WE ŨTONYA KWĨKA ATA?

Kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩno: Mwanake wĩtawa Alex nũsaanĩwʼe nĩ ũndũ ũkwĩka. Atwĩe aĩkĩĩe kana kwĩ Ngai na nĩwe woombie syĩndũ syonthe. Ĩndĩ ũmũnthĩ mwalimũ wa ĩsomo ya biology amanyĩisye na kĩthingʼĩĩsyo kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya na ũndũ ũsu nũĩkĩĩthĩtwʼe nĩ andũ ma saenzi. Alex ndeenda ayoneka ta mũtumanu. Na kwoou aisũanĩa atĩĩ: “Ethĩwa andũ ma saenzi nĩmaĩkĩĩthĩtye kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya, ninyie ũũ nĩleane namo?”

Takeka nue Alex, no wĩtĩkĩle kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya aĩ nũndũ mavuku ma sukulu maĩtye ũu?

AMBA KŨSŨANĨA!

Mavinda maingĩ andũ ala maĩkĩĩaa kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya na ala maĩkĩĩaa kana syĩndũ syeekie kũmbwa mawetaa kĩla maĩkĩĩaa matambĩte kũsũanĩa mũno, ĩndĩ mayĩthĩawa mesĩ nesa ki nĩkĩ maĩkĩĩaa maũndũ asu.

• Andũ amwe maĩkĩĩaa kana syĩndũ syeekie kũmbwa nũndũ mamanyĩawʼa ũu makanisanĩ.

• Andũ amwe maĩkĩĩaa kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya nũndũ ũu nĩwʼo mamanyĩawʼa sukulu.

MAKŨLYO THANTHATŨ WAĨLE KŨSŨANĨA

Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Kĩla nyũmba yakĩtwe nĩ mũndũ: ĩndĩ ũla ũseũvĩtye syĩndũ syonthe nĩ Ngai.” (Aevelania 3:4) We no ũĩkĩĩe ũndũ ũsu?

ŨNDŨ ANDŨ MAASYAA: Syĩndũ syonthe ila twonaa syaumĩlile ĩtina wa mũlivũko mũnene (big bang).

ŨNDŨ ANDŨ MAASYAA: Andũ maumie nyamũnĩ.

ŨNDŨ ANDŨ MAASYAA: Asomi nĩmaĩkĩĩthĩtye kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya.

“Ũkakilya ũtembeele kĩthekanĩ kĩ mĩtĩ mingĩ ũkethĩa nyũmba mbanake, we no ũsũanĩe kana mĩtĩ ĩla yakĩte nyũmba ĩsu yeekie kũvalũka na yeevanga nesa yatwʼĩka nyũmba? Ũndũ ũsu ndũtonyeka! Kwoou vatonyeka ata mũndũ akaĩkĩĩa kana syĩndũ syonthe syeekie kwĩyumĩlya?”—Julia.

“Kwasũanĩa mũndũ aikwĩa kana kambunĩnĩ ya kũtumbĩthya mavuku vaumĩlile mũlivũko mũnene na watuma langi ũla ũandĩkaa mavuku ũtalĩkanga ngũtanĩ na kĩalanĩ, na kwoou mũlivũko ũsu waseũvya ĩvuku. We no ũĩkĩĩe ũndũ ũsu?”—Gwen.

NĨKĨ WAĨLE KŨMŨĨKĨĨA NGAI?

Mbivilia nĩkwĩkĩĩte vinya ũtũmĩe “kĩlĩko.” (2 Timotheo 1:7) Ũu nĩ kwasya kana ndwaĩle kũĩkĩĩa kana kwĩ Ngai ũsukumĩtwe nĩ maũndũ aa

• ŨNDŨ ŨKWĨWʼA (Kwosana na ũndũ ngwĩwʼa, nonaa ve vinya wĩ vandũ mwingĩ mũno ũvĩtũkĩte wa andũ)

• ŨNDŨ WĨWʼAA ANDŨ ANGĨ MAYASYA (Kũla nĩkalaa kwĩ andũ mendete ndĩni)

• KŨTHINGʼĨĨWʼA NĨ ANDŨ ALA ANGĨ (Asyai makwa mambĩie nĩĩkĩĩae kana kwĩ Ngai na ndyaĩ na ũndũ ũngĩ nĩka)

Ĩndĩ waĩle kwĩthĩwa na itumi nzeo sya kũĩkĩĩa kana kwĩ Ngai.

“Ĩla neethukĩĩsya mwalimũ aimanyĩsya ũndũ mwĩĩ wa mũndũ ũthũkũmaa, ũu ũtumaa nĩthĩwa nde na nzika kana kwĩ Ngai. Kĩla kalungu ka mwĩĩ ke vata mwĩĩnĩ, o na nginya tũla tũnini. O na mwĩĩ witũ wĩthĩawa ũendeee kũtethya maũndũ maingĩ o na tũteũmanya. Kwa wʼo ki mwĩĩ wa mũndũ nĩwaũsengyʼa mũno!”—Teresa.

“Ĩla noona ngolova ndaasa vyũ, ngalĩ, kana meli, nĩkũlasya-ĩ, ‘Nũũ ũla waseũvisye syĩndũ ii?’ Kwa ngelekanyʼo, no nginya ngalĩ ĩkaseũvwʼa nĩ andũ oĩ mũno nũndũ yĩthĩawa na twĩndũ twingĩ na tũnini twaĩle kũkwatanwʼa nesa nĩ kana ngalĩ ĩthi. Na kwoou ethĩwa ve mũndũ ũseũvasya ngalĩ no nginya vethĩwe ve ũla woombie andũ.” —Richard.

