13. Myakanĩ ya 1930 na ĩvindanĩ ya kaũ wa kelĩ wa nthĩ yonthe, mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ eekie ata?

¹³ Na ĩndĩ myakanĩ ya 1930, na mũno mũno ĩvindanĩ ya kaũ wa kelĩ wa nthĩ yonthe, mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ nĩwathĩnisye andũ ma Ngai ate na tei. Yĩla kyama kya Nazi kyambĩĩie kũsumbĩka nthĩ ya Germany, Hitler na aatĩĩi make nĩmakũnie maluvuku wĩa wa andũ ma Ngai. Mũsumbĩ ũsu wa ngalĩ ya ĩũlũ nĩwooaie andũ ma Yeova vakuvĩ 1,500, na angĩ ngili mbingĩ amatwaa kambinĩ sya kũthĩnĩsya andũ. Ndanieli nĩwathanĩte maũndũ asu onthe. Athanĩte kana mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ ‘akavukya vala vandũ vatheu,’ na ‘aiveta nthembo ya kũvĩvwʼa ĩtatwʼĩkanaa,’ na eekie ũu yĩla wakũnie maluvuku wĩa wa kũtavanyʼa. (Nda. 11:30b, 31a) O na mũtongoi wa Germany, Hitler, eekũnĩte kĩthũi akasya etuta vyũ andũ ma Ngai amavete nthĩ ĩsu.

AMAITHA ELĨ MATHŨKŨMAA ME NGWATANĨO

17. “Ũthatyo ũla wanangaa” nĩ kyaũ?

¹⁷ Mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩũlũ nũkwatĩte mbau mũsumbĩ wa ngalĩ ya ĩtheo ũndũnĩ ũmwe mũnene, nawʼo nĩ ‘kũũngamya ũthatyo ũla wanangaa.’ (Nda. 11:31) Ngwatanĩo ya Nthĩ (UN) nĩyo “ũthatyo” ũsu.

18. Nĩkĩ Ngwatanĩo ya Nthĩ yĩtĩtwe “ũthatyo”?

¹⁸ Ngwatanĩo ya Nthĩ yĩtĩtwe “ũthatyo” nũndũ yaasya yĩete mũuo ĩũlũ wa nthĩ, na kaĩ no Ũsumbĩ wa Ngai wĩ wʼoka ũtonya kwĩka ũu! Na wathani ũsu wĩ ĩandĩkonĩ ya Ndanieli waĩtye ũthatyo ũsu nĩwʼo “ũla wanangaa” nũndũ Ngwatanĩo ya Nthĩ nĩyo ĩkethĩwa mũsitalĩnĩ wa mbee kũvithũkĩa na kwananga ndĩni syonthe sya ũvũngũ.—Sisya kyati “Asumbĩ Elĩ Meũsindana Ĩvindanĩ ya Mũminũkĩlyo.”