Mavuku Ala Monanĩtwʼe Nthĩnĩ wa Kavuku ka Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto

Mavuku Ala Monanĩtwʼe Nthĩnĩ wa Kavuku ka Ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto

MATUKŨ 3-9, MWEI WA 7

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI | ESALA 4-6

“Ekanai na Wĩa wa Nyũmba Ĩsu”

Ũthwii wa Kĩ-veva

w93 6/15 32 ¶3-5

We No Ũĩkĩĩe Mbivilia?

Mbesa ĩsu yaseũvĩwʼe Taliso, taoni yĩ ngalĩko ya ĩtheo ya ũthũĩlonĩ wa sua ya nthĩ ĩla ũmũnthĩ yĩtawa Turkey. Yaseũviwʼe ĩvindanĩ ya ngavana Mũvelisia weetawa Mazaeus myakanĩ ya 300 mbee wa Klĩsto. Mbesa ĩsu yonanĩtye kana Mazaeus nĩwe waĩ ngavana wa kĩsio kya “mũingo wa ũla Ũsĩ” nawʼo nĩ, Ũsĩ wa Euvalati.

Ĩndĩ nĩkĩ ndeto isu “mũingo wa ũla Ũsĩ” nĩ syakwendeesya? Kĩtumi nũndũ nũkwĩthĩa ndeto iilyĩ o ta isu Mbivilianĩ yaku. Ĩandĩko ya Esala 5:6–6:13 yonanĩtye ũneenanyʼa katĩ wa mũsumbĩ Mũvelisia ũla weetawa Ndalio na ngavana ũla weetawa Tatenai. Ũneenanyʼa ũsu wakonetye wĩa ũla Ayuti maendeesye wa kwaka ĩngĩ ĩkalũ yĩla yaĩ Yelusaleme. Esala aĩ mũandĩki wĩ ũtũĩka wa Mĩao ya Ngai, na no twĩkwatye mũndũ wĩ na ũtũĩka take kwĩthĩwa aandĩkie maũndũ onthe nesa na ateũvĩtya o na vanini. Nĩkyo kĩtumi ĩandĩko ya Esala 5:6 na 6:13 yĩmwĩtĩte Tatenai “ngavana wa mũingo wa ũla Ũsĩ.”

Esala aandĩkie ndeto isu ta myaka 460 mbee wa Klĩsto, na vavĩtie myaka ta 100 mbesa ĩsu ĩyĩsa kũseũvwʼa. Andũ amwe no mone kana kũwetwa kwa ũnene wa mũndũ ũmwe wa silikalĩ wa ĩvinda ya tene kũte vata o na vanini. Ĩndĩ ethĩwa no ũĩkĩĩe aandĩki ma Mbivilia maũndũnĩ asu manini, kĩu kĩikwonanyʼa kana no ũmaĩkĩĩe ona maũndũnĩ angĩ ala maandĩkĩte?

MATUKŨ 10-16, MWEI WA 7

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI | ESALA 7-8

“Mwĩkalĩle wa Esala Nĩwatumie Yeova Ataĩwa”

w00 10/1 14 ¶8

Kwĩmanyĩsya Nĩkũtũtethasya na Nĩkũtanĩthasya

⁸ Kwawʼo ki twaĩlĩte kwenda Ndeto ya Yeova kuma ngoonĩ, ĩla nĩyo yonanasya ũndũ tũkwĩwʼa. Nĩtwaĩlĩte kũsũanĩaa mũnango mĩsoa ĩmwe twamina kũsoma. O na nĩtwaĩle kũvindĩĩasya mũno maũndũ maliku ma kĩ-veva na tũyĩnengane kwamo vyũ. Na nĩ kana twĩke ũu twaĩle kwĩthĩwa vandũ vauĩtye na tũivoya. O ta Esala, nĩtwaĩlĩte kũmbanasya ngoo sitũ tũtanamba kũsoma, na kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai. Mbivilia yaĩtye ũũ ĩũlũ wake: “Esala eelekeletye ngoo yake amanthe mĩao ya Yeova, na kũmĩka, na kũmanyĩsya Isilaeli myamũlo na motwʼĩo.” (Esa 7:10) Kwoona maũndũ atatũ ala matumaa ombanyʼa ngoo yake: kwĩmanyĩsya, kũtũmĩa kĩla weemanyĩsya, na kũmanyĩsya angĩ. O naitũ nĩtwaĩle kũatĩĩa ngelekanyʼo yake.

si 75 ¶5

Ĩvuku ya 13 ya Mbivilia—1 Mavinda

⁵ Esala nĩwe waaĩle vyũ kũmbanyʼa ũvoo ũsu wa kũĩkĩĩka na wa wʼo. Twĩasya ũu nũndũ “Esala eelekeletye ngoo yake amanthe mĩao ya Yeova, na kũmĩka, na kũmanyĩsya Isilaeli myamũlo na motwʼĩo.” (Esa. 7:10) Yeova nĩwamũtetheeisye na veva wake. Mũsumbĩ wa ũsumbĩ wa Velisia, nĩwamanyie kana Esala aĩ na ũĩ wa Ngai na kwoou amũtũma kĩsionĩ kya Yuta. (Esa. 7:12-26) Kwoou nũndũ Esala aĩ na ũĩ wa Ngai na ũkũmũ kuma kwa mũsumbĩ, aĩ atonya kũandĩka ngewa yake atetheewʼe nĩ mavuku maseo vyũ ala maĩ kwʼo.

