Yesũ nĩwaumie Yelusaleme asyoka Vethania Wakwambĩlĩlya mũthenya. Vethania yaĩ ngalĩko ya wumĩlonĩ wa syũa kĩvaũũkonĩ kya Kĩĩma kya Mĩthata. Nĩvatonyeka ũkethĩa akomie kwa anyanyae Lasalo, Meli, na Matha.

Yesũ na amanyĩwʼa make maĩ nzĩanĩ masyokete Yelusaleme ĩngĩ kwakya matukũ 11, mwei wa Nisani. Ũsu nĩwʼo waĩ mũthenya wake wa mũthya kũthi ĩkalũnĩ. O na nĩwʼo waĩ mũthenya wake wa mũthya wa kũtavanyʼa. Mũthenya ũsu nĩwatanĩie mboka ya Vasaka, ambĩĩsya mũvango wa kũlilikana kĩkwʼũ kyake, na ĩndĩ aisilĩlwa na ooawa.

Me nzĩanĩ ĩla yĩ Kĩĩmanĩ kya Mĩthata maumĩte Vethania maendete Yelusaleme, Vetelo nĩwoonie ũla mũkũyũ waumanĩĩtwe nĩ Yesũ ĩyoo yake kwakya. Yĩla woonie mũkũyũ ũsu, Vetelo aisye: “Lavai, sisya! ũla mũkũyũ ũnaumanĩie nĩwũmie.”—Maliko 11:21.

Nĩkĩ Yesũ watumie mũkũyũ ũsu wũma? Nĩwawetie kĩtumi kya kwĩka ũu yĩla waisye: “Nĩ wʼo nĩngũmwĩa, ethĩwa mwĩ na mũĩkĩĩo na mũi na nzika, o na eka kwĩka ũndũ neekana na mũkũyũ ũũ, mũkeea kĩĩma kĩĩ, ‘Ũkĩla ũkalike ũkanganĩ,’ na vakeethĩwa ũu. Na syĩndũ syonthe ila mũkavoya mwĩ na mũĩkĩĩo, mũkakwata.” (Mathayo 21:21, 22) Kwoou, Yesũ atũngĩlĩlaa ũndũ ũla wamatavĩtye vau mbeenĩ kana mũĩkĩĩo no ũthamye kĩĩma.—Mathayo 17:20.

Kwondũ wa ũu Yesũ atumie mũkũyũ ũsu wũma nĩ kana amamanyĩsye aitũmĩa ngelekanyʼo mamyene nĩ kana mamanye nĩmaĩle kũmũĩkĩĩa Ngai. Aeleetye ũũ: “Syĩndũ syonthe ila mwĩvoya na kwĩtya, ĩthĩwai na mũĩkĩĩo kana nĩmũikwatĩte, na mũkeethĩwa nasyo.” (Maliko 11:24) Ngelekanyʼo ĩsu yamanyĩisye aatĩĩi onthe ma Yesũ ũndũ wa vata mũno! O na waĩ ũndũ mũseo, na mũno mũno, kwa atũmwa asu nũndũ maĩ vakuvĩ kũkwatwa nĩ matatwa momũ. O na eka ũu, kũma kwa mũkũyũ ũsu ve ũndũ ũngĩ kwakonanĩtye na kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo.

O ta ũndũ mũkũyũ ũsu woonekaa ta ũsyaĩte, nowʼo mbaĩ ya Isilaeli yailye. Nĩkĩ? Nũndũ andũ ma mbaĩ ĩsu maĩ na ũtianĩo na Ngai, na kwoou maĩ matonya kwoneka ta maatĩĩaa Mĩao yake. Ĩndĩ andũ asu mayaĩ na mũĩkĩĩo o na mayaĩ na ũsyao mũseo. O na nĩmamũleile Mwana wa Ngai! Na kwoou yĩla Yesũ watumie mũkũyũ ũsu wũma, endaa kwonanyʼa kĩla kĩkakwata mbaĩ ĩsu ĩte na ũsyao na ĩte na mũĩkĩĩo.

Ĩtina wa ĩvinda ĩkuvĩ, Yesũ na amanyĩwʼa make nĩmavikie Yelusaleme. Yesũ nĩwaendie ĩkalũnĩ na ambĩĩa kũmanyĩsya o tondũ weekaa. Nĩvatonyeka ũkethĩa anene ma athembi na atumĩa masũanĩaa ũndũ ĩyoo yake Yesũ weekanĩte na andũ ala mavunzasya mbesa, na kwoou matwʼa kũmũkũlya ũũ maimũvĩnga: “Wĩkaa maũndũ aa na ũkũmũ mwaũ? Kana nũũ ũkũnengete ũkũmũ wa kwĩka maũndũ aa?”—Maliko 11:28.

Nake Yesũ amasũngĩa: “Nĩmũkũlya ĩkũlyo yĩmwe. Nzũngĩei, na nĩngũmũtavya nĩkaa maũndũ aa na ũkũmũ mwaũ. Ũvatiso wa Yoana waumĩte ĩtunĩ kana waumĩte kwa andũ? Nzũngĩei.” Avĩnganĩsya make mayaĩ matonya kũsũngĩa. Athembi na atumĩa nĩmambĩĩie kũneenanyʼa ene kwa ene maikũlanyʼa memũsũngĩa ata. Maasya: “Twasya, ‘Waumĩte ĩtunĩ,’ etũkũlya, ‘Nĩkĩ mũtaamũĩkĩĩa?’ Ĩndĩ twasya, ‘Waumĩte kwa andũ,’ vethi ata?” Masũanĩaa ũu nũndũ nĩmakĩaa ĩkomano nĩkwĩthĩwa ĩkomano “yonthe yaĩkĩĩaa kana Yoana kwa wʼo aĩ mwathani.”—Maliko 11:29-32.

Ala mamũvĩngaa Yesũ mayaĩ matonya kũsũngĩa ũsũngĩo waĩle. Kwoou masya: “Tũyĩsĩ.” Nake Yesũ amea: “O nakwa ndimũtavya nĩkaa maũndũ aa na ũkũmũ mwaũ.”—Maliko 11:33.

Yesũ e ĩkalũnĩ nĩwakũlilye anene ma athembi na atumĩa makũlyo. Andũ asu nĩmavĩngaa ũkũmũ wake wa kwĩka maũndũ. Ũsũngĩo ũla Yesũ wamasũngĩie nĩwatumie maĩwa nĩ kĩndũ maweta. Na ĩndĩ amanenge ngelekanyʼo ĩkũvuanyʼa ũndũ kwa wʼo mailye.

Ameie atĩĩ: “Ve mũndũ ũmwe waĩ na ana elĩ. Na athi kwa ũmwe na amwĩa: ‘Mwanawa, enda ũmũnthĩ ũkathũkũme mũũndanĩ wa mĩsavivũ.’ Na amũsũngĩa, amwĩa, ‘Ndithi,’ ĩndĩ ĩtina eelila na athi. Na athi kwa ũla wa kelĩ na amũtavya oou. Nake ũsu amwĩa, ‘Nĩngũthi, Nau,’ ĩndĩ ndaathi. Nĩ wĩva katĩ wa asu me elĩ weekie kwenda kwa ĩthe wake?” (Mathayo 21:28-31) Ũsũngĩo wĩ ũtheinĩ, mwana wa mbee nĩ we weekie kwenda kwa ĩthe wake.

Kwoou Yesũ eea avĩnganĩsya make atĩĩ: “Nĩ wʼo nĩngũmwĩa kana aumĩthya ma koti na malwaya makalika Ũsumbĩnĩ wa Ngai mbee wenyu.” Mbeenĩ, aumĩthya ma koti na malwaya mayamũthũkũmaa Ngai. Ĩndĩ o ta ũla mwana wa mbee, nĩmeelilile na mambĩĩa kũmũthũkũma. Namo atongoi ma ndĩni mailye ta ũla mwana wa kelĩ nũndũ maasya nĩmeũmũthũkũma Ngai, ĩndĩ mayamũthũkũmaa. Yesũ asyokie amea: “Yoana [Mũvatisi] ookie aimanyĩsya nzĩa ya ũlũngalu, na mũyaamũĩkĩĩa. Ĩndĩ aumĩthya ma koti na malwaya nĩmamũĩkĩĩie, na o na mwoona ũu, mũyaaĩlila na kũmũĩkĩĩa.”—Mathayo 21:31, 32.

Yesũ amina kũmanenga ngelekanyʼo ĩsu nĩwamanengie ĩngĩ. Ngelekanyʼonĩ ĩsu ĩngĩ Yesũ oonanisye kana mavĩtyo ma atongoi ma ndĩni ti o kũlea kũmũthũkũma Ngai. Nĩwoonanisye kana atongoi asu maĩ andũ athũku. Yesũ aisye: “Kwaĩ mũndũ wavandie mũũnda wa mĩsavivũ, na awiĩĩa na enza kĩangĩo kya nzavivũ mũũndanĩ ũsu, na aaka mwako mũtũlu; na ĩndĩ akomboethya aĩmi mũũnda ũsu na athi nthĩ ĩngĩ. Na ĩvinda ya ngetha yavika, nĩwatũmie ngombo kũla kwĩ aĩmi asu ĩkanengwe matunda amwe ma mũũnda ũsu wa mĩsavivũ. Ĩndĩ aĩmi asu mamyosa, mamĩvũa, na mamĩlũngya ĩte na kĩndũ. Na asyoka amatũmĩa ngombo ĩngĩ, na ĩsu mamĩkũna mũtwe na mamĩkĩĩthya nthoni. Na atũma ĩngĩ, na ĩsu mamyũaa, na atũma ingĩ mbingĩ, na imwe mavũa na ingĩ moaa.”—Maliko 12:1-5.

Mo ala mamwĩthukĩĩisye Yesũ nĩmaeleiwe ngelekanyʼo ĩsu? Nĩmatonya kwĩthĩwa malilikanile ndeto sya Isaia ila syaĩtye: “Mũũnda wa mĩsavivũ wa Yeova wa nguthu nĩwʼo nyũmba ya Isilaeli, na andũ ma Yuta nĩ mũkenge wake wa ũmwendeesya: Nake nĩwamanthie sila wa katĩ, ĩndĩ, sisya, no thĩna.” (Isaia 5:7) O nayo ngelekanyʼo ya Yesũ yailye oou. Mwene mũũnda nĩ Yeova, nawʼo mũũnda wa mĩsavivũ nĩ mbaĩ ya Isilaeli ĩla yaiĩĩwe na ĩkasũvĩwa nĩ Mĩao ya Ngai. Yeova nĩwatũmie athani nĩ kana mamanyĩsye andũ make na maimatetheesya masyae ũsyao mũseo.

