“Ngoo ya Yonathani Yakwatana na Ngoo ya Ndaviti”

Ĩvinda yĩmwe Mũsumbĩ Saulo nĩwoombanisye aũme make aneene namo ĩtina wa kaũ waĩ ũnokitĩwa Mwandanĩ wa Ela. Kwaĩ kũkilu vyũ na kĩla kyeewʼĩkaa no kĩseve kya masaa ma saa nyanya kĩikima maeema ma kambi ĩla yambĩtwe nĩ ita. Ũmwe waĩ ũmbanonĩ ũsu nĩ mwanae ũla mũkũũ weetawa Yonathani, na ũngĩ nĩ mwanake waĩ mũĩthi. Mwanake ũsu ti ũngĩ, nĩ Ndaviti. Aĩ kĩthito kingĩ na ũthangaau. Saa wake wa kũneena wavika, amaeleisye ngewa yake e mũsanzamũku vyũ. Saulo amwĩthukĩĩisye nesa atekwenda kũvĩtwa nĩ kateto o na kamwe. Ĩndĩ we Yonathani eewʼaa ata? Kũvikĩa vau, okitĩte makaũ maingĩ e ũmwe wa ita sya Yeova na akakwata ũsindi mwingĩ. Ĩndĩ mũthenya ũsu, ũla wasindĩte ti we, nĩ ũla mwanake weetawa Ndaviti. Mũthenya ũsu nĩwʼo wooaie Ngoliathu, ũla mũndũ mũnene mũno! We nũkwona Yonathani ta weewʼĩaa Ndaviti kĩwĩu nũndũ wa kũkathwa kũla wakathĩtwe?

Nũtonya kũsengʼa mũno wamanya ũndũ Yonathani weewie amina kũmwĩthukĩĩsya Ndaviti. Mbivilia ĩtwĩĩte: “Na kweethĩwa, yĩla waminie kũneena na Saulo, ngoo ya Yonathani yakwatana na ngoo ya Ndaviti, na Yonathani amwenda o tondũ wĩyendete mwene.” Yonathani asyokie amũnenga mĩio yake ya kaũ, vamwe na ũta wake. Ũsu waĩ mũthĩnzĩo wa vata mũno nũndũ Yonathani eesĩkĩe ta ndũĩka ya kũatha. Ti ũu wʼoka. Yonathani na Ndaviti nĩmatianĩie ũtianĩo wa wʼo, kana kwa ndeto ingĩ, meewʼana vyũ kuma ngoonĩ matwʼĩke anyanya na maitethanasya.—1 Samueli 18:1-5.

Ũu nĩwʼo ndũũ yoo yambĩĩie. Asu nĩ amwe Mbivilia ĩwetete kana maĩ ndũũ ngamu mũno. Ala me mũĩkĩĩo nĩmonaa ũnyanya wĩ wa vata. Ĩvindanĩ yĩĩ tũtwĩe andũ mayendanĩte na kwoou nũseo tũkanyuva anyanya maitũ nesa. O na ĩngĩ, nĩtwaĩle kũlũmanyʼa na ala twĩ ndũũ namo na tũyĩthĩwa anyanya ma kwĩkwatwʼa, nũndũ kwĩka maũndũ asu nĩkũtonya kũlũlũmĩlya mũĩkĩĩo witũ na wa anyanya maitũ. (Nthimo 27:17) Kwoou ekai twone ĩsomo yĩla tũtonya kwosa vala ve Yonathani ĩũlũ wa ũnyanya.

Nĩkĩ Matumie Ndũũ?

