Mbivilia Yaasya Ata Ĩũlũ wa Isita?
Ũndũ Mbivilia yaasya
Sikũkũ ya Isita ndyumanĩte na Mbivilia. Wasisya nesa isitoli yayo, yonanĩtye kana yaumanie na syĩthĩo sya tene ikonetye ũsyai. Kwasũanĩa maũndũ aa maatĩĩe.
Ĩsyĩtwa Isita: Ĩvuku Encyclopædia Britannica yaĩtye: “ĩsyĩtwa Isita ĩyĩsĩkĩe nesa vala yaumie. Myakanĩ ya 700 na kĩndũ, mũtongoi wa ndĩni ya Anglo-Saxon wĩtawa Venerable Bede, aumisye ĩsyĩtwa yĩu ĩsyĩtwanĩ ya ngai nga ya Anglo-Saxon yĩtawa Eostre.” Mavuku angĩ makonanasya ĩsyĩtwa yĩu na Astarte ĩla nĩ ngai nga ya ũsyai ya Phoenicia, na yĩsĩkĩe ta Ishtar Mbaviloni.
Mbũkũ na tũvalũkũ: Itũmĩawa kwonanyʼa ũtonyi wa ũsyai “na syaumanie na sikũkũ sya tene sya Europe na Middle East ikonetye ũthaithi wa ũvũngũ ila syeekawa ĩvindanĩ ya mbevo.”—Encyclopædia Britannica.
Matumbĩ: Kwosana na Funk & Wagnalls Standard Dictionary of Folklore, Mythology and Legend, kũmantha matumbĩ ma Ista ala monekaa ta maetawe nĩ mbũkũ ya Isita, “ti ĩthaũ, ĩndĩ nĩ kĩthĩo kya sikũkũ sya tene kĩkonetye maũndũ ma ũsyai.” Syĩthĩonĩ imwe andũ maĩkĩĩaa kana matumbĩ asu ma Isita manakavye “no maete ũtanu, wingĩ wa malĩ, ũima wa mwĩĩ, na makasũvĩa andũ.”—Traditional Festivals.
Ngũa nzaũ sya Isita: “woonekaa wĩ ũndũ ũte wa ndaĩa na ũtonya kũete vaati nthũku mũndũ kũkethya Eastre, ngai nga ya ĩvinda ya mbevo ya Scandinavia ekĩĩte ngũa ngũũ.”—The Giant Book of Superstitions.
Maũndũ ala meekawa ĩvinda ya kuma kwa sua: Maũndũ asu makonanĩtwʼe na ũthaithi wa sua na “meekawa nĩ andũ nĩ kana mathokye kuma kwa sua, na ũtonyi wayo wa kũtuma syĩndũ ila imeete siendeea kwĩthĩwa thayũ.”—Celebrations—The Complete Book of American Holidays.
Ĩvuku The American Book of Days nĩyĩeleetye nesa vala Isita yaumie, yaĩtye: “Vaiĩ nzika kana ndĩni yaatĩĩie syĩthĩo na momanyĩsyo ma ũvũngũ ma tene na yamatwʼĩkĩthya ma Kĩklĩsto.”
Mbivilia nĩkanĩtye andũ ĩũlũ wa kũmũthaitha Ngai maatĩĩe syĩthĩo ila itamwendeeasya. (Maliko 7:6-8) Ĩandĩko ya 2 Akolintho 6:17 yaĩtye: ‘Ĩvathanei nao, eneena ũu Mwĩaĩi, na mũikakiite kĩndũ kĩvuku.’ Isita nĩ sikũkũ yumanĩte na ndĩni sya ũvũngũ, na ala meenda kũmwendeesya Ngai nĩmaĩlĩte kwĩvathana nayo.