Ĩndĩ “aĩmi” asu nĩmathĩnisye “ngombo” ila syatũmawa kwoo na masyũaa. Yesũ aeleisye ũũ: “Na [mwene mũũnda] aĩ na ũngĩ ũmwe, mwana wake mwendwa. Na ĩndĩ ĩtina amũtũma vala maĩ, akyasya, ‘Makamũnenga ndaĩa mwana wakwa.’ Ĩndĩ aĩmi asu maneenanyʼa ene kwa ene, makyasya, ‘Ũũ nĩwe ũkatiĩwa mũũnda. Ũkai tũmũae na ũtiĩwa ũsu ũkeethĩwa wĩ witũ.’ Kwoou mamwosa, mamũaa.”—Maliko 12:6-8.

Yesũ amakũlilye atĩĩ: “Mwene mũũnda ũsu wa mĩsavivũ akeeka ata?” (Maliko 12:9) Namo atongoi ma ndĩni mamũsũngĩa: “Nũndũ nĩ andũ athũku, akamananga vyũ na aikomboethya aĩmi angĩ mũũnda ũsu wa mĩsavivũ, ala makamũnengae matunda ĩvinda yamo yavika.”—Mathayo 21:41.

Kwoou, nĩmeeweteie ũsilĩlo ũla wĩmakwata nũndũ nĩmo maĩ “aĩmi” ma “mũũnda wa mĩsavivũ” wa Yeova, nawʼo nĩ mbaĩ ya Isilaeli. Matunda kana ũsyao ũla Yeova wendaa kuma kwa aĩmi asu nĩ kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa Mwana wake, ũla nĩwe Masia. Yesũ nĩwaketeeie atongoi asu ma ndĩni na amea: “Mũyaasoma ĩandĩko yĩĩ: ‘Ĩvia yĩla aki maleile, nĩyo yĩtwʼĩkĩte ĩvia ĩnene ya kĩkotonĩ? Ĩvia yu yumĩte kwa Yeova, na nĩyaũsengyʼa methonĩ maitũ.’” (Maliko 12:10, 11) Na ĩndĩ Yesũ amatavya ũtheinĩ kĩla wawetaa. Ameie: “Nĩkyo kĩtumi ngũmwĩa kana, Ũsumbĩ wa Ngai ũkooswa kuma kwenyu na ũinengwa mbaĩ ĩla ĩsyaaa matunda mawʼo.”—Mathayo 21:43.

Aandĩki na anene ma athembi nĩmamanyie kana Yesũ “aneenaa ĩũlũ woo ngelekanyʼonĩ ĩsu.” (Luka 20:19) Nĩmendie mũno kũmũaa o na kau nĩwe waĩ ‘atiĩwe mũũnda.’ Ĩndĩ nĩmakĩaa ĩkomano nũndũ yaĩkĩĩaa kana aĩ mwathani, na kwoou mayaĩ matata kũmũaa ĩvinda yĩu.

Ũtavanyʼa wa Yesũ wangĩĩe kũthela nĩwaendeeie kũtũmĩa ngelekanyʼo kũvuanyʼa aandĩki na anene ma athembi. Na kwoou nĩmendaa mũno kũmũaa. (Luka 20:19) Ĩndĩ Yesũ ndaĩ anamina kũvuanyʼa maũndũ ala meekaa. Kwoou, nĩwanenganie ngelekanyʼo ĩngĩ:

“Ũsumbĩ wa ĩtu no ũelekanwʼe na mũsumbĩ waseũvisye mboka ya mũtwaano kwondũ wa mwana wake. Na atũma ngombo syake ikete ala mathoketwʼe mbokanĩ ĩsu ya mũtwaano, ĩndĩ mayendaa kũka.” (Mathayo 22:2, 3) Yesũ ambĩĩie ngelekanyʼo ĩsu kwa kũweta “Ũsumbĩ wa ĩtu.” Kwoou, no nginya “mũsumbĩ” ũsu ethĩwe ne Yeova Ngai. Nao nata mwana wa mũsumbĩ na ala mathoketwʼe mbokanĩ ya mũtwaano? Ti ũndũ wĩ vinya kũmanya kana mwana wa mũsumbĩ ũla ũwetetwe nĩ Mwana wa Yeova, ũla wamanengae ngelekanyʼo ĩsu, na ala mathoketwʼe mbokanĩ ya mũtwaano nĩ ala makasumbĩka na Mwana ũsu Ũsumbĩnĩ wa ĩtu.

Naaũ ala maĩ ma mbee kũthokwʼa? Yesũ na atũmwa make matavasya aaũ ũvoo wa Ũsumbĩ? Matavasya Ayuti. (Mathayo 10:6, 7; 15:24) Mbaĩ ĩsu yeetĩkĩlile ũtianĩo wa Mĩao mwaka wa 1513 mbee wa Klĩsto na kwoou nĩyo yaĩ ya mbee kũtwʼĩka “ũsumbĩ wa athembi.” (Kuma 19:5-8) Ĩndĩ andũ ma mbaĩ ĩsu meetiwe “mbokanĩ ya mũtwaano” ĩndĩĩ? Mambĩĩie kũthokwʼa mwaka wa 29 ĩtina wa Klĩsto, yĩla Yesũ wambĩĩie kũtavanyʼa ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa ĩtu.

Aisilaeli aingĩ meekie ata mathokwʼa? Yesũ aisye kana “mayendaa kũka.” Atongoi aingĩ ma ndĩni vamwe na andũ aingĩ mayaamwĩtĩkĩla tawe Masia kana Mũsumbĩ ũla wanyuvĩtwe nĩ Ngai.

Yesũ aendeeie kwasya kana Ayuti nĩmanengiwe mwanya ĩngĩ. Aisye: “Na [mũsumbĩ] atũma ngombo ingĩ, akyasya, ‘Matavyei ala mathoketwʼe atĩĩ: “Sisyai! Nĩnĩseũvĩtye kyaũya kyakwa kya wĩoo, nĩnĩthĩnzĩte nzaũ syakwa na indo ila nou, na syĩndũ syonthe nĩsyũmbanĩtwʼe. Ũkai mbokanĩ ya mũtwaano.”’ Ĩndĩ malea kwona ũu ta ũndũ, na ũmwe athi mũũndanĩ wake, ũla ũngĩ viasalanĩ wake; namo ala angĩ, makwata ngombo syake, maithĩnyʼa mũno na masyũaa.” (Mathayo 22:4-6) Kĩu nĩkyosanĩte na kĩla kyaĩ kĩthĩwe kĩkundi kya Kĩklĩsto kyambĩĩwʼa. Ĩvinda yĩu Ayuti aingĩ maĩ na mwanya wa kũlika Ũsumbĩnĩ, ĩndĩ nĩmaleile yĩla mathokiwʼe, o na nĩmathĩnisye ‘ngombo sya mũsumbĩ.’—Meko ma Atũmwa 4:13-18; 7:54, 58.

Nĩ kyaũ kyakwatie mbaĩ ĩsu? Yesũ aeleetye ũũ: “Na mũsumbĩ athata mũno na atũma ita syake na syoaa oaani asu na syavĩvya ndũa yoo.” (Mathayo 22:7) Ayuti nĩmakwatiwe nĩ ũndũ ũsu mwakanĩ wa 70 ĩtina wa Klĩsto, yĩla Alomi maanangie “ndũa yoo,” Yelusaleme.

Yĩla andũ asu maleile kũthokwʼa nĩ mũsumbĩ kĩu kyoonanisye kana vaiĩ mũndũ ũngĩ waĩ athokwʼe? Ngelekanyʼo ĩsu ndyonanĩtye ũu. Nĩkĩ? Yesũ aendeeie kwasya: “Na ĩndĩ [mũsumbĩ] asyĩa ngombo syake, ‘Mboka ya mũtwaano nĩ nzeũvye, ĩndĩ ala meĩthoketwʼe mayaĩle. Kwoou, endai nzĩanĩ ila syumĩte ndũanĩ, na mũithokya mũndũ o na wĩva ũla mũkwona oke mbokanĩ ya mũtwaano.’ Na ngombo isu syaumaala nzĩanĩ na syoombanyʼa onthe ala syoonie, athũku na aseo; na nyũmba ya mboka ya mũtwaano yausũa aeni.”—Mathayo 22:8-10.

Kwosana na kĩu, mũtũmwa Vetelo nĩwesie kũtetheesya andũ ma mbaĩ ingĩ (andũ ala mataĩ Ayuti kwa kũsyawa kana kwĩsĩla kũalyũla mũĩkĩĩo) matwʼĩke Aklĩsto ma wʼo. Mwaka wa 36 ĩtina wa Klĩsto, mũnene wa asikalĩ wa Lomi weetawa Kolinelio na mũsyĩ wake nĩmakwatie veva wa Ngai, na kĩu kyatuma makwata mwanya wa kũlika Ũsumbĩnĩ wa ĩtu ũla Yesũ wawetie.—Meko ma Atũmwa 10:1, 34-48.

Yesũ nĩwoonanisye kana ti onthe mookĩte mbokanĩ ĩsu mesaa kwĩtĩkĩlwa nĩ “mũsumbĩ.” Aisye ũũ: “Yĩla mũsumbĩ walikile asisye aeni, nĩwoonie mũndũ ũteekĩĩte ngũa ya mũtwaano. Na ĩndĩ amũkũlya: ‘We ũlikangile vaa ata ũtekĩĩte ngũa ya mũtwaano?’ Nake akilya ki. Na mũsumbĩ amea athũkũmi make, ‘Mwovei moko na maaũ na mũimwĩkya nza kĩvindunĩ. Vau nĩ vo ũkaĩĩa na kũvevetanyʼa maeo make.’ Nũndũ nĩ aingĩ athokye, ĩndĩ ala anyuve nĩ anini.”—Mathayo 22:11-14.