it-1 1158 ¶4

Wĩnyivyo

Nũtumaa Mũndũ Atongoewʼa kwa Nzĩa Ĩla Yaĩle. Mũndũ ũla wamwĩnyivĩsya Ngai no ekwatye kana akamũtongoeasya. Esala aĩ na kĩanda kĩito mũno kya kũtongoesya andũ nginya Yelusaleme. Aaĩle kũtongoesya aũme mbee wa 1,500, o vamwe na athembi, Anethini, na aka na syana. Kwongela ũu, nĩmakuĩte thaavu na vetha mwingĩ mũno wa kwanakavya ĩkalũ Yelusaleme. O na kau nĩmendaa kũsũvĩwa me savalĩnĩ, Esala ndendaa kwĩtya mũsumbĩ wa Velisia asikalĩ ma kũmasũvĩa nũndũ kwĩka ũu kwesaa kwonanyʼa eĩkwatya ũtonyi wa andũ. Na eka ũu, navu ĩtina amwĩĩte mũsumbĩ atĩĩ: “Kwʼoko kwa Ngai waitũ kwĩ ĩũlũ wa onthe ala mamũmanthaa nĩ kana kũmaetee ũseo.” Kwoou nĩwatavisye andũ matĩĩe kũya nĩ kana mamwĩnyivĩsye Yeova. Nĩmamwĩsũvie Ngai, nake amethukĩĩsya na amasũvĩana na amaitha ala maĩ matonya kũmoveesya nzĩanĩ, na kwoou mavika na mũuo. (Esa 8:1-14, 21-32) Mwathani Ndanieli, ũla watavĩtwe akatwawa Mbaviloni, nĩweewʼĩiwe tei mũno nĩ Ngai na amũtũma mũlaĩka amwonyʼe woni. Ngai eekie ũu nũndũ Ndanieli nĩwamwĩnyivĩsye na amũkũlya amũtongoesye na aimũnenga ũmanyi.—Nda 10:12.

Ũthwii wa Kĩ-veva

w06 1/15 19 ¶10

Maũndũ Manene Kuma Ĩvukunĩ ya Esala

7:28–8:20—Nĩkĩ Ayuti aingĩ ala maĩ Mbaviloni matendaa kũsyokanyʼa na Esala Yelusaleme? O na kau nĩvavĩtĩte myaka mbee wa 60 kĩkundi kya mbee kya Ayuti kyavika kwoo Yelusaleme, ndũa ĩsu yaĩ na andũ anini vyũ. Ũla wasyoka Yelusaleme aĩ no nginya ambĩĩe maũndũ make ĩngĩ, na ayĩka ũu kũte kũseo o na vanini na kwĩ mĩisyo mingĩ. Ĩvindanĩ yĩu Ayuti ala matonya kwĩthĩwa maendeee nesa me Mbaviloni, mayoonaa Yelusaleme ne vandũ matonya kũendeea nesa maũndũnĩ ta ma viasala. Na oneka ũu, savalĩ ĩsu yaĩ mĩisyo. Ala matwʼĩte kũsyoka maaĩle kũmũĩkĩĩa Yeova vyũ, methĩwe na kĩthito kingĩ kwondũ wa ũthaithi wa wʼo, na ũkũmbaũ wa kũsyoka. O nake Esala nĩweeyĩkĩie vinya na kwʼoko kwa Yeova kũla kwaĩ ĩũlũ wake. Na yĩla Esala weekĩie angĩ vinya, mĩsyĩ 1,500, ĩla ĩtonya kwĩthĩwa yaĩ na andũ ta 6,000 nĩyoosie ĩtambya. Ĩtina wa Esala kwosa matambya ma kũthama, Alivai 38 na Anethini 220 nĩmamũkwatie mbau.

MATUKŨ 17-23, MWEI WA 7

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI | ESALA 9-10

“Mosyao Mathũku ma Kũlea Kwĩwʼa”

w06 1/15 20 ¶1

Maũndũ Manene Kuma Ĩvukunĩ ya Esala

9:1, 2—Kũtwaana na andũ ma mbaĩ ingĩ kwaĩ na mũisyo wĩva mũnene? Mbaĩ ĩla yasyokie kuma Mbaviloni yaaĩle kũsũvĩa ũthaithi wa Yeova nginya Masia avike. Kũtwaana na andũ ma mbaĩ ingĩ kwesaa kũlikya ũthaithi wa wʼo mũisyonĩ. Nũndũ Aisilaeli amwe nĩmatwaanĩte na andũ mathaithaa mĩvwʼanano, o kavola kwa kavola mbaĩ yonthe yaĩ ĩtonya kũvulana vyũ na andũ ma mbaĩ isu itamũthaithaa Yeova, na mayambĩĩa kũatĩĩa syĩthĩo syoo na kwĩka maũndũ tasyo. Kĩu kyaĩ kĩtonya kũtuma ũthaithi wa wʼo ũthela vyũ ĩũlũ wa nthĩ. Vathi ũu, we Masia esaa kũka kwa aaũ? Nĩkyo kĩtumi Esala watelemile mũno oona kĩla kyaendeee!

w09 10/1 10 ¶6

Yeova Endaa Twĩke Ata?

