8. Nũũ wĩthĩĩtwe e mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩtheo mĩthenyanĩ yonthe ya mũminũkĩlyo?

⁸ Ĩvindanĩ ya Kaũ wa Mbee wa Nthĩ Yonthe, Amelika nĩyakwatanie na Britain na maseũvya ita syĩ vinya mũno. Ĩvindanĩ yĩu, Britain na Amelika nĩsyo syatwʼĩkie Ũsumbĩ Mũnene wa Nthĩ wa Britain na Amelika. Na o tondũ Ndanieli wathanĩte, mũsumbĩ ũsu nĩweeyũmbanĩsye “ita nene mũno, syĩ vinya.” (Nda. 11:25) Kwoou mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo, ngwatanĩo ĩsu ya Britain na Amelika nĩyo yĩthĩĩtwe yĩ mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩtheo.c Ĩndĩ mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ nũũ?

MŨSUMBĨ WA NGALĨ YA ĨŨLŨ NŨŨ?

9. Mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ aumĩlile ĩngĩ ĩndĩĩ, na wathani ũla wĩ nthĩnĩ wa Ndanieli 11:25 weanĩiwʼe ata?

⁹ Kwĩ mwaka wa 1871, mwaka ũmwe ĩtina wa Russell na anyanyae kwambĩĩsya kĩkundi kya kwĩmanyĩsya Mbivilia, mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ nĩwaumĩlile ĩngĩ. Mũsumbĩ ũsu aĩ Germany. Mwakanĩ ũsu Otto von Bismarck akwatanisye isio iana ũna syatwʼĩka ũsumbĩ wĩ vinya wa Germany. Kĩsio kĩmwe katĩ wa isu kyeetawa Prussia na mũsumbĩki wakyo aĩ Wilhelm I. Ũsu nĩwe watwʼĩkie mũsumbĩ mweũ wa Ũsumbĩ wa Germany na amũnyuva Bismarck atwʼĩke mũnene vyũ silikalĩnĩ yake.d Kwa ĩvinda ya myaka mĩongo yĩana ũna ĩtina wa ũu, Germany nĩyambĩĩie kũsumbĩka nthĩ imwe sya Africa na sya Ũkanga wa Pacific, na yambĩĩa kũsindana na Britain. (Soma Ndanieli 11:25.) Ũsumbĩ wa Germany nĩweekie ita syĩ vinya sya nthĩ nyũmũ, na ita syayo sya kĩwʼũnĩ nĩsyo syaĩ sya kelĩ kwa ũnene nthĩ yonthe. Kaũnĩ wa mbee wa nthĩ yonthe, Germany nĩyatũmĩie ita isu kũkita amaitha mayo.

10. Wathani ũla wĩ nthĩnĩ wa Ndanieli 11:25b, 26 weanĩiwʼe ata?

¹⁰ O na ĩngĩ, Ndanieli nĩwathanĩte kĩla kĩkakwata Ũsumbĩ wa Germany na ita syawʼo sya kaũ. Athanie kana mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ “ndakaũngama.” Nĩkĩ? Wathani waĩtye: ‘Nũndũ makamũsũanĩĩa maũndũ. Ĩĩ, ala maĩsaa kya ũya kyake kĩseo makamwananga.’ (Nda. 11:25b, 26a) Ĩvindanĩ ya Ndanieli, amwe maĩsaa “kya ũya kĩseo kya mũsumbĩ” maĩ anene onthe ũsumbĩnĩ ala ‘maũngamaa mbee wa mũsumbĩ.’ (Nda. 1:5) Kwoou wathani ũsu waneeneete aaũ? Waneeneete anene ala maĩ Ũsumbĩnĩ wa Germany, ala nĩ vamwe na anene ma ita na atai moo ala maĩ ungu wa mũsumbĩ. Asu nĩmo matumie mũsumbĩ woo asya vinya na silikalĩ ĩsu ya Germany yavalũka.e O na ĩngĩ, wathani ũsu nĩwawetete vakathi ata Ũsumbĩ wa Germany wokita na mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩtheo. Wathani ũsu ũiweta mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ waĩtye: “Na ita syake ikausũa itivũke; na aingĩ makavalũka me oae.” (Nda. 11:26b) O tondũ kwathanĩtwe, ĩvindanĩ ya kaũ wa mbee wa nthĩ yonthe ita sya Germany ‘nĩsyausũie syativũka,’ na aingĩ ‘mavalũka me oae.’ Andũ aingĩ mũno nĩmakwie kaũnĩ ũsu kwĩ makaũnĩ ala angĩ maĩ maaũkitwa.