No kwĩthĩwa atongoi ma ndĩni ala meewie Yesũ aineena ndeto isu mataaelewa kĩla wawetaa. O na vailye ũu, mayaaendeewʼa nĩ ngewa ĩsu na kwoou matwʼa vyũ kũvetanga mũndũ ũsu wamekĩĩthasya nthoni.

Amaitha ma kĩ-ndĩni ma Yesũ maĩ athatu mũno. Nĩkĩ? Nũndũ Yesũ aĩ ananengane ngelekanyʼo yavuanasya ũthũku woo. Avalisi nĩmavangie kũmũkwatya na ndeto syake. Mendaa aneene ũndũ ũtonya kũtuma anenganwe kwa ngavana wa Lomi, na kwoou maĩva amanyĩwʼa moo mamũkwatye na ndeto syake.—Luka 6:7.

Mamũkũlilye: “Mũmanyĩsya, nĩtwĩsĩ ũneenaa na ũmanyĩasya ũla wʼo, na ndwendeeasya mũndũ, ĩndĩ ũmanyĩasya nzĩa ya Ngai kwosana na ũla wʼo: Nĩ ũndũ wosanĩte na mĩao kwitũ kũĩva Kaisali koti ũla waĩle kũĩvwa nĩ kĩla mũndũ, kana ũndũ ũsu ndwaĩle?” (Luka 20:21, 22) Yesũ ndaakengeka aĩ nĩkwĩthĩwa nĩmamũkathĩĩa, nũndũ nĩweesĩ kana ũsu no wanganganyʼa na ũseleke. Keka nĩwamasũngĩie, ‘Aiee, ti ũndũ waĩle kũĩva koti ũsu,’ ethĩwa akwatiwʼe na ĩvĩtyo ya kũvĩnga silikalĩ ya Lomi. Ĩndĩ keka nĩwameie, ‘Ĩĩ, ĩvei koti ũsu,’ andũ asu methĩwa mamũvĩndũkĩie nũndũ nĩmanoetwʼe nĩ kũsumbĩkwa nĩ Lomi. Kwoou we amasũngĩie ata?

Amasũngĩie amea: “Nĩkĩ mũũndata, inywʼĩ anganganyʼa? Mbonyʼei mbesa ĩla mũtũmĩaa kũĩva koti.” Mamũetee ndinalĩ, nake amakũlya: “Visa ũũ na ũandĩko ũũ nĩ syaũ?” Namo mamwĩa: “Nĩ sya Kaisali.” Nake Yesũ ameaĩa ũũ: “Mũnengei Kaisali syĩndũ sya Kaisali, na Ngai syĩndũ sya Ngai.”—Mathayo 22:18-21.

Aũme asu nĩmasengʼiwʼe nĩ ndeto sya Yesũ. Na nũndũ amasũngĩie kwa ũĩ, nĩmavindisye na mathi. Ĩndĩ maũndũ mayaathelela vau na mayaaũngamĩlya mĩvango yoo ya kũmũkwatya vau. Ĩtina wa Avalisi kũemwa nĩ kũmũkwatya Yesũ, atongoi ma kĩkundi kĩngĩ kya ndĩni nĩmookie kũla kwĩ Yesũ.

Asatukai, ala maasya kana kũi ũthayũũkyo, nĩmamũkũlilye ĩkũlyo yĩkonetye ũthayũũkyo na mũtwaano wa kũtiĩwa kĩveti mũndũ akwʼa. Mamwĩie: “Mũmanyĩsya, Mose aisye atĩĩ: ‘Ethĩwa mũndũ nĩwakwʼa ate na syana, mwana-a-inyia no nginya atwae kĩveti kĩu kyatiwa na aisyaa syana kwondũ wa mwana-a-inyia.’ Kwaĩ aũme mũonza masyaanĩwʼe. Na wa mbee atwaana na akwʼa, na nũndũ ndaĩ na mwana, kĩveti kĩu kyatiĩwa mwana-a-inyia. Na ũu nĩwʼo kweethĩiwe kwa ũla wa kelĩ na wa katatũ nginya ũla wa mũonza. Na ĩtina wa ũu mũndũ mũka ũsu akwʼa. Kwoou ĩvinda ya ũthayũũkyo, mũndũ mũka ũsu akeethĩwa kĩveti kya wĩva katĩ wa asu me mũonza? Nũndũ onthe nĩmamũtwaĩte.”—Mathayo 22:24-28.

Aitũmĩa maandĩko ma Mose, ala Asatukai nĩmametĩkĩlaa, Yesũ amasũngĩie ũũ: “Inywʼĩ nĩmũũvĩtya, nũndũ mũyĩsĩ Maandĩko o na mũyĩsĩ vinya wa Ngai. Nũndũ ĩvinda ya ũthayũũkyo, aũme maikatwaana o na aka maikatwawa, ĩndĩ makeethĩwa ta alaĩka ĩtunĩ. Na ĩũlũ wa ũthayũũkyo wa akwʼũ, no mwaasoma ĩvukunĩ ya Mose, nthĩnĩ wa ũvoo ĩũlũ wa kala kakuthu ke mĩwʼa, kana Ngai amwĩie: ‘Nyie ninyie Ngai wa Avalaamu, na Ngai wa Isaka, na Ngai wa Yakovo’? We ti Ngai wa ala akwʼũ, ĩndĩ wa ala me thayũ. Nĩmũvĩtĩtye mũno.” (Maliko 12:24-27; Kuma 3:1-6) Ĩkomano nĩyasengʼie nũndũ wa ũsũngĩo ũsu.

Yesũ nĩwavindĩthisye Avalisi na Asatukai, na kwoou andũ asu ma ndĩni mooka me ngwatanĩo kũmũtata ĩngĩ. Mũandĩki ũmwe nĩwamũkũlilye: “Mũmanyĩsya, nĩ mwĩao wĩva ũla mũnene ĩla Mĩaonĩ?”—Mathayo 22:36.

Yesũ amũsũngĩie ũũ: “Wa mbee nĩ, ‘Ĩwʼa, we Isilaeli, Yeova Ngai waitũ nĩ Yeova ũmwe, na no nginya ũmwende Yeova Ngai waku na ngoo yaku yonthe, na thayũ waku wʼonthe, na kĩlĩko kyaku kyonthe, na vinya waku wʼonthe.’ Na wa kelĩ nĩwʼo ũũ: ‘No nginya ũmwende mũtũi waku o ũndũ wĩyendete.’ Vaiĩ mwĩao ũngĩ mũnene kwĩ ĩsu.”—Maliko 12:29-31.

Yĩla mũandĩki ũsu weewie ũsũngĩo ũsu, aisye: “Mũmanyĩsya, nĩwaneena nesa, kwosana na ũwʼo, ‘Ngai nĩ ũmwe, na vaiĩ ũngĩ ate o we’; na kũmwenda na ngoo yonthe, na kĩlĩko kyonthe, na vinya wʼonthe, na mũndũ kũmwenda mũtũi wake o ũndũ wĩyendete, nĩwʼo ũndũ ũla wa vata mũno kwĩ nthembo sya kũvĩvwʼa na nthembo ila ingĩ.” Na Yesũ oona kana nĩwasũngĩa kwosana na kĩlĩko, amwĩa: “Ndwĩ vaasa na Ũsumbĩ wa Ngai.”—Maliko 12:32-34.

Yesũ ethĩĩtwe aimanyĩsya ĩkalũnĩ kwa mĩthenya ĩtatũ (matukũ 9, 10, na 11, mwei wa Nisani). Andũ amwe o ta mũandĩki ũsu, nĩmamwĩthukĩĩisye nesa. Ĩndĩ atongoi ma ndĩni mayaamwĩthukĩĩsya o na mayaĩ na “ũkũmbaũ wa kũmũkũlya ũndũ ũngĩ.”

Atongoi ma ndĩni ala mamũvĩngaa Yesũ nĩmaemiwe nĩ kũmũkwatya na ndeto syake na kũmũnengane kwa Alomi. (Luka 20:20) Yesũ e ĩkalũnĩ matukũ 11, mwei wa Nisani, nĩwavangie kũmakwatya na ndeto syoo na aimatetheesya mamanye we nĩwe ũũ. Amakũlilye: “Mwĩ na woni mwaũ ĩũlũ wa Klĩsto? We nĩ mwana waũ?” (Mathayo 22:42) Andũ aingĩ nĩmeesĩ Klĩsto, kana Masia, akauma ũsyaonĩ wa Ndaviti. Na ũu nĩwʼo mamũsũngĩie.—Mathayo 9:27; 12:23; Yoana 7:42.

Nake Yesũ amakũlya: “Na nĩkĩ ĩndĩ Ndaviti e mũveveee ũmwĩtĩte Mwĩaĩi, yĩla ũkwasya, ‘Yeova eeie Mwĩaĩi wakwa atĩĩ: “Ĩkala kwʼokonĩ kwakwa kwa aũme nginya yĩla ngaia amaitha maku ungu wa nyaaĩ syaku”’? Ethĩwa ĩndĩ Ndaviti amwĩtĩte Mwĩaĩi, nĩ mwana wake ata?”—Mathayo 22:43-45.

Avalisi nĩmaaĩwe nĩ kĩndũ maweta, nũndũ meeteele mũndũ kuma nzyawanĩ ya Ndaviti ũla waĩ amovosye kuma ũsumbĩkinĩ wa Lomi. Ĩndĩ Yesũ nĩwatũmĩie ndeto sya Ndaviti ila syĩ ĩandĩkonĩ ya Savuli 110:1, 2 kũmamanyĩsya kana Masia ndaĩ ethĩwe e o mũsumbĩ ta ala angĩ. Aĩ ethĩwe Mwĩaĩi wa Ndaviti, na ĩtina wa kwĩkala kwʼokonĩ kwa aũme kwa Ngai, akatũmĩa ũkũmũ wake. Ũsũngĩo wa Yesũ nĩwavindĩthisye avĩnganĩsya make.