Kũmwĩwʼa Yeova na ngenda kũtumaa atũathima. Mose aandĩkie atĩĩ: ‘Kwata mĩao ĩla ngũkwĩaĩa ũmũnthĩ nĩ kana wone ũseo.’ (Mũsoa wa 13) Vate nzika, kĩla mwĩao Yeova watũnenga nũtũtethasya. Na ũu nĩwʼo vaĩle kũthi! Twĩasya ũu nũndũ Mbivilia yaĩtye “Ngai nĩ wendo.” (1 Yoana 4:8) Kwoou atũnengete mĩao ĩsu nĩ kana twĩkalae nesa tene na tene. (Isaia 48:17) Kwĩkaa kyonthe kĩla Yeova ũkwenda twĩke no kũtũsianĩe na mathĩna maingĩ ũmũnthĩ, na kũituma tũkwata moathimo matakathela ĩvinda yũkĩte tũsumbĩkĩtwe nĩ Ũsumbĩ wake.

Ũthwii wa Kĩ-veva

w06 1/15 20 ¶2

Maũndũ Manene Kuma Ĩvukunĩ ya Esala

10:3, 44—Nĩkĩ aka malũngawʼa vamwe na syana syoo? Keka syana nĩsyatiawa, nĩvatonyeka ikethĩwa syesaa kũtuma aka ala malũngawʼa methĩwa na kĩtumi kya kũsyoka. Na kwongela ũu, syana nini ikothaa kũsũvĩwa nĩ aa-inyia.

MATUKŨ 24-30, MWEI WA 7

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI | NEEMIA 1-2

“Na Ĩndĩ Navoya Ngai”

w08 2/15 3 ¶5

Mwie Yeova Mbee Waku Mavinda Onthe

⁵ Mavinda amwe, no twende kũvoya Ngai ĩla twakwatwa nĩ vata. Mũthenya ũmwe, Mũsumbĩ Alitasasita wa Velisia nĩwoonie Neemia atukĩtye ũthyũ. Mũsumbĩ amũkũlilye atĩĩ: “Wĩenda ata?” Mbivilia ĩendeee kwasya: ‘Na ĩndĩ Neemia avoya Ngai wa ĩtunĩ.’ Neemia ndaavoya maũndũ maingĩ, na veonekana avoyie avindĩtye. Ĩndĩ Ngai nĩwamũsũngĩie nũndũ mũsumbĩ nĩwakwatie mbau mũvango wa kwaka ĩngĩ ngũta sya Yelusaleme. (Soma Neemia 2:1-8.) Kwawʼo, o na mboya nguvĩ na tũũvoya tũvindĩtye no ĩsũngĩwe nĩ Ngai.

be 177 ¶4

Kumya Ũvoo Ũte Kũsisya Mũno Kĩla Ũandĩkĩte

Yĩla weetwa ũtataĩĩe ũelesye mũĩkĩĩo waku, nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya wĩyĩelesye nesa? Atĩĩa ngelekanyʼo ya Neemia ũla wavoyie atanamba kũsũngĩa Mũsumbĩ Alitasasita. (Nee. 2:4) Na ĩndĩ ũisũanĩa o kwa mĩtũkĩ kĩla ũũweta. No ũvange maũndũ asu ũũ: (1) Nyuva ũndũ ũmwe kana elĩ maĩle kwĩthĩwa ũsũngĩonĩ waku (no ũtwʼe kũtũmĩa maũndũ ala me ĩvukunĩ Kutoa Sababu kwa Kutumia Maandiko). (2) Nyuva maandĩko ala ũũtũmĩa kũkwata mbau maũndũ asu. (3) Vanga ũndũ ũkwambĩĩa kũelesya nesa ũla eũkũlĩtye nĩ kana ende ũkwĩthukĩĩsya. Na ĩndĩ ũyambĩĩa kũneena.

Ũthwii wa Kĩ-veva

w86 2/15 21

Ũthaithi wa Wʼo Nĩwasindie

Aiee, kwa ĩvinda yĩana ũna, Neemia nĩwavoyaa “mũthenya na ũtukũ” nũndũ Yelusaleme yaanangĩtwe vyũ. (1:4, 6) Yĩla Neemia wakwatie mwanya wa kũtavya Mũsumbĩ Alitasasita wendi wake wa kwaka ĩngĩ ngũta sya Yelusaleme, nĩwavoyie ĩngĩ, na kwoou atũngĩlĩĩla kwĩka o kĩla weekaa. Yeova nĩwasũngĩie mboya yake yĩla mũsumbĩ wamũtũmie akake ngũta sya ndũa ĩsu.