Aũme asu elĩ matumie ndũũ mĩtũkĩ ũu nĩkĩ? Nĩ kana tũsũngĩe ĩkũlyo yĩu, nũseo tũkamanya nĩ kyaũ kĩla ũmwe woonie nthĩnĩ wa ũla ũngĩ. Kwasũanĩa ngewa yoo o vanini. Yonathani aĩ na maũndũ mamũthĩnasya. Ĩthe, ũla nĩwe Mũsumbĩ Saulo, ekalĩte aialyũkanga kwa kavinda ka myaka yĩana ũna, na aendeee naĩ. Mbeenĩ aĩ mũndũ wĩnyivĩtye na wĩ mũĩkĩĩo, ĩndĩ yu atwʼĩkĩte mũsumbĩ wĩ mĩyimbyo na ũte mwĩwi.—1 Samueli 15:17-19, 26.

No nginya Yonathani ethĩwe athĩnĩkaa mũno oona ĩthe aivĩndũka nũndũ nĩwamwendete mũno. (1 Samueli 20:2) Yonathani nũtonya kwĩthĩwa eekũlasya ĩthe atonya kwĩsa kũetee mbaĩ nyuve ya Yeova thĩna wĩva. Nũndũ Saulo aĩ mũsumbĩ, kũema kwĩwʼa kwake kwaĩ kũtonya kwĩsa kũtuma andũ ma Yeova melelũka, na nũndũ wa ũu Yeova aimathatĩa? Vate nzika, Yonathani aĩ na ĩvinda yũmũ asũanĩa maũndũ asu nũndũ aĩ mũndũ wĩ mũĩkĩĩo mũlũmu.

Maũndũ asu no matũtetheesye kũelewa nĩkĩ Yonathani weewie endeewʼa nĩ Ndaviti, o na kau Ndaviti aĩ o kamwana. Nĩwoonie kana Ndaviti aĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu mũno. Lilikana kana ala maĩ itanĩ sya Saulo nĩmatelemile moona ũndũ Ngoliathu wanenevete, ĩndĩ Ndaviti ndaaona ũsu ta ũndũ. Kĩlĩkonĩ kyake nĩweesĩ kana athi kũkita na Ngoliathu ekwatĩtye ĩsyĩtwa ya Yeova, eĩthĩwa e na ũtonyi mwingĩ kwĩ ũ Ngoliathu na mĩio yonthe ya kaũ ĩla waĩ nayo.—1 Samueli 17:45-47.

Myaka mĩvĩtu, o nake Yonathani nĩweekĩte kĩndũ o ta kĩu. Oosanie e na mũndũ ũla wamũkuĩaa mĩio ya kaũ, mathi makokite na kĩkosi kĩima kya asikalĩ. Ndaĩ na nzika o na imwe kana me elĩ nĩmeũmavithũkĩa na maimasinda. Nĩkĩ? Aisye: “Vati kĩsiĩĩi kwa Yeova.” (1 Samueli 14:6) Kwoou Yonathani na Ndaviti nĩmavwʼanene maũndũnĩ mana: elĩ nĩmamũĩkĩĩe Yeova vyũ na nĩmamwendete mũno. Ũsu nĩwʼo waĩ mũsingi ũla waĩlĩte vyũ wa ndũũ yoo. Yonathani aĩ mwana wĩ nguma mũno wa mũsumbĩ na athengeee myaka 50. Ndaviti nake aĩ mũĩthi ũte kĩndũ na nũtonya kwĩthĩwa o na atavikĩtye myaka 20. Ĩndĩ maũndũ asu mayaamasiĩĩa kũtuma ndũũ.a

