1. Ĩla tũũtavany’a tũtonya kũtũmĩa ata mboya ĩla ĩwetetwe ĩandĩkonĩ ya Mathayo 6:9-13?

ANDŨ aingĩ nĩmatonya kwinĩlĩĩla Mboya ya Mwĩaĩi mateũsisya vandũ. Naitũ ĩla tũũtavany’a nyũmba na nyũmba, mavinda maingĩ nĩtũweteaa ala twakomana namo ĩũlũ wa mboya ĩsu nĩ kana tũmatetheesye maelewe kana Ũsumbĩ wa Ngai nĩ silikalĩ ĩkaete moalyũku manene ĩũlũ wa nthĩ. Kana nĩtũtonya kwĩthĩwa tũtũmĩaa mũsoa wa mbee mboyanĩ ĩsu nĩ kana twony’e andũ kana Ngai e ĩsyĩtwa, na kana ĩsyĩtwa yĩu nĩyaĩle kũtaĩwa, kana kwa ndeto ingĩ, ĩsyĩtwa yĩu yaĩle ‘kwoswa ta ĩtheu.’—Mt. 6:9, maelesyo ma kwongeleela ma NWT.

2. Twĩsĩ ata kana Yesũ ndendaa twĩkae kwinĩlĩĩlaa Mboya ya Mwĩaĩi ĩla twenda kũvoya?

² Ĩndĩ we Yesũ endaa andũ mekae kwinĩlĩĩla mboya ĩsu o tondũ andũ aingĩ ma ndĩni ila syĩyĩtaa sya Kĩklĩsto mekaa? Aiee. Nĩkĩ? Nũndũ o na atanamba kũmanyĩsya andũ mboya ĩsu aisye: “Mũkĩvoya mũikatindĩe ndeto.” (Mt. 6:7) O na ĩvinda yĩngĩ ĩla amanyĩw’a make mendie kũmanyĩw’a kũvoya, nĩwatũngĩlĩile mboya ĩsu ĩndĩ atũmĩĩte ndeto syĩ kĩvathũkany’o. (Luka 11:1-4) Kwoou kĩla Yesũ wendaa nĩ kũtũtetheesya tũmanye twaĩle kũvoya ĩũlũ wa kyaũ, na nĩ maũndũ meva twaĩle kwambĩĩa namo. Vate nzika, mboya ĩsu nĩtũmanyĩasya mũno ũndũ twaĩle kũvoya.

3. Nĩ makũlyo meva tũtonya kwĩkũlya ĩvindanĩ yĩla tũũneenea ĩla Mboya ya Mwĩaĩi?

³ Nthĩnĩ wa ĩsomo yĩĩ na yĩla yĩatĩĩe nĩtũũneenea kĩla kĩ Mboyanĩ ya Mwĩaĩi. Ĩvindanĩ yĩla tũũneenea mboya ĩsu ĩkũlye atĩĩ, ‘Mboya ĩno ĩtonya kũndethya ata naĩlangye mboya syakwa? Na ũndũ ũla wa vata vyũ, nyie nĩnĩkalaa kwosana na mboya ĩsu?’

“ASA WAITŨ ŨLA WĨ ĨTUNĨ”

4. Ndeto “Asa waitũ” itũlilikanasya kyaũ, na nĩkĩ tũtonya kwasya kana Yeova nĩ “Asa” wa Aklĩsto ala me na wĩkwatyo wa kwĩkala kũũ nthĩ?

⁴ Mboya ya Mwĩaĩi yambĩĩe na ndeto ii, “Asa waitũ,” ĩndĩ ti “Asa wakwa.” Nũndũ wa ũu, ndeto isu “Asa waitũ” itũlilikanasya kana twĩ na “ana-a-asa” aingĩ matwendete. (1 Vet. 2:17) Ĩsu nĩ ndaĩa nene ta kĩ! Nũndũ Aklĩsto etĩkĩw’a mauta me na wĩkwatyo wa kũthi ĩtunĩ, nĩmatw’ĩtwe ana ma Ngai. Na kwoou asu nomo matonya nesa vyũ kwĩta Yeova “Asa.” (Alo. 8:15-17) O namo Aklĩsto ma w’o ala me na wĩkwatyo wa kwĩkala kũũ nthĩ no mamwĩte Yeova “Asa.” Nĩkĩ? Nũndũ nĩwe ũmanengete thayũ na no we wĩanĩasya nesa mavata moo. Ĩndĩ asu me na wĩkwatyo wa kwĩkala kũũ nthĩ makatw’ĩka syana sya Ngai nesa vyũ ĩla makavetewa naĩ na mayĩthĩwa me aĩkĩĩku ĩvindanĩ ya ũla mũtiani wa mũthya.—Alo. 8:21; Ũvu. 20:7, 8.

5, 6. Nĩ mũthĩnzĩo wĩva mũseo asyai matonya kũnenga syana syoo, na kĩla mwana aĩle kũtũmĩa mũthĩnzĩo ũsu ata? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 20.)

⁵ Ĩla asyai mamanyĩsya syana syoo ũndũ itonya kũvoya na maitetheesya imwone Yeova ta Ĩthe wasyo wa ĩtunĩ na ũsyendete, methĩawa mainenga mũthĩnzĩo mũseo. Kwa ngelekany’o, mwana-a-asa ũmwe wĩthĩawa e mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko nthĩ ya South Africa aĩtye ũũ: “Kuma mũthenya ũla eĩtu makwa masyaiwe, nambĩĩe kũvoya namo kĩla wĩoo ate o ĩla nesa kwĩthĩwa nde kw’o. Mavinda maingĩ eĩtu asu makwa masasya kana mayĩsa kũlilikana kĩla nawetaa ĩla ngũvoya namo. Ĩndĩ nĩmalilikanaa ũndũ kweethĩawa kũilyĩ ĩla tũũvoya, na nĩmalilikanaa maũndũ ta ndaĩa ĩla twanengae Asa witũ, Yeova, ĩla tũũmũvoya, na ũndũ meew’aa mauĩtye na mate kũthĩnĩka. Na ĩndĩ ĩla mamanyie kũneena oou, nĩnamathangaaisye mambĩĩe kũvoya na wasya nĩ kana nĩw’e ũndũ meũtavya Yeova kĩla kĩ ngoonĩ na kĩla meũsũanĩa. Noonaa ũsu wĩ mwanya mũseo wa kũmanya ngoo syoo. Nũndũ wa ũu, naĩ nĩtonya kũmatetheesya nesa mamanye ũndũ matonya kũlikya mboyanĩ syoo maũndũ amwe ma vata mawetetwe ĩla Mboyanĩ ya Mwĩaĩi nĩ kana wĩthĩe matw’a kũvoya mevoya ũndũ vaĩle.”

