Watchtower tɛ INTƐRNƐƐTƖ YƆƆ TAKAYƖSƖ ƉƖZƖYƐ
Watchtower
INTƐRNƐƐTƖ YƆƆ TAKAYƖSƖ ƉƖZƖYƐ
Kabɩyɛ
ŋ
  • ɛ
  • ɩ
  • ŋ
  • ñ
  • ɔ
  • ʋ
  • ɣ
  • BIBL
  • TAKAYƖSƖ
  • KEDIƔZISI
  • nwt Eklezɩyasɩtɩ 1:1-12:14
  • Eklezɩyasɩtɩ

Video nakʋyʋ fɛyɩ hɔɔlʋʋ kʋnɛ kɩ-taa.

Hayɩ, pɩcaɣ mabʋ video ɛlɛ nabʋyʋ tɩɖɔ camɩyɛ.

  • Eklezɩyasɩtɩ
  • Bibl—Ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ tɔm ɖɛzʋʋ
Bibl—Ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ tɔm ɖɛzʋʋ
Eklezɩyasɩtɩ

EKLEZƖYASƖTƖ

1 Kpeɣliyu,+ Daviid pɩyalʋ, weyi ɛkɛ wiyaʋ Yeruzalɛm yɔ+ ɛ-tɔm yɔ:

 2 «Pɩkɛ falaa kpem!» Kpeɣliyu tɔŋna,

«Ɛɛɛ, pɩkɛ falaa kpem! Pɩtɩŋa pɩkɛ falaa!»+

 3 Kɛzɛɣa ŋga ɛyʋ hikiɣ tʋma ɖoŋ ñɩna kpeekpe wena ɛlakɩ yɔ a-taa?

Tʋma wena ɛtɔkɩ kʋñɔŋ nɛ ɛlakɩ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ yɔ* a-taa?+

 4 Kpaɖʋʋ nakʋyʋ ɖɛɣ, nɛ kpaɖʋʋ lɛɛkʋ kɔŋ,

ɛlɛ tɛtʋ wɛɣ* ti-ɖeɖe tam.+

 5 Wɩsɩ lɩɣ,* nɛ wɩsɩ ɖʋʋ;

pʋwayɩ lɛ, sɩpɩsɩɣ lɛɛ lɛɛ sɩ-ɖɩlɩyɛ nɛ sɩɖaɣnɩɣ lɩʋ.+

 6 Helim ɖɛɣ hadɛ kiŋ nɛ pɩcɔʋ kpɛɛɛ nɛ pɩkpaɣ hayo kiŋ;

pɩcɔʋ nɛ pɩcɔʋ kaahɛzaɣ; helim wɛɣ cɔʋ yɔɔ mbʋ.

 7 Lemisi* kpeekpe kpeŋ teŋgu taa, ɛlɛ teŋgu eesuu.+

Ðenɖe lemisi lɩɣna nɛ sikpeŋ yɔ, peeɖe sɩpɩsɩɣ nɛ sɩɖaɣnɩɣ kpem.+

 8 Pɩtɩŋa pɩnɩɣ ɛyʋ;

halɩ nɔɔyʋ ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛyɔɔdɩ pɩtɩŋa pɩ-tɔm.

Ɛsɩyɛ ɛɛhakɩnɩ cɔnʋʋ;

nɛ nɩŋgbaŋʋʋ ɛɛhakɩnɩ welisuu.

 9 Mbʋ pɩɩwɛɛ yɔ, mbʋ kaɣnɩ wɛʋ,

nɛ mbʋ paalaba yɔ, mbʋ pakaɣ tasʋʋ labʋ;

pʋyʋ kɩfalʋ nɔɔyʋ fɛyɩ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ.*+

10 Ɛzɩ nabʋyʋ wɛɛ se ɛyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛyɔɔdɩ pɩ-tɔm se: «Na wonuu kʋnɛ, kɩkɛ kɩfalʋʋ» yaa we?

Kɩɩtɛm wɛʋ ɖooo lɔŋ;

kɩɩtɛm wɛʋ pʋcɔ nɛ pɩtalɩɣ ɖa-alɩwaatʋ.

11 Nɔɔyʋ ɛɛtɔzʋʋ caanaʋ taa mba yɔɔ;

nɛ nɔɔyʋ ɛɛkaɣ tɔzʋʋ ɖɔɖɔ mba pakaɣ kɔm pʋwayɩ yɔ pɔ-yɔɔ;

nɛ mba pakaɣ tasʋʋ kɔm pʋwayɩ yɔ, paba ɖɔɖɔ ɩɩkaɣ tɔzʋʋ pɔ-yɔɔ.+

12 Ma, kpeɣliyu, mɔntɔɔ kewiyitu Izrayɛɛlɩ yɔɔ Yeruzalɛm.+ 13 Mɛntɛm man-taa se mɛnkpɛlɩkɩɣ nɛ mantazɩ mbʋ mbʋ peɖiɣni labʋ tɛtʋ kpeekpe yɔɔ yɔ+ pɩ-taa nɛ lɔŋsɩnɖɛ,+ pʋ-tɔbʋʋ se kʋñɔŋ tʋma wena Ɛsɔ ɖʋ ɛyaa piya nɛ sɩwɛɛ a-labʋ yɔɔ yɔ.

14 Mana tʋma wena payɩ palakɩ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ yɔ,*

nɛ na, pɩtɩŋa payɩ mbʋ yɔ pɩkɛ falaa, pɩkɛ helim wayɩ seu.+

15 Mbʋ pikotaa yɔ, paapɩzɩɣ nɛ patʋʋzɩ-pʋ,

nɛ mbʋ pɩfɛyɩ yɔ, paapɩzɩɣ nɛ pakalɩ-pʋ.

16 Ðɩnɛ ɛlɛ mɔyɔɔdɩ ma-laŋɩyɛ taa se: «Na! Mañaɣ pana nɛ mɛwɛɛnɩ lɔŋsɩnɖɛ sɔsɔɖɛ nɛ pɩkɩlɩ mba payɩ pɛlɛyɩ-m wɛʋ Yeruzalɛm yɔ;+ nɛ ma-laŋɩyɛ hiɣ lɔŋsɩnɖɛ sɔsɔɖɛ nɛ sɩmtʋ sakɩyɛ.»+ 17 Mɛntɛm man-taa se mantɩlɩɣ lɔŋ, se mantɩlɩɣ kpanzɩyɩtʋ* nɛ mantɩlɩ kɩmɛlɛndʋ,+ ɛlɛ pɩtɩŋa mbʋ yɔ ɖɔɖɔ pɩkɛ helim wayɩ seu.

18 Mbʋ pʋyɔɔ yɔ lɔŋsɩnɖɛ sakɩyɛ kɔŋnɩ laŋwɛɛkɩyɛ sakɩyɛ,

mbʋ yebina nɛ weyi ɛsɔzʋʋ ɛ-sɩmtʋ yɔɔ yɔ, ɛsɔzʋʋ ɖɔɖɔ ɛ-wɩzasɩ yɔɔ.+

2 Ðɩnɛ ɛlɛ mɔyɔɔdɩ ma-laŋɩyɛ taa se: «Manɩɣ leleŋ nɛ mana kɩbandʋ ndʋ tɩlɩɣ pɩ-taa yɔ.» Ɛlɛ na, pʋbʋ ɖɔɖɔ pɩkɛ falaa.

 2 Mɔyɔɔdaa se: «Woŋa kɛ kpanzɩyɩtʋ!»

Nɛ mɔyɔɔdɩ leleŋ nɩʋ tɔm se: «Pɩwazɩɣ we?»

3 Mɛntɛm man-taa se mantɩlɩɣ kɩbam mbʋ pɩlɩɣ vɛɛ ñɔʋ taa yɔ;+ ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, mɔnɖɔkʋʋ mɔ-lɔŋsɩnɖɛ kpam; halɩ mɔñɔnɩ kɩmɛlɛndʋ se mana se kɩyakɩŋ pazɩ weyi ɛyaa cakɩ wezuu tɛtʋ yɔɔ yɔ ɩ-taa lɛ, ɛbɛ labʋ wɛ-wɛ weewee nɛ pɩkɩlɩ. 4 Malabɩ tʋma sɔsɔna.+ Mama man-tɩ ɖɩsɩ;+ manɖʋ viiñi hayɩm.+ 5 Manɖʋ man-tɩ kaɖasɩ sɔsɔsɩ nɛ cikpesi, nɛ mɔnsɔ sɩ-taa tɩŋ weyi payɩ ɩlʋlʋʋ pee yɔ ndɩ ndɩ. 6 Mama man-tɩ lɩŋgamɩŋ, se mamɩzɩnɩ lɩm tɩŋ cikpeŋ weyi ɩñɔʋ ma-laʋ tɛɛ yɔ. 7 Mɛwɛnɩ lɩmɖʋyaa abalɩñɩma nɛ halɩñɩma,+ nɛ mɛwɛɛnɩ ɖɔɖɔ lɩmɖʋyaa mba palʋlɩ-wɛ man-ɖɩɣa taa yɔ.* Mɛwɛnɩ ɖɔɖɔ kpɩna sakɩyɛ—naŋ, heŋ nɛ pʋŋ+—nɛ pɩkɩlɩ mba pɛlɛyɩ-m wɛʋ Yeruzalɛm yɔ pe-kpeekpe. 8 Menkpeɣli man-tɩ liidiye nɛ sika,+ awiya ñɩm nɛ ageeta ñɩm.*+ Menkpeɣli man-tɩ hendu teyaa abalɩñɩma nɛ halɩñɩma, pɩkpɛndɩnɩ mbʋ pɩhaɣ ɛyaa piya taa leleŋ sɔsɔŋ yɔ—halʋ, ɛɛɛ, halaa sakɩyɛ. 9 Piyeba nɛ manpɩsɩ sɔsɔ nɛ pɩkɩlɩ mba payɩ pɛlɛyɩ-m wɛʋ Yeruzalɛm yɔ.+ Nɛ ma nɛ mɔ-lɔŋsɩnɖɛ mbʋ.