Ũtianĩo ũla matianĩie nĩwamatetheeisye maikatile ũnyanya woo. Wamatetheeisye ata? Mbee, Ndaviti nĩweesĩ kĩla Yeova ũmwathĩte: Ndaviti nĩwe waĩ atwʼĩke mũsumbĩ wa Isilaeli ĩtina wa Saulo! We no ethĩwe avithie Yonathani ũndũ ũsu? Ve vinya! Na twĩasya ũu nũndũ andũ mayĩsa kwĩthĩwa meanyʼa ndũũ ĩkamĩte ũu maikengana kana maivithana maũndũ. We wĩona Yonathani ta weewie ata amanya kĩla Ndaviti weeteele kũkwata? Nata akethĩwa asũanĩaa kana mũthenya ũmwe akatwʼĩka mũsumbĩ na ailũnga maũndũ ala ĩthe waanangĩte? Mbivilia ndĩwetete kana Yonathani aĩ na mosũanĩo mathũku ĩũlũ wa Ndaviti. Kĩla ĩtũtavĩtye no ũĩkĩĩku wake na mũĩkĩĩo ũla waĩ nawʼo, na asu nĩmo maũndũ ala ma vata. Yonathani asisya Ndaviti nĩwoonaa nesa kana veva wa Yeova wĩ vamwe nake. (1 Samueli 16:1, 11-13) Na nũndũ wa ũu, vandũ va kwona Ndaviti ta mũmaitha, eekie kũlũmanyʼa na ũtianĩo ũla matianĩĩte na aendeea kũmũkua ta mũndũ me ndũũ. Kĩla Yonathani wendaa nĩ kwona kwenda kwa Yeova kũianĩa.

Ũnyanya woo nĩwatumie maathimwa mũno. Mũĩkĩĩo wa Yonathani ũtonya kũtũmanyĩsya kyaũ? Nũseo kĩla mũthũkũmi wa Ngai akamanya kana ũnyanya nĩ kĩndũ kya vata. Ti lasima tũtume ndũũ na ala twĩ ĩika kana ala tũeetwe ũndũ ũmwe. Ĩndĩ ethĩwa twĩ na anyanya me na mũĩkĩĩo mũlũmu, no matũtethye mũno. Yonathani na Ndaviti nĩmeekĩanaa vinya mavinda maingĩ. Na maĩ na vata wa kũendeea kwĩka ũu nũndũ nĩmakomanie na matatwa maitango maĩ matonya kũaa ndũũ yoo.

Kũsaanĩwʼa Wĩlũmanyʼa Naũ

Mbeenĩ Saulo endete Ndaviti mũno, na nũndũ wa ũu, nĩwamũtwʼĩkĩthĩtye mũnene wa ita syake. Ĩndĩ vatavĩtĩte ĩvinda yĩasa, Saulo nĩwakwatiwe nĩ kĩwĩu, o kĩwĩu kĩla Yonathani ũtaakĩtĩkĩlya ngoonĩ yake o na vanini. Ndaviti nĩwaendeeie kũkwata ũsindi kaũnĩ wake na Avilisiti, ala maĩ amaitha ma Isilaeli. Na nũndũ wa ũu, ambĩĩa kũkwata nguma na ndaĩa. O na aka amwe ma Isilaeli mainie mayasya atĩĩ: “Saulo nĩwũaĩte ngili syake, na Ndaviti ngili syake makũmi.” Saulo ndaaendeewʼa nĩ wathi ũsu. Na nũndũ wa ũu, “kuma mũthenya ũsu na kũendeea Saulo amũsiasya Ndaviti na itho ĩthũku.” (1 Samueli 18:7, 9) Akĩaa ayona Ndaviti ta ũtonya kũmũvena kĩvĩla kya ũsumbĩ. Ĩndĩ vau Saulo asũanĩĩte ta ndia. O na kau Ndaviti nĩweesĩ kana akasumbĩka ĩtina wa Saulo, vai mũthenya o na ũmwe waasũanĩa kwĩyosea kĩvĩla kya ũsumbĩ ve mũndũ ũngĩ ũkĩkalĩle nũndũ nĩweesĩ ũsu nĩ mwĩtĩkĩwʼa mauta wa Yeova!

Saulo nĩwatatie kwĩka mũvango atũmĩĩte ũseleke nĩ kana Ndaviti oaĩwe kaũnĩ, ĩndĩ vaemela. Vandũ va ũu, Ndaviti aendeeie kũsinda makaũ na aendeea kũnewa ndaĩa na kwendwa nĩ andũ. Vaemela, avangie kũmbanyʼa athũkũmi make onthe, vamwe na mwana wake ũla mũkũũ, mavange ũndũ mekũaa Ndaviti! We wĩona Yonathani ta weewie akũnĩka ngoo ata eewʼa mũvango wa ĩthe? (1 Samueli 18:25-30; 19:1) Yonathani nĩwalũmanĩtye na ĩthe wake, na ĩvindanĩ o yĩu nĩwalũmanĩtye na mũnyanyae. We esaa kwĩka ata eewʼa mũvango ũsu?

