“Mwinĩei Yeova”!

Kamwĩlĩtu kamwe keevithĩte vandũ katenekee kasyaĩĩsye mũno makangaanĩ ala mameete ũsĩnĩ mũnene weetawa Naeli. Kayaĩ kanyaunyia, na keewʼaa katelemete mũno kekalĩte vau ũtee wa ũsĩ, ũendeee kũvĩtya kĩwʼũ o kavola. Kekalile vau ĩvinda yĩasa kaketeee ala makangaa; o na kayakwatanaa na tũsamũ tũla twanooneaa ũtee wako. Vau makangaanĩ kasyaĩĩsye vavithĩtwe kĩkavũ kĩtaĩ kĩsa kũlikya kĩwʼũ. Kĩkavũnĩ kĩu vaĩ kana, nako kaĩ kamwana-a-inyia. Keewʼaa kaithĩnĩka mũno kasũanĩa kamwana-a-inyia ke kĩkavũnĩ kĩu ke koka. Nĩkeesĩ kana asyai mako meekĩte ũtwi ũla mũseo vyũ, nũndũ vayaĩ nzĩa ĩngĩ ya kũtangĩĩa kamwana-a-inyia.

Kamwĩlĩtu kau kaĩ na ũkũmbaũ mũnene, ĩndĩ ũsu waĩ o mwambĩĩo. O na kau kaĩ o kana, kaĩ kanambĩĩa kwonanyʼa kana ke na mũĩkĩĩo. Ve ũndũ wakilyĩ kwĩkĩka wonanyʼe kana mwĩĩtu ũsu e na mũĩkĩĩo, na thayũnĩ wake wʼonthe nĩwoonanisye mũĩkĩĩo ũsu. Ĩtina wa myaka mingĩ yĩla wesie kũkũa, mũĩkĩĩo wake nĩwamũtethisye mũno ĩvindanĩ ya vata ya mbaĩ yoo. Mũĩkĩĩo ũsu nĩwamũtethisye ĩngĩ yĩla weekie ĩvĩtyo ĩito. Mwĩĩtu ũsu aĩ ũũ? Na mũĩkĩĩo wake wĩtũmanyĩsya kyaũ?

Mwĩĩtu wa Ngombo

Mbivilia ndĩwetete ĩsyĩtwa ya mwĩĩtu ũsu, ĩndĩ nĩtwĩsĩ aĩ ũũ. Mwĩĩtu ũsu eetawa Miliamu, na nĩwe waĩ mwana ũla mũkũũ wa Amilamu na Yokeveti. Asyai make maĩ Aevelania, na maĩ ngombo nthĩ ya Misili. (Motalo 26:59) Kamwana-a-inyia kala keekĩĩtwe kĩla kĩkavũnĩ kesie kwĩtwa Mose. Na ĩndĩ vaĩ mũinae wa Miliamu weetawa Aluni, na aĩ na myaka ta ĩtatũ ĩvinda yĩu. Tũyĩsĩ nesa Miliamu aĩ na myaka yĩana ata ĩvinda yĩu, ĩndĩ nũtonya kwĩthĩwa atavikĩtye myaka ĩkũmi.

Miliamu eanie ĩvinda andũ moo mathĩnawʼa mũno. Amisili moonaa Aevelania ta amaitha moo, na kwoou nĩmamatwʼĩkĩthisye ngombo na mambĩĩa kũmathĩnyʼa. Aevelania nĩmaendeeie kwongeleka na kwingĩva mũno, na ũu watumie Amisili malikwa nĩ wia na mavanga nzĩa ĩngĩ nthũku mũnango ya kũmamina. Valao aisye kana yĩla kana kavĩsĩ kasyawa kaaĩle kũawa. Esikya elĩ, ala meetawa Sivila na Vua, nĩmaleile mwĩao wa mũsumbĩ o mavindĩtye, na vate nzika, Miliamu nĩweewʼĩte ĩũlũ wa mũĩkĩĩo ũla aka asu elĩ moonanisye.—Kuma 1:8-22.