10 Mbʋ payɩ me-liu kaawɛɛ yɔ,* mantɩpɛ man-tɩ pɩ-taa nabʋyʋ.+ Mantikizini ma-laŋɩyɛ leleŋ nɩʋ nabʋyʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ma-laŋɩyɛ kaawɛ taa leleŋ taa man-tʋma ɖoŋ ñɩna kpeekpe yɔɔ, nɛ pɩɩkɛnɩ-m kɩhɛyʋʋ* man-tʋma ɖoŋ ñɩna kpeekpe yɔɔ.+ 11 Ɛlɛ mamaɣzɩ tʋma wena payɩ me-nesi laba yɔ a-yɔɔ nɛ tʋma ɖoŋ ñɩna wena payɩ mankʋ man-tɩ nɛ mala yɔ+ a-yɔɔ lɛ, menɖiɣzina se pɩtɩŋa payɩ mbʋ yɔ pɩkɛ falaa, pɩkɛ helim wayɩ seu;+ nabʋyʋ fɛyɩ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ* se pɩwɛnɩ wazaɣ.*+

12 Pʋwayɩ lɛ, manpɩsɩnɩ lɔŋsɩnɖɛ, kpaanzɩyɩtʋ nɛ kɩmɛlɛndʋ yɔɔ.+ (Mbʋ pʋyɔɔ yɔ wiyaʋ wayɩ lɛ, ɛyʋ weyi ɛkaɣ kɔm yɔ, ɛbɛ ɛpɩzɩɣ nɛ ɛla? Mbʋ pɛtɛm labʋ yɔ pi-ɖeke ɛpɩzɩɣ nɛ ɛtasɩ labʋ.) 13 Nɛ menɖiɣzina se lɔŋsɩnɖɛ wɛ wazaɣ nɛ pɩkɩlɩ kɩmɛlɛndʋ,+ ɖɔɖɔ ɛzɩ ñalɩmɩyɛ wɛʋ wazaɣ nɛ pɩkɩlɩ cɩkpɛndʋʋ yɔ.

14 Lɔŋsɩnɖʋ ɛsa wɛ ɛ-ñʋʋ taa;*+ ɛlɛ kɩmɛlɛŋ ɖɔŋ cɩkpɛndʋʋ taa.+ Mɔnkɔm nɛ menɖiɣzina ɖɔɖɔ se pʋyʋ kʋɖʋm pɩtɛŋnɩ pa-tɩŋa.+ 15 Ðɩnɛ ɛlɛ mɔyɔɔdɩ ma-laŋɩyɛ taa se: «Mbʋ pɩtalɩɣ kɩmɛlɛŋ yɔ, mbʋ kaɣnɩ-m talʋʋ ɖɔɖɔ.»+ Ye mbʋ, mɛnɖɛlɛsɩ lɔŋ sɩm mbʋ lɛ, pɩwazɩ-m we? Pʋyɔɔ mɔyɔɔdɩ ma-laŋɩyɛ taa se: «Pʋbʋ ɖɔɖɔ pɩkɛ falaa.» 16 Mbʋ pʋyɔɔ yɔ paakaɣ tɔzʋʋ lɔŋsɩnɖʋ yɔɔ tam, nɛ mbʋ ɖɔɖɔ paakaɣ tɔzʋʋ kɩmɛlɛŋ yɔɔ tam.+ Kɩyakɩŋ weyi ɩwɛnɩ ɛsɩndaa yɔ ɩ-taa, pakaɣ pa-tɩŋa pɔ-yɔɔ sɔʋ. Nɛ ɛzɩma lɔŋsɩnɖʋ kaɣ sɩbʋ? Ɛkaɣ sɩbʋ ɛzɩ kɩmɛlɛŋ yɔ.+

17 Pʋyɔɔ manpaɖɩ wezuu,+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ mbʋ payɩ palakɩ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ yɔ,* pɩwɛ-m ɛzɩ pɩkɛ kʋñɔŋ yem yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɩtɩŋa payɩ mbʋ yɔ pɩkɛ falaa,+ pɩkɛ helim wayɩ seu.+ 18 Mɔnkɔm nɛ manpaɖɩ mbʋ payɩ malabɩ tʋma ɖoŋ ñɩna siŋŋ nɛ mehiɣ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ yɔ,+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ma-wayɩ lɛ, weyi ɛkaɣ kɔm yɔ, pɩkaɣ pɔzʋʋ se meyebini-i pʋ.+ 19 Nɛ nɔɔyʋ ɛɛsɩŋ se lɔŋsɩnɖʋ yaa kɩmɛlɛŋ ɛkaɣ kɛʋ.+ Paa mbʋ yɔ, ɛkaɣ wɛnʋʋ ɖoŋ mbʋ payɩ pɩ-yɔɔ mañaɣ pana siŋŋ nɛ mbʋ payɩ malabɩnɩ tʋmɩyɛ lɔŋsɩnɖɛ nɛ mehiɣ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ yɔ* pɩ-yɔɔ. Pʋbʋ ɖɔɖɔ pɩkɛ falaa. 20 Pʋyɔɔ ma-laŋɩyɛ lesi lidaʋ tʋma ɖoŋ ñɩna wena payɩ mankʋ man-tɩ nɛ mala tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ yɔ* a-yɔɔ. 21 Mbʋ pʋyɔɔ yɔ lɔŋsɩnɖɛ, sɩmtʋ nɛ lɛɣtʋ pɩzɩɣ nɛ piɖiyi ɛyʋ nɛ ɛla tʋmɩyɛ ɖoŋ ñɩnɖɛ, ɛlɛ pɩkaɣ pɔzʋʋ se ɛcɛlɩ pɩtɩŋa* ɛyʋ weyi ɛtɩñaɣ pana pɩ-yɔɔ yɔ.+ Pʋbʋ ɖɔɖɔ pɩkɛ falaa nɛ asɛyʋʋ sɔsɔʋ.

22 Tʋma ɖoŋ ñɩna wena payɩ ɛyʋ lakɩ yɔ, nɛ kaɖʋwa ŋga kotuyuu-i* nɛ ɛlakɩ tʋma ɖoŋ ñɩna tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ yɔ,* kɛzɛɣa ŋga ɖeyi ɖeyi ehikiɣ pɩ-taa?+ 23 Mbʋ pʋyɔɔ yɔ e-wezuu caɣʋ kɩyakɩŋ kpeekpe taa, ɛ-tʋmɩyɛ kɔŋnɩ wɩzasɩ nɛ laŋwɛɛkɩyɛ;+ nɛ halɩ ɖoo taa maɣmaɣ, ɛ-laŋɩyɛ ɛɛhɛzɩɣ.+ Pʋbʋ ɖɔɖɔ pɩkɛ falaa.

24 Nabʋyʋ fɛyɩ ɛyʋ weewee nɛ pɩkɩlɩ se ɛtɔɔ nɛ ɛñɔɔ nɛ ɛnɩɩ leleŋ* ɛ-tʋmɩyɛ ɖoŋ ñɩnɖɛ labʋ taa.+ Menɖiɣzinaa se pʋbʋ ɖɔɖɔ Ɛsɔ toovenim tʋ nesi taa pɩlɩnaa,+ 25 mbʋ pʋyɔɔ yɔ atɔkɩ nɛ ɛñɔʋ camɩyɛ nɛ pɩkɩlɩɣ-m?+

26 Ɛsɔ toovenim tʋ haɣ ɛyʋ weyi ɛ-tɔm kɛdɩnɩ-ɩ yɔ lɔŋsɩnɖɛ, sɩmtʋ nɛ taa leleŋ;+ ɛlɛ kɩwɛɛkɩm laɖʋ ɛlɛ lɛ, ɛɖʋʋ-ɩ tʋmɩyɛ se ekpeɣli ñɩm nɛ ɛkaa-pʋ huwa nɛ ɛcɛlɩ ɛyʋ weyi ɛ-tɔm kɛdɩnɩ Ɛsɔ toovenim tʋ yɔ.+ Pʋbʋ ɖɔɖɔ pɩkɛ falaa, pɩkɛ helim wayɩ seu.

3 Paa mbʋ lɛ, pɩ nɛ pɩ-alɩwaatʋ,

tʋma wena payɩ palakɩ tɛtʋ kpeekpe yɔɔ yɔ, paa nɖɩ lɛ ɖɩ nɛ ɖɩ-alɩwaatʋ:

 2 Lʋlʋʋ alɩwaatʋ wɛɛ, nɛ sɩm alɩwaatʋ wɛɛ;

sɔʋ alɩwaatʋ wɛɛ, nɛ mbʋ pɔsɔwa yɔ pɩ-kpɛzʋʋ alɩwaatʋ wɛɛ;

 3 kʋʋ alɩwaatʋ wɛɛ, nɛ waʋ alɩwaatʋ wɛɛ;

yɔkʋʋ alɩwaatʋ wɛɛ, nɛ maʋ alɩwaatʋ wɛɛ;

 4 wiu alɩwaatʋ wɛɛ, nɛ woŋuu alɩwaatʋ wɛɛ;

peenduu alɩwaatʋ wɛɛ, nɛ paʋ* alɩwaatʋ wɛɛ;

 5 pɛɛ lɔʋ alɩwaatʋ wɛɛ, nɛ pɛɛ kpeɣluu alɩwaatʋ wɛɛ;

alɩwaatʋ wɛɛ se ɛyʋ ekpi lɛlʋ atuuu, nɛ alɩwaatʋ wɛɛ se ɛyʋ ɛkpa ɛ-tɩ nɛ etaakpi lɛlʋ atuuu;

 6 ñɩnʋʋ alɩwaatʋ wɛɛ, nɛ alɩwaatʋ wɛɛ se petisi se nabʋyʋ leba;

ɖɔkʋʋ alɩwaatʋ wɛɛ, nɛ lɔʋ alɩwaatʋ wɛɛ;

 7 cɩyʋʋ alɩwaatʋ wɛɛ,+ nɛ ñɛyʋʋ alɩwaatʋ wɛɛ;

tamɩyɛ sum alɩwaatʋ wɛɛ,+ nɛ yɔɔdʋʋ alɩwaatʋ wɛɛ;+

 8 sɔɔlɩm alɩwaatʋ wɛɛ, nɛ paɖɩyɛ alɩwaatʋ wɛɛ;+

you alɩwaatʋ wɛɛ, nɛ laŋhɛzɩyɛ alɩwaatʋ wɛɛ.

9 Kɛzɛɣa ŋga tʋmlaɖʋ hikiɣ pana wena payɩ ɛñakɩ yɔ a-taa?+ 10 Mana tʋmɩyɛ nɖɩ Ɛsɔ ɖʋ ɛyaa piya se sɩwɛɛ ɖɩ-labʋ yɔɔ yɔ. 11 Ɛlabɩ paa mbʋ lɛ pɩ-alɩwaatʋ yɔɔ nɛ pɩwɛɛ kajʋka.*+ Halɩ ɛɖʋ tamtam wɛʋ ɛyaa laŋa taa; paa mbʋ yɔ, tʋmɩyɛ nɖɩ Ɛsɔ toovenim tʋ laba yɔ, ɛyaa ɩɩkaɣ-ɖɩ tɩlʋʋ kpaɣnɩ ɖɩbazɩyɛ nɛ piwolo ɖɩdɛnɖɛ kpa.