Kĩla Tũkwĩmanyĩsya: Neemia nĩwamwĩkwatisye Yeova amũtongoesye. O naitũ, yĩla tũkwenda kwĩka motwi maito, nĩtwaĩle ‘kũvoyaa na kĩthingʼĩĩsyo’ na tũyĩka kwosana na myolooto ya Yeova.—Alomi 12:12.

MATUKŨ 31, MWEI WA 7–MATUKŨ 6, MWEI WA 8

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI | NEEMIA 3-4

“We no Ũtethye Wĩa wa Moko?”

w06 2/1 10 ¶1

Maũndũ Manene Kuma Ĩvukunĩ ya Neemia

3:5, 27. Tũyaĩle kwona wĩa wa moko ũla ũtethawʼa kwondũ wa ũthaithi wa wʼo ta wĩa wa kĩlasi kya nthĩ o tondũ “anene me ndaĩa” ma Tekoa mawonaa. Vandũ va ũu, twaĩle kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Atekoa ala meeyumĩtye na ngenda kũtethya wĩa o na wa kĩlasi kya nthĩ.

w04 8/1 18 ¶16

Kwĩthĩwa na Woni ta Klĩsto Ĩũlũ wa Ũnene

¹⁶ Aklĩsto onthe, ma mũika na akũũ, nĩmaĩle kwĩkĩa kĩthito methĩwe na woni ta wa Klĩsto ĩũlũ wa ũnene. Kĩkundinĩ vethĩawa mawĩa me kĩvathũkanyʼo maĩle kũtethwʼa. Ndũkathate wakũlwʼa ũtethye wĩa ũkwoneka wĩ wa kĩlasi kya nthĩ. (1 Samueli 25:41; 2 Asumbĩ 3:11) Asyai, nĩmwĩkĩaa syana syenyu vinya itethye wĩa wʼonthe ũla syanengwa syĩ ndanu, wĩthĩe nĩ Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ, kana nyũmbanĩ sya maũmbano manene? Nĩsyonaa we ũitethya mawĩa mekwoneka me ma kĩlasi kya nthĩ? Mwana-a-asa ũmwe ũla yu ũthũkũmaa ovisinĩ mũnene wa Ngũsĩ sya Yeova, nũlilikanaa nesa ngelekanyʼo ya asyai make. Aisye: “Kwona ũndũ meethĩawa na kĩthito kũthesya Nyũmba ya Ũsumbĩ kana vala tũkwĩkĩa maũmbano manene kwatumaa nĩmanya nĩmoonaa wĩa ũsu wĩ wa vata. Nĩmeeyumasya kũtethya mawĩa matonya kũtethya kĩkundi kana ana-a-asa, o na ethĩwa mawĩa asu meoneka me ma kĩlasi kya nthĩ. Woni woo nũndetheesye ngethĩwa ndonya kwĩtĩkĩlaa wĩa o na wĩva ũla nanengwa Mbetheli.”

Ũthwii wa Kĩ-veva

w06 2/1 9 ¶1

Maũndũ Manene Kuma Ĩvukunĩ ya Neemia

4:17, 18—Mũndũ aĩ atonya kũtethya wĩa wa kũtũngĩĩa ũvai na kwʼoko kũmwe ata? Ũsu ndwaĩ thĩna kwa akui ma mĩio. Mamina kũwilĩĩla mũtwe kana kĩtuo, maĩ matonya kũũkwatĩĩa na kwʼoko kũmwe ‘kũla kũngĩ kũkwete mũio wa kaũ.’ Aki ala mendaa kũtũmĩa moko elĩ kũtethya wĩa ‘kĩla ũmwe eeyovete ũvyũ wake kĩnyunyunĩ kyake, o aendeee kwaka.’ Meethĩawa meyũmbanĩtye kwosa ĩtambya ũndũ mavithũkĩwa nĩ mũmaitha.

MATUKŨ 7-13, MWEI WA 8

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI | NEEMIA 5-7

“Neemia Endaa Kũthũkũma Angĩ Vandũ va Kũthũkũmwa”

w02 11/1 27 ¶3

Andũ Makwatie Mbau Ũthaithi wa Wʼo Ĩvindanĩ ya Tene, na Angĩ Mekaa Ũu Ũmũnthĩ

Neemia nĩwatũmĩie syĩndũ mbingĩ eka o ĩvinda yake na ũtũĩka ũla waĩ nawʼo. O na nĩwatũmĩie malĩ yake kũkwata mbau ũthaithi wa wʼo. Nĩwatũmĩie mbesa syake kwovosya ana-a-ĩthe Ayuti kũla mathooetwʼe. Nĩwakovethasya mbesa atekwenda ũsyao. ‘Ndaatwʼĩkĩa Ayuti mũio’ kwa kũmalasimĩthya mamũnenge mbesa ila ngavana waaĩle kũnengwa. Vandũ va ũu nĩwathokisye ‘andũ ĩana na mĩongo ĩtano, o vamwe na ala mookie kuma mbaĩnĩ ila syamathyũlũlũkĩte.’ Kĩla mũthenya nĩwaseũvĩasya aeni make ‘ngʼombe ĩmwe na malondu thanthatũ manou mũno, na ngũkũ.’ Na kwongela ũu, mũthenya ũmwe katĩ wa mĩthenya ĩkũmi nĩwamathooeaa “mĩthemba yonthe ya mbinyu.”—Neemia 5:8, 10, 14-18.

w00 2/1 32

Yeova Akaũlilikana Ata?