Amanyĩwʼa ma Yesũ na andũ angĩ aingĩ nĩmeethukĩĩsye. Na kwoou Yesũ aneena namo aimakanyʼa ĩũlũ wa aandĩki na Avalisi. Aũme asu “nĩmeyoseete kĩvĩla kya Mose” kũmanyĩsya Mĩao ya Ngai. Yesũ amatavisye ethukĩĩsya make ũũ: “Maũndũ onthe ala mamũtavasya, mekei na mũimaatĩĩa, ĩndĩ mũikeke kwosana na meko moo, nũndũ maũndũ ala mamũtavasya ti mo mekaa.”—Mathayo 23:2, 3.

Yesũ nĩwanenganie ngelekanyʼo ĩmwe ĩkwonanyʼa wanganganyʼa woo yĩla waisye: “Nĩmanenevasya tũsandũkũ twa kũmasũvĩa tũla twĩthĩawa na maandĩko.” Ayuti amwe nĩmeekĩaa tũsandũkũ tũu twĩ na mĩsoa mĩkuvĩ kuma Mĩaonĩ, itulyanĩ syoo kana kwʼokonĩ. Avalisi nĩmanenevasya tũsandũkũ tũla twoo nĩ kana monanyʼe kana mo me na kĩthito maũndũnĩ ma Mĩao. O na ĩngĩ, “nĩmanenevasya nyenze sya ndiivo sya ngũa syoo.” Aisilaeli nĩmaaĩle kũseũvya nyenze ndiivonĩ sya ngũa syoo, ĩndĩ Avalisi nĩmanenevasya ila syoo. (Motalo 15:38-40) Meekaa maũndũ asu onthe nĩ kana “moneke nĩ andũ.”—Mathayo 23:5.

O namo amanyĩwʼa ma Yesũ maĩ matonya kwambĩĩa kwĩmanthĩa nguma, na kwoou Yesũ amataa ũũ: “Inywʼĩ mũiketwe Lavai, nũndũ Mũmanyĩsya wenyu nĩ ũmwe, na inywʼothe mwĩ ana-a-asa. O na ĩngĩ, mũikete mũndũ o na wĩva asa wenyu ĩũlũ wa nthĩ, nũndũ Asa wenyu nĩ ũmwe, Ũla wĩ ĩtunĩ. O na mũiketwe atongoi, nũndũ Mũtongoi wenyu nĩ ũmwe, nake nĩ Klĩsto.” Kwoou amanyĩwʼa ma Yesũ maaĩle kwĩthĩwa na woni wĩva? Yesũ amatavisye ũũ: “Ũla mũnene katĩ wenyu aĩle kwĩthĩwa e mũthũkũmi wenyu. Mũndũ o na wĩva ũla wĩnenevasya akanyivwʼa, na mũndũ o na wĩva ũla wĩnyivasya akanenevwʼa.”—Mathayo 23:8-12.

Ĩtina wa vau, Yesũ nĩwatavisye aandĩki na Avalisi ala maĩ anganganyʼa maũndũ makonetye kyeva yĩla wameie: “Kyeva nĩ kwenyu aandĩki na Avalisi, anganganyʼa! nũndũ nĩmũsiĩĩaa andũ kũlika Ũsumbĩnĩ wa ĩtu; nũndũ inywʼĩ ene mũiũlika, na ala mekwenda kũlika mũimetĩkĩlasya.”—Mathayo 23:13.

Yesũ nĩwavuanisye ũthũku wa Avalisi nũndũ nĩmavũthasya maũndũ ma kĩ-veva. Ũndũ ũsu woonekie kwĩsĩla ũndũ maeleasya maũndũ kwa nzĩa ĩte kwosana na kĩlĩko. Kwa ngelekanyʼo, maasya: “Ethĩwa mũndũ o na wĩva akeevĩta na ĩkalũ, ũsu ti ũndũ, ĩndĩ ũla ũkevĩta na thaavu ũla wĩ ĩkalũnĩ no nginya eanĩsye wĩvĩto wake.” Kwoou moonanasya kana mo nĩ ilalinda, nũndũ moonaa thaavu ũla waĩ ĩkalũnĩ wĩ wa vata mũno kwĩ vala mamũthaithĩaa Yeova, navo nĩ ĩkalũnĩ. Na nĩmavũthĩĩasya “maũndũ manene ma ĩla Mĩao, namo nĩ, ũsili wa katĩ, na tei, na ũĩkĩĩku.”—Mathayo 23:16, 23; Luka 11:42.

Yesũ eeie Avalisi asu ũũ: “Atongoi ilalinda, ala mũsungaa ũmuu ĩndĩ mũimelya ngamĩle!” (Mathayo 23:24) Masungaa ũmuu mbinyunĩ yoo nũndũ ũmuu waĩ mũvuku kwosana na Mĩao. Ĩndĩ, ũndũ mavũthĩĩasya maũndũ manene ma ĩla Mĩao waĩ ũndũ ũmwe na kũmelya ngamĩle ĩla o nayo yaĩ nyamũ mbuku kwosana na Mĩao, na nene mũno kwĩ ũmuu.—Alivai 11:4, 21-24.

Yesũ e ĩkalũnĩ mũthenya wake wa mũthya, nĩwaendeeie kũvuanyʼa wanganganyʼa wa aandĩki na Avalisi, aimeta anganganyʼa ũtheinĩ. Aneenie kwa nzĩa ya ngelekanyʼo asya: “Mũthambasya kĩkombe na ĩsaani nza, ĩndĩ nthĩnĩ syusĩe ĩtomo na wendi mũthonoku. We Mũvalisi kĩlalinda, amba kũthambya kĩkombe na ĩsaani nthĩnĩ, na ikeethĩwa syĩ ntheu nza.” (Mathayo 23:25, 26) O na kau Avalisi meethĩawa me metho mũno maũndũnĩ ma kwĩthesya kwosana na Mĩao na kwoneka me atheu nza, nĩmavũthĩĩasya ũndũ mailye ngoonĩ, na kwoou maiemwa nĩ kũthesya ngoo syoo.

O na ĩngĩ, nĩmoonanasya kana nĩ anganganyʼa nũndũ meethĩawa meyũmbanĩtye kwaka na kwanakavya mbũa sya athani. Ĩndĩ o tondũ Yesũ wawetie, mo maĩ “ana ma ala mooaie athani.” (Mathayo 23:31) Maĩkĩĩthisye kĩu kwĩsĩla kĩthito kĩla maĩ nakyo kya kũmũaa Yesũ.—Yoana 5:18; 7:1, 25.

Ĩtina wa vau, Yesũ nĩwawetie kĩla kyaĩ kĩkwate atongoi asu ma ndĩni malea kwĩlila. Aisye: “Nzoka, ũsyao wa nzoka mbai, mũkakĩa ata ũsilĩlo wa kwĩkwʼa Ngienanĩ?” (Mathayo 23:33) Mwanda wa Inomu, ũla waĩ vau vakuvĩ watũmĩawa kũvĩvĩsya takataka, waĩ ngelekanyʼo nzeo ya kwonanyʼa wanangĩko wa tene na tene ũla weeteele aandĩki na Avalisi.

Amanyĩwʼa ma Yesũ maĩ methĩwe “athani na andũ oĩ na amanyĩsya ma andũ.” Maĩ moswe ata? Yesũ atavisye atongoi ma ndĩni atĩĩ: “Amwe [ma amanyĩwʼa makwa] mũkamoaa na angĩ mũimoaĩa mĩtĩnĩ, na angĩ mũkamavũĩa masinakokenĩ menyu na kũmathĩnyʼa kuma ndũa ĩmwe kũthi ĩla ĩngĩ, nĩ kana nthakame yonthe ya ala maĩ alũngalu yĩthĩwe ĩũlũ wenyu, kuma nthakame ya Aveli ũla waĩ mũlũngalu kũvika nthakame ya Nzekalia . . . ũla [mwamũaie].” Amakanisye amea: “Nĩ wʼo nĩngũmwĩa, maũndũ aa onthe makakwata nzyawa ĩno.” (Mathayo 23:34-36) Ũu nĩwʼo kweethĩiwe mwaka wa 70 ĩtina wa Klĩsto yĩla ita sya Lomi syaanangie Yelusaleme na Ayuti ngili mbingĩ moawa.

Kũsũanĩa ũndũ ũsu nĩkwatumie Yesũ aũmĩa mũno ngoonĩ. Aisye ũũ ewʼĩte woo: “Yelusaleme, Yelusaleme, we ũla wũaaa athani na kũmakimanga na mavia ala matũmĩtwe kwake—nĩ mavinda meana ata nĩthĩĩtwe ndyenda kũmbanyʼa syana syaku vamwe o ũndũ ngũkũ yũmbanasya tũswii twayo nthwaunĩ syayo! Ĩndĩ inywʼĩ mũyaaĩtĩkĩla. Sisya! Nyũmba yenyu nĩtiĩtwe yĩ nthei.” (Mathayo 23:37, 38) Ala meewie ndeto isu no nginya wĩthĩe nĩmekũlilye eweta “nyũmba” yĩva. We nũtonya kwĩthĩwa awetaa ĩkalũ yanake yĩla yaĩ Yelusaleme, na yĩla yonekaa ta yĩsũvĩawa nĩ Ngai?

Ĩtina wa vau, Yesũ ongelile kwasya: “Nĩngũmwĩa kana mũikambona ĩngĩ nongi kuma yu nginya yĩla mũkasya, ‘Nĩ mũathime ũla wũkĩte ĩsyĩtwanĩ ya Yeova!’” (Mathayo 23:39) Ndeto isu asyumisye ĩandĩkonĩ ya Savuli 118:26, yĩla yaĩtye: “Nĩ mũathime ũla wũkaa syĩtwanĩ ya Yeova: Nĩtũmũathimĩte inywʼĩ twĩ nyũmbanĩ ya Yeova.” Vate nzika, ĩkalũ yĩu yaanangwa, vaiĩ mũndũ waĩ oke vo ĩsyĩtwanĩ ya Ngai.

Yesũ e ĩkalũnĩ nĩwaendie vakuvĩ na syĩndũ ila syeekĩawa mĩvothi. Syĩndũ isu syavwʼanene na soo, na syaĩ na tũmyanya ĩũlũ vala andũ meekĩĩlaa mĩvothi. Yesũ nĩwoonie Ayuti me kĩvathũkanyʼo mayĩka ũu, na ala athwii “nĩmeekĩaa mbesa mbingĩ” ta mĩthĩnzĩo. Vau nĩvo Yesũ wooneie ũla mũndũ mũka ndiwa na ngya ayĩkĩa “tũsendi twĩlĩ twa thooa mũnini.” (Maliko 12:41, 42) Vate nzika, Yesũ nĩweesĩ kana Ngai nĩweendeeiwʼe nĩ mũthĩnzĩo wa mũndũ mũka ũsu.