12 Mɔnkɔ tɔm ñʋʋ se nabʋyʋ fɛyɩ-wɛ weewee nɛ pɩkɩlɩ se panɩɩ leleŋ nɛ pala kɩbandʋ pe-wezuu caɣʋ taa;+ 13 pɩtasɩ lɛ, pɩwɛɛ se paa weyi ɛtɔɔ nɛ ɛñɔɔ nɛ ɛnɩɩ leleŋ tʋma ɖoŋ ñɩna wena payɩ ɛlakɩ yɔ a-taa. Pɩkɛnɩ Ɛsɔ kʋjɔʋ.+

14 Mɔnkɔm nɛ menɖiɣzina se mbʋ payɩ Ɛsɔ Toovenim tʋ lakɩ yɔ, pɩkaɣ wɛʋ tam. Nabʋyʋ fɛyɩ se pɔsɔzʋʋ pɩ-yɔɔ, nɛ nabʋyʋ fɛyɩ se palɩzɩɣ pɩ-yɔɔ. Ɛsɔ toovenim tʋ labɩ mbʋ se pɩsa nɛ ɛyaa se-i sɔɔndʋ.+

15 Mbʋ pɩlakɩ yɔ, pɩɩtɛm labʋ; nɛ mbʋ pɩkaɣ kɔm yɔ, pɩɩtɛm wɛʋ;+ ɛlɛ Ɛsɔ toovenim tʋ ñɩnɩɣ mbʋ ɛyaa seɣaɣ pɩ-wayɩ yɔ.*

16 Mana pʋnɛ ɖɔɖɔ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ:* Tɔm hʋʋ siɣsiɣ ñɩmbʋ lone taa lɛ, kañatʋ lakasɩ wɛna; nɛ siɣsiɣ wɛtʋ lone taa lɛ, kañatʋ lakasɩ wɛna.+ 17 Ðɩnɛ ɛlɛ mɔyɔɔdɩ ma-laŋɩyɛ taa se: «Ɛsɔ toovenim tʋ kaɣ tɔm hʋnʋʋ ɛyʋ siɣsiɣ tʋ nɛ kañatʋ tʋ pa-naalɛ;+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ paa tʋmɩyɛ nɖɩ, nɛ paa lakasɩ nzɩ lɛ, sɩ nɛ sɩ-alɩwaatʋ.»

18 Mantasɩ yɔɔdʋʋ ma-laŋɩyɛ taa ɛyaa piya yɔɔ se Ɛsɔ toovenim tʋ kaɣ-wɛ takʋʋ nɛ ɛwɩlɩ-wɛ se pɛwɛ ɛzɩ kpɩna yɔ, 19 mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛyaa wezuu wɛnɩ tɩnaɣ, nɛ kpɩna wezuu wɛnɩ tɩnaɣ; pʋyʋ kʋɖʋm pɩtɛŋnɩ ɛyaa nɛ kpɩna.+ Ɛzɩ kpɩna sɩkʋʋ yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ ɛyaa sɩkɩ; pa-tɩŋa pɛwɛnɩ fezuu kʋɖʋmʋʋ.+ Pʋyɔɔ lɛ ɛyʋ tɩkɩlɩ kpɩna, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɩtɩŋa pɩkɛ falaa. 20 Pa-tɩŋa powoki ɖoli kʋɖʋm.+ Mʋzʋʋ taa pa-tɩŋa palɩnaa+ nɛ mʋzʋʋ pa-tɩŋa pakaɣ ɖaɣnʋʋ pɩsʋʋ.+ 21 Ɛzɩ ɛyʋ fezuu kpaɣ hayo nɛ kpɩnɛ fezuu ñetiki tɛtɛɛ?+ Asɩma ɖeyi ɖeyi? 22 Nɛ mana se nabʋyʋ fɛyɩ ɛyʋ weewee nɛ pɩkɩlɩ se ɛnɩɩ leleŋ ɛ-tʋmɩyɛ labʋ taa,+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛ-kɩhɛyʋʋ* lɛ; mbʋ pʋyɔɔ yɔ apɩzɩɣ nɛ ɛha-ɩ waɖɛ se ɛna mbʋ pɩkaɣ labʋ ɛ-sɩm wayɩ yɔ?+

4 Mantasɩ kɛzʋʋ mɛ-ɛsa nɛ nazɩm lakasɩ nzɩ payɩ palakɩ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ* yɔ sɩ-yɔɔ. Nɛ mana mba panazɩ-wɛ yɔ pɛ-ɛsɩtɛɣlɩm, nɛ nɔɔyʋ taawɛɛ se ɛhɛzɩ pa-laŋa.+ Nɛ pa-nazɩyaa kaawɛnɩ ɖoŋ, nɛ nɔɔyʋ taawɛɛ se ɛhɛzɩ pa-laŋa. 2 Peeɖe mansam sɩɖaa mba pɛtɛm sɩbʋ yɔ nɛ meyele ɛsadɩnaa mba pɛkpɛndɩ pɛwɛ wezuu yɔ.+ 3 Nɛ weyi patɩlʋlɩtɩ-ɩ nɛ ɛtɩna tɛtɛ lakasɩ nzɩ peɖiɣni-sɩ labʋ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ* yɔ,+ ɛwɛ weewee nɛ pɩkɩlɩ sɩɖaa nɛ ɛsadɩnaa.+

4 Nɛ mana ɛzɩma lʋbɩyɛ nɖɩ ɖɩwɛ ɛyaa hɛkʋ taa yɔ ɖituyuu-wɛ nɛ pañakɩ pana kpem* nɛ palakɩ ɖɔɖɔ tʋmɩyɛ nɛ lɛɣtʋ kamaɣ fɛyɩ yɔ;+ pʋbʋ ɖɔɖɔ pɩkɛ falaa, pɩkɛ helim wayɩ seu.

5 Kɩmɛlɛŋ kpɛkɩɣ ki-nesi nɛ kɩtɛŋ ɖanzɩ.*+

6 Hɛzʋʋ nikpiɖe kʋɖʋmɖɩyɛ wɛ weewee nɛ pɩkɩlɩ tʋmɩyɛ ɖoŋ ñɩnɖɛ nikpila naalɛ nɛ helim wayɩ seu.+

7 Mantasɩ kɛzʋʋ mɛ-ɛsa nɛ mbʋ pɩkɛ falaa tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ yɔ pɩ-taa lɛɛbʋ yɔɔ: 8 Abalʋ nɔɔyʋ wɛ e-ɖeke kpaɣlaaa, ɛfɛyɩnɩ taabalʋ; ɛfɛyɩnɩ pɩɣa, ɛfɛyɩnɩ ɖɔɖɔ ɖalʋ yaa neu, ɛlɛ ɛlakɩ tʋmɩyɛ ɖoŋ ñɩnɖɛ kaahɛzaɣ. Ɛ-ɛsa ɩɩhakɩ ñɩm wiɖiyi kaaʋ.+ Ɛlɛ ɛzɩ ɛpɔzʋʋ ɛ-tɩ se: «A-yɔɔ malakɩ tʋmɩyɛ ɖoŋ ñɩnɖɛ ɛzʋnɔ nɛ mɛnpɛŋ man-tɩ* wondu kɩbandʋ?»+ Pʋbʋ ɖɔɖɔ pɩkɛ falaa nɛ kʋñɔŋ tʋmɩyɛ.+

9 Ɛyaa naalɛ wɛ weewee nɛ pɩkɩlɩ ɛyʋ kʋɖʋm,+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɛwɛnɩ kɩhɛyʋʋ kɩbaŋʋ* pa-tʋmɩyɛ ɖoŋ ñɩnɖɛ yɔɔ. 10 Mbʋ pʋyɔɔ yɔ ye pa-taa kʋɖʋm ɛtɔlaa yɔ, lɛlʋ pɩzɩɣ nɛ ɛsɩnɩ-ɩ nɛ ɛkʋyɩ. Ɛlɛ ɛbɛ pɩkaɣ tɛmnʋʋ ɛyʋ weyi ɛtɔlʋʋ nɛ nɔɔyʋ fɛyɩ se ɛsɩnɩ-ɩ nɛ ɛkʋyɩ yɔ?

11 Pɩtasɩ lɛ, ye ɛyaa naalɛ ɩhɩnɩ ɖama cɔlɔ yɔ, pɩkaɣ-wɛ soŋuu; ɛlɛ ɛzɩma ɛyʋ kʋɖʋm pɩzɩɣ ɛla nɛ pisoŋi-i? 12 Ye ɛyʋ ɛwɛ e-ɖeke yɔ nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛwabɩ-ɩ, ɛlɛ ye pɛkpɛndɩ naalɛ yɔ papɩzɩɣ nɛ pakaɖɩnɩ-ɩ. Nɛ nimiye nɖɩ palʋ-ɖɩ nɛ nimasɩ 3 yɔ, paapɩzɩɣ nɛ pɛcɛbɩ-ɖɩ kɛlɛʋ.*

13 Pɩɣa ŋga kɛkɛ kʋñɔndʋ ɛlɛ kɛwɛnɩ lɔŋsɩnɖɛ yɔ, kɛwɛ weewee nɛ pɩkɩlɩ wiyaʋ weyi ɛkpadɩyaa ɛlɛ ɛkɛ kɩmɛlɛŋ+ nɛ ɛɛtasɩɣ mʋʋ lɔŋ tasʋʋ yɔ.+ 14 Mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛlɩnɩ* salaka taa nɛ ɛpɩsɩ wiyaʋ,+ paa paalʋlɩ-ɩ kʋñɔndʋ ɛlɛ kewiyitu tɛɛ yɔ.+ 15 Mamaɣzɩ ɛsadɩnaa mba payɩ poyotuu tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ* yɔ pɔ-yɔɔ, mamaɣzɩ ɖɔɖɔ ɛzɩma pɩɖɔŋnɩ evebu weyi ɛmʋ wiyaʋ lone yɔ pɩ-yɔɔ. 16 Mba payɩ patɩnɩɣ ɛ-yɔɔ yɔ, paa pɛfɛyɩ kalʋʋ yɔ, ɛ-wayɩ lɛ, mba pakaɣ kɔm yɔ pa-taa ɩɩkaɣ-ɩ labɩnʋʋ leleŋ.+ Pʋbʋ ɖɔɖɔ pɩkɛ falaa, pɩkɛ helim wayɩ seu.

5 Alɩwaatʋ ndʋ payɩ ŋwoki Ɛsɔ toovenim tʋ ɖɩɣa taa yɔ, cɔnɩ ñɔ-ɖɔnɛ yɔɔ;+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɩwɛ weewee se ŋwolo nɛ ŋwelisi+ nɛ pɩkɩlɩ se ŋwolo nɛ ŋlaa kɩlaʋ ɛzɩ kɩmɛlɛmɩŋ lakʋʋ yɔ,+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɩɩsɩŋ se mbʋ ɩlakɩ yɔ pɩfɛyɩ ɖeu.