⁶ Nũndũ wa kĩtumi kyu, eĩtu asu nĩmesie kwĩana me na ngwatanĩo nzeo na Yeova. Yu nĩ atwae na mekalanasya nesa na aũme moo. O na ĩngĩ, eĩtu asu na aũme moo mamũthũkũmaa Ngai me athũkũmi ma ĩvinda yonthe. Vai mũthĩnzĩo mũnene asyai matonya kũnenga syana syoo ũvĩtũkĩte kũitetheesya syĩthĩwe na ngwatanĩo nzeo na Yeova. Ĩndĩ nĩtwĩsĩ kana kĩla mwana nĩwe waĩle kwĩkĩa kĩthito nĩ kana ngwatanĩo yake na Yeova ĩendeee kwĩthĩwa yĩ ndũmu. Nĩ kana eke ũu, ũndũ ũmwe waĩle kwĩka nĩ kwĩmanyĩsya kwenda ĩsyĩtwa ya Ngai na kũyĩnenga ndaĩa nene kwĩ kĩndũ kĩngĩ o na kĩva.—Sav. 5:11, 12; 91:14.

“SYĨTWA YAKU YĨTAĨWE”

7. Nĩ ndaĩa yĩva andũ ma Ngai me nayo, na ndaĩa ĩsu manengetwe yaĩlĩte kũtuma meka ata?

⁷ Nĩ ndaĩa nene mũno kwĩthĩwa twĩsĩ ĩsyĩtwa ya Ngai, na kwĩthĩwa twĩ ‘andũ kwondũ wa ĩsyĩtwa yake.’ (Meko 15:14; Isa. 43:10) Nĩkyo kĩtumi tũmũvoyaa Asa witũ wa ĩtunĩ tũkĩmwĩa: “Syĩtwa yaku yĩtaĩwe.” Kũmũtavya Yeova ũu nĩkũtonya kũũsukuma ũmwĩe aũtetheesye ndũkese kwĩka kĩndũ kana kwasya ũndũ ũtonya kũtuma ĩsyĩtwa yake ĩtheu yĩvũthw’a. Tũikwenda twĩkale ta andũ amwe ma ĩvinda ya atũmwa ala mwĩkalĩle woo ũtosanaa na kĩla meũtavya andũ ala angĩ. Mũtũmwa Vaulo aisye ũũ ĩũlũ wamo: “Syĩtwa ya Ngai yĩumawa Andũnĩ-ma-mbaĩ-ingĩ nũndũ wenyu.”—Alo. 2:21-24.

8, 9. Nengane ngelekany’o ĩkwonany’a ũndũ Yeova ũathimaa ala mendaa mũno kwona ĩsyĩtwa yake yĩitaĩwa.

⁸ Nĩtũtataa mũno kwĩka maũndũ matonya kũtuma ĩsyĩtwa ya Ngai yĩtaĩwa. Kwasũanĩa ngelekany’o ya mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa Norway ũla wakw’ĩĩwe nĩ mũũme atataĩĩe. Mwĩĩtu-a-asa ũsu atiiwe na kamwana ka myaka ĩlĩ. Easya ũũ: “Ĩvinda yĩu navonie thĩna mwingĩ mũno. Kĩla mũthenya navoyaa vakuvĩ kĩla ĩsaa nĩkwate vinya ndikese kũvũavũana na ũndũ ũsu ũituma nĩka ũtwi ũtaĩlĩte kana nĩthĩwa nde mũĩkĩĩku, na nũndũ wa ũu ngĩmũnenga Satani mwanya wa kũmũvũthya Yeova. Nendaa kũtaĩa ĩsyĩtwa ya Yeova, na nĩnendaa mwanawa eĩsa kwona ĩthe Nthĩ Nzaũ.”—Nth. 27:11.

⁹ We Yeova nĩweethukĩĩisye mboya ta isu sya kuma ngoonĩ? Ĩĩ. Mbee, mwĩĩtu-a-asa ũsu nĩweekĩiwe vinya mũno nũndũ wa kũtindany’a na Aklĩsto ala angĩ. O na ĩngĩ ĩtina wa myaka ĩtano nĩwatwaiwe nĩ mũtumĩa wa kĩkundi. Nake mwanae, ũla yu wĩ na myaka 20, nĩ mũvatise. Mwĩĩtu-a-asa ũsu easya atĩĩ: “Nĩw’aa mũyo mũno nũndũ mũemewa nũndetheetye kũmũea.”

10. Nĩ kyaũ kyaĩle kwĩkwa nĩ kana ĩsyĩtwa ya Ngai yĩtaĩwe nesa vyũ?

¹⁰ Nĩ kyaũ kyaĩle kwĩkwa nĩ kana ĩsyĩtwa ya Ngai yĩtaĩwe nesa vyũ na yĩivetangĩwa kĩko kyonthe kĩla yaailĩĩlwa? Nĩ kana kĩu kĩkĩke, no nginya Yeova avetange onthe ala maleaa na ngũlũ ũsumbĩki wake mũnene. (Soma Esekieli 38:22, 23.) Ĩtina wa ũu nĩw’o andũ makambĩĩa kũvetewa naĩ kavola kwa kavola. Mwa twĩkũlasya nĩ ĩndĩĩ ĩvinda yĩkavika wĩthĩe alaĩka onthe vamwe na andũ nĩmekũtuma ĩsyĩtwa ya Yeova yĩtaĩwa! Ĩvinda yĩu nĩw’o ĩndĩ Ĩthe witũ wa ĩtunĩ ũkethĩwa “syonthe nthĩnĩ wa syonthe.”—1 Ako. 15:28.