Kĩla ĩvinda Mbivilia yaweta kana Ngai “nũlilikanaa andũ” yĩthĩawa ĩyonanyʼa kana nĩwoosa ĩtambya yĩla yaĩle. Kwa ngelekanyʼo, ĩtina wa nthĩ kwĩthĩwa yusĩe kĩwʼũ kingĩ kwa mĩthenya 150, ‘Ngai nĩwalilikanile Noa, na Ngai avĩtĩlya kĩseve ĩũlũ wa nthĩ, na manzĩ manyivanga.’ (Mwambĩlĩlyo 8:1) Ĩtina wa myaka maana meana ũna, Samusoni, ũla watonyangiwe metho na oovwa nĩ Avilisiti, avoyie asya: “Yeova, ndilikana, nĩngũũvoya, na mbĩkĩa vinya, nĩngũũvoya, o ĩvinda yĩĩ yoka.” Yeova nĩwamũlilikanile Samusoni kwa kũmũnenga vinya ũvĩtũkĩte wa mũndũ nĩ kana eyĩĩvanĩsye kwa amaitha ma Ngai. (Asili 16:28-30) Yeova nĩwaathimie kĩthito kya Neemia, na ũthaithi wa wʼo watũngĩĩwa Yelusaleme.

Ũthwii wa Kĩ-veva

w07 7/1 30 ¶15

“Endeeai Kũkĩlya Ũthũku Vinya kwa Kwĩka Ũseo”

¹⁵ Katatũ, amaitha ma Neemia matũmĩie Mũisilaeli waĩ mũvũnyanĩi, weetawa Semaia, nĩ kana matume Neemia atũla Mĩao ya Ngai. Semaia eeie Neemia atĩĩ: “Tũkomane nyũmbanĩ ya Ngai, nthĩnĩ wa ĩkalũ, na tũivinga mĩomo ya ĩkalũ: nũndũ makooka makũae.” Semaia aisye kana Neemia akilye kũawa, ĩndĩ nĩ kana ovosye thayũ wake aaĩle kwĩvitha ĩkalũnĩ. Ĩndĩ Neemia ndaĩ mũthembi. Esaa kwĩka naĩ eevitha nyũmbanĩ ya Ngai. We nĩwesaa kũtũla Mĩao ya Ngai nĩ kana ovosye thayũ wake? Neemia asũngĩie asya: “Ve ũũ, ailyĩ takwa, ũla ũtonya kũlika ĩkalũnĩ atangĩĩe thayũ wake? nyie ndilika.” Nĩkĩ Neemia ũtaakwatwʼa nĩ kĩtei kĩu? Nũndũ nĩweesĩ kana o na kau Semaia aĩ o Mũisilaeli take, ‘ndatũmĩtwe nĩ Ngai.’ Na nengĩ mwathani wa wʼo ndaĩ amwĩa atũle Mĩao ya Ngai. O na ĩngĩ, Neemia ndaaĩtĩkĩla akĩlwʼe vinya nĩ amaitha asu mamũvĩngaa. Ĩtina wa ĩvinda ĩnini aisye atĩĩ: “Na ĩndĩ ũvai nĩwathelile mũthenya wa mĩongo ĩlĩ na ĩtano wa mwei wa Eluli, nthĩnĩ wa mĩthenya mĩongo ĩtano na ĩlĩ.”—Neemia 6:10-15; Motalo 1:51; 18:7.

MATUKŨ 14-20, MWEI WA 8

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI | NEEMIA 8-9

“Ũtanu wa Yeova Nĩ Vinya Wenyu”

w07 7/15 22 ¶9-10

Mũkaendaa “Mũtongoewʼe Nĩ Veva”?

⁹ Ũtanu nĩ kwĩthĩwa na mũyo mwingĩ. Yeova nĩ “Ngai mũtanu.” (1 Timotheo 1:11; Savuli 104:31) Mwana nĩwendeeawʼa nĩ kwĩka kwenda kwa Ĩthe wake. (Savuli 40:8; Aevelania 10:7-9) Na “ũtanu wa Yeova nĩ vinya [witũ].”—Neemia 8:10.

