya kwa mũndũ o na wĩva wĩ na ngoo nzeo kwĩka kĩla kyaĩle mavinda onthe.—Mũta. 7:20.

⁸ O na ĩngĩ, Yesũ nĩweesĩ kana no Ũsumbĩ wa Ngai wĩ wʼoka ũkamina vyũ ũsili ũte wa katĩ. Nũndũ wa ũu, atũmĩie ĩvinda yake na vinya wake “aitavanyʼa na kũnyaĩĩkya ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ wa Ngai.” (Lũka 8:1) O na aĩkĩĩthisye “ala me na nzaa na waũni wa ũlũngalu” kana ũlũsani na ũsili ũte wa katĩ ũkathela vyũ. (Mt. 5:6; Lũka 18:​7, 8) Na kĩu kĩtonya o kwĩanĩwʼa nĩ silikalĩ ya Ngai ya ĩtunĩ, ĩla ĩte ya “nthĩĩno,” ĩndĩ ti silikalĩ sya andũ.—Soma Yoana 18:36.

ATĨĨA NGELEKANYʼO YA YESŨ YĨLA WOONA ŨSILI ŨTE WA KATĨ

9. Nĩ kyaũ kĩkũĩkĩĩthasya kana no Ũsumbĩ wa Ngai wĩ wʼoka ũkamina vyũ ũsili ũte wa katĩ?

⁹ Ũmũnthĩ, nĩtwonaa ũsili mwingangĩ ũte wa katĩ kwĩ ũla Yesũ woonaa ĩvinda yĩla waĩĩũlũ wa nthĩ. Ĩndĩ o ta ĩvindanĩ ya Yesũ, Satani na andũ ala maatĩĩaa ngelekanyʼo yake nĩmo maendeee kũtuma kũtethĩwa na ũsili wa katĩ “mĩthenyanĩ [ĩno] ya mũminũkĩlyo.” (2 Tim. 3:​1-5, 13; Ũvu. 12:12) Na o ta Yesũ, nĩtwĩsĩ kana no Ũsumbĩ wa Ngai wĩ wʼoka ũkamina vyũ ũsili ũte wa katĩ. Eka ũu, nũndũ nĩtũkwataa mbau vyũ Ũsumbĩ ũsu, tũyĩlikasya maandamanonĩ kana maũndũnĩ angĩ mekawa nĩ andũ nĩ kana mamine ũsili ũte wa katĩ. Kwasũanĩa ngewa ya mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Stacy.a Atanamba kwĩmanyĩsya ũwʼo, nĩwalikĩte ikundinĩ syakothaa kũandamana iimantha ũsili wa katĩ. Ĩndĩ nĩwambĩĩie kwĩthĩwa na nzika na maũndũ ala weekaa. Aĩtye: “Nĩ maandamanonĩ, nĩneekũlasya ethĩwa nĩkwete mbau ngalĩĩla yaĩle. Ĩndĩ nũndũ yu ngwataa mbau Ũsumbĩ wa Ngai, nĩnĩsĩ nesa vyũ kana nĩ ngalĩĩla yaĩle. Nĩnĩsĩ kana Yeova akamina mathĩna onthe ala maetawe nĩ ũsili ũte wa katĩ, na kĩu nĩ kĩndũ nyie mwene ndesa kwĩka.”—Sav. 72:​1, 4.

10. Nĩ kwa nzĩa yĩva ikundi ila iseũvawʼa ĩũlũ wa nthĩ sya kũmantha ũsili wa katĩ itaatĩĩaa ũtao wa Yesũ ũla wĩ Mathayo 5:​43-48? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹⁰ Kaingĩ, ikundi ila iseũvawʼa ĩũlũ wa nthĩ sya kũmantha ũsili wa katĩ syĩthĩawa na andũ athatu, matũlaa mĩao ya silikalĩ, na maũmĩasya angĩ. Na kĩu kĩ kĩvathũkanyʼo na momanyĩsyo ma Yesũ na ngelekanyʼo ĩla watũtiĩe. (Avs. 4:31) Mwana-a-asa wĩtawa Jeffrey aĩtye atĩĩ: “Maandamano amwe monekaa ta ma mũuo mavĩndũkaa na mĩtũkĩ makatwʼĩka ithokoo na andũ makambĩĩa kũyĩa angĩ.” Ĩndĩ Yesũ atũmanyĩisye kana twaĩle kwenda andũ onthe, na asu nĩ vamwe na ala matetĩkĩlanaa naitũ kana ala matũthĩnasya. (Soma Mathayo 5:​43-48.) Na nũndũ twĩ aatĩĩi make, tũtataa vyũ tũikeke ũndũ o na ũmwe ũũleana na ngelekanyʼo ĩla watũtiĩe.

11. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma tũeka kũlũmanyʼa na ũtwi witũ wa kũema kwĩlikya ikundinĩ sya kũmantha ũsili wa katĩ?