“ŨSUMBĨ WAKU WŨKE”

11, 12. Aklĩsto ma w’o matetheeiw’e kũelewa kyaũ mwakanĩ wa 1876?

¹¹ Yesũ atanamba kwambata ĩtunĩ, atũmwa make mamũkũlilye atĩĩ: “Mwĩaĩi, ũkatũngĩa Isilaeli ũsumbĩ ĩvinda yĩĩ twĩ nayo?” Ũsungĩo wa Yesũ woonanisye kana mayaĩ maneanĩĩa kũtavw’a ĩla Ũsumbĩ wa Ngai wĩambĩĩa kũsumbĩka. Eeie amanyĩw’a make nĩmatũnge ilĩko syoo wĩanĩ wa vata ũla maaĩle kũtethya, naw’o waĩ kũtavany’a. (Soma Meko ma Atũmwa 1:6-8.) Ĩndĩ o na amatavĩtye oou, nĩwamamanyĩisye maendeee kweteela mũno Ũsumbĩ wa Ngai. Kyu nĩkyo kĩtumi kuma ĩvinda yĩu ya atũmwa, Aklĩsto methĩĩtwe maivoya Ũsumbĩ wa Ngai wũke.

¹² Vatiele kavinda kanini Yesũ ambĩĩe kũsumbĩka ĩtunĩ, Yeova nĩwatetheeisye andũ make maelewe nĩ mwaka wĩva Yesũ wĩambĩĩa kũsumbĩka. Kwa ngelekany’o, mwakanĩ wa 1876, ve kĩlungu kĩmwe kyaandĩkiwe nĩ Charles Taze Russell na kyaumĩthw’a ĩkasetinĩ yĩtawa Bible Examiner. Kĩlungu kyu kyaĩ na kyongo, “Mavinda ma Mbaĩ Ingĩ: Makathela Ĩndĩĩ?,” na nĩkyaeleisye ũndũ mwaka wa 1914 ne wa vata. Kĩlungu kyu nĩkyoonanisye kana ala “mavinda mũonza” mawetetwe wathaninĩ wa Ndanieli nĩmakonanĩtye na “mavinda ma Andũ-ma-mbaĩ-ingĩ” ala Yesũ wawetie.a—Nda. 4:16; Luka 21:24.

13. Nĩ kyaũ kyeekĩkie mwakanĩ wa 1914, na maũndũ ala maendeee kũũ nthĩ kuma ĩvinda yĩu maĩkĩĩthasya kyaũ?

¹³ Mwakanĩ wa 1914, nthĩ sya Europe nĩsyambĩĩe kũkita, na kaũ ũsu nĩwesie kũnyaĩĩka nthĩ yonthe. Kaũ ũsu ũyĩsa kũthela mwakanĩ wa 1918, andũ makwatĩtwe nĩ yũa ĩvyũ mũno na makasyoka makakwatwa nĩ ndetema nthũku mũno ĩla yooaie andũ aingĩ kwĩ ala mooaĩtwe nĩ ũ kaũ. Maũndũ asu meekĩkie moonanisye kana “wonan’yo” ũla Yesũ waisye kana ũkatetheesya andũ mamanye nĩwatw’ĩkĩthw’a Mũsumbĩ ĩtunĩ nĩwambĩĩa kwĩanĩa. (Mt. 24:3-8; Luka 21:10, 11) Ve maũndũ maingĩ maĩkĩĩthasya kana Mwĩaĩi Yesũ Klĩsto ‘anengiwe ngovia ya ũsumbĩ’ mwakanĩ wa 1914. Mwakanĩ ũsu nĩw’o ‘waumaalile aikĩlany’a, na nĩ kana akĩlany’e.’ (Ũvu. 6:2) Nĩwatheisye ĩtunĩ ĩla wokitie na Satani na ndaimoni syake na amekya kũũ nthĩ. Kuma ĩvinda yĩu andũ nĩmakwatĩtwe nĩ kĩla kĩwetetwe ndetonĩ ii mbeveee: “Woo nĩ wanthĩ na wa ũkanga: nũndũ ndevili nĩwamũtheeea inyw’ĩ, e na ũthilĩku mũnene, akĩmanya kana e na kavinda o kanini.”—Ũvu. 12:7-12.

14. (a) Nĩkĩ o na ũmũnthĩ nĩ ũndũ wa vata kũvoya Ũsumbĩ wa Ngai wũke? (b) Tũnengetwe kĩanda kĩva kya mwanya?

¹⁴ Wathani ũla ũandĩkĩtwe ĩvukunĩ ya Ũvuan’yo 12:7-12 nũeleetye nĩkĩ Ũsumbĩ wa Ngai wasumbĩka kwambĩĩe mothũku ala mathĩnĩtye andũ mũno kũvika o na ũmũnthĩ. Ĩvinda yĩu Yesũ, ũla nĩwe Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai, nĩw’o wambĩĩe kũsumbĩka katĩ wa amaitha make. Na kwoou twĩendeea kũvoya Ũsumbĩ wa Ngai wũke nginya ĩla Yesũ ũkasinda amaitha make vyũ na aimina ũthũku ĩũlũ wa nthĩ. Ĩndĩ kavindanĩ kaa tweteele kĩu, twaĩlĩte kũendeea kwĩkala kwosana na mboya isu tũvoyaa. Tũtonya kwĩka ũu ata? Nĩ kwa kũtethya wĩa wa kũtavany’a, nũndũ nũkonetye mũno kwĩanĩa kwa ũla “wonan’yo.” Yesũ athanie ũũ: “Ũvoo ũũ mũseo wa ũsumbĩ ũkatavanw’a nthĩ yonthe wĩthĩwe ũkũsĩ kwa mbaĩ syonthe; na ĩndĩ mũminũkĩlyo ũkyũka.”—Mt. 24:14.