Yonathani ndaavindya. Eeie ĩthe atĩĩ: “Mũsumbĩ ndakavĩtanĩsye mũthũkũmi wake, o Ndaviti; nĩkwĩthĩwa we ndakũvĩtanĩsye, na nĩkwĩthĩwa mawĩa make makwelekele nĩmethĩĩtwe maseo mũno: nũndũ nĩwaiie thayũ wake kwʼokonĩ kwake, na akũna ũla Mũvilisiti, na Yeova eeka ũkĩlyo mũnene ũndũ wa Isilaeli onthe: we nĩwoonie ũu, na watana; nũndũ wa kĩ ĩndĩ ũkwenda kĩvĩtanĩsya nthakame ĩte ĩvĩtyo, ũae Ndaviti vate kĩtumi?” O na kau Saulo eewʼaa esĩ, savalĩ ũũ nĩweetĩkĩlanile na Yonathani. O na nĩweeyĩavie asya ndeũmĩsya Ndaviti. Ĩndĩ Saulo ndeanĩasya kĩla waweta. Yĩla woonie Ndaviti aendeee kũkwata nguma na ndaĩa ĩ ya mũno, kĩwĩu kyake kyongelekeeile nginya mũthenya ũmwe amwĩkya ĩtumo! (1 Samueli 19:4-6, 9, 10) Ndaviti nĩwaathũkĩie ĩtumo yĩu na atoloka nyũmbanĩ ya Mũsumbĩ Saulo.

We waavika vandũ ũkethĩa ndũũmanya wĩlũmanyʼa naũ? Ũndũ ũsu o na no ũtume ũthĩnĩka mũno. Na maũndũ mekala ũu, nũtonya kwĩwʼa amwe maikwĩa andũ ma mũsyĩ nĩmo waĩle kũlũmanyʼa namo mbee. Ĩndĩ Yonathani nĩweesĩ kĩla waĩle kwĩka. Ndaĩ esa kũvanga kũlũmanyʼa na Ĩthe wake na aitaanĩsya na Ndaviti, mũthũkũmi mũĩkĩĩku wa Yeova. Eekie ũu nũndũ nĩwalũmanĩtye na Yeova mbee. Keka ti ũu, ndaĩ esa kũũngama atetee Ndaviti. Ĩndĩ o na kau Yonathani atwie kũlũmanyʼa na Ngai mbee, no walũmanilye na ĩthe wake, na kĩtumi nũndũ nĩwatwie kũmũnenga ũtao ũla waĩle vandũ va kũneena o kĩla wĩsĩ kĩũmwendeesya. Ngelekanyʼo ya Yonathani no ĩtũtetheesye kwĩka kĩla kyaĩle yĩla tũkwĩwʼa tũisaanĩwʼa twĩlũmanyʼa naũ.

Kwĩyĩima Nĩ Kana Mekale Malũmanĩtye

Yonathani nĩwatatie ĩngĩ kũkwatanyʼa Saulo na Ndaviti, ĩndĩ o na ndaaenda kũmwĩthukĩĩsya. Mũthenya ũmwe Ndaviti nĩwookie vala ve Yonathani evithĩte na amũelesya kana e na wia mwingĩ. Amwĩie: “No ĩtambya yĩ katĩ wakwa na kĩkwʼũ.” Yonathani nĩweetĩkĩlile kũtata ĩthe wake amanye ũndũ ũkwĩwʼa ĩũlũ wa Ndaviti, nĩ kana ĩndĩ amũmanyĩthye Ndaviti ũndũ vailye. Mavangie Ndaviti ekale vandũ evithĩte, nake Yonathani aitũmĩa ũta na maangi kũmũmanyĩthya ũndũ ĩthe ũvangĩte. Kĩla Yonathani wakũlilye Ndaviti eke no kĩmwe, nakyo no kwĩvĩta eanĩsye ũndũ o ũmwe. Amwĩie: “Ndũkaavete ũseo waku nyũmbanĩ yakwa tene na tene; aiee, o na yĩla Yeova ũkethĩwa amavetete amaitha ma Ndaviti kĩla ũmwe aume kũũ nthĩ.” Ndaviti nĩweevĩtie na eetĩkĩla kana akasũvĩaa andũ ma nyũmba ya Yonathani.—1 Samueli 20:3, 13-27.