2 Taakpedesini ñɔ-nɔɔ kuluu, nɛ taayele ɖɔɖɔ nɛ ña-laŋɩyɛ kpedesi nɛ ɖɩyɔɔdɩ Ɛsɔ toovenim tʋ ɛsɩndaa,+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ Ɛsɔ toovenim tʋ wɛ ɛsɔdaa ɛlɛ ña ñɛwɛ tɛtʋ yɔɔ. Pʋyɔɔ pɩfɛyɩ se ŋkɩlɩ yɔɔdʋʋ.+ 3 Wondu* sakɩyɛ yɔɔ nɩɣzʋʋ yekina nɛ ɛyʋ ɖozuu,+ nɛ tɔm sakɩyɛ yɔɔdʋʋ yeki nɛ kɩmɛlɛŋ pɩsɩɣ kɔkɔɖɛ yaɖʋ.+ 4 Ye ŋɖuu ɖuutu natʋyʋ Ɛsɔ yɔ, taapɩsɩnɩ wayɩ nɛ tɩ-yɔɔ ɖɔm,+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛ-taa ɛɛlakɩ leleŋ nɛ kɩmɛlɛmɩŋ kaaʋ.+ Ðuutu ndʋ ŋɖuwaa yɔ, ɖɔ tɩ-yɔɔ.+ 5 Pɩwɛ weewee se ŋtaaɖuu ɖuutu nɛ pɩkɩlɩ se ŋɖuu ɖuutu ɛlɛ ŋŋɖɔŋ tɩ-yɔɔ.+ 6 Taayele nɛ ñɔ-nɔɔ tuyi-ŋ nɛ ŋla* kɩdɛkɛdɩm,+ nɛ taayɔɔdɩ tiyiyu ɛsɩndaa se picoɖi-ŋ kicoɖuu.+ Ɛbɛ yɔɔ ŋyeki se ñɔ-yɔɔdaɣ ɛɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ Ɛsɔ toovenim tʋ nɛ ɛɖɩzɩ ñe-nesi tɛɛ tʋmɩyɛ?+ 7 Ɛzɩ wondu sakɩyɛ yɔɔ nɩɣzʋʋ yekuu nɛ ɛyʋ ɖozuu yɔ,+ mbʋ ɖɔɖɔ tɔm sakɩyɛ yɔɔdʋʋ eewokini ɖoli. Ɛlɛ se sɔɔndʋ Ɛsɔ toovenim tʋ.+

8 Ye ŋnaɣ kaɖɩka sɔsɔɔ nakɛyɛ ñe-egeetiye taa, keɖiɣni nazʋʋ kʋñɔndʋ nɛ kaahʋʋ tɔm siɣsiɣ nɛ kapɩsɩɣ siɣsiɣ tɔm tuluŋa yɔ, pɩtaaɖɩɣzɩ-ŋ.+ Mbʋ pʋyɔɔ yɔ weyi ɛkɩlɩ kaɖɩka ŋga yɔ, eɖiɣni-kɛ naʋ; nɛ pa-ñʋʋ yɔɔ lɛ, lalaa wɛɛ ɖɔɖɔ.

9 Pɩtasɩ lɛ, pa-tɩŋa patayɩɣ ɖama mbʋ tɛtʋ lʋlʋʋ yɔ; halɩ wiyaʋ maɣmaɣ tɔkɩ mbʋ hayɩm lʋlʋʋ yɔ.+

10 Weyi ɛsɔɔlɩ liidiye yɔ ɛɛhakɩ liidiye kaaʋ; nɛ weyi ɛsɔɔlɩ ñɩm yɔ, ɛɛhakɩ kɛzɛɣa kaaʋ.+ Pʋbʋ ɖɔɖɔ pɩkɛ falaa.+

11 Wondu kɩbandʋ hukuu lɛ, tɩ-tɔɔyaa hukuu ɖɔɖɔ.+ Nɛ kɛzɛɣa ŋga weyi ɛtɩnɩ-tʋ yɔ ɛwɛna nɛ pɩtasɩna se ɛcɔnɩ-tʋ nɛ ɛ-ɛsa?+

12 Paa lɩmɖʋyʋ ɛtɔɔ pazɩ yaa sakɩyɛ yɔ, e-ɖom wɛ leleŋ; ɛlɛ ñɩm tʋ wondu sakɩyɛ ɩɩhaɣ-ɩ nʋmɔʋ se eɖoo.

13 Mana asɛyʋʋ sɔsɔʋ nakʋyʋ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ:* Ñɩm mbʋ nɔɔyʋ kpeɣli ɛ-tɩ nɛ pɩkɔnɩ-ɩ asɛyʋʋ yɔ. 14 Elesi ɛ-ñɩm mbʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛ-kaɖʋwa* tɩɖɔmnɩ-ɩ camɩyɛ; nɛ ɛkɔm nɛ ɛwɛɛnɩ abalɩbɩɣa lɛ, nabʋyʋ taatasɩ kazʋʋ e-nesi taa.+

15 Ɛzɩ ɛyʋ lɩnʋʋ e-ɖoo lotu taa ndaakpeɖe yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ ɖeyi ɖeyi ɛkaɣ ɖɛʋ ɛzɩ ɛɛkɔm yɔ.+ Nɛ mbʋ payɩ ɛlabɩ tʋmɩyɛ ɖoŋ ñɩnɖɛ nɛ ehiɣ yɔ, ɛɛkaɣ pɩzʋʋ nɛ ɛkpɛndɩnɩ pɩ-taa nabʋyʋ.+

16 Pʋnɛ ɖɔɖɔ pɩkɛ asɛyʋʋ sɔsɔʋ: Ɛzɩ ɛɛkɔm yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ ɛkaɣ ɖɛʋ; nɛ weyi ɛlakɩ tʋmɩyɛ nɛ e-ɖoŋ kaahɛzaɣ falaa yɔ, kɛzɛɣa ŋga ɛwɛna?+ 17 Pɩtasɩ lɛ, ɛtɔkɩ tɔɔnaɣ cɩkpɛndʋʋ taa paa evemiye nɖɩ; nɛ ɛwɛ laŋwɛɛkɩyɛ sɔsɔɖɛ taa, kʋdɔŋ taa nɛ pana taa.+

18 Mbʋ manawa se pɩwɛ ɖeu nɛ pɩmʋnaa yɔ mbʋ yɔ: Avema pazɩ wena Ɛsɔ toovenim tʋ ha ɛyʋ se ɛcaɣ wezuu yɔ a-taa lɛ, pɩwɛɛ se ɛtɔɔ nɛ ɛñɔɔ nɛ ɛnɩɩ leleŋ tʋma ɖoŋ ñɩna+ wena payɩ ɛtɔkɩ kʋñɔŋ nɛ ɛlakɩ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ* yɔ a-yɔɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ mbʋ kɛnɩ ɛ-kɩhɛyʋʋ.*+ 19 Pɩtasɩ lɛ, alɩwaatʋ ndʋ Ɛsɔ toovenim tʋ haɣ ɛyʋ ñɩm nɛ tomnaɣ yɔɔ wondu,+ nɛ ɛha-ɩ ɖɔɖɔ waɖɛ se ɛnɩɩ ti-leleŋ yɔ, pɩwɛɛ se ɛmʋ ɛ-kɩhɛyʋʋ* nɛ ɛnɩɩ leleŋ ɛ-tʋmɩyɛ ɖoŋ ñɩnɖɛ taa. Pɩkɛnɩ Ɛsɔ kʋjɔʋ.+ 20 Mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛwɩɣnɩ tɩlʋʋ* se e-wezuu caɣʋ avema ɖiɣni ɖɛʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ Ɛsɔ toovenim tʋ yeki nɛ ɛ-ɛsɩyɛ sɛɛnɩ ɛ-laŋɩyɛ taa leleŋ nɩʋ.+

6 Mantasɩ naʋ asɛyʋʋ lɛɛkʋ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ,* nɛ kɩlakɩ ɛyaa hɛkʋ taa ɖoŋ ɖoŋ: 2 Ɛsɔ toovenim tʋ haɣ ɛyʋ ñɩm, tomnaɣ yɔɔ wondu nɛ samtʋ se ɛtaatɛɖɩ mbʋ e-liu wɛɛ yɔ pɩ-taa nabʋyʋ;* ɛlɛ Ɛsɔ toovenim tʋ ɛɛhaɣ-ɩ waɖɛ se ɛnɩɩ pɩtɩŋa mbʋ yɔ pi-leleŋ, ŋgʋ ɛgɔm ñapɩzɩɣ nɛ ɛnɩɩ pi-leleŋ. Pɩkɛ falaa nɛ kʋñɔŋ sɔsɔʋ. 3 Ye abalʋ ɛwɛnɩ piya 100 nɛ ɛcaɣ wezuu pɩnzɩ sakɩyɛ nɛ ɛkpadɩyɩ, ɛlɛ ɛtɩnɩɩ* wondu kɩbandʋ ndʋ ɛwɛna yɔ ti-leleŋ pʋcɔ nɛ etii pɩlaʋ taa yɔ,* mɔntɔŋ se pɩɣa ŋga kasɩba pʋcɔ nɛ palʋlʋʋ-kɛ yɔ kɛwɛ weewee nɛ pɩkɩlɩ-ɩ.+ 4 Mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɩɣa ŋga kɔkɔm falaa, nɛ kɛɖɛɛ cɩkpɛndʋʋ taa, pohuuzi ka-hɩɖɛ yɔɔ cɩkpɛndʋʋ taa. 5 Paa katɩna wɩsɩ wiɖiyi nɛ kana, nɛ katɩtɩlɩ nabʋyʋ yɔ, kɛwɛ weewee* nɛ pɩkɩlɩ abalʋ ɛnʋ.+ 6 Ye ɛyʋ ɛcaɣ wezuu pɩnzɩ 2 000 ɛlɛ ɛtɩnɩɩ leleŋ nɩɩyɩ yɔ, kɛzɛɣa ŋga ɛwɛna? Pa-tɩŋa paawoki ɖoli kʋɖʋm yaa we?+

7 Tʋmɩyɛ ɖoŋ ñɩnɖɛ nɖɩ payɩ ɛyʋ lakɩ yɔ, e-lotu yɔɔ yɔɔ ɛlakɩ-ɖɩ;+ ɛlɛ ɛɛhakɩ* wiɖiyi kaaʋ. 8 Mbʋ pʋyɔɔ yɔ lɔŋsɩnɖʋ wɛnɩ we nɛ pɩkpaɖɩ kɩmɛlɛŋ?+ Nɛ kʋñɔndʋ tɩlʋʋ ɛzɩma ɛla nɛ ehiɣ mbʋ pɩpɔzʋʋ-ɩ nɛ ɛcaɣ wezuu yɔ* pɩwazɩɣ-ɩ we? 9 Pɩwɛ weewee se ɛyʋ ɛnɩɩ leleŋ mbʋ ɛ-ɛsa naɣ yɔ pɩ-yɔɔ nɛ pɩkɩlɩ se eyotuu nɛ ɛɖʋʋ mbʋ e-liu wɛɛ yɔ pɩ-wayɩ.* Pʋbʋ ɖɔɖɔ pɩkɛ falaa, pɩkɛ helim wayɩ seu.