“KWENDA KWAKU KWĨKE KŨŨ NTHĨ”

15, 16. Nĩ kwa nzĩa yĩva tũtonya kwĩkala kwosana na kĩlungu kĩĩ kya Mboya ya Mwĩaĩi, “Kwenda kwaku kwĩke kũũ nthĩ”?

¹⁵ Myaka ta 6,000 mĩvĩtu, kwenda kwa Ngai nĩkweekawa vaa ĩũlũ wa nthĩ nesa vyũ. Nĩkyo kĩtumi Yeova amina kũmbĩa mũndũ syĩndũ nzeo na vandũ vaseo wasyaisye kĩla kĩndũ na asya “kyaĩ kĩseo mũno.” (Mwa. 1:31) Ĩtina wa ũu Satani nĩwaleanile na Ngai, na kuma ĩvinda yĩu no andũ anini mekĩte kwenda kwa Ngai vaa nthĩ. Ĩndĩ nĩtwĩw’aa mũyo nũndũ ũmũnthĩ kwĩ Ngũsĩ ta milioni nyanya. Ngũsĩ isu iyĩkaa o kũvoya kwenda kwa Ngai kwĩkwe kũũ nthĩ, ĩndĩ nitataa mũno syĩkale kwosana na mboya ĩsu ivoyaa. Syĩkaa ũu kwa kwĩthĩwa na mwĩkalĩle ũla ũmwendeeasya Ngai, na kwa kwĩkĩa kĩthito wĩanĩ wa kũtw’ĩkĩthya andũ amanyĩw’a.

¹⁶ Kwa ngelekany’o, mwĩĩtu-a-asa ũmwe wavatisiwe mwaka wa 1948 na waĩ misonalĩ Africa aisye atĩĩ: “Nyie nĩnĩvoyaa kwosana na ndeto isu syĩ Mboyanĩ ya Mwĩaĩi [“Kwenda kwaku kwĩke kũũ nthĩ”]. Nĩvoyaa kana andũ ala mailyĩ ta malondu moneke vala maĩ na maitetheew’a mamũmanye Yeova matanamba kũselewa. O na ĩla ngwenda kũtavya mũndũ ũvoo, nĩnĩvoyaa nĩkwate ũĩ nĩ kana nĩtonye kũkiita ngoo yake. O na ĩngĩ, nĩnĩvoyaa Yeova aathime kĩthito kitũ kya kũmasũvĩa ala mailyĩ ta malondu na mambĩĩe kũmanyĩw’a ũw’o.” Kwoou ti ũsengy’o kana mwĩĩtu-a-asa ũsu wĩ na myaka 80 nĩwonete mosyao maseo ũtavany’anĩ, na kana aitetheanĩsya na angĩ nũtetheesye andũ aingĩ makatw’ĩka Ngũsĩ sya Yeova. Vate nzika, no ũlilikane andũ angĩ ala meyumĩtye na ngenda meke kwenda kwa Ngai o na kau me o na mathĩna ma ũkũũ.—Soma Savuli 110:3.

17. We wĩw’aa ata wasũanĩa ũndũ Yeova ũkeka nĩ kana asũngĩe kĩlungu kĩĩ kya Mboya ya Mwĩaĩi, “Kwenda kwaku kwĩke kũũ nthĩ”?

¹⁷ Twĩendeea kũvoya kwenda kwa Ngai kwĩkwe kũũ nthĩ nginya ĩla Ũsumbĩ wa Ngai ũkavetanga amaitha maw’o kũũ nthĩ. Ũu wathela, tũkeeyonea kwenda kwa Ngai kũyĩkwa nesa vyũ kwĩ tene ĩla andũ mbilioni mbingĩ methayũũkw’a mekale nthĩ nzaũ. Yesũ aisye ũũ: “Mũikaseng’e kwondũ wa ũu: nũndũ saa nĩwũkĩte, yĩla onthe ala me mbũanĩ makew’a wasya [wakwa], namo makauma.” (Yoa. 5:28, 29) Tũkew’a mũyo mũno ethĩwa tũkeethĩwa twĩ thayũ ĩvinda yĩu tũthokye endwa maitũ ala makathayũũkw’a! Ĩvinda yĩu Ngai “akavyaĩa methoi onthe methonĩ [maitũ].” (Ũvu. 21:4) Aingĩ methayũũkw’a nĩ ala “mate alũngalu,” ala makwie matemanyĩĩtye ũw’o ĩũlũ wa Yeova Ngai na Mwana wake. Ĩkeethĩwa ndaĩa nene mũno kũmanyĩsya asu methayũũkw’a ĩũlũ wa kwenda kwa Ngai na kĩeleelo kyake, na nũndũ wa ũu ũyĩthĩa nĩtwamatetheesya methĩwe matonya kũkwata “thayũ ũtathela.”—Meko 24:15; Yoa. 17:3.

18. Mavata ala manene ma andũ nĩ meva?

¹⁸ Kũikethĩwa na mũuo na wĩw’ano kũũ nthĩ nginya ĩla Yeova ũkathesya ĩsyĩtwa yake aitũmĩa Ũsumbĩ wake. Kwoou ĩla Ngai wĩsũngĩa nesa maũndũ ma mbee atatũ ala me ĩla Mboyanĩ ya Mwĩaĩi, akeethĩwa eanĩsya mavata ala manene ma andũ. Ĩndĩ ve maũndũ angĩ ana me nthĩnĩ wa ĩla Mboya ya Mwĩaĩi ala monanĩtye maũndũ angĩ ma vata twendaa kwĩanĩw’a. Maũndũ asu nĩmaneeneetwe ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe.

1-3. Nĩ kyaũ kyatumie mwĩĩtu-a-asa ũmwe aĩkĩĩa kana Yeova nĩwĩsĩ mavata maitũ?