Yonathani nĩwatatie kwonyʼa Saulo kana Ndaviti ti mũndũ mũthũku, ĩndĩ Saulo eekie kũthatĩĩa! Eetie Yonathani “mwana wa kĩveti kĩema na kĩngʼendu,” na asya kana Yonathani eekĩĩthĩtye nyũmba yake nthoni mũno nũndũ wa kũlũmanyʼa na Ndaviti. Saulo asyokie amwĩa ũũ ayenda kũmwonethya nĩ ta ve moseo ũkwĩvata alũmanyʼa na Ndaviti: “O yĩla mwana wa Yese wĩ thayũ kũũ nthĩ, we ndũkalũlũmĩlwʼa, o na ũsumbĩ waku.” Ĩndĩ ndeto isu iyaatuma Yonathani aeka kũlũmanyʼa na mũnyanyae. Avĩndũkĩie ĩthe amũkũlya atĩĩ: “Nũndũ wa kĩ waĩle kũawa? ekĩte ata?” Saulo eewʼa ũu ookĩlĩĩilwe nĩ kĩtai nginya enda kũmina mwanae! O na kau aĩ mũkũũ, aĩ o ngũmbaũ ya kaũ. Oosie ĩtumo na ayĩkya aathe mwanae! Ĩndĩ o na ethĩwa eanasya ngela ta kĩ, nĩwamũvĩtisye. Yonathani oona ũu, nĩwaumaalile athatĩte na ayĩwʼa avũthwʼa mũno.—1 Samueli 20:24-34.

Mũthenya ũla waatĩĩe kĩoko, Yonathani nĩwaendie vakuvĩ na vala Ndaviti weevithĩte. Avika vo nĩwekisye ĩangi o ũndũ meewʼanĩte e na Ndaviti nĩ kana amũmanyĩthye kana ĩthe nĩwatwʼĩte vyũ kũmũaa. Yonathani amina kwĩka ũu, eeie mũthũkũmi ũla maĩ ĩmwe asyoke ndũanĩ. Atianĩwʼa na Ndaviti nĩmakwatie kamwanya kanini ka kũneena. Aũme asu elĩ maĩie mũno, na Ndaviti ataanĩsya na Yonathani, na athi kwĩvitha kũasa.—1 Samueli 20:35-42.

Yonathani avĩtie mũtiani ũte laisi nũndũ ndaaeka kũlũmanyʼa na Ndaviti o na yĩla woonethiwʼe nĩ ta ve kĩndũ ũkwasya alũmanyʼa nake. No nginya Satani, ũla mũmaitha wa andũ onthe ala malũmanasya na Ngai, ethĩwe endaa mũno kwona Yonathani aiatĩĩa matambya ma ĩthe wake, na ayona kĩla kya vata ta o kũkwata nguma, kana kwĩthĩwa na ũkũmũ. Ndũkolwe kana Satani endete mũno kũvalũkya andũ aitũmĩa maũndũ ala mekwona ta meũmauna nemo ene. Andũ ma mbee kũvalũkya aitũmĩa nzĩa ĩsu nĩ asyai maitũ ma mbee, Atamu na Eva. (Mwambĩlĩlyo 3:1-6) Ĩndĩ nĩwaemiwe nĩ Yonathani! No nginya Satani ethĩwe athatie mũno. We ũkamũsonokya atata kũũvalũkya na nzĩa ĩsu? Ũmũnthĩ andũ aingĩ meyendete mũno. (2 Timotheo 3:1-5) Yonathani aĩ mũndũ ũtendete kwĩyĩuna na ũlũmanasya na ũla waĩle. We nĩwakwata ĩsomo ngewanĩ yake?