10 Mbʋ payɩ pɩwɛɛ yɔ, paatɛm-pʋ hɩɖɛ haʋ, nɛ pasɩm mbʋ ɛyʋ kɛnaa yɔ; nɛ ɛyʋ ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛlʋbɩnɩ weyi ɛkpaɖɩ-ɩ ɖoŋ yɔ.* 11 Tɔm* ɛɖɔ sakɩyɛ yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ tɩɩwɛɣnɩ wazaɣ nakɛyɛ; nɛ kɛzɛɣa ŋga tɩkɔŋnɩ ɛyʋ? 12 Asɩm mbʋ pɩwɛ weewee se ɛyʋ ɛla e-wezuu caɣʋ kɩyakɩŋ pazɩ weyi ɩkɛ falaa nɛ ɩɖɛɣ ɛzɩ kuzotuu yɔ+ ɩ-taa yɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ apɩzɩɣ nɛ eheyi ɛyʋ mbʋ pɩkaɣ labʋ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ* ɛ-sɩm wayɩ yɔ?

7 Hɩɖɛ kɩbanɖɛ* wɛnʋʋ wɛ weewee nɛ pɩkɩlɩ num mbʋ pɩwɛ ɖeu yɔ,+ nɛ sɩm kɩyakʋ wɛ ɖeu nɛ pɩkɩlɩ lʋlʋʋ kɩyakʋ. 2 Kʋñɔwiye ɖɩɣa* taa wobu wɛ ɖeu nɛ pɩkɩlɩ kazandʋ ɖɩɣa taa wobu,+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ paa ɛyʋ weyi lɛ e-wezuu caɣʋ ɖɩdɛnɖɛ lɛ; nɛ pɩwɛɛ se ɛsadɩnaa ɩɖɔkɩ tɔm ndʋ pa-laŋa taa. 3 Kʋñɔŋ wɛ weewee nɛ pɩkɩlɩ woŋa,+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ye ɛyʋ ɛsɩndaa ɛcaɣ pʋtɔdɩyɛ yɔ, pɩlakɩ ɛ-laŋɩyɛ ɖeu nɛ pɩkɩlɩ.+ 4 Lɔŋsɩnɖʋ laŋɩyɛ wɛ kʋñɔwiye ɖɩɣa taa, ɛlɛ kɩmɛlɛŋ laŋɩyɛ wɛ amɛya* ɖɩɣa taa.+

5 Pɩwɛ weewee se ɛyʋ ewelisini lɔŋsɩnɖʋ alɩwaatʋ ndʋ ɛlɛ kalɩɣ-ɩ yɔ+ nɛ pɩkɩlɩ se ewelisi kɩmɛlɛmɩŋ hendu. 6 Mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛzɩ sɔɔ mʋʋ miŋ ɖeebiye tɛɛ nɛ ahɔʋ yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ kɩmɛlɛŋ woŋa wɛɛ;+ pʋbʋ ɖɔɖɔ pɩkɛ falaa. 7 Ɛlɛ nazɩm pɩzɩɣ piyele nɛ lɔŋsɩnɖʋ sʋʋ kpaaŋ, nɛ mulum kʋjɔʋ yeki nɛ laŋɩyɛ pɩsɩɣ kɩdɛkɛdɩyɛ.+

8 Tɔm natʋyʋ ɖɩdɛnɖɛ wɛ weewee nɛ pɩkɩlɩ tɩ-ɖɩbazɩyɛ. Pɩwɛ weewee se ɛyʋ ɛwɛɛ suuɖu nɛ pɩkɩlɩ se ɛwɛɛnɩ tɩ kpazʋʋ.*+ 9 Taakɔʋ pana lɛɛ lɛɛ,*+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ kɩmɛlɛmɩŋ nɔkɔyɩŋ taa pana kɔʋ cakɩ.*+

10 Taayɔɔdɩ se: «Ɛbɛ yɔɔ caanaʋ taa kɩyakɩŋ wɛ ɖeu nɛ pɩkpaɖɩ sɔnɔ ñɩŋ?» Mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɩtɩkɛnɩ lɔŋsɩnɖɛ se ŋpɔzɩ mbʋ.+

11 Ye ɛyʋ ɛwɛnɩ lɔŋsɩnɖɛ nɛ peyebini-i ñɩm yɔ, pɩkɛnɩ pʋyʋ kɩbanʋ; pɩtasɩ lɛ, pɩkɛnɩ kɛzɛɣa mba panaɣ wɩsɩ ñalɩmɩyɛ yɔ.* 12 Mbʋ pʋyɔɔ yɔ lɔŋsɩnɖɛ kandɩyɩɣ ɛyʋ yɔɔ+ ɛzɩ liidiye ɖɔɖɔ kandɩyʋʋ ɛyʋ yɔɔ yɔ,+ ɛlɛ sɩmtʋ kɛzɛɣa yɔ: Lɔŋsɩnɖɛ ɖɔkʋʋ weyi ɛwɛnɩ-ɖɩ yɔ e-wezuu.+

13 Maɣzɩ Ɛsɔ toovenim tʋ tʋmɩyɛ yɔɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ apɩzɩɣ nɛ ɛtʋʋzɩ mbʋ ekotaa yɔ?+ 14 Evemiye kɩbanɖɛ wiye lɛ, la camɩyɛ lakasɩ;+ ɛlɛ kʋñɔŋ* evemiye wiye lɛ, tɩlɩ se Ɛsɔ labɩna avema ana a-naalɛ+ se pɩsa nɛ ɛyaa ɩtaapɩzɩ nɛ peɖiɣzini mbʋ ɖeyi ɖeyi pɩkaɣ-wɛ talʋʋ cee wayɩ yɔ.+

15 Mana pɩtɩŋa payɩ nɛ mɛ-ɛsa me-wezuu caɣʋ avema wena akɛ falaa yɔ a-taa+—kpaɣnɩ ɛyʋ siɣsiɣ tʋ weyi ɛtɛŋɩlɩɣ e-siɣsiɣ wɛtʋ taa yɔ,+ nɛ piwolo kañatʋ tʋ weyi ɛcakɩ wezuu nɛ pileɖi paa ɛlakɩ kɩdɛkɛdɩm yɔ.+

16 Taaɖɛlɛsɩ wɛʋ siɣsiɣ,+ nɛ taawɩlɩ ña-tɩ se ñakɩlɩnɩ lɔŋ sɩm.+ Ɛbɛ yɔɔ ŋkɔŋnɩ ña-tɩ asɛyʋʋ?+ 17 Taaɖɛlɛsɩ kañatʋ, nɛ taakɛ kɩmɛlɛŋ.+ Ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se ŋsɩ pʋcɔ nɛ ña-alɩwaatʋ talɩ?+ 18 Pɩwɛ ɖeu se ɛyʋ ɛɖɔkɩ tɔm ndʋ papakɩnɩ-ɩ kajalaɣ ɖeɖe yɔ kpam, ɛlɛ etaayele naalɛ ñɩndʋ.+ Mbʋ pʋyɔɔ yɔ weyi eseɣ Ɛsɔ sɔɔndʋ yɔ ɛɖɔkʋʋ tɩ-naalɛ.

19 Lɔŋsɩnɖɛ yeki nɛ lɔŋsɩnɖʋ wɛɛ ɖoŋ nɛ pɩkɩlɩ tɛtʋ taa abalaa ɖoŋ tɩnaa 10.+ 20 Mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛyʋ siɣsiɣ tʋ nɔɔyʋ fɛyɩ tɛtʋ yɔɔ nɛ ɛlakɩ kɩbandʋ paa ɛzɩmtaa nɛ ɛɛlakɩ kɩdɛkɛdɩm kaaʋ.+

21 Pɩtasɩ lɛ, taakpaɣ tɔm ndʋ payɩ ɛyaa yɔɔdʋʋ yɔ nɛ ŋlabɩnɩ tʋmɩyɛ;+ pɩtɩkɛ mbʋ yɔ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋnɩɩ ña-lɩmɖʋyʋ ɖiɣni yɔɔdʋʋ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ ñɔ-yɔɔ;* 22 mbʋ pʋyɔɔ yɔ ŋsɩm camɩyɛ ña-laŋɩyɛ taa se ña-maɣmaɣ ŋyɔɔdɩ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ* lalaa yɔɔ tam sakɩyɛ.+

23 Lɔŋsɩnɖɛ mantakɩnɩ pɩtɩŋa mbʋ yɔ, nɛ mɔyɔɔdɩ se: «Mankaɣ pɩsʋʋ lɔŋsɩnɖʋ.» Ɛlɛ pɩɩcɛzɩ mon-ɖoŋ kamaɣ. 24 Mbʋ pɩwɛɛ yɔ, ɛyʋ ɛɛpɩzɩɣ nɛ ehiɣ-pʋ nɛ pɩwɛ cukaŋ pɩdɩɩfɛyɩ. Apɩzɩɣ nɛ ɛnɩɩ pɩ-taa?+ 25 Mɛntɛm man-taa se mantɩlɩɣ lɔŋsɩnɖɛ nɛ lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ nabʋyʋ lakɩ yɔ. Ɛɛɛ, mɛntɛm man-taa se mañɩnɩɣ nɛ mantazɩ pɩtɩŋa payɩ mbʋ yɔ pɩ-taa, nɛ manɩɩ ɖɔɖɔ kɩmɛlɛmɩŋ kañatʋ lakasɩ nɛ kpaanzɩyaa tulutu lakasɩ taa.+ 26 Ðɩnɛ ɛlɛ menɖiɣzini tɔm tʋnɛ: Halʋ weyi ɛwɛ ɛzɩ ɛgbam kaamʋʋ,* nɛ ɛ-laŋɩyɛ wɛɛ ɛzɩ piyuu nɛ e-nesi wɛɛ ɛzɩ salaka kpasɩ yɔ, ɛwɛ ñaŋ nɛ pɩkɩlɩ sɩm. Halʋ ɛnʋ ɛɛkaɣ hiɣu ɛyʋ weyi ɛ-tɔm kɛdɩɣnɩ Ɛsɔ toovenim tʋ yɔ,+ ɛlɛ kɩwɛɛkɩm laɖʋ tɔlɩ ɛ-kpaca taa.+

27 Kpeɣliyu+ yɔɔdaa se: «Na, tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ malɩwa. Mantazɩ wondu taa kʋɖʋm kʋɖʋm se mɔnkɔ tɔm ñʋʋ, 28 ɛlɛ mbʋ mañɩnɩ* kaahɛzaɣ yɔ, mantɩlɩɩ pɩ-yɔɔ. Ɛyaa 1000 taa lɛ, malɩ abalʋ siɣsiɣ tʋ kʋɖʋm yɔɔ; ɛlɛ pa-taa lɛ, mantɩlɩɩ paa halʋ siɣsiɣ tʋ kʋɖʋm yɔɔ. 29 Pʋnɛ pi-ɖeke pɩ-yɔɔ malɩwa: Ɛsɔ toovenim tʋ lɩzɩ ɛyaa siɣsiɣ,+ ɛlɛ patɩŋ pa-maɣmaɣ pa-nʋmɔŋ.»+

8 Awɛ ɛzɩ lɔŋsɩnɖʋ yɔ? Asɩm ɛzɩma pɔcɔŋnɩ tɔm natʋyʋ ɖeɖe yɔ?* Ɛyʋ lɔŋsɩnɖɛ yeki nɛ ɛ-ɛsɩndaa ñandɩɣ nɛ ɖiyeki ɖɔɖɔ nɛ ɛ-ɛsɩndaa hɛɖɩɣ.