MŨTHENYA ũmwe mwakanĩ wa 2012, mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Lana nĩwoonie ũndũ ũtesa kũlwa nĩw’o. Ĩvinda yĩu Lana aĩ Germany, na onaa kana mboya ilĩ ila wavoyie awetete maũndũ sanzũ nĩsyasũngĩiwe. Mboya ya mbee avoyie e ngalĩnĩ ya mwaki aendete kĩwanzanĩ kya ndeke kyaĩ vandũ vaasa. Mboyanĩ ĩsu amũvoyie Yeova amũtetheesye akwate mwanya wa kũtavany’a. Nayo mboya ya kelĩ amĩvoyie ĩla wavikie kĩwanzanĩ kya ndeke na eethĩa ndeke ĩla yesaa kũmũkua ĩtĩie na yatw’ĩka yĩthi ũnĩ ũũngĩ. Mboyanĩ ĩsu ya kelĩ, Lana amũvoyie Yeova amũtetheesye nũndũ atiele na mbesa nini mũno na ndaĩ na vandũ ũkoma.

² Lana akililye aimina kũvoya mboya ĩsu ya kelĩ eew’a mũndũ amũkũlya-ĩ, “Nata yu Lana, wĩĩka ata vaa?” Mũndũ ũsu wamũtumũisye aĩ mwanake masomaa ĩmwe ĩla waĩ sukulu. Mwanake ũsu aendete South Africa na aumaaĩtw’e nĩ ũsũe na inyia, ũla wĩtawa Elke. Ĩla Elke wamanyie kana Lana nde na mbesa na nde na ũkomo, nĩwamũthokisye kwoo. Elke na inyia nĩmamũthokisye nesa na mamũkũlĩĩlya mũno ĩũlũ wa kĩla ũĩkĩĩaa vamwe na wĩa wake e mũtavany’a wa ĩvinda yonthe.

³ Ũnĩ wake mamina kwĩtw’a ĩta na lĩu waĩ mũyo mũno, Lana nĩwamasũngĩie makũlyo angĩ maingĩ makonetye Mbivilia, na asyoka oosa namba syoo nĩ kana wĩthĩe nũtonya kwĩka mĩvango maendeee kwĩmanyĩsya. Lana nĩwesie kwĩnũka na o na yu nĩ vainia wa kĩla ĩvinda. Mwĩĩtu-a-asa ũsu onaa “ũla wĩw’aa mboya” nĩwe wamũtetheeisye ĩvinda yĩu.—Sav. 65:2.

4. Twĩneenea mavata meva?

⁴ No kwĩthĩwa ĩla twakwatwa nĩ thĩna mũna tũtataĩĩe tũtew’aa vinya wa kũvoya, nake Yeova nũtanaa mũno oona ala mamũthũkũmĩte me aĩkĩĩku maimwĩkaĩla. (Sav. 34:15; Nth. 15:8) Ĩndĩ twasũanĩa nesa ĩũlũ wa ĩla Mboya ya Mwĩaĩi, no twĩthĩe ve maũndũ amwe ma vata mũnango tũtonya kũlwa nĩmo. Kwa ngelekany’o, sũanĩa ũndũ maũndũ atatũ ma mũthya ala me ĩla Mboyanĩ ya Mwĩaĩi meũtũtetheesya tũmanye mavata ma kĩ-veva ala twĩthĩawa namo. O na ĩngĩ sũanĩa nĩ kyaũ tũtonya kwĩka tũkekala kwosana na ũla ũndũ wa kana ũwetetwe mboyanĩ ĩsu, naw’o ũkonetye kwĩtya lĩu witũ wa kĩla mũthenya.—Soma Mathayo 6:11-13.

“TŨNENGE ŨMŨNTHĨ LĨU WITŨ ŨTWĨANĨE”

5, 6. Nĩkĩ twaĩle kũvoya kwondũ wa lĩu witũ wa ũmũnthĩ o na ethĩwa ithyĩ ene twĩ eanĩe?

⁵ Wasisya nesa nũkwona kana kĩlungu kyu kya Mboya ya Mwĩaĩi kyaĩtye “tũnenge ũmũnthĩ lĩu witũ” ĩndĩ ti “nenge ũmũnthĩ lĩu wakwa.” Kwosana na ũu, mũsyaĩĩsya ũmwe wa mũthyũlũlũko wĩthĩawa Africa wĩtawa Victor aĩtye atĩĩ: “Mavinda maingĩ nĩtũngĩaa Yeova mũvea kuma ngoonĩ nũndũ nyie nĩ na kĩveti kyakwa tũitindĩĩaa kũthĩnĩka nĩ vala tũkumya lĩu, kana kũsaanĩw’a nũũ ũkwĩsa kũtũĩvĩa nyũmba. Ana-a-asa maitũ nĩmatũsũvĩaa nesa kĩla mũthenya. Ĩndĩ nĩvoyaa kana ana-a-asa asu matũtetheeasya matonye kũmĩĩsya mathĩna ma mbesa ala methĩawa namo.”

⁶ Ethĩwa twĩ na lĩu ũtoetye kũĩwa matukũ maingĩ, nũseo tũkasũanĩa ĩũlũ wa ana-a-asa ala me na ũkya kana methĩwa makwatĩtwe nĩ mĩisyo. Ĩndĩ o na kau nĩtwaĩle kũvoya kwondũ woo, nũseo tũkeka kĩla tũtonya tũmatetheesye, na kwa nzĩa ĩsu ũyĩthĩa nĩtweeka kwosana na mboya ĩla twamavoyea. Kwa ngelekany’o, no tũmaolele o kĩla twĩ nakyo. Ũndũ ũngĩ tũtonya kwĩka nĩ kumya mĩvothi kwondũ wa wĩa ũla andũ ma Yeova matethasya nthĩ yonthe, na tũyĩka ũu tũyĩthĩwa tũte na nzika kana mbesa isu tumasya nitũmĩawa nesa.—1 Yoa. 3:17.