Miliamu nĩwoonete mũĩkĩĩo ũla o namo asyai make maĩ nawʼo. Amilamu na Yokeveti masyaa mwana ũsu woo wa katatũ, mamũvithie vandũ va myei ĩtatũ. Mayamũkĩaa Valao, na kĩu kyatumie matetĩkĩlya mwana woo oawe. (Aevelania 11:23) Kũvitha mwana kũi laisi, na kwoou yu maĩ no nginya meke ũtwi wĩ vinya na ũũtia maithĩnĩka mũno. Yokeveti nĩwamanyie kana aaĩle kũvitha mwana ũsu vandũ ũtonya kwoneka nĩ mũndũ ũngĩ wĩ na ũtonyi wa kũmũsũvĩa na kũmũea. Kwa kũna visa ũndũ wavoyaa mũno wĩana aendeee kũseũvya kĩkavũ kya makangaa, na aikĩvwʼĩka na lami na kĩsia nĩ kana wĩthĩe kĩilika kĩwʼũ. Kwa kũna visa ĩngĩ ailikya mwana wake mwendwa kĩkavũnĩ kĩu na aimwia Ũsĩnĩ wa Naeli na aimũtia vau. Ĩtina wa ũu, nũtonya kwĩthĩwa eeie Miliamu asyaĩĩsye one kĩla kĩkwĩkĩka.—Kuma 2:1-4.

Miliamu Nĩwatangĩĩie Mwana-a-inyia

Miliamu nĩwekalangile vau. Ĩtina wa kavinda, nĩwoonie andũ mokĩte. Andũ asu maĩ aka. Na maĩ Amisili ma mwanya mũno. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nĩkwĩthĩwa aka asu maĩ mwĩĩtu wa Valao na athũkũmi make eĩtu, na mookĩte ũsĩnĩ ũsu kũthamba. Miliamu oona ũu nũtonya kwĩthĩwa atelemile. Ndoonaa ũndũ mwĩĩtu wa Valao ũtonya kũleana na mwĩao wa mũsumbĩ na aitwʼa kũsũvĩa kana ka Mũevelania. Vate nzika, ndalea kwĩthĩwa amũvoyie Yeova mũno.

Mwĩĩtu wa Valao nĩwe waĩ wa mbee kwona kĩkavũ kĩu. Nĩwatũmie mũthũkũmi wake mwĩĩtu akyose. Mbivilia ĩiweta kĩla kyeethĩiwe yaĩtye atĩĩ: “Na akavingũa, na oona kala kana: na, sisya, nĩkaĩaa.” Vau kwa vau nĩwamanyie kĩla kyeethĩĩtwe. Amanyie kana nĩ mũndũ mũka Mũevelania wendaa kũtangĩĩa mwana wake. Nĩweewʼĩie kana kau ĩnee yingĩ. (Kuma 2:5, 6) Na nũndũ Miliamu aĩ metho, nĩwoonie ũndũ mwĩĩtu wa Valao weewie ĩnee. Nĩwamanyie vyũ kana yu nĩwakwata mwanya mũseo wa kwonanyʼa ũndũ ũmũĩkĩĩte Yeova. Nĩwoosie vinya na athengeea vala aka asu maĩ.

Tũitonya kũmanya kĩla mwĩĩtu Mũevelania na waĩ ngombo waĩ atonya kũkomana nakyo atata kũneena na andũ ma nyũmba ya mũsumbĩ. Ĩndĩ Miliamu ndaakĩa kĩu, vandũ va ũu, akũlilye mwĩĩtu wa Valao atĩĩ: “Nĩende nĩkwĩtĩe mũei akanĩ ma Aevelania, akũee kana?” Yĩu yaĩ ĩkũlyo ĩseo mũno. Mwĩĩtu wa Valao nĩweesĩ nesa kana ndevota kũea kana kaninĩvĩte ũu. Nũtonya kwĩthĩwa oonaa wĩ ũndũ wa ũĩ na mũseo vyũ kamwana kau kambe kũewa nĩ andũ moo, na ĩndĩ kaneneva aikosa na aiendeea kũkaea na kũkasomethya. Miliamu ndalea kwĩthĩwa atanie mũno yĩla mwĩĩtu ũsu wa Valao wamwĩie atĩĩ: “Enda.”—Kuma 2:7, 8.