¹⁰ Ũtanu ũla tũkwataa kuma kwa Ngai nũtumaa twĩthĩwa twĩ eanĩe yĩla tweeka kwenda kwake ona yĩla twĩ na mawetu, twĩmakĩĩte, kana twathĩnwʼa. Kwĩthĩwa na “ũĩ wa Ngai” nĩkũtumaa tũtana mũno! (Nthimo 2:1-5) Kĩla kĩtumaa tũtanĩa ngwatanĩo nzeo na Ngai nĩkwĩthĩwa na ũmanyi wa wʼo na kũmũĩkĩĩa o vamwe na kũĩkĩĩa nthembo ya wovosyo ya Yesũ. (1 Yoana 2:1, 2) Kwĩthĩwa twĩ amwe katĩ wa ana-a-asa maitũ ĩũlũ wa nthĩ yonthe nĩkũtumaa twĩthĩwa na ũtanu mwingĩ. (Nzevania 3:9; Akai 2:7) Wĩkwatyo witũ wa Ũsumbĩ na kĩanda kĩnene kĩla twĩ nakyo kya kũtavanyʼa ũvoo mũseo nitumaa tũtana. (Mathayo 6:9, 10; 24:14) Na no ta ũu na wĩkwatyo witũ wa kwĩkala thayũ tene na tene. (Yoana 17:3) Nũndũ twĩ na wĩkwatyo ũsu mũseo twaĩle kwĩthĩwa na “ũtanu ki.”—Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 16:15.

Ũthwii wa Kĩ-veva

it-1 145 ¶2

Kĩalamu

Myaka yĩana ũna ĩtina wa Ayuti kuma Mbaviloni kũla matavĩtwe, Esala ũla waĩ mũthembi nĩwasomeie Ayuti ala moombanĩe Yelusaleme ĩvuku ya Mĩao, na Alivai me kĩvathũkanyʼo nĩmaeleisye andũ kĩla kyasomiwe, Neemia aĩtye ũũ ĩũlũ wa ũndũ ũsu nthĩnĩ wa Neemia 8:8: “Na masoma ĩvukunĩ, o mĩaonĩ ya Ngai, na wasya mũseo; na moonanʼya ũalyũlo, na ĩndĩ mamanya ũndũ masomewe.” Nĩvatonyeka Alivai asu makethĩwa maeleisye andũ kĩla kyaĩ ĩvukunĩ ya mĩao kuma kĩthyomonĩ kya Kĩevelania nginya Kĩalamu. Na nĩvatonyeka Ayuti asu makethĩwa mamanyie kĩthyomo kĩu kya Kĩalamu yĩla maĩ Mbaviloni. O na ĩngĩ vate nzika, kũelesya kũu nĩkwatetheeisye Ayuti o na kau nĩmaelewa Kĩevelania wĩthĩe nĩmatonya kũkwatya maũndũ maito ala masomeiwe.

MATUKŨ 21-27, MWEI WA 8

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI | NEEMIA 10-11

“Nĩmeeyĩimie Maũndũ Mana Kwondũ wa Yeova”

w98 10/15 22 ¶13

Ndũa ya Yelusaleme Yekalaa Kwosana na Ĩsyĩtwa Yayo

¹³ “Ũtianĩo mũlũmu” ũla weekĩiwe ũsiĩlo ĩvindanĩ ya Neemia nĩwoombanisye andũ ma Ngai ma ĩvinda ya tene kwondũ wa kũvathwa kwa ũkũta wa Yelusaleme. Ĩndĩ ve ũndũ ũngĩ wa vata waaĩle kũthĩnĩkĩwa na mĩtũkĩ. Nũndũ Yelusaleme yathyũlũlũkĩtwe nĩ ũkũta mũtũlu waĩ na mbingĩlo 12, yaaĩle kwĩthĩwa na andũ aingangĩ. O na kau ve Aisilaeli mekalaa vo, ‘ndũa ĩsu yaĩ nthanthau na nene; ĩndĩ andũ maĩ avũthũ nthĩnĩ wayo.’ (Neemia 7:4) Nĩ kana thĩna ũsu ũminwe andũ ‘nĩmalimanie, nĩ kana maete kĩla andũ ĩkũmi ũmwe akatũae Yelusaleme ndũa ntheu.’ Nũndũ wa kwĩtĩkĩlana na ũndũ ũsu, andũ nĩmaathimie “onthe ala meenenganie na kwenda kwa ngoo matũae Yelusaleme.” (Neemia 11:1, 2) Ĩsu nĩ ngelekanyʼo nzeo kwa athaithi ma wʼo ũmũnthĩ ala maũndũ moo mametĩkĩlasya kũthamĩĩa vala ve na vata mũnene wa Aklĩsto aimu kĩ-veva!

w86 2/15 26

Ũthaithi wa Wʼo Nĩwaendeeie Nesa

Ndwaĩ ũndũ wĩ laisi kwa Aisilaeli kũtia ũtiĩwa woo na kũthamĩĩa Yelusaleme, nũndũ kĩu kyesaa kũtuma methĩwa na ngalama nene na mathĩna angĩ. O na ĩngĩ, ala mekalaa ndũanĩ ĩsu maĩ matonya kũkwatwa nĩ mĩisyo yĩ kĩvathũkanyʼo. O na vailye ũu, andũ angĩ moonaa ala meeyumĩtye maĩle kũkumwʼa na vate nzika nĩmavoyaa Yeova amaathime.

