Ũwʼo Ĩũlũ wa Asa, Mwana, na Veva Mũtheu

ANDŨ ala maĩkĩĩaa Ũtatũ mamanyĩasya kana ũngainĩ kwĩ atatũ, Asa, Mwana, na Veva Mũtheu. Asu atatũ matwʼĩkĩkaa nĩ meanene, nĩ ene vinya wʼonthe, na maiĩ mwambĩlĩĩlyo. Kwĩanana na ũmanyĩsyo wa Ũtatũ, Asa nĩ Ngai, Mwana nĩ Ngai, na Veva Mũtheu nĩ Ngai, ĩndĩ asu onthe no Ngai ũmwe.

Andũ aingĩ ala maĩkĩĩaa Ũtatũ nĩmetĩkĩlaa kana maitonya kũũelesya. Ĩndĩ, masũanĩaa Ũtatũ no ta ũmanyĩawʼa Mbivilianĩ. Nĩ ũndũ wa vata kũmanya kana ndeto “Ũtatũ” ndyonekaa Mbivilianĩ. Ĩndĩ ĩsũanĩo ya Ũtatũ nĩyonekaa Mbivilianĩ? Nĩ kana tũsũngĩe ĩkũlyo yĩu, eka tũsisye mũsoa ũla aĩkĩĩi ma Ũtatũ maasya nĩwʼo wonanasya kana Ngai nĩ Ũtatũ.

“NDETO YAĨ NGAI”

Ĩandĩko ya Yoana 1:1 yaasya: “Mwambĩlĩlyonĩ kwaĩ Ndeto, na ĩla Ndeto yaĩ vamwe na Ngai, na ĩla Ndeto yaĩ Ngai.” Kĩlungunĩ o kĩu, mũtũmwa Yoana nĩwonanĩtye kana “Ndeto” nĩ Yesũ. (Yoana 1:​14) Nũndũ Ndeto etĩtwe Ngai, andũ amwe maasya no nginya Mwana na Asa methĩwe ne o Ngai ũmwe.

Manya kana mbeenĩ, kĩlungu kĩu kya Mbivilia kyaandĩkĩtwe na Kĩkiliki. Ĩtina Kĩkiliki kĩu nĩkyesie kũalyũlwa na ithyomo ingĩ. Ĩndĩ aalyũli amwe mayaasya, “Ndeto yaĩ Ngai.” Nĩkĩ mataasya ũu? Kwĩanana na ũmanyi woo wa Kĩkiliki kĩla kyatũmĩiwe kũandĩka Mbivilia, aalyũli asu nĩmoonie kana mayaĩle kwasya “Ndeto yaĩ Ngai,” ĩndĩ nĩmaĩle kũalyũla ĩandĩko yĩu ũndũ ũngĩ. Mayalyũũlile ata? Ona ngelekanyʼo o mbũthũ vaa: “Logos (Ndeto) aĩ wa kĩngai.” (A New Translation of the Bible) “Ndeto aĩ ngai.” (The New Testament in an Improved Version) “Ndeto aĩ vamwe na Ngai na avwʼanene nake.” (The Translator’s New Testament) Kwĩanana na Mbivilia isu, Ndeto tiwe Ngai mwene.a Ĩndĩ nũndũ wa ũnene wake katĩ wa syũmbe sya Yeova, Ndeto nĩwĩtawa ‘ngai.’ Ndeto ‘ngai’ vaa ĩonanyʼa “mwene vinya.”

MANYA MAŨNDŨ MAINGANGĨ

Andũ aingĩ mayĩsĩ Kĩkiliki kĩla kyatũmĩiwe kũandĩka Mbivilia. Kwoou ũtonya kũmanya ata ũndũ mũtũmwa Yoana woonanasya? Kwa ngelekanyʼo, mwalimũ akaelesya amanyĩwʼa make ĩsomo ĩna na maielewa kwa nzĩa syĩ kĩvathũkanyʼo, nĩ kyaũ kĩtonya kũtetheesya amanyĩwʼa asu make kũelewa nesa? Nĩmatonya kũkũlya mwalimũ amaeleangye mũnango. Kwĩmanyĩsya maũndũ maingaingĩ no kũmatethye kũelewa ĩsomo yĩu nesa. O ta ũu, nĩ kana ũelewe ĩandĩko ya Yoana 1:1 ũndũ yonanasya, nũtonya kũsoma ĩvuku ya Ũvoo Mũseo ya Yoana ĩũlũ wa kĩanda kya Yesũ. Weemanyĩsya maũndũ maingaingĩ ĩũlũ wa ũvoo ũsu ũkaelewa nesa.