Miliamu nĩwasembie akatavye asyai make kĩla kyeethĩwa. Kwasũanĩa ũndũ watanĩte aielesya inyia kĩla kyaendeea. Yokeveti nĩwamanyie Yeova nĩwe watongoesya maũndũ, na kwoou nĩwasyokanisye na Miliamu vala ve mwĩĩtu wa Valao. Yokeveti nũtonya kwĩthĩwa atatĩte avithe ũtanu ũla waĩ nawʼo na ũndũ weewie ausya yĩla mwĩĩtu ũsu wa mũsumbĩ wamwĩie: “Kua kana kaa ũthi nako ũkandee, na ngaũnenga ĩtuvi yaku.”—Kuma 2:9.

Mũthenya ũsu, Miliamu nĩwamanyie maũndũ maingĩ ĩũlũ wa Ngai wake, Yeova. Nĩwamanyie kana nũthĩnĩkĩaa andũ make na nĩwĩthukĩĩasya mboya syoo. O na nĩwamanyie kana ti o andũ aima kana aũme me oka methĩawa na ũkũmbaũ na mũĩkĩĩo. Yeova ethukĩĩasya onthe ala mamũthũkũmaa me aĩkĩĩku. (Savuli 65:2) Ithyonthe, twĩthĩwe twĩ ma mũika kana twĩ akũũ, twĩ aũme kana twĩ aka, nĩtwaĩle kũlilikana ũndũ ũsu, na mũno mũno nũndũ tũilye mĩthenyanĩ yĩ na mathĩna.

Miliamu Aĩ Wũmĩĩsyo

Yokeveti nĩwaeie kana kau na akasũvĩa. Na vate nzika, Miliamu ndalea kwĩthĩwa endete kamwana-a-inyia kau mũno, na mũno mũno alilikana nĩweekie ũndũ akatangĩĩa. No kwĩthĩwa atetheeisye kũkamanyĩsya kũneena, na nũtonya kwĩthĩwa atanie mũno yĩla weewie katamũka ya mbee ĩsyĩtwa ya Ngai, Yeova. Ĩndĩ yĩla kana kau keanie, yaĩ no nginya makatwae kwa mwĩĩtu wa Valao. (Kuma 2:10) Kwasũanĩa ũndũ onthe meewʼaa makũnĩkĩte maitiana nako. Mwĩĩtu wa Valao akosa aketie Mose. Kwasũanĩa ũndũ Miliamu weewʼaa ayenda mũno kwona ũndũ Mose ũkethĩwa ailye atwʼĩka mũndũ mũima! We nĩwesaa kũendeea kũmwenda Yeova e nyũmbanĩ ya mũsumbĩ wa Misili?

Miliamu nĩwesie kũkwata ũsũngĩo. Ndalea kwĩthĩwa atanie mũno yĩla wamanyie kana mũinae eana atwie kũmũthũkũma Ngai vandũ va kũtanĩa maũndũ ala waĩ atonya kwona nyũmbanĩ ya Valao! Yĩla Mose wavikisye myaka 40, nĩwambĩĩe kũtetea andũ ma mbaĩ yoo. Mũthenya ũmwe nĩwooaie Mũmisili wathĩnasya Mũevelania. Ĩtina wa ũu, nĩwasembie auma nthĩ ya Misili aikĩa kũawa.—Kuma 2:11-15; Meko ma Atũmwa 7:23-29; Aevelania 11:24-26.

Mose akĩĩe nthĩ ya kũasa yeetawa Mitiani, na avika akwatisye wĩa wa kũĩthya malondu. Ekalile kũu vandũ va myaka 40, na ĩvinda yĩu yonthe Miliamu ndeesĩ e va na aendeee ata. (Kuma 3:1; Meko ma Atũmwa 7:29, 30) O ũndũ myaka yaendeeie kũvĩta, nowʼo nake Miliamu waendeeie kũkũa, na nowʼo andũ moo maendeeie kũthĩnwʼa.

Miliamu Nĩwatwʼĩkie Mwathani

Miliamu nũtonya kwĩthĩwa aĩ myaka 80 na kĩndũ yĩla Mose wasyokie Misili atũmĩtwe nĩ Ngai atangĩĩe andũ make. Aluni atwʼĩkie mũneeni wa Mose, na ana-a-inyia asu elĩ ma Miliamu nĩmaendie mbee wa Valao makamũkũlye alekye andũ ma Ngai. Na vate nzika, Miliamu nĩwamatwʼĩĩkie na amekĩa vinya yĩla Valao waleile kũmethukĩĩsya ya mbee, na yĩla masyokanĩasya kwake Yeova aendeee kũthĩnyʼa Amisili na ala mothĩnyʼo ĩkũmi. Na ĩndĩ mũthya, mbaĩ ya Isilaeli nĩyaumie Misili, yĩla Yeova waeteie Amisili ũthĩnyʼo wa mũthya na oaa makithathi moo onthe! Kwasũanĩa ũndũ Miliamu watethisye wĩa wingĩvĩte aitetheesya andũ moo maume Misili matongoewʼe nĩ Mose.—Kuma 4:14-16, 27-31; 7:1–12:51.