7. Yesũ anenganie ngelekany’o yĩva nĩ kana onany’e vata wa kũatĩĩa ũtao ũũ wake: “Mũikemakĩe ĩndĩ ũndũ wa ũnĩ”?

⁷ Ĩla Yesũ wawetie ĩũlũ wa kwĩtya lĩu witũ wa ũmũnthĩ, nũtonya kwĩthĩwa atũmanyĩasya kwĩtya kĩla twĩ na vata nakyo sua ũsu. Nĩkyo kĩtumi amina kũmanyĩsya ĩla Mboya ya Mwĩaĩi wawetie ũndũ Ngai ũvw’ĩkaa nyeki ya kĩthekanĩ na malaa manake, na ĩndĩ asyoka akũlya atĩĩ: “Ndakamũvw’ĩka inyw’ĩ mbee mũno, inyw’ĩ ma mũĩkĩĩo mũnini? Mũikemakĩe ĩndĩ, mũkyasya, . . . Tũkeevw’ĩka kĩ?” Aminĩĩe ndeto isu kwa kũtũtaa ĩngĩ akyasya: “Mũikemakĩe ĩndĩ ũndũ wa ũnĩ.” (Mt. 6:30-34) Ũtao ũsu wĩtũmanyĩsya kana vandũ va kũsembany’a na syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ, nũseo tũkeanĩwa ĩla twakwata syĩndũ sya lasima ila tũkwendaa mũthenya ũsu. Syĩndũ isu no ta vandũ vaseo va kwĩkala, wĩa ũtonya kũtũtetheesya tũsũvĩe andũ maitũ, na ũĩ wa kũmanya ũndũ tũtonya kwĩka ethĩwa twĩ na mathĩna ma mwĩĩ. Ĩndĩ tũkatw’ĩka tũkavoyaa kwondũ wa mavata ta asu ma kĩ-mwĩĩ me moka, twĩthĩwa tũsyaĩtye o ngalĩ ĩmwe tũte kwona ĩla ĩngĩ. Nĩkĩ? Nũndũ twĩ na mavata ma kĩ-veva, na asu nĩmo manene kwĩ onthe.

8. Ndeto sya Yesũ ĩũlũ wa kũvoya kwondũ wa lĩu witũ wa ũmũnthĩ itũlilikanasya vata wĩva mũnene twĩ naw’o? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 25.)

⁸ Ndeto sya Yesũ ĩũlũ wa kũvoya kwondũ wa lĩu witũ wa ũmũnthĩ itũlilikanasya kana twĩ na vata wa lĩu wa kĩ-veva. O na ve ĩvinda waisye: “Mũndũ ndekalaa thayũ kwondũ wa kĩmũtũ kyoka, ĩndĩ kwondũ wa kĩla ndeto yumaa kanyw’anĩ wa Ngai.” (Mt. 4:4) Kwoou nũseo tũkavoyaa nĩ kana Yeova aendeee kũtũnenga kyaũya kya kĩ-veva ĩvindanĩ yĩla yaĩle.

“ŨTŨEKEE MATHIĨ MAITŨ”

9. Nĩkĩ tũtonya kwasya naĩ sitũ nĩ “mathiĩ”?

⁹ Nĩkĩ ĩvinda yĩmwe Yesũ watũmĩie ndeto “mathiĩ” na ĩvinda yĩngĩ atũmĩa ndeto “naĩ”? (Mt. 6:12; Luka 11:4) Myaka mbee wa 60 mĩvĩtu, ĩkaseti yĩĩ ya Mũsyaĩĩsya nĩyasũngĩie ĩkũlyo yĩu nesa mũno. Yaisye atĩĩ: “Mũndũ atũla mwĩao wa Ngai ethĩawa eeka naĩ na kyu kĩtumaa atiwa na thiĩ wake. . . . Ngai ethĩawa atonya kũtũandũa thayũ na kũtwananga nũndũ wa naĩ twĩkĩte. . . . O na nũtonya kũtũvena mũuo wake na ayũaa ndũũ yitũ nake. . . . Ngai ethĩawa atũtaĩte wendo na tũtonya kũmũĩva thiĩ ũsu kwa kwĩthĩwa twĩ ewi, ĩndĩ ĩla tweeka naĩ twĩthĩawa tũtanaĩva thiĩ ũsu nũndũ mũndũ ũkwĩka naĩ ndethĩawa amwendete Ngai.”—1 Yoa. 5:3.

10. Yeova atũmĩaa nzĩa yĩva kũtũekea naĩ, na ũndũ ũsu waĩle kũtuma twĩw’a ata?

¹⁰ Kĩla mũthenya nĩtwĩtasya Ngai ũekeo. Kĩu kĩtũlilikanasya kana twaĩle kwona nthembo ya Yesũ ya wovosyo yĩ ya vata nũndũ noyo yĩ yoka Ngai ũtũmĩaa kũtũekea. O na kau nthembo ĩsu yaumiw’e vakuvĩ myaka 2,000 mĩvĩtu, twaĩle kũmyona yĩ ya vata o ta mũthĩnzĩo tũnengiwe ũmũnthĩ. “Wovosyo” ũsu wa mathayũ maitũ waĩ wa “thooa mũnene” ũkethĩa vai mũndũ o na ũmwe wĩ na naĩ waĩ esa kwĩka ũndũ ũthengeanĩe na kũtũĩvĩa wovosyo ũsu. (Soma Savuli 49:7-9; 1 Vetelo 1:18, 19.) Vate nzika tũyaĩle kwĩsa kũlwa nĩ kũmũtũngĩa Yeova mũvea nũndũ wa mũthĩnzĩo ũsu ũnenevete ũu. Ũndũ ũngĩ nĩ kana Yesũ atũmĩie ndeto ‘naĩ sitũ,’ ĩndĩ ndaasya ‘naĩ syakwa.’ Kĩu kĩtũlilikanasya kana o tondũ ithyĩ twĩ na vata wa kũekewa naĩ sitũ, o namo ana-a-asa onthe na eĩtu-a-asa onthe me na vata wa kũekewa naĩ syoo. Ũndũ ũsu wĩtwony’a nesa vyũ kana Yeova ndendaa tũsũanĩe o ũndũ ithyĩ tũendeee kĩ-veva ĩndĩ nĩwendaa tũkasũanĩa ũndũ o namo ala angĩ maendeee kĩ-veva, o na ala matũvĩtĩsye. Mavinda maingĩ wĩthĩaa ti mavĩtyo manene matwĩkĩte, ĩndĩ mavinda asu nĩtũkwataa mwanya wa kwonany’a kana nĩtwendete ana-a-asa na eĩtu-a-asa, na kana nĩtwĩthĩawa twĩyũmbanĩtye kũmaekea o tondũ Ngai ũtũekeaa.—Ako. 3:13.