2 Meheyiɣ-ŋ se: «Ðuutu ndʋ ŋɖuu Ɛsɔ ɛsɩndaa yɔ tɩ-yɔɔ lɛ,+ ña wiyaʋ paɣtʋ.+ 3 Taakpedisi nɛ ŋkʋyɩ ɛ-ɛsɩndaa nɛ ŋɖɛɛ.+ Taatɩnɩ kɩdɛkɛdɩm nabʋyʋ yɔɔ;+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛpɩzɩɣ nɛ ɛla mbʋ payɩ ɛsɔɔlaa yɔ, 4 mbʋ pʋyɔɔ yɔ wiyaʋ tɔm pɔtɔkɩ;+ apɩzɩɣ nɛ ɛpɔzɩ-ɩ se: “Ɛbɛ ŋlakɩ mbʋ yɔ?”»

5 Weyi ɛɖɔŋ paɣtʋ yɔɔ yɔ, kaɖɛ naɖɩyɛ ɛɛtalɩɣ-ɩ,+ nɛ laŋɩyɛ nɖɩ ɖɩsɩm lɔŋ yɔ ɖɩkaɣ tɩlʋʋ alɩwaatʋ kɩbandʋ nɛ ɛzɩma ɖɩkpaɣna yɔ.*+ 6 Paa tɔm ndʋ lɛ, tɩ nɛ tɩ-alɩwaatʋ nɛ ɛzɩma pɩwɛɛ se pɔcɔnɩ ti-ɖeɖe yɔ,*+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛyaa kʋñɔmɩŋ ɖɔ pɩdɩɩfɛyɩ. 7 Nɔɔyʋ ɛɛsɩŋ mbʋ pɩkaɣ labʋ yɔ lɛ, ye mbʋ apɩzɩɣ nɛ ɛyɔɔdɩ ɛzɩma pɩkaɣ labʋ yɔ?

8 Ɛyʋ nɔɔyʋ fɛyɩnɩ ɖoŋ fezuu* yɔɔ nɛ ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛkpa-kʋ ɖɔɖɔ, mbʋ ɖɔɖɔ keekee nɔɔyʋ fɛyɩnɩ ɖoŋ sɩm evemiye yɔɔ.+ Paapɩzɩɣ nɛ paha nʋmɔʋ you laɖʋ se eyele you labʋ nɛ ekpe; mbʋ ɖɔɖɔ keekee kañatʋ lakasɩ ɩɩkaɣ haʋ nʋmɔʋ mba palakɩ-sɩ yɔ se patʋlɩ.*

9 Mana pɩtɩŋa mbʋ yɔ, nɛ manka ñʋʋ tʋma wena payɩ palabɩ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ* yɔ a-yɔɔ, alɩwaatʋ ndʋ ɛyʋ tɔkɩ kewiyitu ɛyʋ lɛlʋ yɔɔ se pɩkɔnɩ ɛlɛ kaɖɛ yɔ.*+ 10 Nɛ mana pepiŋaɣ kañatʋ laɖaa, mba pasʋwaɣ lone kiɖeɖeye taa nɛ palɩɣ yɔ; ɛlɛ pitileɖi lɛ, pɔsɔɔ pɔ-yɔɔ tɛtʋ ndʋ tɩ-taa paalabɩ mbʋ yɔ.+ Pʋbʋ ɖɔɖɔ pɩkɛ falaa.

11 Ye patɩhɔ ɛyaa nɩŋgbaŋʋʋ pa-lakasɩ kɩdɛkɛdɩsɩ yɔɔ lɔŋ yɔ,+ pa-laŋa tɛzɩɣ kpaʋ ɖoŋ kɩdɛkɛdɩm labʋ taa.+ 12 Kɩwɛɛkɩm laɖʋ pɩzɩɣ nɛ ɛla kɩwɛɛkɩm tam 100, ɛlɛ ɛcaɣ wezuu nɛ pileɖi; paa mbʋ yɔ ndʋ mansɩma yɔ lɛ se pɩkaɣ ɖɔmnʋʋ camɩyɛ mba peseɣ Ɛsɔ toovenim tʋ sɔɔndʋ yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ peseɣ-i sɔɔndʋ.+ 13 Ɛlɛ pɩɩkaɣ ɖenuu kañatʋ tʋ,+ nɛ ɛɛkaɣ pɩzʋʋ nɛ ɛsɔzɩ e-wezuu caɣʋ kɩyakɩŋ weyi ɩwɛ ɛzɩ kuzotuu yɔ ɩ-yɔɔ,+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ eeseɣ Ɛsɔ sɔɔndʋ.

14 Nabʋyʋ lakɩ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ nɛ pɩkɛ falaa:* Ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa nabɛyɛ wɛɛ lɛ, palakɩ-wɛ ɛzɩ pɛkɛ kañatʋ laɖaa yɔ;+ nɛ kañatʋ laɖaa nabɛyɛ ñɛwɛɛ lɛ, palakɩ-wɛ ɛzɩ pɛkɛ ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa yɔ.+ Mɔntɔm se pʋbʋ ɖɔɖɔ pɩkɛ falaa.

15 Pʋyɔɔ lɛ, mantasɩɣ ɛyaa lɔŋ se pɛwɛɛ laŋhʋlʋmɩyɛ taa,+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ nabʋyʋ fɛyɩ ɛyʋ weewee tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ* nɛ pɩkɩlɩ se ɛtɔɔ nɛ ɛñɔɔ nɛ ɛnɩɩ leleŋ; pɩwɛɛ se ɛlakɩ mbʋ alɩwaatʋ ndʋ ɛlakɩ tʋmɩyɛ ɖoŋ ñɩnɖɛ e-wezuu caɣʋ kɩyakɩŋ weyi Ɛsɔ toovenim tʋ ha-ɩ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ yɔ ɩ-taa yɔ.+

16 Mɛntɛm man-taa se mañakɩ pana nɛ mehiɣ lɔŋsɩnɖɛ nɛ mana tʋma wena payɩ palakɩ tɛtʋ yɔɔ yɔ,+ nɛ halɩ wɩsɩ nɛ ɖoo, mantaakpɩtɩɣ ɛsɩyɛ.* 17 Ðɩnɛ ɛlɛ mamaɣzɩ Ɛsɔ toovenim tʋ tʋma kpeekpe yɔɔ, nɛ menɖiɣzina se ɛyaa ɩɩpɩzɩɣ nɛ panɩɩ mbʋ pɩlakɩ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ* yɔ pɩ-taa.+ Paa paatɩɩñaɣ pana ɛzɩma yɔ, paapɩzɩɣ nɛ panɩɩ pɩ-taa. Paa pɔyɔɔdʋʋ se pɛwɛnɩ lɔŋsɩnɖɛ nɛ pasɩm pɩtɩŋa payɩ mbʋ yɔ yɔ, paapɩzɩɣ nɛ panɩɩ pɩ-taa tete.+

9 Pʋyɔɔ lɛ, mamaɣzɩ pɩtɩŋa mbʋ yɔ pɩ-yɔɔ siŋŋ nɛ mɔnkɔ tɔm ñʋʋ se ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa nɛ lɔŋsɩnɖaa pɛwɛ Ɛsɔ toovenim tʋ nesi tɛɛ, pa nɛ pa-tʋma.+ Ɛyaa tɩtɩlɩ sɔɔlɩm nɛ paɖɩyɛ nɖɩ ɖɩɩwɛɛ pʋcɔ nɛ pɩtalɩɣnɩ-wɛ yɔ. 2 Ɛyʋ siɣsiɣ tʋ nɛ kañatʋ tʋ,+ ɛyʋ kɩbanʋ, ɛyʋ weyi ɛwɛ kele kele yɔ nɛ weyi ɛfɛyɩ kele kele yɔ, mba palaɣ kɩlaŋ nɛ mba paalaɣ kɩlaŋ yɔ, pa-tɩŋa pʋyʋ kʋɖʋm pɩtɛŋnɩ-wɛ.+ Ɛyʋ kɩbanʋ nɛ kɩwɛɛkɩm laɖʋ pɛwɛ kɩmaŋ; ɛyʋ weyi eɖuki ɖuutu nɛ weyi sɔɔndʋ kpaɣ-ɩ nɛ ɖuutu ɖuuu yɔ pɛwɛ kɩmaŋ. 3 Mbʋ pɩlakɩ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ* nɛ pɩwɛɛkɩɣ ɛyʋ laŋɩyɛ yɔ mbʋ yɔ: Kɩdɛkɛdɩm su ɛyaa laŋa taa, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pʋyʋ kʋɖʋm pɩtɛŋnɩ pa-tɩŋa;+ nɛ kpaanzɩyɩtʋ wɛɣ pa-laŋa taa pe-wezuu caɣʋ alɩwaatʋ taa, nɛ pʋwayɩ lɛ pasɩ!*

4 Mba payɩ pɛwɛnɩ pɛ-ɛsa yɔ pɛwɛnɩ lidaʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ haɣ ŋga kɛwɛnɩ kɛ-ɛsa yɔ, kɛwɛ weewee nɛ pɩkɩlɩ mʋʋzʋʋ ŋgʋ kɩsɩba yɔ.+ 5 Mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛsadɩnaa sɩma mbʋ se pakaɣ sɩbʋ,+ ɛlɛ sɩɖaa ɩɩsɩŋ natʋyʋ paa ññɩɩ,+ nɛ patɩtasɩ wɛnʋʋ kɩhɛyʋʋ nakʋyʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɔsɔ pɔ-yɔɔ caɣ caɣ.+ 6 Pɩtasɩ lɛ, pɔ-sɔɔlɩm, pa-paɖɩyɛ nɛ pa-sʋsɩ pɩtɩŋa pɩtɛm tɛŋɩlʋʋ, nɛ paapɩzɩɣ nɛ patasɩ labʋ mbʋ payɩ ɛyaa lakɩ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ yɔ* pɩ-taa nabʋyʋ.+