Yĩla Aisilaeli matwʼĩkanĩwʼe nĩ Ũkanga Mũtune na ita sya Amisili, Miliamu nĩwoonie mwana-a-inyia, Mose, aũngama mbee wa ũkanga na ookĩlya ndata yake. Eeka ũu, ũkanga nĩwaanĩkie! Yĩla Miliamu woonie maikĩlanĩlya ũkanga mesĩle nthĩ nyũmũ, nĩwamũĩkĩĩie Yeova kwĩ ũndũ wamũĩkĩĩaa tene. Nĩwamanyie kana athũkũmaa Ngai ũtaemwa nĩ ũndũ o na wĩva, na ũtaemawa nĩ kwĩanĩsya mawatho make!—Kuma 14:1-31.

Yĩla andũ makĩlanĩlye, ũkanga nĩwasyokeanĩie na woaa Valao vamwe na ita syake. Kĩu kyatumie Miliamu amanya kana Yeova e vinya o na kwĩ ita ila syĩ vinya vyũ ĩũlũ wa nthĩ. Namo andũ moona ũu, nĩmamwinĩie Yeova. Andũ mambĩĩa kwina, Miliamu atongoesye aka kwina mayasya: “Mwinĩei Yeova, nũndũ nĩwakĩlilye vinya na ũkĩlyo mũnene; mbalasi na ũla ũmĩtũlĩte nĩwĩkĩtye ũkanganĩ.”—Kuma 15:20, 21; Savuli 136:15.

Yĩu yaĩ ĩvinda ya mwanya mũno, na Miliamu ndaĩ esa kũlwa nĩyo. Mĩsoanĩ ĩla ĩeleetye ũndũ ũsu nĩ vo Miliamu wĩtĩtwe mwathani. Nĩwe waĩ mũndũ mũka wa mbee kwĩtwa ũu. No aka avũthũ manengiwe nĩ Yeova kĩanda kĩu kya kwathana.—Asili 4:4; 2 Asumbĩ 22:14; Isaia 8:3; Luka 2:36.

Ngewa ĩsu yĩtũlilikanyʼa kana Yeova ethĩawa atũsyaĩĩsye, na nĩwĩthĩawa na wendi wa kũtũnenga ĩtuvi nũndũ wa wĩnyivyo witũ, wũmĩĩsyo witũ, na wendi witũ wa kũmũtaĩa. Twĩthĩwe twĩ ma mũika kana twĩ akũũ, twĩ aũme kana twĩ aka, no twonanyʼe kana nĩtũmũĩkĩĩe Yeova. Nake nũtanaa tweeka ũu; ndesaa kũlwa nĩ mũĩkĩĩo witũ na nũtanĩaa kũtũnenga ĩtuvi. (Aevelania 6:10; 11:6) Kwa wʼo, twĩ na kĩtumi kĩseo vyũ kya kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo ta wa Miliamu!

Miliamu Nĩwakwatiwe Nĩ Mĩtũlyo

Ve moathimo mũndũ ũkwataa anengwa kĩanda kya mwanya na eethĩwa e nguma, ĩndĩ ve o mĩisyo ĩtonya kũmũkwata nũndũ wa maũndũ asu. Ĩvinda yĩla Aisilaeli maumie ũkombonĩ, Miliamu nũtonya kwĩthĩwa newe mũndũ mũka ũla waĩ nguma mũno mbaĩnĩ ĩsu. We nĩwalikilwe nĩ mĩtũlyo na wendi wa monene? (Nthimo 16:18) Ĩĩ, ve ĩvinda kwaendie ũu.