“O ũndũ naendeeie kwĩmanyĩsya maũndũ ma saenzi nowʼo naendeeie kũmanya kana ũmanyĩsyo wa kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya ti wa wʼo. . . . Nyie nĩwʼaa yĩ laisi mũno kũĩkĩĩka kana kwĩ Mũmbi wa syĩndũ kwĩ kũĩkĩĩa kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya.”—Anthony.

KWASŨANĨA ŨNDŨ ŨŨ

O na kau andũ ma saenzi nĩmekĩte ũkunĩkĩli kwa myaka mingĩ, mainamba kũvikĩa ũtwi ũmwe onthe matonya kwĩtĩkĩlana na ũkwonanyʼa kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya. Ethĩwa andũ ma saenzi matwʼĩkĩkanaa kana nĩmo me na ũmanyi mwingĩ na mayĩtĩkĩlanaa kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya, nũkwona ta ũthũku kwĩthĩwa wĩ na nzika ĩũlũ wa ũmanyĩsyo ũsu?

WE ŨTONYA KWĨKA ATA?

Kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩno: Kĩmwana kĩtawa David kyakililye kĩtwaĩte ngalĩ kyeethĩa nĩkyaie. Ĩla kyasiisye nesa vala kĩĩ, kyeethĩie kana kwa wʼo nĩkyaie. No nginya vethĩwe ve vandũ kĩsĩile na kyaasya nzĩa.

We wĩka ata keka nue David?

AMBA KŨSŨANĨA!

Vaa ve maũndũ meana ũndũ mũna ũtonya kwĩka:

1. Kũkũlya nzĩa.

2. Kũsisya mevu kana ũkatũmĩa indaneti (GPS) nĩ kana ũmanye vala ũĩ.

3. Kũendeea na savalĩ na ũyĩkwatya kana ũivika vandũ nũũkwata nzĩa.

Kwa wʼo, ti laisi kũtetheka na mĩtũkĩ waatĩĩa Ũndũ wa 3.

Waatĩĩa Ũndũ wa 2 nĩ laisi kũtetheka mũno kwĩ ũndũ wa mbee. Mavinda maingĩ mũndũ aendete na ngalĩ ethĩawa na mevu na ethĩawa atonya kũtũmĩa indaneti ĩmũtetheesye kũmanya vala ũũ.

O ta ũu, Mbivilia no yĩũtetheesye!

Vate nzika, ĩvuku yĩĩ yĩthooawʼa mũno no yĩũtetheesye maũndũnĩ aa,

• kũũtongoesya ĩla wakwatwa nĩ mathĩna

• kũũtetheesya kwĩyĩelewa nesa na ũyĩthĩwa wĩ mũndũ mũseo

• kũkwonyʼa ũndũ ũtonya kwĩka motwi ala maseo thayũnĩ

VALA ŨTONYA KŨKWATA MOSŨNGĨO MA MAKŨLYO MA VATA ALA ANDŨ MEKŨLASYA

Kuma twambĩĩaa kũneena nĩtũkũlasya makũlyo ta:

• Nĩkĩ matu methĩawa me ma mbuluu?

• Ndata iseũvĩtwʼe na kyaũ?

Na ĩla tweana nĩtwambĩĩaa kũkũlya makũlyo ĩũlũ wa maũndũ ala maendeee ĩũlũ wa nthĩ.

• Nĩkĩ maũndũ mathũku mekĩkaa?

• Nĩkĩ andũ makusaa?

Wĩwʼa ata ũkamanya kana mosũngĩo ma makũlyo asu onthe me Mbivilianĩ?

Andũ aingĩ maasyaa kana Mbivilia nĩ ĩvuku ya mbano, na nĩyavĩtiwe nĩ ĩvinda, na kana yĩ vinya mũno kũeleeka. Ĩndĩ andũ nĩmo mewʼĩte maũndũ mate ma wʼo ĩũlũ wa Mbivilia, kana nĩyo yĩ thĩna? No methĩwe matavĩtwʼe maũndũ mate ma wʼo?

Kwa ngelekanyʼo, andũ masũanĩaa kana Mbivilia yaasya kana Ngai nĩwe ũsumbĩkĩte nthĩ. Ĩndĩ ũndũ ũsu ũtonyeka ata? Wasisya nthĩ ĩno yĩ mathĩna maingĩ mũno ta mowau, kĩkwʼũ, woo, ũkya, na mĩisyo! Vatonyeka ata Ngai wĩ wendo akaetee andũ mathĩna asu?

We no wende kũmanya ũla ũsumbĩkĩte nthĩ? Ũsũngĩo ũla wĩ Mbivilianĩ ĩũlũ wa ũla ũsumbĩkĩte nthĩ no ũtume ũsengʼa mũno!

Nĩvatonyeka ũkethĩwa wonie kana motao ala me mbulosuanĩ ĩno maumĩte Mbivilianĩ. Ngũsĩ sya Yeova iyĩthĩawa na nzika kana Mbivilia nĩyo ĩtongoeasya andũ nesa. Iĩkĩĩaa ũu nũndũ Mbivilia ‘nĩyaveveewe nĩ Ngai, nayo nĩyaĩle kwa kũmanyĩsya, na kũĩkĩĩthya andũ mavĩtyo, na kũmatũngĩĩa.’ (2 Timotheo 3:16, 17) Nĩwaĩle kũsoma ĩvuku yĩĩ, o na kau yaandĩkiwe ĩvindanĩ ya tene, ũĩ wayo nũtũmĩkaa ũmũnthĩ!