Syĩndũ sya Tene Iĩkĩĩthasya Kana Mũsumbĩ Ndaviti Aĩ Kwʼo

Mbivilia yonanĩtye kana Mũsumbĩ Ndaviti wa mbaĩ ya Isilaeli atwĩe myakanĩ ya 1000 na kĩndũ mbee wa Klĩsto, na nzyawa syake syasumbĩkie myaka maana maingĩ. Ĩndĩ ve andũ amwe maasya kana ngewa ya Ndaviti no wano wambĩĩe kwanwa nĩ andũ. We Mũsumbĩ Ndaviti aĩ kwʼo?

Mwakanĩ wa 1993, mũndũ ũmwe wĩtawa Avraham Biran wĩnzaa syĩndũ sya tene na ayĩka ũkunĩkĩli, e vamwe na timũ yake nĩmakwatie kĩlungu kya ĩvia kĩsionĩ kya ngalĩko ya ĩũlũ kya Israel kĩtawa Tel Dan. Ĩvia yĩu yaandĩkĩtwe ndeto ikũneenea “Nyũmba ya Ndaviti.” Ndeto isu syaandĩkiwe na mũandĩko wa andũ ala maneenaa kĩthyomo kya Semitic na nĩ sya myaka ya 800 mbee wa Klĩsto. Nĩ ũndũ ũtonyeka ũkethĩa kĩlungu kĩu kya ĩvia kyangʼethũkie kĩtuĩnĩ kĩnene kĩla kyaakĩtwe nĩ Aalamu mayĩkathĩĩa nũndũ wa kũsinda Aisilaeli.

Ũvoo ũmwe wĩ ĩvukunĩ Bible History Daily waĩtye: “Ve asomi amwe mataĩkĩĩaa ndeto isu ikũneenea ‘Nyũmba ya Ndaviti’ . . . Ĩndĩ asomi aingĩ ma Mbivilia na aingĩ ala menzaa syĩndũ sya tene nĩmetĩkĩlanaa nesa kana kĩlungu kya ĩvia kĩla kyeethĩiwe Tel Dan nĩ ũĩkĩĩthyo mũlũmu vyũ kana o tondũ Mbivilianĩ ĩwetete, Mũsumbĩ Ndaviti aĩ kwʼo. Nũndũ wa ũu, ũsu nĩ ũĩkĩĩthyo ũmwe wa vata mũno BAR [Biblical Archaeology Review] yaalivoti ĩtina wa syĩndũ sya tene kwĩnzwa na kwĩkwa ũkunĩkĩli.”