Myei mĩvũthũ ĩtina wa Aisilaeli kuma Misili, ve andũ maumie kũasa mooka vala Mose na Aisilaeli maĩ. Andũ asu maĩ Yethilo, ũla waĩ mũthoni wa Mose, na Nzivola, mũka wa Mose, na imwana syoo ilĩ. Mose atwaĩte Nzivola ĩvindanĩ ya myaka 40 yĩla wakĩĩe Mitiani. Nzivola nũtonya kwĩthĩwa ambĩte kũsyoka mũsyĩ kwoo akakethanyʼe, na yu ĩthe amũetete vala Aisilaeli mambĩte kambi. (Kuma 18:1-5) Kwasũanĩa ũndũ Aisilaeli masengʼie na matana moona Nzivola! Aingĩ nĩmatonya kwĩthĩwa mendaa mũno kwona kĩveti kya mũndũũme ũla Ngai watũmĩie kũmaumya Misili.

We Miliamu nĩwatanie? Ĩĩ, mbeenĩ nũtonya kwĩthĩwa atanie. Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda, nĩwalikilwe nĩ mĩtũlyo. Nũtonya kwĩthĩwa eewʼaa ate mwĩanĩe nũndũ asũanĩaa Nzivola ta we yu ũkwĩthĩwa mũndũ mũka ũla wĩ nguma mũno mbaĩnĩ ĩsu. O na ethĩwe asũanĩaa ata, oosanie na Aluni mambĩĩa kũnyungunyĩsya. Na o tondũ kwĩthĩawa andũ mambĩĩa kũnyungunyĩsya, ndeto ila maneenaa nĩsyalikile kĩvũthya na kĩmena. Mbeenĩ, manyungunyĩasya ĩũlũ wa Nzivola mayasya kana ndaĩ Mũisilaeli, ĩndĩ aĩ Mũkusi.a Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda, mavikie vandũ mambĩĩa kũnyungunyĩsya ĩũlũ wa Mose. Maisye: “Nĩ wʼo, Yeova aneenaa na Mose e weka? ndaaneena o naitũ?”—Motalo 12:1, 2.

Miliamu Nĩwakwatiwe Nĩ Mangũ

Kwa wʼo, ndeto isu maneenie syoonanasya kana maĩ manambĩĩa kũkwatwa nĩ mũtuo mũthũku mũno wa kwĩwʼĩaa andũ angĩ woo. Meewʼaa mate eanĩe moona Yeova aitũmĩa Mose mũno, na kĩu kyatumie mambĩĩa kwĩmanthĩa ũnene na nguma. Mo meekie ũu nĩkwĩthĩwa Mose atũmĩaa ũkũmũ wake naĩ kana nĩkwĩthĩwa nĩweetũlĩtye ĩũlũ wa ala angĩ? Nĩ wʼo, Mose nĩwavĩtasya o ta andũ ala angĩ, ĩndĩ ndaĩ mĩtũlyo na ndeemanthĩaa monene. Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Na mũndũ ũsu Mose aĩ mũuu mũno, kũvĩtũka andũ onthe ala maĩ ĩũlũ wa nthĩ.” Miliamu na Aluni nĩmavĩtisye mũno kũmũneenea Mose naĩ, na nũndũ wa ũu, maĩ mũisyonĩ. Nĩkĩ? Nũndũ Mbivilia yaĩtye: “Na Yeova eewʼa ũu.”—Motalo 12:2, 3.

Ndatĩkanĩ ĩsu, Yeova nĩwametie onthe me atatũ ĩeemanĩ ya kũmbanĩa. Kĩtuĩ kya mũumbĩ, kĩla kyoonanasya kana Yeova e vo, nĩkyatheeie na kyaũngama mũomonĩ wa ĩeema yĩu. Na ĩndĩ Yeova ambĩĩa kũneena. Nĩwakanisye Miliamu na Aluni, na amalilikanyʼa ngwatanĩo ya mwanya ĩla waĩ nayo na Mose na ũndũ wamũĩkĩĩte mũno wĩana. Amakũlilye atĩĩ: “Nũndũ wa kĩ ĩndĩ mũtaneekĩa kũneenea mũthũkũmi wakwa naĩ, kũneenea Mose?” Miliamu na Aluni mailea kwĩthĩwa matelemile mũno. Yĩla mavũthisye Mose, Yeova eewie ta we wavũthwʼa.—Motalo 12:4-8.