7 Wolo, tɔɔ ñɔ-tɔɔnaɣ nɛ taa leleŋ, nɛ ŋñɔɔ ña-sʋlʋm* nɛ laŋhʋlʋmɩyɛ;+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ Ɛsɔ toovenim tʋ taa tɛm labʋ leleŋ nɛ ña-tʋma.+ 8 Ño-wondu kususutu ɩhʋlʋmɩ* paa ɛzɩmtaa, nɛ taayele num taʋ ña-ñʋʋ taa.+ 9 Ñe-wezuu caɣʋ kpeekpe, ŋgʋ kɩwɛ tobi yɔ,* ŋgʋ Ɛsɔ ha-ŋ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ* yɔ kɩ-taa, ña-kɩyakɩŋ weyi ɩkɛ falaa yɔ ɩ-tɩŋa ɩ-taa, ña nɛ ña-halʋ kʋsɔɔlʋ ɩnɩɩ wezuu leleŋ;+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ñe-wezuu caɣʋ taa lɛ, ñe-ɖeɖe lɛ; tʋmɩyɛ ɖoŋ ñɩnɖɛ nɖɩ ŋkʋʋ ña-tɩ nɛ ŋlakɩ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ yɔ ɖɩ-kɩhɛyʋʋ lɛ.+ 10 Mbʋ payɩ ñe-nesi pɩzɩɣ labʋ yɔ, labɩ-pʋ nɛ ño-ɖoŋ kpeekpe; mbʋ pʋyɔɔ yɔ tʋmɩyɛ, ɖʋtʋ, sɩmtʋ yaa lɔŋsɩnɖɛ fɛyɩ Pɩlaʋ* taa+ ɖenɖe ŋɖiɣni wobu yɔ.

11 Mantasɩ nabʋyʋ naʋ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ:* Pɩtɩkɛ mba peseɣ lɛɛ lɛɛ yɔ mba wakɩnɩ seya taa paa ɛzɩmtaa, nɛ pɩtɩkɛ ɖoŋ tɩnaa wakɩnɩ you taa,+ nɛ pɩtɩkɛ lɔŋsɩnɖaa wɛnɩnɩ tɔɔnaɣ paa ɛzɩmtaa, nɛ pɩtɩkɛ mba pɛwɛnɩ lɔŋ yɔ mba wɛnɩnɩ ñɩm paa ɛzɩmtaa,+ nɛ pɩtɩkɛ mba pɛwɛnɩ sɩmtʋ yɔ mba pɩɖɔŋnɩ camɩyɛ paa ɛzɩmtaa,+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ alɩwaatʋ nɛ mbʋ ɛyʋ tɩɖʋna yɔ* pɩtalɩɣ pa-tɩŋa. 12 Mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛyʋ ɛɛsɩŋ ɛ-alɩwaatʋ.+ Ɛzɩ pakpaʋ kpakpasɩ piyuu kɩdɛkɛdʋʋ taa, nɛ pakpaɣ sumasɩ kaamʋʋ taa yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ ɖeyi ɖeyi ɛyaa piya tɔlʋʋ kpaca taa asɛyʋʋ alɩwaatʋ taa, alɩwaatʋ ndʋ kɩtalɩɣ-wɛ tuda yɔ.

13 Mantasɩ naʋ pʋnɛ lɔŋsɩnɖɛ yɔɔ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ,* nɛ pɩɖɩɣzɩ-m siŋŋ: 14 Tɛtʋ cikpetu natʋyʋ kaawɛnɩ mbʋ, nɛ abalaa pazɩ kaawɛnɩ tɩ-taa; nɛ wiyaʋ ɖoŋ tʋ nɔɔyʋ kɔɔ se eyouni-tʋ, nɛ ɛcɔɔ-tʋ nɛ ɛta nɛ ɛma koloŋa sɔsɔɔ nakɛyɛ nɛ pɩcɔɔ-tʋ nɛ pɩta. 15 Abalʋ kʋñɔndʋ nɔɔyʋ kaawɛ tɛtʋ ndʋ tɩ-taa nɛ ɛɛkɛ lɔŋsɩnɖʋ, nɛ ɛtɩŋnɩ ɛ-lɔŋsɩnɖɛ yɔɔ nɛ ɛya tɛtʋ ndʋ tɩ-ñʋʋ. Ɛlɛ nɔɔyʋ tɩtɔzɩ abalʋ kʋñɔndʋ ɛnʋ ɛ-yɔɔ.+ 16 Nɛ meheyi man-tɩ se: «Lɔŋsɩnɖɛ wɛ weewee nɛ pɩkɩlɩ ɖoŋ;+ paa mbʋ yɔ peniŋ kʋñɔndʋ lɔŋsɩnɖɛ, nɛ paaɖɔŋ ɛ-tɔm yɔɔ.»+

17 Pɩwɛ ɖeu se pɔɖɔ tɔm ndʋ lɔŋsɩnɖʋ yɔɔdʋʋ hɛɛɛ yɔ tɩ-yɔɔ nɛ pɩkɩlɩ se pɔɖɔ tɔm ndʋ weyi ɛtɔkɩ kewiyitu kɩmɛlɛmɩŋ hɛkʋ taa yɔ ɛmakɩ kubusi nɛ ɛyɔɔdʋʋ yɔ tɩ-yɔɔ.

18 Lɔŋsɩnɖɛ wɛ ɖeu nɛ pɩkɩlɩ you wondu, ɛlɛ kɩwɛɛkɩm laɖʋ kʋɖʋm ɖeke pɩzɩɣ nɛ ɛwɛɛkɩ wondu kɩbandʋ sakɩyɛ.+

10 Ɛzɩ kɔjɔsɩ nzɩ sɩsɩba yɔ siyekuu nɛ sɔzɩŋ num wɛɛkɩɣ nɛ pɩlɩɣ sɔŋ yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ kɩmɛlɛndʋ pazɩ wiziɣ lɔŋsɩnɖɛ nɛ samtʋ.+

2 Lɔŋsɩnɖʋ laŋɩyɛ ɖiyiɣ-i nɛ ɖiwokini nʋmɔʋ kɩbaŋʋ taa,* ɛlɛ kɩmɛlɛŋ laŋɩyɛ ɖiyiɣ-kʋ nɛ ɖiwokini nʋmɔʋ kɩdɛkɛdʋʋ taa.*+ 3 Paa nʋmɔʋ ŋgʋ kɩmɛlɛŋ ɛtɩɩkpaɣaa yɔ, kɩfɛyɩnɩ lɔŋsɩnɖɛ;*+ nɛ kiyeki nɛ ɛyaa tɩŋa tɩlɩɣ se kɩkɛ kɩmɛlɛŋ.+

4 Ye wiyaʋ taa ɛwɩnɩ-ŋ siŋŋ yɔ, taakʋyɩ ño-lone taa nɛ ŋɖɛɛ;+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ hɛɛɛ wɛtʋ pasɩɣ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm.+

5 Mana tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ* nabʋyʋ nɛ pɩkɔŋnɩ ɛyʋ laŋwɛɛkɩyɛ, mba pɔtɔkɩ kewiyitu yɔ, mbʋ picoɖuu-wɛ nɛ palakɩ yɔ pɩ-ɖɔndɩ.+ 6 Pasɩɣ kɩmɛlɛmɩŋ lona sɔsɔna sakɩyɛ taa, ɛlɛ mba pamʋnaa yɔ* paba ñɛwɛ lona cikpena taa.

7 Mana lɩmɖʋyaa kpaŋnaŋ yɔɔ, ɛlɛ awumbiya ñeɖiɣni ɖɔm nɩŋgbanzɩ ɛzɩ lɩmɖʋyaa yɔ.+

8 Weyi ehuyuu pɔʋ yɔ, ɛpɩzɩɣ nɛ ɛtɔlɩ kɩ-taa;+ nɛ weyi ɛtʋlʋʋ pɛɛ koloŋa pɔʋ yɔ, ɖʋm pɩzɩɣ nɛ ɛñasɩ-ɩ.

9 Weyi ɛyɔkʋʋ pɛɛ yɔ apɩzɩɣ nɛ aɖʋ-ɩ heŋ, nɛ weyi ɛfakɩ ɖasɩ yɔ sɩpɩzɩɣ nɛ sɩkɔnɩ-ɩ kaɖɛ.*

10 Ye laɖɩyɛ* lɔŋ ɛsɩba nɛ ɛyʋ ɛtɩsayɩ-ɖɩ yɔ, pɩkaɣ pɔzʋʋ se ɛñaɣ pana nɛ pɩkɩlɩ. Ɛlɛ lɔŋsɩnɖɛ sɩɣnɩ ɛyʋ nɛ pɩɖɔmnɩ-ɩ camɩyɛ.

11 Ye ɖʋm ɛñasɩ ɛyʋ pʋcɔ nɛ ɛlɛ tɔɔ ɛ-fadɩŋ yɔ, fadɩŋ tɔɔyʋ sɔsɔ ɛnʋ ɛfɛyɩnɩ kɛzɛɣa nakɛyɛ.

12 Lɔŋsɩnɖʋ nɔɔ taa tɔm kɔŋnɩ pʋtɔdɩyɛ naʋ,+ ɛlɛ kɩmɛlɛŋ ndomee kɔŋnɩ-kʋ asɛyʋʋ.+ 13 Tɔm pee wena acalɩɣ lɩʋ kɩ-nɔɔ taa yɔ, akɛ kɩmɛlɛndʋ,+ nɛ kɩ-kɛdɛzaɣ tɔm pee kɛ kpaanzɩyɩtʋ ndʋ tiwokini asɛyʋʋ taa yɔ. 14 Ɛlɛ kɩmɛlɛŋ eeyeki yɔɔdʋʋ.+

Ɛyʋ ɛɛsɩŋ mbʋ pɩkaɣ labʋ yɔ; apɩzɩɣ nɛ eheyi-i mbʋ pɩkaɣ kɔm ɛ-sɩm wayɩ yɔ?+

15 Kɩmɛlɛŋ tʋmɩyɛ ɖoŋ ñɩnɖɛ nɩɣ-kʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ halɩ kɩɩsɩŋ nʋmɔʋ ŋgʋ pɩwɛɛ se kɩkpaɣ nɛ kiwolo tɛtʋ taa yɔ.