Kwoou, nĩweetie amanyĩwʼa make na amea: “Nĩ wʼo nĩngũmwĩa kana mũndũ mũka ũũ ndiwa na ngya eekĩa mbingĩ kwĩ ala angĩ onthe meekĩa mbesa syĩndũnĩ sya kwĩkĩa mĩvothi.” Nĩkĩ? Yesũ aisye ũũ: “Onthe meekĩa kwosana na kwingĩvĩwa kwoo, ĩndĩ ũũ, o na kau nĩ ngya, eekĩa kyonthe kĩla eĩ nakyo, kyonthe kĩla eĩkwatĩtye nĩ kana ekale thayũ.” (Maliko 12:43, 44) Meko na mosũanĩo ma mũndũ mũka ũsu maĩ kĩvathũkanyʼo mũno na ma atongoi ma ndĩni!

Mũthenya ũsu, ũla waĩ matukũ 11, mwei wa Nisani, Yesũ nĩwaumie ĩkalũnĩ, na yĩu nĩyo yaĩ ĩvinda yake ya mũthya vau. Ũmwe wa amanyĩwʼa make nĩwaneenie nake aimwĩa: “Mũmanyĩsya, sisya! Mavia aa na myako ĩno ko nĩ mbanake!” (Maliko 13:1) Mavia amwe maakĩte ngũta sya ĩkalũ maĩ manene mũno, na kĩu nĩkyatumaa ĩkalũ yĩu yĩthĩwa yĩ ĩlũmu na ĩtonya kwĩkala myaka mingĩ. Nĩkyo kĩtumi waĩ ũndũ wa ũsengyʼo kwĩwʼa Yesũ ayasya: “Nũkwona myako ĩno ĩnenevete ũu? Vaiĩ ĩvia yĩkatiwa nongi ĩũlũ wa yĩngĩ yĩla yĩtakaombowa.”—Maliko 13:2.

Yesũ amina kũneena maũndũ asu, nĩwaendie vamwe na atũmwa make na mainga Mwanda wa Kitiloni na ĩndĩ mambata vandũ vana Kĩĩmanĩ kya Mĩthata. E vau, ve saa watianĩiwʼe na atũmwa ana oka. Atũmwa asu maĩ Vetelo, Endelea, Yakovo, na Yoana. Maĩ vandũ vatũlu matonya kwona ĩkalũ yĩla yaĩ yanake.

Kwaĩ Wakelĩ wa matukũ 11, mwei wa Nisani, na nũndũ yaĩ ĩ ya mawĩoo, mũthenya ũsu waĩ vakuvĩ kũthela. Mĩthenya mĩvũthũ ĩla yaĩ ĩnavĩta Yesũ aĩ mũkwatanu mũno, na wĩa ũla weethĩĩtwe aitethya vaa ĩũlũ wa nthĩ waĩ vakuvĩ kũthela. Yesũ eethĩĩtwe aimanyĩsya ĩkalũnĩ mũthenya na kwatuka aithi kũkoma Vethania. Andũ aingĩ nĩmendeeawʼa mũno na “kwakya tene andũ nĩmookaa ĩkalũnĩ vala ũĩ nĩ kana mamwĩthukĩĩsye.” (Luka 21:37, 38) Yu ĩvinda yĩu yaĩ yĩnavĩta, nake Yesũ ailye Kĩĩmanĩ kya Mĩthata e na atũmwa make ana, namo nĩ Vetelo, Endelea, Yakovo, na Yoana.

Amanyĩwʼa asu maĩ manooka vala ũĩ nzama. Nĩmathĩnĩkaa mũno ĩũlũ wa ĩkalũ nĩkwĩthĩwa Yesũ aĩ anathana kana vaiĩ ĩvia yĩkatiwa ĩũlũ wa yĩla yĩngĩ. Ĩndĩ maĩ na maũndũ maingĩ kĩlĩkonĩ. Nĩkĩ? Nũndũ navu ĩtina Yesũ aĩ anamea atĩĩ: “Ĩkalai mwĩyũmbanĩtye, nũndũ Mwana wa mũndũ akooka ĩsaa yĩla mũtataĩĩe.” (Luka 12:40) O na nĩwawetete ĩũlũ wa “mũthenya ũla Mwana wa mũndũ wĩvuanwʼa.” (Luka 17:30) Mo maũndũ asu nĩmakonanĩtye na kĩla Yesũ wawetie ĩũlũ wa ĩkalũ? Atũmwa asu nĩmendaa mũno kũmanya maũndũ asu. Mamwĩie: “Tũtavye maũndũ aa makeethĩwa ĩndĩĩ, na wonanyʼo nĩ wĩva wa kwĩthĩwa vo kwaku, na wa mũminũkĩlyo wa ĩvinda yĩĩ?”—Mathayo 24:3.

Nĩmatonya kwĩthĩwa masũanĩaa kwanangwa kwa ĩkalũ yĩla mayene na yĩla yĩtaĩ vaasa na vau. O na ĩngĩ nĩmakũlilye ĩũlũ wa kwĩthĩwa vo kwa Mwana wa mũndũ. No kwĩthĩwa malilikanaa ngelekanyʼo ĩla Yesũ wanenganie ĩũlũ wa “Mwana ũmwe wa mũsumbĩ” ũla ‘waendie kyalo nthĩ ya kũasa nĩ kana akanengwe ũsumbĩ, na ĩndĩ aisyoka.’ (Luka 19:11, 12) Na mũthya nĩmasengʼaa nĩ kyaũ kĩkonanĩtye na “mũminũkĩlyo wa ĩvinda.”

Yesũ aimasũngĩa nĩwanenganie wonanyʼo ũla waĩ wonanyʼe ĩvinda yĩla Yelusalemeyaĩ yanangwe vamwe na ĩkalũ. Ĩndĩ nĩwaeleisye maũndũ angĩ maingĩ. Maũndũ ala Yesũ wawetie maĩ matetheesye Aklĩsto ĩvinda yũkĩte mamanye ĩvinda yĩla makethĩwa mekalĩte ĩvindanĩ ya “kwĩthĩwa vo” kwake na vakuvĩ na mũminũkĩlyo wa ĩvinda yĩĩ.

Myaka ĩla yaatĩĩe, atũmwa nĩmoonie wathani wa Yesũ ũianĩa. Maũndũ maingĩ ala wathanĩte mambĩĩie kwĩanĩa atũmwa asu me o thayũ. Kwoou, Aklĩsto ala maĩ metho myaka 37 ĩtina wa vau (mwaka wa 70 ĩtina wa Klĩsto), meethĩiwe meyũmbanĩtye Yelusaleme na ĩkalũ yayo ĩyanangwa. Ĩndĩ, ti maũndũ onthe ala Yesũ wathanie meanĩie mwakanĩ wa 70 ĩtina wa Klĩsto, kana mwaka ũsu ũte mũviku. Na kwoou, nĩ kyaũ kyaĩ kyonanyʼe kwĩthĩwa vo kwake e Mũsumbĩ? Yesũ nĩwatavisye atũmwa make ũsũngĩo wa ĩkũlyo yĩu.

Yesũ athanie kana kũkeethĩwa na “makaũ na kũwetangwa kwa makaũ” na kana “mbaĩ ĩkookĩlĩla mbaĩ na ũsumbĩ ũkookĩlĩla ũsumbĩ.” (Mathayo 24:6, 7) O na nĩwaisye kana “kũkeethĩwa ithingitho nene sya nthĩ, na kũkeethĩwa ũnyivu wa lĩu kũũ na kũũ na mowau ma kũkwatanwʼa.” (Luka 21:11) Yesũ akanisye amanyĩwʼa make amea atĩĩ: “Andũ makamũkwata na kũmũthĩnyʼa.” (Luka 21:12) O na ĩngĩ awetie kana kũkeethĩwa athani ma ũvũngũ na makamasya aingĩ. Ũtũli wa mĩao ũkongeleka na wendo wa aingĩ ũkavoa. Ongelile kwasya kana “ũvoo . . . mũseo wa Ũsumbĩ ũkatavanwʼa nthĩ yonthe wĩthĩwe ũkũsĩ kwa mbaĩ syonthe, na ĩndĩ mũthya ũivika.”—Mathayo 24:14.

O na kau maũndũ amwe ma wathani wa Yesũ nĩmeanĩiwʼe yĩla Yelusaleme yaanangiwe nĩ Alomi kana ĩvinda yĩu yĩte ĩviku, we Yesũ nũtonya kwĩthĩwa athanĩte maũndũ amwe makesa kwĩanĩa kwa nzĩa nenange ĩvinda yũkĩte? We nĩwonaa maũndũ ala mekũĩkĩĩthya kana wathani wa Yesũ ũendeee kwĩanĩa kwa nzĩa nenange ĩvindanĩ yĩĩ?

Kĩndũ kĩmwe Yesũ wawetie nthĩnĩ wa kwĩthĩwa vo kwake nĩ kumĩla kwa “ũthatyo ũla ũetae wanangĩko.” (Mathayo 24:15) Mwaka wa 66 ĩtina wa Klĩsto, ũthatyo ũsu nĩwaumĩlile, nawʼo waĩ “ita” sya Lomi syĩ na ivendela syoo ila mathaithaa. Alomi nĩmathyũlũlũkile Yelusaleme na maomboa ngũta imwe sya ndũa ĩsu. (Luka 21:20) Kwoou, “ũthatyo” ũsu waũngamĩte vala ũtaĩle nũndũ Ayuti mavonaa ta “vandũ vatheu.”