Kwa ngelekanyʼo, sũanĩa ũndũ Yoana ũandĩkĩte nthĩnĩ wa Yoana 1:18: “Na vai mũndũ waamwona Ngai [Mwene Vinya Wʼonthe] o na ĩndĩĩ.” Ĩndĩ andũ nĩmamwonie Yesũ, ũ Mwana, nũndũ Yoana easya: “Na ĩla Ndeto [Yesũ] yatwʼĩka mwĩĩ, na yatũa katĩ waitũ na ithyĩ twoona ũtheu mũtisu wake.” (Yoana 1:​14) Kwoou, Mwana aĩ atonya ata kwĩthĩwa nowe Ngai Mwene Vinya Wʼonthe? Yoana easya Ndeto aĩ “vamwe na Ngai.” Mũndũ atonya kwĩthĩwa vamwe na ũngĩ ata na ũyĩthĩa nowe mũndũ ũsu wĩ nake? O tondũ kũandĩkĩtwe nthĩnĩ wa Yoana 17:​3, Yesũ nĩwonanĩtye nesa kĩvathũkanyʼo katĩ wake na Asa wake wa ĩtunĩ. Amwĩtĩte Asa wake “Ngai ũla wa wʼo weka.” Na aiminũkĩlĩĩlya ĩvuku yake ya Ũvoo Mũseo, Yoana aisye atĩĩ kwa ũkuvĩ: “Ĩndĩ ii niandĩkĩtwe, nĩ kana mwĩtĩkĩle atĩ Yesũ nĩwe Klĩsto, Mwana wa Ngai.” (Yoana 20:31) Ona kana Yesũ etĩtwe Mwana wa Ngai, ĩndĩ ti Ngai. Maũndũ aa ma kwongeleela nthĩnĩ wa Ũvoo Mũseo wa ĩvuku ya Yoana meonanyʼa ũndũ twaĩle kũelewa ĩandĩko ya Yoana 1:⁠1. Yesũ ũla Ndeto, etawa ‘ngai’ nũndũ wa ũnene ũla ũnengetwe, ĩndĩ ndeanene na Ngai Mwene Vinya Wʼonthe.

KŨĨKĨĨTHYA MAŨNDŨ ASU

Sũanĩa ĩngĩ ĩla ngelekanyʼo ya mwalimũ na amanyĩwʼa make. Kwasũanĩa o na mwalimũ amaeleangya mũnango amwe me o na nzika. Amanyĩwʼa asu maĩlĩte kwĩka ata? Nĩmatonya kũkũlya mwalimũ ũngĩ amaelesye ĩũlũ wa ĩsomo yĩu. Mwalimũ ũsu ũngĩ amina kũĩkĩĩthya kana maelesyo ma mwalimũ ũla wa mbee nĩ ma wʼo, nzika sya amanyĩwʼa aingĩ nitonya kũthela. O ta ũu ethĩwa wĩ na nzika ĩũlũ wa ũndũ mũandĩki wa Mbivilia Yoana waasya ĩũlũ wa ũndũ Yesũ ũilenyʼe na Ngai Mwene Vinya Wʼonthe, nũtonya kũsoma ĩvuku yĩngĩ Mbivilianĩ ũkwate ũvoo mwingaingĩ. Kwa ngelekanyʼo, sũanĩa ĩũlũ wa ũndũ Mathayo waandĩkie. Ĩũlũ wa mũminũkĩlyo wa walanyʼo ũũ wa maũndũ, Yesũ nĩwaisye atĩĩ: “Ĩndĩ mũthenya ũsu na saa ũsu vai ũmwe wĩsĩ, o na alaĩka ma ĩtunĩ, o na Mwana, ĩndĩ no Asa weka.” (Mathayo 24:36) Ndeto ii syonanĩtye ata kana Yesũ tiwe Ngai Mwene Vinya Wʼonthe?

Yesũ aĩtye kana Asa nĩwĩsĩ maũndũ maingĩ kwĩ Mwana. Kethĩwa Yesũ aĩ o ũndũ ũmwe na Ngai Mwene Vinya Wʼonthe, ethĩwa eesĩ maũndũ onthe ala Asa wake wĩsĩ. Kwoou Mwana na Asa maitonya kwĩthĩwa meanene. Ĩndĩ angĩ no masye: ‘Yesũ aĩ na wũmbo wa mĩthemba ĩlĩ. Vaa aneenie ũu nũndũ ĩvinda yĩu aĩ mũndũ.’ Ĩndĩ ethĩwa ũu nĩwʼo vailyĩ, nata ĩndĩ ĩũlũ wa veva mũtheu? Ethĩwa veva no ũndũ ũmwe na Ngai Asa, nĩkĩ Yesũ ndaasya kana veva ũsu nĩwĩsĩ o ũndũ ũmwe na Asa?

O ũendee kwĩmanyĩsya Mbivilia, ũkoona maandĩko maingĩ Mbivilianĩ maeleetye ĩũlũ wa ĩsomo yĩu. Nĩmaeleetye wʼo ĩũlũ wa Asa, Mwana, na veva mũtheu.​—⁠Savuli 90:2; Meko ma Atũmwa 7:​55; Akolosai 1:​15.