“Wambendeeasya Mũno”

Saulo amenie Ndaviti nginya weethĩa aiamũka na aikoma, kĩla ũsũanĩĩte no Ndaviti. Yonathani ndaĩ ũndũ waĩ eka, eka o kũsyaĩĩsya ĩthe wake aiendeea naĩ nginya akekala ta wakwatwa nĩ ndũũka. Saulo oombanisye ita syake na ambĩĩa kũthiũũka kĩla vandũ aimantha Ndaviti amũae nake nde naĩ wĩkĩte. (1 Samueli 24:1, 2, 12-15; 26:20) We Yonathani nĩwakwatanie nake mũvangonĩ ũsu? Ũndũ wa kwendeesya nĩ kana vai vandũ Maandĩko mawetete Yonathani mũvangonĩ ũsu. Ndaĩ esa kwĩlikya mũvangonĩ ũsu nũndũ nĩwalũmanĩtye na Yeova na Ndaviti, vamwe na ũtianĩo ũla watianĩĩte e na Ndaviti nũndũ wa ũnyanya woo.

Yonathani nĩwaendeeie kũlũmanyʼa na mũnyanyae ũla waĩ wa mũika mũnini kwĩ we. Ĩtina wa ĩvinda, nĩmakwatie mwanya wa kũkomana ĩngĩ. Makomanĩie vandũ vetawa Olesi, na ũalyũlo wa ĩsyĩtwa yĩu nĩ “Mũtitũnĩ.” Mũtitũ ũsu waĩ iĩmanĩ itonya kwĩthĩwa syaĩ o ũasa wa maili nini kuma ndũanĩ ya Eviloni. Kyo nĩ kyaũ kyatumie Yonathani elikya mũisyonĩ wa kũthi kũmantha Ndaviti? Mbivilia ĩtwĩĩte kana aendie vala ve Ndaviti “amwĩkĩa kwʼoko kwake vinya nthĩnĩ wa Ngai.” (1 Samueli 23:16) We amwĩkĩie vinya ata?

Amwĩie: “Ndũkakĩe.” Na ongela kũmũĩkĩĩthya atĩĩ: “Kwʼoko kwa Saulo ĩthe wakwa kũikakwona.” We aĩ na kĩtumi kĩseo kya kũmũĩkĩĩthya ũu? Amũĩkĩĩthisye ũu nũndũ we mwene nĩwaĩkĩĩe vyũ kana Yeova ndalea kwĩanĩsya kĩeleelo kyake. Asyokie amwĩa atĩĩ: “Ũkeethĩwa mũsumbĩ wa Isilaeli.” Navu ĩtinanga mwathani Samueli nĩwatũmiwe nĩ Yeova atavya Ndaviti ndeto isu. Kwoou yĩla Yonathani waitũngĩlĩĩle, kĩu nĩkyamũĩkĩĩthisye Ndaviti kana Yeova nĩ wa kwĩkwatwʼa. Nake Yonathani asũanĩaa akaumya mũthya nata? Eeie Ndaviti atĩĩ: “Ngeethĩwa nĩ wa kelĩ ũsumbĩnĩ.” Ũsu waĩ wĩnyivyo mũnene! Ndwaĩ ũndũ mũnini kwĩtĩkĩla kũtongoewʼa na kwĩaĩwa nĩ mũndũ ũmũkũĩe na myaka 30 na aimũkwata mbau! Aiminĩĩa aisye atĩĩ: “Saulo ĩthe wakwa nĩwĩsĩ ũu.” (1 Samueli 23:17, 18) Ngoonĩ yake, Saulo nĩweesĩ kana kũkita mũndũ ũla Yeova ũmũnyuvĩte eĩthĩwa mũsumbĩ no wĩa wa mana!