Yesũ ongelile kwathana ũũ: “Kũkeethĩwa thĩna mũnene ũtaaĩthĩwa kuma mwambĩlĩlyo wa nthĩ kũvika o na yu, na ndũkethĩwa ĩngĩ.” Mwaka wa 70 ĩtina wa Klĩsto nĩwʼo Alomi maanangie Yelusaleme. ‘Ndũa ĩsu ntheu’ ya Ayuti yamina kwanangwa vamwe na ĩkalũ yayo, ũsu nĩwʼo waĩ thĩna mũnene nũndũ andũ ngili mbingĩ nĩmooaiwe. (Mathayo 4:5; 24:21) Kwanangwa kwa ndũa ĩsu kwaĩ kũnene mũno nũndũ kũyaaĩthĩwa ĩngĩ, o na Ayuti mayaĩ maaona ũu ĩngĩ. Yĩla ndũa ĩsu yaanangiwe, mũvango wa ũthaithi ũla waatĩĩawa nĩ Ayuti kwa myaka mingĩ nĩwathelile. O ta ũu, no nginya kwĩanĩa kwa wathani wa Yesũ kwa nzĩa nene ĩvinda yũkĩte kũkethĩwa kwĩ kũthũku mũnango.

KWĨTHĨWA NA ŨKŨMBAŨ ĨVINDANĨ YA MŨMINŨKĨLYO

Ngewa ya Yesũ vamwe na atũmwa make ĩũlũ wa wonanyʼo wa kwĩthĩwa vo kwake e Mũsumbĩ na wa mũminũkĩlyo wa ĩvinda yĩĩ ndyaathelela vau. Nĩwamakanisye maikasembanyʼe na “andũ mekwĩyĩta Klĩsto na athani ma ũvũngũ.” Nĩkĩ? Nũndũ maĩ matate ũndũ matonya “masye andũ, na vatonyeka, o na ala anyuve.” (Mathayo 24:24) Ĩndĩ ala anyuve mayaĩ mesa kwawʼa. Andũ asu mekwĩyĩta Klĩsto maĩ maumĩle menekee. Ĩndĩ kwĩthĩwa vo kwa Yesũ kũyesaa kwoneka na metho.

Yesũ aisye ũũ aineenea thĩna mũnenange ũla ũkaumĩla ĩvindanĩ ya mũminũkĩlyo: “Syũa yĩkamesya kĩvindu, na mwei ndũkaumya kyeni kyawʼo, na ndata ikavalũka kuma ĩtunĩ, na mavinya ma ĩtunĩ makathingithangwʼa.” (Mathayo 24:29) Atũmwa ala meewie aineena ndeto isu sya kũtelemya mayeesĩ nesa kĩla kĩkekĩka, ĩndĩ nĩmeesĩ kana yĩu yĩkeethĩwa yĩ ĩvinda ya kũtelemya.

Maũndũ asu ma kũtelemya makatuma andũ meka ata? Yesũ aisye: “Andũ makavalũka nũndũ wa wia na nũndũ wa kweteela maũndũ ala mokĩte ĩũlũ wa nthĩ, nĩkwĩthĩwa mavinya ma ĩtunĩ makathingithangwʼa.” (Luka 21:26) Vate nzika, Yesũ aeleasya ĩvinda yĩla yĩkethĩwa yĩ ĩthũku vyũ kuma yĩla mũndũ woombiwe.

Ũndũ wa kwendeesya nĩ kana Yesũ nĩwatavisye atũmwa make kana ti andũ onthe makethĩwa na kyeva yĩla ‘Mwana wa mũndũ ũkoka e na vinya na ũtheu mũtisu mũno.’ (Mathayo 24:30) Nĩwawetete kana Ngai akoosa ĩtambya “kwondũ wa ala anyuve.” (Mathayo 24:22) Kwoou amanyĩwʼa asu aĩkĩĩku maaĩle kwĩka ata meewʼa Yesũ aiweta maũndũ asu ma kũtelemya? Yesũ amekĩie vinya aatĩĩi make kwa kũmea atĩĩ: “Maũndũ asu mambĩĩa kwĩkĩka, ũngamai na mũyũkĩlya mĩtwe yenyu, nũndũ wovosyo wenyu nĩ mũthengeeu.”—Luka 21:28.

O na vailye ũu, amanyĩwʼa ma Yesũ ala mekalĩte ĩvindanĩ yĩu yathanĩtwe maĩ matonya kũmanya ata kana mũthya waĩ mũthengeeu? Yesũ nĩwamanengie ngelekanyʼo ĩno ya mũkũyũ: “Tũũvonge twawʼo twamina kwololoa na twathongoosya matũ, nĩmũmanyaa kana ĩvinda ya mbua nĩyĩthengeee. O ta ũu, o nenyu mwoona maũndũ asu onthe, manyai kana e vakuvĩ mũomonĩ. Nĩ wʼo nĩngũmwĩa kana nzyawa ĩno ndĩkavĩta nongi nginya maũndũ asu onthe mekĩke.”—Mathayo 24:32-34.

Kwoou, amanyĩwʼa asu moona maũndũ me kĩvathũkanyʼo makonetye ũla wonanyʼo maianĩa, maĩ mamanye kana mũthya wĩ vakuvĩ. Yesũ ataie amanyĩwʼa ala makethĩwa vo ĩvindanĩ yĩu ya mwanya kwa kũmea atĩĩ:

“Na ĩũlũ wa mũthenya ũsu na saa ũsu, vaiĩ mũndũ wĩsĩ, o na alaĩka ma ĩtunĩ, o na Mwana, ate o Asa. Nũndũ o tondũ mĩthenyanĩ ya Noa kwailye, nowʼo kwĩthĩwa vo kwa Mwana wa mũndũ kũkethĩwa kũilye. Nũndũ o tondũ mĩthenyanĩ ĩsu kwailye, mbua ya kĩwʼũ kingĩ ĩtanamba kua, andũ makĩya na makĩnywʼa, aũme makĩtwaana na aka makĩtwawa, nginya mũthenya ũla Noa walikile ngalawanĩ, na mayaaona ũu ta ũndũ nginya yĩla mbua ya kĩwʼũ kingĩ yookie na yamamina onthe, nowʼo kwĩthĩwa vo kwa Mwana wa mũndũ kũkethĩwa kũilye.” (Mathayo 24:36-39) Mbua ya kĩwʼũ kingĩ ya ĩvinda ya Noa ĩla Yesũ wawetie aielekanyʼa na kũka kwake, nĩ ũndũ weekĩkie nthĩ yonthe.

Atũmwa ala mamwĩthukĩĩsye Yesũ me Kĩĩmanĩ kya Mĩthata vate nzika nĩmamanyie kana vaĩ vata wa kwĩkala me metho. Yesũ aisye: “Ĩsũvĩei inywʼĩ ene ngoo syenyu iikese kũemeewa nĩ kũya mũno na ũnywi na mawĩmakĩo ma thayũ, na mũthenya ũsu ũimũkĩa na kĩthũlũmũko mũtataĩĩe o ta kĩtei. Nũndũ ũu nĩwʼo ũkamokĩa onthe ala mekalaa ĩũlũ wa nthĩ yonthe. Kwoou endeeai kũsyaĩĩsya, mũkĩvoya na kĩthingʼĩĩsyo ĩvinda yonthe nĩ kana mwĩthĩwe mũtonya kũvonoka maũndũ aa onthe ala no nginya mekĩke, na kũũngama mbee wa Mwana wa mũndũ.”—Luka 21:34-36.

Yesũ nĩwoonanisye ĩngĩ kana maũndũ asu wathanie mayaĩ o makwate kĩsio kĩna. Ndathanaa ĩũlũ wa maũndũ maĩ mekĩke ĩtina wa o myaka 30 kana 40 ũu, na maĩ mekĩke o ndũanĩ ya Yelusaleme, kana mbaĩnĩ ya Ayuti. Vandũ va ũu, athanaa ĩũlũ wa maũndũ “[makamokĩa] onthe ala mekalaa ĩũlũ wa nthĩ yonthe.”

Aisye kana amanyĩwʼa make maaĩle kwĩkala me metho, masyaĩĩsye, na meyũmbanĩtye. Yesũ nĩwakindĩlĩĩile ũtao ũsu aitũmĩa ngelekanyʼo ĩngĩ. Aisye: “Manyai ũndũ ũũ: Ta kethĩwa mwene nyũmba nĩweesĩ kĩngʼei kĩũka saa siana ũtukũ, ekala asyaĩĩsye na ndaeka nyũmba yake ĩtũlwe. Kwondũ wa ũu, o nenyu ĩthĩwai mwĩyũmbanĩtye nũndũ Mwana wa mũndũ akooka ĩsaa yĩla mũtataĩĩe.”—Mathayo 24:43, 44.

Na ĩndĩ Yesũ nĩwanengie amanyĩwʼa make itumi sya kwĩthĩwa na wĩkwatyo. Nĩwamaĩkĩĩthisye kana yĩla wathani wake ũkethĩwa ũianĩa, vakeethĩwa na “ngombo” ĩkethĩwa yĩ metho na yĩ nthangaau. Awetie ũndũ mũna amanyĩwʼa make maĩ matonya kũkũna visa. Aisye: “Nũũ ĩndĩ ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ ĩla vwana wayo wamĩnyuvie nĩ kana ĩũngamĩe andũ ma nyũmba yake, na kũmanengae lĩu ĩvinda yĩla yaĩle? Ngombo ĩsu ĩkeethĩwa na ũtanu ethĩwa vwana wayo ooka akamĩthĩa ĩyĩka ũu! Nĩ wʼo nĩngũmwĩa, akamĩnyuva ĩũngamĩe syĩndũ syake syonthe.” Ĩndĩ ethĩwa “ngombo” ĩsu ĩkeethĩwa na woni mũthũku na yĩithĩnyʼa ngombo ila ingĩ, vwana wayo “akamĩthĩnyʼa mũno.”—Mathayo 24:45-51; sianĩsya na Luka 12:45, 46.

Ĩndĩ Yesũ ndoonanasya kana ve kĩkundi kĩna kya aatĩĩi make kĩkeethĩwa kĩ kĩthũku. Kwoou, Yesũ endaa kũmanyĩsya amanyĩwʼa make kyaũ? Endaa mekale me metho na me athangaau. Nĩwoonanisye ũndũ ũsu nthĩnĩ wa ngelekanyʼo ĩngĩ.

Yesũ nĩwasũngĩie makũlyo ma atũmwa make ĩũlũ wa kwĩthĩwa vo kwake na ĩũlũ wa mũminũkĩlyo wa ĩvinda yĩĩ. Nĩwasyokie amanenge ũtao wa ũĩ aitũmĩa ngelekanyʼo ĩngĩ. Ala mekalĩte ĩvindanĩ ya kwĩthĩwa vo kwake nĩmo maĩ mone ũndũ ũsu ũyĩanĩa.