Ũthwii wa Kĩ-veva

w06 2/1 11 ¶1

Maũndũ Manene Kuma Ĩvukunĩ ya Neemia

10:34—Nĩkĩ andũ maaĩlĩte kũetae ngũ ĩkalũnĩ? Nthĩnĩ wa Mĩao ya Mose, Aisilaeli mayeeaĩwe maetae ngũ ĩkalũnĩ. Mambĩĩie kũtwaa ngũ nũndũ wa vata mũnene ũla waĩ vo. Vendekaa ngũ mbingĩ sya kũvĩvya nthembo kĩthembeonĩ. Veonekana Anethini, kana athũkũmi ma ĩkalũ ala mataĩ Aisilaeli na mathũkũmaa ta ngombo ĩkalũnĩ, mayatoetye. Kwoou nĩmalimanie nĩ kana maĩkĩĩthye kana ĩvinda yonthe vakeethĩawa na ngũ sianĩtye ĩkalũnĩ.

w11 2/15 15-16 ¶12-15

Nthembo Ila Imwendeeasya Ngai Ũmũnthĩ

¹² Valũanĩ ũla waandĩkĩie Alomi, mũtũmwa Vaulo ameie atĩĩ: “[Nenganei] mĩĩ yenyu yĩthĩwe nthembo yĩ thayũ, ntheu na yĩtĩkĩlĩka kwa Ngai, nawʼo nĩ ũthũkũmi mũtheu vamwe na ũtonyi wenyu wa kũsũanĩa.” (Alo. 12:1) Nĩ kana mũndũ ethĩwe na ngwatanĩo nzeo na Ngai nĩwaĩlĩte kũĩkĩĩthya kana mwĩĩ wake nĩwĩtĩkĩlĩtwe nĩ Ngai. Mũndũ eevukya kana eethokoanyʼa kwa kũnywʼa sikala, vangi, kũtũmĩa ndawa sya kũmila kana kũnywʼa mũno, nthembo yake ĩyĩsa kwĩtĩkĩlwa nĩ Ngai. (2 Ako. 7:1) Na kwongela ũu, nũndũ ũla “wĩkaa ũlaalai ethĩawa aiwĩka naĩ mwĩĩ wake mwene,” no twasye kana nthembo ya mũndũ wĩ na mwĩkalĩle mũvuku wa mũthemba o na wĩva nĩ ũthatyo kwa Yeova. (1 Ako. 6:18) Nĩ kana mũndũ amwendeesye Ngai, no nginya ‘ethĩwe mũtheu mwĩkalĩlenĩ wake wʼonthe.’—1 Vet. 1:14-16.

¹³ Nthembo ĩngĩ ĩla ĩkonanĩtye na kũmwendeesya Yeova nĩ ũtonyi witũ wa kũneena. Ala mamwendete Yeova mavinda onthe maneenaa maũndũ maseo ĩũlũ wake methĩwe me vandũ ve andũ aingĩ kana me mĩsyĩ kwoo me oka. (Soma Savuli 34:1-3.) Soma Savuli 148-150, na ũyona nĩ mavinda meana Savuli isu syĩ itatũ itwĩkĩĩte vinya tũmũtaĩae Yeova. Kwa wʼo, “kũtaĩa nĩ kwaĩle ala alũngalu.” (Sav. 33:1) Na Yesũ Klĩsto, Ũla nĩwe ngelekanyʼo yitũ, nĩwakindĩlĩĩle vata wa kũmũtaĩa Ngai kwa kũtavanyʼa ũvoo mũseo.—Luka 4:18, 43, 44.

¹⁴ Yĩla twatavanyʼa na kĩthito nĩtũĩkĩĩthasya kana nĩtũmwendete Yeova na nĩtwendaa kũmwendeesya. Kwa ngelekanyʼo, kwasũanĩa ũndũ mwathani Osea weekĩie vinya Aisilaeli ala malikĩlĩĩle ũthaithi wa ũvũngũ na makasya ngwatanĩo yoo na Ngai. (Osea 13:1-3) Osea ameie mesũvane ũũ: “[Yeova] veta ũthũku wʼonthe, na ũkĩtĩkĩla ũla ũseo: na ĩndĩ tũkathemba nthembo sya ilomo sitũ ta kũthemba tũsalũ twa mũewʼa.”—Osea 14:1, 2.

¹⁵ Nzaũ nĩyo nyamũ ĩla yaĩ ya thooa mũnene Mũisilaeli waĩ atonya kũmumĩsya Yeova. Kwoou, ndeto ‘kũthemba nthembo sya ilomo sitũ ta kũthemba tũsalũ twa mũewʼa’ syoonanasya mũndũ ũkũneena kuma ngoonĩ na ũsũanĩĩte nesa ndeto syake nĩ kana amũtaĩe Ngai wa wʼo. Yeova asũngĩie ata ala maumisye nthembo ta isu? Aisye: “Ngamenda mũno.” (Osea 14:4) Nĩwamaekeie ala maumasya nthembo ta isu sya kũmũtaĩa, ametĩkĩla, na atwʼĩka mũnyanyae woo.