¹¹ O na kau nĩtwĩsĩ kana Ũsumbĩ wa Ngai nĩwʼo ũkamina vyũ ũsili ũte wa katĩ, mavinda amwe no twĩwʼe ve vinya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ yĩla twakuwa naĩ. Kwasũanĩa kĩla kyakwatie mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Janiya, ũla wavathũlawa nũndũ wa langi wa kĩkonde kyake. Aĩtye: “Nathataa mũno. O na ĩngĩ, nĩneewʼaa nĩũmĩĩte mũno ngoonĩ na nĩnendaa kwona ndikwata ũsili wa katĩ. Kwoou nĩnasũanĩie kũkwata mbau kĩkundi kĩna kĩla kyokitĩaa andũ maeke kũvathũlwa nũndũ wa wumo woo kana langi wa kĩkonde kyoo. Noonaa ĩsu neyo nzĩa ĩla yaaĩle ya kwonanyʼa ũndũ nathatĩtwʼe mũno wĩana nĩ ũndũ ũsu.” Ĩndĩĩtina wa ĩvinda, Janiya nĩwamanyie kana nĩwaaĩle kwĩka moalyũku mana. Aĩtye: “Nĩnamanyie kana nĩnaekete andũ mavĩndũe mosũanĩo makwa vandũ va kũmwĩkwatya Yeova. Kwoou nĩnatwie vyũ kũtila kĩtindo kyakwa na andũ ala makwataa mbau kĩkundi kĩu.” Twaĩle kwĩthĩwa twĩ metho tũikaeke ũthatu ũla twĩ nawʼo, nũndũ wa kũkuwa naĩ, ũtume twambĩĩa kũkwata mbau maũndũ ma siasa na kwĩlikya ikundinĩ ingĩ tũyona ta tũũkwata ũsili wa katĩ.—Yoa. 15:19.

12. Nĩkĩ twaĩle kwĩthĩwa twĩ metho yĩla tũũnyuva kĩla tũũsoma, tũkwĩthukĩĩsya, kana tũkwĩloela?

¹² Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩkale tũuĩtye o na yĩla tũkwĩwʼa tũthatĩtwʼe nĩ ũsili ũte wa katĩ? Andũ aingĩ nĩmethĩĩte kana kũnyuva nesa kĩla meũsoma, mekwĩthukĩĩsya, kana mekwĩloela nĩkũmatethasya mũno. Yĩla isese imwe sya kũea ngewa ikwonanyʼa maũndũ makonetye ũsili ũte wa katĩ, syongeleelaa mautĩĩo iyonanyʼa ũndũ maũndũ asu mathũkĩte na iyĩkĩa andũ vinya melikye ikundinĩ sya kũtetea ũsili wa katĩ. Kaingĩ, atangaasi ma maũvoo maseũvasya livoti sya maũvoo syosanĩte na kĩla kĩũmendeesya. Ĩndĩ o na tũkewʼa ũvoo wa wʼo ĩũlũ wa ũsili ũte wa katĩ, yo kũtinda tũatĩanĩe na ũvoo ũsu no kũtũtethye? Mwa kũyĩsa! Kwĩka ũu no kũtume tũthata kana tũkatũlĩka ngoo ĩ ya mũno. (Nth. 24:10) Na ũndũ ũla wa kũmakya vyũ nĩ kana no tũeke kũĩkĩĩa kana no Ũsumbĩ wa Ngai wĩ wʼoka ũtonya kũtũvetangĩa mathĩna onthe ala maetawe nĩ ũsili ũte wa katĩ.

13. Kwĩthĩwa na mũvango mũseo wa kwĩmanyĩsya Mbivilia kũtonya kũtũtetheesya ata twĩthĩwe na woni waĩle ĩũlũ wa ũsili ũte wa katĩ?

¹³ Tweethĩwa na mũvango mũseo wa kwĩmanyĩsya Mbivilia na twavindĩĩasya kĩla tweemanyĩsya, kĩu kĩkatũtetheeasya twĩthĩawe na woni ũla waĩle ĩũlũ wa ũsili ũte wa katĩ. Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Alia nĩwaũmĩaa mũno ngoonĩ oona ũndũ andũ kĩsionĩ kyake makuawa naĩ wĩana. Kĩla kyamũũmĩasya mũno nĩ kwona ala makuaa ala angĩ naĩ mate kwosewa matambya. Aĩtye: “Ĩvinda yĩmwe, neekũlilye, ‘Kwa wʼo nĩnĩĩkĩĩe kana no Yeova ũkalũnga maũndũ vyũ?’ Ĩvindanĩ o yĩu, nĩnasomie Yovu 34:​22-29. Mĩsoa ĩsu yandilikanilye kana vai mũndũ o na ũmwe ũtonya kũmwĩvitha Yeova. No we e weka ũtonya kũĩkĩĩthya kana sila wa katĩ nĩwaatĩĩwa vyũ. Na no we e weka ũkalũnga maũndũ nesa vyũ.” O na vailye ũu, twaĩle kũendeea kũmĩanĩsya na ũsili ũte wa katĩ yu tũĩ, o tweteele ĩvinda yĩla Ũsumbĩ wa Ngai ũkavetanga vyũ sila ũte wa katĩ. Tũtonya kwĩka ũu ata?

NĨ ŨNDŨ WĨVA TŨTONYA KWĨKA YU TŨĨ?