Ambĩĩie ngelekanyʼo ĩsu kwa kwasya ũũ: “Ũsumbĩ wa ĩtu no ũelekanwʼe na eĩtu ĩkũmi ala moosie taa syoo na mathi kũthaũa mũtwaani. Atano maĩ atumanu, na atano maĩ oĩ.”—Mathayo 25:1, 2.

Yesũ ndoonanasya kana nusu ya amanyĩwʼa make ala makatiĩwa Ũsumbĩ wa ĩtu makeethĩwa me atumanu na nusu ĩla ĩngĩ me oĩ. Vandũ va ũu, endaa kũmamanyĩsya kana kĩla ũmwe woo aĩ na ũtonyi wa kwĩnyuvĩa kwĩthĩwa e metho maũndũnĩ makonetye Ũsumbĩ kana kwĩtĩkĩla avĩngĩĩswe nĩ maũndũ angĩ. O na vailye ũu, Yesũ ndaĩ na nzika kana kĩla ũmwe wa athũkũmi make akekala e mũĩkĩĩku na aikwata moathimo ma Ĩthe wake.

Nthĩnĩ wa ngelekanyʼo ĩsu, eĩtu asu ĩkũmi maĩ mathi kũmũthaũa mũtwaani na mayĩendanyʼa nake. Mũtwaani avika, eĩtu asu maĩ matũmĩe taa syoo kũmũmulĩkĩla nzĩa, na kwa kwĩka ũu mayonanyʼa kana nĩmeũmũnenga ndaĩa aetete mũtwawa wake nyũmbanĩ ĩla yaseũvĩtwʼe kwondũ wake. Ĩndĩ kweethĩiwe ata?

Yesũ aisye ũũ: “Ala maĩ atumanu nĩmakuie taa syoo ĩndĩ mayaakua mauta, namo ala maĩ oĩ nĩmakuie taa vamwe na mauta me isũvanĩ. Yĩla mũtwaani wekalangile ate kũka, onthe nĩmambĩĩie kwombosya na makoma.” (Mathayo 25:3-5) Mũtwaani ndaavika saa ila masũanĩaa ta ũtonya kũvika. Kwoou eĩtu asu moona ta wekala mũno namo makoma. No kwĩthĩwa atũmwa malilikanile ũndũ Yesũ wamaeleetye ĩũlũ wa mwana wa mũsumbĩ ũla waendie na ũla “wesie kũsyoka ĩtina wa kũnengwa ũsumbĩ.”—Luka 19:11-15.

Nthĩnĩ wa ngelekanyʼo ĩsu ya eĩtu ĩkũmi, Yesũ nĩwaeleisye ũndũ kweethĩiwe yĩla mũtwaani wesie kũvika. Aisye: “Ũtukũ katĩ nĩveewʼĩkie wasya mũnene ũkyasya: ‘Mũtwaani nĩwũkĩte! Umaalai mũmũthaũe.’” (Mathayo 25:6) Mo eĩtu asu nĩmeeyũmbanĩtye na maĩ metho?

Yesũ aendeeie kwasya ũũ: “Na ĩndĩ ala eĩtu onthe maamũka na maseũvya taa syoo. Ala atumanu meea ala oĩ, ‘Tũolelei mauta, nũndũ taa sitũ ikilyĩ kũvoa.’ Ala oĩ mamasũngĩa, mamea: ‘Nĩvatonyeka ũkethĩa ala twĩ namo mayĩanĩte kwondũ witũ na kwondũ wenyu. Kwoou no mũthi kwa ala matesaa nĩ kana mũkathooe menyu.’”—Mathayo 25:7-9.

Kwoou ala eĩtu atano atumanu mayaĩ metho na mayeeyũmbanĩtye kwondũ wa kũvika kwa mũtwaani. Mayaĩ na mauta meanĩtye kwondũ wa taa syoo na yaĩ no nginya mathi kũmantha angĩ. Yesũ aisye ũũ: “Na maendete kũthooa, mũtwaani avika. Na eĩtu ala meeyũmbanĩtye malika nake mbokanĩ ya mũtwaano na mũomo wavingwa. Ĩtina wa vau, eĩtu ala angĩ nĩmookie na mambĩĩa kwĩtana, ‘Mũtwaani, Mũtwaani, tũvingũĩe!’ Nake amasũngĩa, amea, ‘Nĩmũtavya wʼo, nyie ndimwĩsĩ.’” (Mathayo 25:10-12) Ũsu waĩ ũndũ wa kyeva mũno kwoo nũndũ wa kũema kwĩyũmbanyʼa na kũlea kwĩthĩwa me metho!

Atũmwa nĩmamanyie kana Yesũ nĩwe mũtwaani ũla wawetaa. Nĩkĩ? Nũndũ vau mbeenĩ nĩweeyĩelekanilye na mũtwaani. (Luka 5:34, 35) Nao nata ala eĩtu oĩ? Yesũ aineena ĩũlũ wa “ĩĩthya ĩnini” yĩla yaĩ yĩnengwe Ũsumbĩ atũmĩie ndeto ii: “Ĩkĩai ngũa na mũyĩthĩwa mwĩyũmbanĩtye na taa syenyu syakene.” (Luka 12:32, 35) Kwoou nthĩnĩ wa ngelekanyʼo ĩsu ya ala eĩtu, atũmwa ma Yesũ nĩmamanyie kana awetaa ĩũlũ wa amanyĩwʼa ala maĩ aĩkĩĩku tamo. Kwondũ wa ũu, Yesũ endaa kũmanyĩsya kyaũ aitũmĩa ngelekanyʼo ĩsu?

Nĩwamaeleisye mamanya nesa vyũ kĩla wendaa kũmamanyĩsya. Aminĩĩie ngelekanyʼo yake na kũweta atĩĩ: “Kwoou, endeeai kũsyaĩĩsya, nũndũ mũyĩsĩ mũthenya ũsu kana saa ũsu.”—Mathayo 25:13.

Vate nzika, Yesũ awetie ndeto isu ayenda kũmatavya aatĩĩi make aĩkĩĩku kana maaĩle ‘kũendeea kũsyaĩĩsya’ ĩvindanĩ ya kwĩthĩwa vo kwake. Aĩ ese kũka, na kwoou maaĩle kwĩthĩwa meyũmbanĩtye na me metho o ta ala eĩtu atano oĩ. Ũu waĩ ũtume maendeea kwona wĩkwatyo woo wĩ wa vata na mayĩsa kũkwata ĩtuvi yoo.

O me Kĩĩmanĩ kya Mĩthata, Yesũ nĩwatavisye atũmwa make ana ngelekanyʼo ĩngĩ. Mĩthenya kauta mĩvĩtu e Yeliko, aĩ anaelesya ngelekanyʼo ĩũlũ wa mina nĩ kana onanyʼe kana Ũsumbĩ ndwaĩ wũke mĩtũkĩ. Ngelekanyʼo ĩla Yesũ wanenganie ĩtina wa vau yĩ na maũndũ amwe mavwʼanene na maũndũ ala me ngelekanyʼonĩ ĩsu ya mina. Anenganie ngelekanyʼo ĩsu nĩ kana asũngĩe ĩkũlyo wakũlilwʼe ĩũlũ wa kwĩthĩwa vo kwake, na ĩũlũ wa mũminũkĩlyo wa ĩvinda yĩĩ. Ngelekanyʼo ĩsu ĩkindĩlĩĩle kana no nginya amanyĩwʼa make methĩwe na kĩthito maitandĩthya kĩla wĩmanenga.

Yesũ ambĩĩie na kwasya atĩĩ: “Ũsumbĩ wa ĩtu ũilye ta mũndũ waĩ vakuvĩ kũthi nthĩ ĩngĩ na eeta ngombo syake na aitiĩa syĩndũ ila waĩ nasyo.” (Mathayo 25:14) Na nũndũ Yesũ aĩ aneeyĩelekanyʼa na mũndũ waendie nthĩ ĩngĩ “nĩ kana akanengwe ũsumbĩ,” atũmwa make maĩ matonya kũelewa o laisi kana Yesũ nĩwe “mũndũ” ũsu wawetaa.—Luka 19:12.

Mũndũ ũla ũwetetwe ngelekanyʼonĩ ĩsu nĩwanengie ngombo syake syĩndũ sya vata mũno atanamba kũthi nthĩ ĩngĩ. Ĩvindanĩ ya ĩla myaka ĩtatũ na nusu ya ũthũkũmi wake kũũ nthĩ, Yesũ nĩwatavanasya mũno ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ wa Ngai, na nĩwamanyĩisye amanyĩwʼa make wĩa ũsu. Ĩvinda yake ya kuma kũũ nthĩ yavika, Yesũ aĩ na mũĩkĩĩo kana amanyĩwʼa asu nĩmekũendeea kũtethya wĩa ũsu wamamanyĩĩtye.—Mathayo 10:7; Luka 10:1, 8, 9; sianĩsya na Yoana 4:38; 14:12.

Nthĩnĩ wa ngelekanyʼo ĩsu, mũndũ ũla ũwetetwe aaie syĩndũ syake ata? Yesũ aisye: “Na anenga ngombo ĩmwe talendi itano, ĩngĩ amĩnenga ilĩ, na ĩngĩ amĩnenga ĩmwe, na kĩla ĩmwe amĩnengae kwosana na ũtonyi wayo, na athi nthĩ ĩngĩ.” (Mathayo 25:15) Ngombo isu syaaĩle kwĩka ata na kĩla syanengiwe? Syo nĩsyeethĩiwe na kĩthito kya kwĩka kĩla vwana wasyo wendaa syĩke na talendi isu? Yesũ ameie atũmwa make atĩĩ:

“Na o mĩtũkĩ, ngombo ĩla yanengiwe talendi itano yathi yakũna viasala nasyo na yakwata ingĩ itano. O ta ũu, nayo ĩla yanengiwe ilĩ yakwata ingĩ ilĩ. Ĩndĩ ngombo ĩla yanengiwe ĩmwe yathi yenza ĩima, na yavitha mbesa sya vwana wayo.” (Mathayo 25:16-18) Vesaa kwĩthĩwa ata vwana wa ngombo isu asyoka?