MATUKŨ 28, MWEI WA 8–MATUKŨ 3, MWEI WA 9

MAŨNDŨ MA VATA KUMA NDETONĨ YA NGAI | NEEMIA 12-13

“Lũmanyʼa na Yeova Yĩla Ũũnyuva Anyanya”

it-1 95 ¶5

Aamimoni

Ĩtina wa Tovia kũlũngwʼa ĩkalũnĩ, mwĩao wa Ngai ũla wĩ nthĩnĩ wa Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 23:3-6 ũla wavatĩte Aamimoni na Amoavi kũvulana na Aisilaeli nĩwasomiwe na waatĩĩwa. (Nee 13:1-3) Mwĩao ũsu ũeleekaa ta woonanasya kana andũ asu mayaĩ matonya kũtwʼĩka vyũ amwe ma mbaĩ ya Isilaeli kana kũtanĩa ianda ila Aisilaeli matanĩaa. Waumiwʼe ta myaka 1,000 mbeenĩ nũndũ Aamimoni na Amoavi nĩmaleile kũtetheesya Aisilaeli yĩla mathengeee kũlika Nthĩ ya Watho. Ũu ti kwasya kana Aamimoni na Amoavi mayaĩ matonya kũvulana kana kwĩkala na Aisilaeli, na kwoou maitetheka nĩ maũndũ ma kĩ-veva ala andũ ma Ngai matanĩaa. Na ũndũ ũsu nĩ wa wʼo nũndũ Nzeleki ũla ũwetiwe ta ũmwe wa asikalĩ ala anene ma Ndaviti, aĩ Mũamimoni, na o na ngewa ya Luthi ũla waĩ Mũmoavi nĩyĩĩkĩĩthĩtye ũndũ ũsu.—Lu 1:4, 16-18.

w96 3/15 16 ¶6

Kũlũmanyʼa na Yeova o na Ethĩwa ti Laisi

⁶ Ethĩwa nĩtũlũmanĩtye na Yeova Ngai, tũikatumaa ndũũ na amaitha make. Nĩkyo kĩtumi mũmanyĩwʼa Yakovo waandĩkie atĩĩ: “Inywʼĩ ilaalai, mũyĩsĩ kana ũnyanya na nthĩ nĩ ũmaitha na Ngai? Kwoou mũndũ o na wĩva ũla wendaa kũtwʼĩka mũnyanyae wa nthĩ, etwʼĩkĩthasya mũmaitha wa Ngai.” (Yakovo 4:4) Twaĩle kwĩthĩwa tũlũmanĩtye na Yeova o ta Mũsumbĩ Ndaviti ũla waisye atĩĩ: “Ndimamenaa, ame Yeova ala makũmenaa? Na ndyĩwʼĩthawʼa woo nĩ ala makũkĩlĩĩlaa? Nĩngũmamena na kĩmena kĩanĩu: Nĩmatwʼĩkĩte amaitha makwa.” (Savuli 139:21, 22) Tũyaĩle kũvulana na andũ ala mekaa naĩ na ngũlũ, nũndũ vai kĩndũ o na kĩmwe tũkwatĩanĩaa namo. Kwʼo kwĩthĩwa tũlũmanĩtye na Ngai kũikatũtetheeasya twĩvathane na amaitha ma Yeova, yĩthĩwe nĩ andũ ene kana nĩ kwĩsĩla televiseninĩ?

Ũthwii wa Kĩ-veva

it-2 452 ¶9

Wini

Kwina kwaĩ kĩanda kya mwanya mũno ĩkalũnĩ. Maandĩko maingĩ ala maneeneete ĩũlũ wa aini nĩmaĩkĩĩthĩtye ũndũ ũsu. O na ĩngĩ Maandĩko maĩtye kana “matyaĩ na ũthũkũmi ũngĩ” ta ũla Alivai ala angĩ matethasya nĩ kana methĩwe meyumĩtye vyũ ũthũkũminĩ woo. (1Mav 9:33) Ũndũ ũsu wa kwĩthĩwa aini me kĩkundi kya mwanya katĩ wa Alivai nũkindĩlĩĩlwe nũndũ matalanĩtwʼe me oka katĩ wa andũ ala masyokie kuma Mbaviloni. (Esa 2:40, 41) O na mũsumbĩ wa Velisia ũla weetawa Alitasasita (Longimanus) nĩwaumisye ũtwʼĩo kana mwĩao, wa kwonanyʼa kana aini o vamwe na andũ angĩ ala maĩ ikundinĩ sya mwanya, mayaaĩle kũĩva “koti, kana mũvothi, kana ũelo.” (Esa 7:24) Ĩtina mũsumbĩ nĩwaumisye mwĩao nĩ kana kwĩthĩwe na “wĩanĩsyo wa mavata . . . kwondũ wa aini, o tondũ mavata ma kĩla mũthenya meanaa.” O na kau Alitasasita nĩwe wakumawʼa nũndũ wa mwĩao ũsu, veonekana mũno mũno mwĩao ũsu waumiwʼe nĩ Esala nũndũ wa ũkũmũ ũla wanengetwe nĩ Alitasasita. (Nee 11:23; Esa 7:18-26) Kwoou nĩtũkũelewa kana, o na kau aini onthe maĩ Alivai, yĩla Mbivilia ĩkũweta “aini na Alivai” ĩmaeleasya kwa nzĩa ya mwanya.—Nee 7:1; 13:10.