Myaka ĩla yaatĩĩe, Ndaviti ndaĩ esa kũlwa nĩ ĩvinda yĩu makomanie. Yĩu nĩyo yaĩ ĩvinda yake ya mũthya kwĩkĩa Yonathani itho. Ũndũ wa kũmakya nĩ kana Yonathani ndaaĩkala akesa kũtwʼĩka wa kelĩ ũsumbĩnĩ wa Ndaviti, o tondũ weekwatasya.

Kwaendie ata? Ĩvinda yĩmwe Yonathani nĩwaendie kaũnĩ e na ita sya ĩthe makokite na Avilisiti, ala meetwʼĩte amaitha ma Isilaeli vyũ. Wasya wake wa ngoo ndwamũvataa kũkitĩa Isilaeli vamwe na ĩthe wake nũndũ mavĩtyo ma ĩthe mayamũsiĩĩe kũmũthũkũma Yeova. Nĩwokitie na ũkũmbaũ o ũndũ watwĩe ekaa, ĩndĩ maũndũ mathi naĩ. Saulo aĩ anathũka nginya akambĩĩa kũlika maũndũnĩ ma ũwe, na ũsu waĩ ũndũ mũito ũtoosanĩte o na vanini na Mĩao ya Ngai. Nũndũ wa ũu, kwʼoko kwa Yeova kũyaĩ nake. Ana atatũ ma Saulo, Yonathani e nthĩnĩ, nĩmooaĩwe kaũnĩ. Nake Saulo nĩwaũmĩiwʼe mũno na eyũaa.—1 Samueli 28:6-14; 31:2-6.

Ndaviti akwatiwe nĩ kyeva kingĩ mũno. Aĩie nginya amũĩĩa Saulo, o na kau nĩwamũũmĩĩtye na akatuma alika mathĩnanĩ maingĩ! Vate nzika, kĩu kĩonanyʼa ũndũ Ndaviti waĩ mũndũ mũseo ki, na ũtoveeaa ũthatu ngoonĩ. O na nĩwainie wathi wa kũmetea Saulo na Yonathani. No twasye vai ndeto ingĩ sya kũkiita ngoo wathinĩ ũsu ta ii waandĩkie ĩũlũ wa mũnyanyae na mũtai wake: “Nĩngũũũya kwondũ waku, mwana-a-ia Yonathani: wambendeeasya mũno: wendo waku kwakwa waĩ wa ũsengʼya, ũvĩtũkĩte wendo wa aka.”—2 Samueli 1:26.

Ndaviti ndaaũlwa nĩ kĩla weevĩtĩie Yonathani. Ĩtina wa myaka yĩana ũna nĩweekie mũvango wa kũsũvĩa Mevivosethi, mwana wa Yonathani. (2 Samueli 9:1-13) Vate nzika, Ndaviti nĩwatethekie mũno asũanĩa nguma nzeo sya Yonathani. Nĩwoonie ũndũ Yonathani watwʼĩte na ngenda kũlũmanyʼa nake na kũendeea kũmũnenga ndaĩa, o na ethĩwa kwĩka ũu nĩkũũmũlikya mũisyonĩ kana nĩkũũtuma eyĩima maũndũ mana. O naitũ no tũatĩĩe ngelekanyʼo nzeo ya Yonathani. Nata tũkamantha anyanya take? Nata naitũ tũkethĩwa twĩ anyanya aseo take? Nĩ kana tũtwʼĩke mũnyanya mũseo ta Yonathani, no nginya tũtetheesye anyanya maitũ mamũĩkĩĩe Yeova vyũ, tũendeee kũlũmanyʼa na Ngai mbee, na tũiendeea kũlũmanyʼa na ũla waĩle vandũ va kũatĩanĩa na maũndũ ala meũtũuna ithyĩ ene. Na tweeka ũu, tũkeethĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu take.