ANDŨ MA MŨIKA MAKŨLASYA
Naĩle Kwĩka Ata Ethĩwa Nĩĩwʼa Nĩ Kĩvathũkanyʼo Vyũ na Amũika Ala Angĩ?
“Ndwaĩlĩte kwĩthĩwa wĩ kĩvathũkanyʼo na andũ ala angĩ nũndũ kĩu no kĩtume ũkosa anyanya, wĩthĩwa ũte mũtanu, na ũyĩyanangĩa maũndũ maku ma ĩvinda yũkĩte. O na kĩu no kĩtume andũ molwa nue na maieka kũũngana naku.”—Carl.
Ndeto isu no syĩwʼĩke syongeletwe mũnyũ. Ĩndĩ ũu nĩwʼo andũ aingĩ ma mũika mewʼaa. Na nũndũ wa ũu, aingĩ no matate kwĩka kĩla matonya nĩ kana maikakwatwe nĩ maũndũ asu Carl ũeleetye. We wĩka ata? Kĩlungu kĩĩ nĩkĩũkũtetheesya wĩthĩwe ũtonya kũkwata anyanya.
Nĩkĩ andũ matendaa kwonekana me kĩvathũkanyʼo?
Nũndũ mayendaa kũvathwa. “Nesie kwona visa sya anyanyawa kĩsesenĩ kya kũea ngewa maendie kwĩtanĩthya matandavĩtye. Kĩu kyatumie nambĩĩa kwona ta ve kĩndũ nakosete, na natindaa nĩsũanĩĩte ũndũ ũsu mũno ndyona ta matambendete, kana ta matendaa kwĩthĩwa vamwe nakwa.”—Natalie.
SŨANĨA ŨNDŨ ŨŨ: We waaĩwʼa ta ũvathĩtwe nĩ andũ ala angĩ? Ve kĩndũ waatata kwĩka nĩ kana ũeke kwĩwʼa ta ũvathĩtwe?
Nũndũ mendaa kwonekana mailye o ta andũ ala angĩ. “Asyai makwa maimbĩtĩkĩlĩtye kwĩthĩwa na simũ. Yĩla syana ingĩ syambĩtya namba yakwa na ndiitavya ndingwa simũ, isengʼaa mũno na iimbĩa: ‘Asi! Kwani ko wĩna myaka yĩana ata?’ Nasyĩa nĩ na myaka 13 syambĩĩaa kũmbĩwʼĩa tei.”—Mary.
SŨANĨA ŨNDŨ ŨŨ: Nĩ ũndũ wĩva asyai maku maũvatĩte kwĩka ũtumaa wĩwʼa wĩ kĩvathũkanyʼo na andũ ala angĩ? We wĩkaa ata ethĩwa ve ũndũ ũvatĩtwe kwĩka?
Nũndũ mayendaa kũthĩnwʼa. “Syana ila nĩsomaa nasyo iyendete andũ mekaa maũndũ kwa nzĩa yĩ kĩvathũkanyʼo nasyo, maneenaa kĩvathũkanyʼo nasyo, kana o na me ũthaithinĩ wĩ kĩvathũkanyʼo nasyo. Ethĩwa ndũkwĩka maũndũ tasyo, syonaa syaĩlĩte kũũthĩnyʼa.”—Olivia.
SŨANĨA ŨNDŨ ŨŨ: We waathĩnwʼa nũndũ wĩ kĩvathũkanyʼo? Wathĩnwʼa weekie ata?
Nũndũ mayendaa kũkosa anyanya. “Nĩnatatie kwĩka o kĩla andũ ala angĩ mekaa. Natataa o kũneena ũndũ o namo meũneena. O na nĩnathekaa syĩndũ ite sya kũtheka. O na yĩla syana ingĩ siũtheekeea kana kangĩ, neethĩawa vo o nĩsĩ kwĩka ũu kwĩtuma kaũmĩa.”—Rachel.
SŨANĨA ŨNDŨ ŨŨ: We nĩwonaa wĩ ũndũ wa vata kwendwa nĩ ala mwĩ ĩika? Waavĩndũa ũndũ ũneenaa kana kwĩka maũndũ nĩ kana angĩ maikone wĩ kĩvathũkanyʼo?
Kĩla waĩle kũmanya
Mavinda amwe kwĩka o kĩla ala angĩ mekwĩka ũyona nĩmeũkwenda no kũtume meka ũkũmena. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ mavinda maingĩ mamanyaa nũũmakenga. Brian e na myaka 20 na aĩtye: “Nonekaa nĩ kĩvathũkanyʼo mũno na ala tũsomaa yĩmwe yĩla neeyĩelekanyʼa na mũndũ ũngĩ. Nesie kũmanya nĩ kavaa ngekala o ũndũ nĩilye nũndũ andũ maiema kũmanya weeyĩelekanyʼa na mũndũ ũngĩ.”