11. Nĩkĩ nũseo tũkethĩawa twĩyũmbanĩtye kũekeaa ala angĩ?

¹¹ Ũndũ ũmwe wa kyeva nĩ kana, nũndũ twĩ andũ me naĩ, mavinda angĩ nĩtũtonya kwĩthĩwa na ũthũ na mũndũ. (Ali. 19:18) Ĩla twambĩĩa kũtavya andũ angĩ ĩũlũ wa ũndũ tũvĩtĩw’e, asu tũũtavya nĩmatonya kwĩlikya ngewanĩ isu na ũu nĩũtuma kĩkundi kĩaanĩka. Na tũkaeka ũndũ ta ũsu ũendeee, twĩthĩwa tũyonany’a nĩ ta tũũvũthya nthembo ya wovosyo na tũikwona tei wa Ngai ta kĩndũ. Na ĩndĩ twaema kũekeaa ala angĩ, Ĩthe witũ akaeka kũtũmĩa nthembo ĩla yaumiw’e nĩ Mwana wake kũtũekea naĩ sitũ. (Mt. 18:35) Yesũ nĩwaeleisye ũndũ ũsu mũnango ĩtina wa kũmanyĩsya andũ ĩla Mboya ya Mwĩaĩi. (Soma Mathayo 6:14, 15.) Ũndũ wa mũthya nĩ kana, twenda Ngai atũekeae naĩ sitũ, twaĩle kũtata vyũ tũikethĩwe na kĩmanyĩo kya kwĩkaa naĩ ngito. Wendi witũ wa kũtata tũikethĩwe na kĩmanyĩo kya kwĩka naĩ ngito nĩw’o ũtumaa tũvoya ũndũ ũũ ũatĩĩe.—1 Yoa. 3:4, 6.

“NDŨKATŨTWAAE ŨTATWANĨ”

12, 13. (a) Yesũ akwatiwe nĩ kyaũ ĩvinda ĩkuvĩ amina kũvatiswa? (b) Nĩkĩ tũyaĩle kũtũla angĩ mũtĩ ethĩwa nĩtwesa kũtatĩka tweeka ũndũ mũthũku? (c) Yesũ oonanisye kyaũ ĩla wekalile e mũĩkĩĩku nginya kĩkw’ũ?

¹² Twasũanĩa kĩla kyamũkwatie Yesũ amina kũvatiswa, nĩtũtonya kũelewa nesa kĩla kĩtumaa tũvoya atĩĩ: “Ndũkatũtwaae ũtatwanĩ.” Yesũ amina kũvatiswa, nĩwatongoew’e nĩ veva wa Ngai athi weũnĩ. Nĩkĩ wamũtwaie kũu? Mbivilia ĩsũngĩĩte ĩkasya: “Nĩ kana atatwe nĩ ndevili.” (Mt. 4:1; 6:13) W’o ũndũ ũsu nĩwaĩle kũtũtelemya? Tũitelema ethĩwa nĩtwĩsĩ ũndũ ũla mũnene watumie Ngai atũma Mwana wake kũũ nthĩ. Ũndũ wĩva? Amũtũmie nĩ kana ũsũngĩo woneke wa makũlyo ala maumĩlile ĩla Atamu na Eva maleile ũsumbĩki mũnene wa Ngai. Yaĩ no nginya ĩvinda yambe kũvĩtũka nĩ kana makũlyo asu masũngĩwe. Makũlyo asu nĩ ta, ko ve vandũ Ngai watialilye ayũmba mũndũ? Nĩ ũndũ waĩ ũtonyeka mũndũ ũte na naĩ alũmany’e vyũ na ũsumbĩki mũnene wa Ngai o na atatĩtwe ata nĩ “ũla mũthũku”? W’o ũndũ ũla Satani woonanisye wa kana mũndũ no aendeee nesa atasumbĩkĩtwe nĩ Ngai nĩ wa w’o? (Mwa. 3:4, 5) Makũlyo asu mayaĩ masũngĩwa ate o ĩvinda yĩekiwe yambe kũvĩta. Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda yĩu kũvĩta, onthe ala mekalaa ĩtunĩ na kũũ nthĩ nĩmesaa kwona nesa vyũ kana Yeova asumbĩkaa kwa nzĩa ĩtonya kũtethya kĩla ũmwe.

¹³ Yeova nĩ mũtheu na kwoou ndesa kũtata mũndũ eke ũthũku. Ĩndĩ Ndevili nĩwe “mũtati.” (Mt. 4:3) Ndevili nũtonya kũtũlikya kũndũ ũkethĩa twĩ kũu nĩ laisi kũtatĩka. Ĩndĩ kĩla ũmwe nĩwe waĩle kwĩtw’ĩĩa nũkwĩtĩkĩla atwawe matatwanĩ kana ndeĩtĩkĩla. (Soma Yakovo 1:13-15.) We Yesũ mwene nĩwakĩlilye kĩla ĩtatwa vinya kwa kũweta ndeto syĩ Ndetonĩ ya Ngai. Kwa nzĩa ĩsu, nĩwakwatie mbau ũsumbĩki mũnene wa Ngai. O na ũu wĩ o vo, Satani ndaamũeka. Amũtiie o kwa “ĩvinda.” (Luka 4:13) Ĩndĩ Yesũ ndaaĩsa kwĩtĩkĩla kũmũvĩtĩsya Yeova o na kau Satani nĩwamũtatie na kĩthito kingĩ. Klĩsto nĩwoonanisye nesa vyũ kana Yeova nĩwe waĩle kwĩthĩwa e mũsumbĩki mũnene, na aĩkĩĩthya kana mũndũ ũte na naĩ no ekale e mũĩkĩĩku o na akakwatwa nĩ ĩtatwa yĩthũkĩte ata. Ĩndĩ Satani nũtataa kũkwatya aatĩĩi ma Yesũ, o naku wĩ o vo.