Miliamu nũtonya kwĩthĩwa newe wambĩĩisye ndeto isu, na asyongela mwaki nginya mwana-a-inyia amũkwata mbau maumanyʼe mũka wa Mose. Kĩu nĩkĩũtuma tũelewa nĩkĩ no Miliamu e weka wasilĩilwe. Yeova nĩwamũkũnie na mangũ. Ũwau ũsu waĩ mũthũku mũno, na wamũtiie e “mweũ ta ĩa.” Yĩla Aluni woonie ũu, nĩweenyivisye vala ve Mose na amwĩsũva amũvoye Yeova amaekee, aimwĩa: “Twĩkĩte na ũtumanu.” Na nũndũ Mose aĩ mũuu mũno, amwĩkaĩlile Yeova, akĩmwĩa: “Mũvosye, ame Ngai, nĩngũkwĩsũva.” (Motalo 12:9-13) Yĩla Miliamu wakũniwe na mangũ, ana-a-inyia mamwĩwʼĩie tei mũno. Ũu woonanisye kana nĩmamwendete mũno o na kau nĩwavĩtasya.

Miliamu Nĩwavoiwʼe

Yeova nĩwamwĩwʼĩie tei. Nĩwamũvoisye nũndũ nĩweelilile. Ĩndĩ o na vailye ũu, aisye no nginya avingĩwe ũtee wa kambi ya Isilaeli mĩthenya mũonza. Miliamu ndalea kwĩthĩwa eewie nthoni mũno ayuma kambinĩ nũndũ kĩla mũndũ nĩwamanyie nĩwakanwʼa. Ĩndĩ mũĩkĩĩo wake nĩwamũtethisye. Nĩwaĩkĩĩe kuma ngoonĩ kana Ĩthe wake, Yeova, amũsilĩile katĩ na amũkanĩtye nũndũ nũmwendete. Ũu watumie aatĩĩa kĩla watavwʼa. Mĩthenya ĩsu mũonza nĩyathelile o ala me kambinĩ meteele. Na ĩndĩ nĩwonanisye ĩngĩ kana nĩwamũĩkĩĩte Yeova yĩla weenyivisye na eetĩkĩla “aetwe nthĩnĩ ĩngĩ.”—Motalo 12:14, 15.

Yeova nũkanasya ala wendete. (Aevelania 12:5, 6) Akanisye Miliamu aekane na mĩtũlyo nĩkwĩthĩwa nĩwamwendete mũno. Ũkanyʼo ũsu waĩ woo, ĩndĩ nĩwamũtethisye mũno. Na nũndũ nĩweenyivisye na eetĩkĩla ũkanyʼo ũsu, nĩwatũngĩĩie ngwatanĩo yake na Ngai. Ekalile thayũ nginya vakuvĩ mũthya wa kyalo kya Isilaeli weũnĩ. Akwʼĩĩie Katesi weũnĩ wa Nzini, na aikwʼa nũtonya kwĩthĩwa aĩ na myaka ta 130.b (Motalo 20:1) Myaka maana maingĩ ĩtina wa Miliamu kũkwʼa, Yeova nĩwoonanisye kana nĩwoonaa e wa vata methonĩ make nũndũ wa kũmũthũkũma e mũĩkĩĩku. Atũmĩie mwathani Mika kũlilikanyʼa mbaĩ yake atĩĩ: “[Nĩnakwovoisye] kuma nyũmbanĩ ya ũkombo; na natũma Mose, na Aluni, na Miliamu makũtongoesye.”—Mika 6:4.

Ve maũndũ maingĩ tũtonya kwĩmanyĩsya ngewanĩ ya Miliamu. O tondũ weekie e mũnini, nĩtwaĩle kũsũvĩa ala matatonya kwĩsũvĩa, na nĩtwaĩle kwĩthĩwa na ũkũmbaũ wa kũtetea kĩla kyaĩle. (Yakovo 1:27) O take, nĩtwaĩle kũtavya angĩ ũtũmane wa Ngai twĩ atanu. (Alomi 10:15) O take, nĩtwaĩle kwĩvathana na mũtuo wa kwĩwʼĩa angĩ kĩwĩu na woo. (Nthimo 14:30) Na o take, nĩtwaĩle kwĩnyivya na kwĩtĩkĩla ũkanyʼo wa Yeova. (Aevelania 12:5) Kwa wʼo, tweeka maũndũ asu, tũkoonanyʼa kana twĩ na mũĩkĩĩo ta wa Miliamu.