14. Nĩ ũndũ wĩva tũtonya kwĩka yu tũĩ? (Akolosai 3:​10, 11)

¹⁴ No twĩthĩwe tũtatonya kũsiĩĩa meko ma andũ ala angĩ, ĩndĩ no tũsiĩĩe a maitũ. O tondũ twoona, twaĩle kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ kwa kwendaa ala angĩ. Wendo ũkatũtetheeasya tũkuae ala angĩ nesa na tũimanenga ndaĩa, o na ethĩwa nĩ ala matũthĩnasya. (Mt. 7:12; Alo. 12:17) Yeova nũtanaa mũno yĩla twakua andũ onthe nesa tũteũmavathũla.—Soma Akolosai 3:​10, 11.

15. Kũtavya andũ ũwʼo ũla wĩ Mbivilianĩ kũtonya kũtetheesya ata kũolanga ũsili ũte wa katĩ?

¹⁵ Ũndũ ũla wa vata vyũ ũtonya kũolanga ũsili ũte wa katĩ nĩ kũtavya andũ ala angĩ ũwʼo ũla wĩ Mbivilianĩ. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ “kũmũmanya Yeova” no kũalyũle mũndũ ũnathataa na mĩtũkĩ na ũnaĩ mũngʼendu akatwʼĩka mũndũ wĩkaa angĩ nesa na wendete mũuo. (Isa. 11:​6, 7, 9, BK) Mũndũũme ũmwe wĩtawa Jemal, atanamba kwĩmanyĩsya ũwʼo, nĩweelikĩtye kĩkundinĩ kya ũlei nĩ kana mavĩndũe silikalĩ ya nthĩ yoo nũndũ oonaa ĩikua andũ naĩ. Aĩtye: “Ndwĩsa kũlasimĩthya andũ maalyũke. Nyie ndyaalasimĩthwʼa nĩalyũke, ĩndĩ ũwʼo ũla naendeee kwĩmanyĩsya Mbivilianĩ nĩwʼo wandetheeisye kũalyũka.” Kĩla Jemal weemanyĩisye nĩkyamũtetheeisye aeka kũũkita silikalĩ. O ũndũ twamanyĩsya andũ aingĩ ũwʼo na wamatetheesya kũalyũka, nowʼo kũkethĩawa na andũ aninangi mekũete ũsili ũte wa katĩ.

16. Nĩ kyaũ kĩũthangaaasya ũtavanyʼe ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai?

¹⁶ O ta Yesũ, nĩtwĩthĩawa na mea ma kũtavya andũ kana no Ũsumbĩ wa Ngai wĩ wʼoka ũkamaminĩa vyũ mathĩna ala maetawe nĩ ũsili ũte wa katĩ. Wĩkwatyo ũsu no ũkiakisye ala maakuwa naĩ. (Yel. 29:11) Ũla Stacy twĩĩ tũnamũweta aĩtye: “Kwĩmanyĩsya ũwʼo nĩkũndetheesye kwĩkalaa nĩuĩtye o na yĩla nakuwa naĩ kana noona angĩ maikuwa naĩ. Yeova atũmĩaa ũvoo ũla wĩ Mbivilianĩ kũtũkiakisya.” Nĩ kana tũtavye angĩ ũvoo wa kũkiakisya ũla wĩ Mbivilianĩ ũkonetye ũndũ ũsili ũte wa katĩ ũkathela, nĩtwaĩle kwĩthĩwa twĩyũmbanĩtye nesa. O ũndũ weyĩĩkĩĩthya maũndũ ala twaneenea ĩsomonĩ yĩĩ, nowʼo ũkethĩawa wĩyũmbanĩtye kũmaneenea o nesa na angĩ, wĩthĩwe wĩ sukulu kana wĩ wĩanĩ.b

17. Yeova atũtetheeasya ata tũendeee kũmĩanĩsya na ũsili ũte wa katĩ ũmũnthĩ?

¹⁷ Nũndũ Satani nĩwe “mũnene wa nthĩĩno,” nĩtwĩsĩ kana kwĩendeea kwĩthĩwa na ũsili ũte wa katĩ. Ĩndĩ ũu ti kwasya kana tũi na ũtethyo kana tũi na wĩkwatyo o tweteele nginya yĩla ‘ũkekwʼa nza.’ (Yoa. 12:31) Yeova nũvuanĩtye Maandĩkonĩ nĩkĩ ũsili ũte wa katĩ wĩkinyĩe mũno wĩana ũu. O na nũsyokete akaelesya ũndũ we wĩwʼaa yĩla woona tũikuwa naĩ. (Sav. 34:​17-19) Nĩwatũmĩie Mwana wake kũtũmanyĩsya kĩla twaĩle kwĩka yĩla twoona ũsili ũte wa katĩ na kana o mĩtũkĩ Ũsumbĩ wake nũkũũmina vyũ. (2 Vet. 3:13) Ekai tũendeee kũtavanyʼa ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ na kĩthito, o tweteele na mea ĩvinda yĩla nthĩ yonthe ĩkethĩwa yusĩe “sila wa katĩ na ũlũngalu.”—Isa. 9:​7, BK.