NZĨA NZEANGO: Sũanĩa ĩũlũ wa maũndũ ala wonaa me ma vata. Mbivilia yaĩtye: ‘Ĩkĩĩthyai nesa maũndũ ala ma vata nĩ meva.’ (Avilivi 1:10) Kwoou ĩkũlye, ‘Nĩ kyaũ nonaa kĩ kya vata katĩ wa kũtata ndikoneke nĩ kĩvathũkanyʼo na andũ me na mĩkalĩle yĩ kĩvathũkanyʼo na yakwa, kana kwĩkala o ũndũ nĩthĩawa nĩilye?’
“Kũtata wĩkale ta andũ angĩ no wĩa wa mana. Kũyĩsa kũtuma andũ makwenda mũnango, na kũyĩsa kũtuma ũtwʼĩka mũndũ wĩ kavaa.”—James.
Kũtata ndũkoneke wĩ kĩvathũkanyʼo no kũtume ũemwa nĩ kwĩyĩelesya. No kũtume wĩthĩwa wĩ mũndũ wĩkaa o kĩla andũ angĩ mekwenda wĩke. Mwanake wa mũika wĩtawa Jeremy aĩtye: “Nekaa maũndũ ala anyanyawa mekwĩka nĩ kana maikone nĩ kĩvathũkanyʼo. O na ethĩwa maũndũ ala ngwĩka membanangĩa ĩsyĩtwa, ndyakũlasya. Kĩu kyatumaa angĩ mangua ũndũ mekwenda. Natwʼĩkĩte ngombo yoo.”
NZĨA NZEANGO: Manya myolooto ĩla waĩle kũatĩĩa na ũilũmanyʼa nayo vandũ va kwĩthĩwa ũilye ta kĩmbu, kĩla kĩalyũlaa langi wakyo kwosana na vala kĩĩ. Nĩkyo kĩtumi Mbivilia ĩnenganĩte ũtao ũũ: “Ndũkaatĩanĩe na wingĩ wa andũ wĩke naĩ.”—Kuma 23:2.
“Natataa vyũ kwenda syĩndũ ila anyanya makwa mendete, syĩthĩwe nĩ mbathi, mathaũ, ngũa, ivĩndĩ, kana syĩndũ sya kwĩyanakavya. Nendaa kwĩkala tamo vyũ. Nĩsũanĩa no meesĩ kana nĩĩka o kwĩyĩatĩĩsya. Kĩla mũndũ nĩwoonaa kĩu, o nakwa no neesĩ ũu tiwʼo nĩilye. Kĩu kyatumie nĩthĩwa nde mũtanu na ndyĩwʼa ta vate mũndũ ũkũũngana nakwa. O na navikie vandũ weethĩa o na ti ta nĩyĩsĩ. O na ndyeesĩ nĩ maũndũ meva nendete kana nĩmenete. Namanyie kana ti nginya nĩthĩwe nĩilye na kĩla mũndũ nakomana nake, na ti nginya kĩla mũndũ ambende. Ũu ti kwasya kana yu ndwaĩlĩte kũmantha anyanya, ĩndĩ nĩwaĩle kwĩnenga ĩvinda na mwanya wa kwĩana nesa ũtwʼĩke mũndũ mũima.”—Melinda.
Kũtata woneke ũte kĩvathũkanyʼo na angĩ no kwanange mwĩkalĩle waku. Mwanake wĩtawa Chris nĩwoonie ũwʼo wa ndeto isu na cousin wake. Aĩtye: “Ambĩĩie kwĩka tũmaũndũ ũtaĩ etĩkĩla kũtwĩka, ta kũtũmĩa ndawa sya kũmila, nĩ kana ndakoneke e kĩvathũkanyʼo na angĩ. Kĩu kyatumie akwatwa nĩ ndawa isu vyũ nginya syeewʼa kũmwananga vyũ.”
NZĨA NZEANGO: Ĩvathane vyũ na andũ mekwonanyʼa kwĩsĩla ndeto syoo na meko moo kana maiatĩĩaa myolooto mĩseo ya mwĩkalĩle. Mbivilia yaĩtye: “Endaa na andũ oĩ, ũkeethĩwa mũĩ; Ĩndĩ ũla ũtindanasya na ndia akathĩna.”—Nthimo 13:20.
“Mavinda amwe nĩ ũseo kwĩkĩa kĩthito ndũkethĩwe wĩ kĩvathũkanyʼo. Ĩndĩ ndwaĩlĩte kũtata o na vanini wĩthĩwe ũte kĩvathũkanyʼo ethĩwa kĩu kĩtuma wĩka ũndũ wĩsĩ ti mũseo. Anyanya aseo maĩlĩte kũkwĩtĩkĩla ũilyĩ o ũndũ ũilyĩ.”—Melanie.
KAŨNDŨ ŨTONYA KWĨKA: Yĩla wakomana na andũ ũtamesĩ na wĩenda matwʼĩke anyanyau, ndũkamanthe o ala mendete maũndũ ala wendete. Mantha andũ maatĩĩaa myolooto ta yaku mwĩkalĩlenĩ na maũndũnĩ ma kĩ-veva.
Ve ngũa sya mũthemba mũna itonya kũkwĩkalya naĩ. O ta ũu, ve andũ matesa kũtuma wĩthĩwa na mwĩkalĩle mũseo.