Yesũ aendeeie kũmea atĩĩ: “Ĩtina wa ĩvinda yĩasa vwana wa ngombo isu [nĩwookie] na eeka ĩsavu vamwe nasyo.” (Mathayo 25:19) Ila ngombo ilĩ sya mbee nĩsyatatie ũndũ itonya, “kĩla ĩmwe . . . kwosana na ũtonyi wayo.” Ngombo isu syĩ ilĩ syaĩ na kĩthito mũno na nĩsyakũnie viasala na kĩla syanengiwe. Ngombo ĩla yanengiwe talendi itano nĩyakwatie ingĩ itano, nayo ĩla yanengiwe talendi ilĩ yakwata ingĩ ilĩ. (Ĩvinda yĩu yaĩ no nginya mũthũkũmi atethye wĩa kwa myaka ta 19 nĩ kana ethĩwe atonya kũkwata mbesa sianene na talendi ĩmwe.) Vwana wasyo nĩwakathie ngombo isu syelĩ. Eeie kĩla ĩmwe atĩĩ: “Nĩwĩkĩte nesa, ngombo nzeo na ndĩkĩĩku! Ũnaĩ mũĩkĩĩku syĩndũnĩ nini. Nĩngũũtwʼĩkĩthya mũnene wa syĩndũ mbingĩ. Lika ũtanunĩ wa vwana waku.”—Mathayo 25:21.

Ĩndĩ maũndũ maĩ kĩvathũkanyʼo kwa ngombo ĩla yanengiwe talendi ĩmwe. Ngombo ĩsu yaisye: “Vwana, nĩneesĩ wĩ mũndũ mwetu, ũkethaa vala ũtaavanda na ũmbanasya vala ũtaaũlũkĩlya. Na nũndũ wa ũu, nakĩa na nathi nenzĩa talendi yaku mũthanganĩ. Kwata ĩ kyaku.” (Mathayo 25:24, 25) O na ndyaaia mbesa isu vengi nĩ kana yĩthĩwe ĩtonya kũkwata ũsyao mũna kwondũ wa vwana wayo. Kwoou, no twasye ngombo ĩsu ndyaaĩka kĩla vwana wayo wendaa yĩke.

Vwana wa ngombo ĩsu nĩwamĩnengie ĩsyĩtwa yaĩle. Amĩtie “ngombo nthũku na ndulu.” Kĩla yaĩ nakyo nĩkyoosiwe na kyanengwa ngombo ĩla yeeyũmbanĩtye kũthũkũma na kĩthito. Vwana ũsu aisye: “Kĩla mũndũ wĩ na kĩndũ akongeleelwa, na ayĩthĩwa na mbingĩ. Ĩndĩ ũla ũte na kĩndũ, o na kĩla wĩ nakyo akavenwa.”—Mathayo 25:26, 29.

O na kau amanyĩwʼa ma Yesũ maĩ na maũndũ maingĩ ma kũsũanĩa, vaĩ maũndũ angĩ maingĩ maaĩle kũsũanĩa ĩũlũ wa ngelekanyʼo ĩsu. Nĩmoonie kana Yesũ nĩwamanenga kĩanda kya vata mũno, nakyo nĩ kĩanda kya mwanya kya kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa. Na nĩwendaa methĩwe na kĩthito wĩanĩ ũsu. Mayaaĩlĩte kũsũanĩa kana no nginya onthe methĩwe na ũtonyi wĩanene wĩanĩ ũsu wa kũtavanyʼa wamanengie. O tondũ ngelekanyʼo ĩsu yonanĩtye, kĩla ũmwe woo aaĩlĩte kwĩka kyonthe kĩla ũtonya “kwosana na ũtonyi” wake. Ĩndĩ ũu ti kwonanyʼa kana Yesũ aĩ atane ethĩwa mũndũ nĩ ‘mũtulu’ na ndekwĩka kĩla ũtonya nĩ kana syĩndũ sya Vwana wake syongeleke.

No nginya atũmwa methĩwe matanie mũno meewʼa ndeto ii: “Kĩla mũndũ wĩ na kĩndũ akongeleelwa”!

Yesũ aĩ ananengane ngelekanyʼo ya eĩtu ĩkũmi na ya talendi e Kĩĩmanĩ kya Mĩthata. Ĩndĩ we aminĩĩe ũsũngĩo wake ata kwa atũmwa ala maĩ manamũkũlya wonanyʼo wa kwĩthĩwa vo kwake na wa mũminũkĩlyo wa ĩvinda yĩĩ? Eekie ũu kwa kũmanenga ngelekanyʼo ya mũthya ĩũlũ wa malondu na mbũi.

Yesũ ambĩĩie kwa kũmatavya ũũ: “Yĩla Mwana wa mũndũ ũkoka ũtheunĩ wake mũtisu vamwe na alaĩka onthe, akekala nthĩ kĩvĩlanĩ kyake kĩtheu kya ũsumbĩ.” (Mathayo 25:31) Yesũ nĩwoonanisye nesa vyũ kana ngelekanyʼo ĩsu nĩwe yamũkonetye mũno. Nĩkĩ? Nũndũ mavinda maingĩ eeyĩtaa “Mwana wa mũndũ.”—Mathayo 8:20; 9:6; 20:18, 28.

Maũndũ ala mawetetwe ngelekanyʼonĩ ĩsu maĩ meanĩe ĩndĩĩ? Maĩ meanĩe ĩvinda yĩla Yesũ “ũkoka ũtheunĩ wake mũtisu” vamwe na alaĩka na ayĩkala “kĩvĩlanĩ kyake kĩtheu kya ũsumbĩ.” Aĩ awetete ĩũlũ wa ĩvinda yĩla “Mwana wa mũndũ [wĩũka] na mathweo ma ĩtunĩ e na vinya na ũtheu mũtisu mũno” e na alaĩka make. Ũndũ ũsu ũkeekĩka ĩndĩĩ? Ũkeekĩka “ĩvinda ĩkuvĩ ĩtina wa [ũla] thĩna” mũnene. (Mathayo 24:29-31; Maliko 13:26, 27; Luka 21:27) Kwoou maũndũ ala Yesũ wawetie ngelekanyʼonĩ ĩsu maĩ meanĩe ĩvinda yĩla wĩũka ũtheunĩ mũtisu. Yesũ akeeka ata ooka?

Aisye atĩĩ: “Yĩla Mwana wa mũndũ ũkoka . . . , mbaĩ syonthe ikoombanwʼa mbee wake, nake akavathanyʼa andũ o ũndũ mũĩthi ũvathanasya malondu na mbũi. Na akaia malondu kwʼokonĩ kwake kwa aũme, na mbũi kwʼokonĩ kwake kwa aka.”—Mathayo 25:31-33.

Yesũ aineena ĩũlũ wa malondu ala makavathwa maiwe ngalĩko ĩla yonanasya kana mo nĩ etĩkĩle, aisye: “Nĩvo ĩndĩ Mũsumbĩ ũkamea ala me kwʼokonĩ kwake kwa aũme: ‘Ũkai inywʼĩ ala mũathimĩtwe nĩ Asa wakwa, osai Ũsumbĩ ũla waseũviwʼe kwondũ wenyu kuma mwambĩlĩlyo wa nthĩ.’” (Mathayo 25:34) Nĩkĩ Mũsumbĩ ũketĩkĩla malondu asu?

Mũsumbĩ ũsu aisye: “Naĩ na nzaa na mwanenga kyaũya; naĩ na waũni na mwanenga kyaũnywʼa. Naĩ mũeni na mwanthokya nesa; naĩ mũthei na mwambwʼĩka ngũa. Naĩ mũwau na mwooka kũnzisya. Naĩ yela na mwooka kũmbona.” Yĩla malondu, kana “ala alũngalu,” makamũkũlya nĩ kwa nzĩa yĩva meekie maũndũ asu, akamasũngĩa: “O ũndũ mweekie ũmwe wa aa anini ma ana-a-asa makwa, ninyie mweekie.” (Mathayo 25:35, 36, 40, 46) Mayaaĩka maũndũ asu maseo ĩtunĩ nũndũ kũu kũyĩthĩawa andũ awau kana me na nzaa. Vate nzika maũndũ asu meekiwe ana-a-asa ma Klĩsto kũũ nthĩ.

Kũkeethĩwa ata kwa mbũi, ila ikaiwa kwʼokonĩ kwa aka? Yesũ aisye: “Na ĩndĩ [Mũsumbĩ] akamea ala me kwʼokonĩ kwake kwa aka: ‘Umai vaa nĩĩ inywʼĩ aumanĩe, endai mwakinĩ wa tene na tene ũla ũseũvĩwʼe Ndevili na alaĩka make. Naĩ na nzaa na mũyaanenga kyaũya, naĩ na waũni na mũyaanenga kyaũnywʼa. Naĩ mũeni, na mũyaanthokya nesa; naĩ mũthei na mũyaanenga ngũa; naĩ mũwau na naĩ yela, ĩndĩ mũyaaũka kũmbona.’” (Mathayo 25:41-43) Ũsilĩlo ũsu ũkeethĩwa ũmaĩlĩte vyũ nũndũ mayaakua ana-a-asa ma Klĩsto nesa kũũ nthĩ, o tondũ maaĩle kwĩka.

Atũmwa nĩmamanyie kana ũsilĩlo ũsu wũkĩte ũkeethĩwa wĩ wa tene na tene. Nĩkĩ? Nũndũ Yesũ ameie: “Nake [Mũsumbĩ] akamasũngĩa, akĩmea: ‘Nĩ wʼo nĩngũmwĩa, o ũndũ mwaleile kũmwĩka ũmwe wa aa anini ma ana-a-asa makwa, ninyie mwaleile kũmbĩka.’ Asu makathi wanangĩkonĩ wa tene na tene, ĩndĩ ala alũngalu makalika thayũnĩ wa tene na tene.”—Mathayo 25:45, 46.

Ũsũngĩo ũla Yesũ wasũngĩie atũmwa make nĩwatumie aatĩĩi make methĩwa na maũndũ maingĩ ma kũsũanĩa, na ũu nũmatetheeasya kũosya mawoni moo na meko moo.