14. Nĩ maũndũ meva twaĩle kwĩka ethĩwa tũikwenda kũlika ũtatwanĩ?

¹⁴ Nũndũ ala makũlyo makonetye ũsumbĩki mũnene wa Ngai mayaaĩsa kũsũngĩwa vyũ, ũ Ngai nĩwĩtĩkĩlasya ũla Mũtati atũtate aitũmĩa nthĩ ĩno. Ngai mwene ndatũtwaaa ũtatwanĩ. Nũtũĩkĩĩe na nĩwendaa kũtũtethya. Ĩndĩ nũndũ nũtũnengete ũthasyo wa kwĩnyuvĩa na ndendaa kũtũlikĩlĩĩla, ndatũlasimĩthasya twĩke ũla ũseo. Na kwoou ve maũndũ elĩ twaĩle kwĩka: ũndũ wa mbee nĩ kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova, na ũndũ wa kelĩ nĩ kũmũvoyaa tũteũtĩĩa. Ĩndĩ we Yeova asũngĩaa mboya sitũ ata?

15, 16. (a) Nĩ matatwa ta meva twaĩle kwĩkĩa kĩthito maikatũvalũkye? (b) Nũũ waĩle kũtũlwa mũtĩ ĩla mũndũ walika ĩtatwanĩ?

¹⁵ Yeova nũtũnengae veva wake mũtheu. Veva ũsu wĩ vinya mũno na nũtũnengae vinya na ũkatũtetheesya tũsinde matatwa. Ũndũ ũngĩ nĩ kana Ngai nũtũmĩaa Ndeto yake vamwe na kĩkundi akatũtaa ĩũlũ wa maũndũ ala twaĩle kwĩvathana namo. Kwa ngelekany’o, nũtũkanasya tũikatũmĩe ĩvinda yingĩ mũno na mbesa mbingĩ kana vinya mwingĩ tũsembanĩtye na syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ ite sya lasima. Kwoosa ngelekany’o ya Espen na Janne ala mekalaa nthĩ ĩmwe nthwii ya Europe. Ĩla maĩ mavainia ma kĩla ĩvinda nĩmathamĩĩe vandũ vaĩ na vata mwingĩ wa atavany’a o kũu kwoo, na mavekala myaka mingĩ. Maekie ũvainia ĩla masyaie kana koo ka mbee, na yu me na kangĩ. Espen easya atĩĩ: “Nĩtwĩkalaa tũimũvoya Yeova atũtetheesye tũikalike ũtatwanĩ nũndũ yu tũitonya kũtũmĩa ĩvinda yingĩ ũthũkũminĩ wake tondũ tweekaa tene. Twĩaa Yeova atũtetheesye tũendeee kwĩkala twĩ na ngwatanĩo nzeo nake na tũiendeea kwĩthĩwa na kĩthito kingĩ ũtavany’anĩ.”

¹⁶ Kĩndũ kĩngĩ kĩthĩĩtwe kĩitata andũ mũno ũmũnthĩ nĩ kĩmanyĩo kya kwĩloela mavisa ma ũlaalai. Tũkethĩwa na kĩmanyĩo kĩu tũitũla Satani mũtĩ. Nĩkĩ? Nũndũ Satani na andũ make mayĩsa kũtũlasimĩthya twĩke kĩndũ tũtekwenda. Andũ amwe nĩmelikĩtye ĩtatwanĩ yĩu nũndũ wa kũekana na ilĩko syoo itindĩae kũsũanĩa maũndũ mathũku. Ĩndĩ no twĩsiĩĩe tũikasindwe nĩ ĩtatwa yĩu, o tondũ ana-a-asa aingĩ mekĩte.—1 Ako. 10:12, 13.

“ŨTŨTANGĨĨE KWA ŨLA MŨTHŨKU”

17. (a) Tũtonya ata kwĩkala kwosana na kĩlungu kĩĩ kya Mboya ya Mwĩaĩi, “Ũtũtangĩĩe kwa ũla mũthũku”? (b) Ngai akilyĩ anatũvetea kyaũ?

¹⁷ Nĩ kana twonany’e kana nĩtwĩkalaa kwosana na kĩlungu kya Mboya ya Mwĩaĩi kĩla kyaĩtye “ũtũtangĩĩe kwa ũla mũthũku,” no nginya tũtate kũatĩĩa ũtao ũla waĩtye “mũti ma nthĩ [ĩno ya Satani].” No nginya tũtate ‘tũikamyende nthĩ, o na syĩndũ sya nthĩ.’ (Yoa. 15:19; 1 Yoa. 2:15-17) Nĩ kenda tũatĩĩe ũtao ũsu, no nginya twĩthĩwe na kĩthito kĩtekũoleka. Tũkatana mũno wĩana ata mwa ĩla Yeova ũkasũngĩa kĩlungu kĩu kya Mboya ya Mwĩaĩi kwa kũmũvetanga Satani na nthĩ yake! Ĩndĩ no nginya twĩkalae tũlilikene kana ĩla Satani walũngilw’e ĩtunĩ, nĩwamanyie kana kavinda kake kala katiele nĩ kanini. Na kwoou nũndũ nĩ mũthilĩku mũno, atataa kyonthe kĩla ũtonya atume tũmũvĩtĩsya Ngai. Nũndũ wa ũu, no nginya tũvoyae nĩ kana tũtangĩĩwe kuma kwake.—Ũvu. 12:12, 17.

18. Twaĩle kwĩka ata nĩ kana tũikaananganĩw’e na nthĩ ĩno ya Satani?

¹⁸ We nĩwendaa mũno kwĩsa kwĩkala Satani ate kw’o? Ethĩwa nĩwendaa, endeea kũvoya Ũsumbĩ wa Ngai wũke, ũthesye ĩsyĩtwa ya Ngai, na ũituma kwenda kwake kwĩkwa kũũ nthĩ. Mwĩkwatye Yeova aũsũvĩe na aiũnenga kĩla wĩ na vata nakyo nĩ kana ũendeee kũlũmany’a nake. Tw’a vyũ kwĩkala kwosana na ĩla Mboya ya Mwĩaĩi.