16 Pɩkɛɣnɩ asɛyʋʋ kpem ɛjaɖɛ nɖɩ ɖi-wiyaʋ kɛ pɩɣa evelaɣ+ nɛ ɖɩ-awumbiya paɣzɩɣ pa-kazandʋ nɛ tanaŋ yɔ! 17 Pɩkɛɣnɩ koboyaɣ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖi-wiyaʋ kɛ mba pɔ-yɔɔ wɛ ñamtʋ yɔ pa-pɩyalʋ yɔ, nɛ nɖɩ ɖɩ-taa awumbiya tɔkɩ tɔɔnaɣ alɩwaatʋ ndʋ tɩmʋnaa yɔ tɩ-yɔɔ se pakpa ɖoŋ, nɛ pɩtɩkɛ sʋlʋm ñɔtʋ kadadayaɣ yɔɔ yɔ!+

18 Feendu kɛɖɛlɛsaɣ yɔɔ lɛ, kuduyuu lɔbɩtʋ ɖasɩ susuu, nɛ nesi nzɩ sɩɩlakɩ naɖɩyɛ yɔ siyeki nɛ kuduyuu luluu.+

19 Tɔɔnaɣ yeki nɛ ɛyʋ woŋuu, nɛ sʋlʋm* yeki nɛ ɛyʋ nɩɣ wezuu leleŋ;+ ɛlɛ liidiye cɔŋnɩ ɛyʋ kɩcɛyɩm tɩŋa ɖeɖe.+

20 Halɩ ña-maɣzɩm taa* maɣmaɣ, taalɔ nɔɔ kɩdɛkɛdaɣ wiyaʋ yɔɔ;+ nɛ taalɔ nɔɔ kɩdɛkɛdaɣ ñɩm tʋ yɔɔ ña-ñalʋʋ yɔɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ sumaɣ nakɛyɛ* pɩzɩɣ nɛ keheyi-i tʋ; yaa mbʋ pɩwɛnɩ keŋ yɔ, pɩ-taa nabʋyʋ pɩzɩɣ nɛ pɩtanɩ-ɩ tɔm ndʋ ŋyɔɔdaa yɔ.

11 Lɔ* ñɔ-kpɔnɔ lɩm yɔɔ,+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ kɩyakɩŋ sakɩyɛ wayɩ lɛ, ŋkaɣ-kʋ ɖaɣnʋʋ hiɣu.+ 2 Ha mbʋ ŋwɛna yɔ ɛyaa 7 yaa halɩ ɛyaa 8,+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ŋŋsɩŋ asɛyʋʋ ŋgʋ kɩkaɣ labʋ tɛtʋ yɔɔ yɔ.

3 Ye lɩm esu mɩndʋ taa yɔ, tɩkaɣ yebu nɛ tɛʋ nɩɩ tɛtʋ yɔɔ; nɛ ye tɩʋ ɛɖabɩ hadɛ kiŋ yaa hayo kiŋ yɔ, lone nɖɩ ɖɩ-taa kɩtɔlaa yɔ peeɖe kɩhɩnɩɣ.

4 Weyi ɛcɔŋnɩ helim yɔ ɛɛkaɣ ɖomaɣ ɖuu, nɛ weyi ɛcɔŋnɩ mɩndʋ yɔ ɛɛkaɣ kʋm.+

5 Ŋŋsɩŋ ɛzɩma fezuu lakɩ tʋmɩyɛ pɩɣa mɔɔ taa halʋ hoɣa tʋ lotu taa yɔ,*+ mbʋ ɖɔɖɔ keekee ŋŋsɩŋ Ɛsɔ toovenim tʋ weyi ɛlakɩ pɩtɩŋa yɔ ɛ-tʋma.+

6 Ðuu ño-ɖomaɣ tanaŋ tɛɛ nɛ taayele nɛ ñe-nesi hɛzɩ nɛ ɖanaɣ kɔɔ kaɖanɩ;+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ŋŋsɩŋ ŋga kakaɣ labʋ camɩyɛ yɔ, ŋŋsɩŋ se kanɛ yaa lɛɛka, yaa sɩ-naalɛ sɩkaɣnɩ labʋ camɩyɛ.

7 Ñalɩmɩyɛ wɛ leleŋ, nɛ pɩwɛ ɛsa ɖeu se ana wɩsɩ. 8 Mbʋ pʋyɔɔ yɔ ye pɩwɛɛ se ɛyʋ ɛcaɣ wezuu pɩnzɩ sakɩyɛ yɔ, ɛnɩɩ sɩ-tɩŋa si-leleŋ.+ Ɛlɛ pɩwɛɛ se ɛtɔzɩ se cɩkpɛndʋʋ avema pɩzɩɣ nɛ aɖɔɔ sakɩyɛ; mbʋ payɩ pɩwɛnɩ ɛsɩndaa yɔ pɩkɛ falaa.+

9 Evebu, mɛyɩ ñe-evebitu taa, nɛ ŋyele nɛ ña-laŋɩyɛ nɩɩ leleŋ ñe-evebitu kɩyakɩŋ taa. Ðɔ ña-laŋɩyɛ nʋmɔŋ taa nɛ ŋwolo ɖenɖe ñɛ-ɛsa ɖiyiɣ-ŋ nɛ awokina yɔ; ɛlɛ tɩlɩ se Ɛsɔ toovenim tʋ kaɣ-ŋ tɔm hʋnʋʋ* pɩtɩŋa payɩ mbʋ yɔ pɩ-yɔɔ.+ 10 Pʋyɔɔ lɛ, lɩzɩ mbʋ mbʋ pɩkɔŋnɩ tɩlasɩ yɔ ña-laŋɩyɛ yɔɔ, nɛ ŋyele nɛ mbʋ mbʋ pɩkɔŋnɩ kaɖɛ yɔ piposini ño-tomnaɣ; mbʋ pʋyɔɔ yɔ evebiɖe nɛ evebitu ɖoŋ pɩkɛ falaa.+

12 Pʋyɔɔ lɛ, tɔzɩ ña-Lɩzɩyʋ Sɔsɔ yɔɔ ñe-evebitu kɩyakɩŋ taa,+ pʋcɔ nɛ kʋñɔŋ* kɩyakɩŋ talɩ+ nɛ pɩnzɩ nzɩ sɩ-taa ŋkaɣ yɔɔdʋʋ se: «Sɩtɩkɛdɩnɩ-m» yɔ, sɩtalɩ; 2 pʋcɔ nɛ wɩsɩ nɛ ñalɩmɩyɛ nɛ fenaɣ nɛ tɩɩnzɩ yu cɩkpɛndʋʋ,+ pʋcɔ nɛ tɛʋ wayɩ lɛ, mɩndʋ pɩsɩ;* 3 kɩyakʋ ŋgʋ ɖɩɣa yɔɔ feŋiyaa* paɣzɩɣ seluu,* nɛ abalaa ɖoŋ tɩnaa pa, nɛ halaa yele naŋʋʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ patɩtasɩ ɖɔʋ, nɛ asɛyaa mba pɔcɔŋnɩnɩ mondoɖebɔʋ yɔ paanaɣ camɩyɛ yɔ;+ 4 alɩwaatʋ ndʋ nɔnɔsɩ nzɩ siwokini habɛɛ yɔɔ yɔ sɩɖɩkɩ yɔ, alɩwaatʋ ndʋ paatasɩɣ namɩyɛ taŋ nɩʋ camɩyɛ yɔ, alɩwaatʋ ndʋ ɛyʋ nɩɣ sumaɣ taŋ nɛ efe, nɛ hendu pɛlaa tɩŋa ɖoŋ tɛŋ yɔ.+ 5 Pɩtasɩ lɛ, ɛyʋ seɣ sɔɔndʋ lona kʋkʋya, nɛ sɔɔndʋ wɛ habɩyɛ yɔɔ. Nɛ amandɩ tɩʋ kpakɩɣ hɛtʋ,+ nɛ nakaʋ tuu,* nɛ tɩʋ piye nɖɩ ɖiyeki se ɛyʋ ɛtɔɔ tɔɔnaɣ camɩyɛ yɔ ɖɩyaɣ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛyʋ ɖiɣni ɖɔm nɛ ewoki ɛ-tamtam ɖɩɣa taa+ nɛ mba pɛwɛ kʋñɔwiye taa yɔ poyotuu habɩyɛ yɔɔ;+ 6 pʋcɔ nɛ liidiye nimiye cɛ, nɛ sika ñanaɣ yɔkɩ, nɛ hiɖe taa peeɣa yɔkɩ, nɛ kpeɖe nɖɩ ɖɩcɔʋ nɛ ɖɩhɔŋ lɩm lɔkɔ taa yɔ ɖɩpʋʋtɩ. 7 Ðɩnɛ ɛlɛ, puuyuu pɩsɩ tɛtɛɛ,+ ɖenɖe kɩɩwɛɛ yɔ; nɛ fezuu* pɩsɩ Ɛsɔ toovenim tʋ weyi ɛɛha-kʋ yɔ ɛ-cɔlɔ.+

8 «Pɩkɛ falaa kpem!» Kpeɣliyu+ tɔŋna. «Pɩtɩŋa pɩkɛ falaa.»+

9 Pɩtasɩna se kpeɣliyu pɩsɩ lɔŋsɩnɖʋ lɛ, etiyele wɩlʋʋ samaɣ mbʋ ɛsɩma yɔ,+ nɛ ɛmaɣzɩ ɛ-ñʋʋ taa camɩyɛ nɛ ɛñɩnɩ tɔm tete se ɛcɔlɩ* aduwa sakɩyɛ.+ 10 Kpeɣliyu ñaɣ pana nɛ ɛñɩnɩ tɔm pee wena awɛ leleŋ yɔ+ nɛ ɛma toovenim tɔm ndʋ tɩwɛ siɣsiɣ yɔ.

11 Lɔŋsɩnɖaa nɔɔ taa tɔm wɛ ɛzɩ ninɖiɣyaa ɖaŋ nɔsɩ taa ñɩma yɔ,+ nɛ tɔm ndʋ pɔyɔɔdaa yɔ* tɩwɛ ɛzɩ ñɩma wena akam camɩyɛ yɔ; tɩlɩnɩ ninɖiɣyu kʋɖʋm cɔlɔ. 12 Pɩtasɩnɩ tɔm ndʋ lɛ, man-pɩyalʋ, manpakɩ-ŋ se: Takayɩsɩ sakɩyɛ labʋ fɛyɩnɩ tɩnaɣ, nɛ ye ɛyʋ ɛkpaɣ ɛ-tɩ nɛ ɛcɛlɩ-sɩ yɔ, pɩnɩɣ e-tomnaɣ.+

13 Tɔm ndʋ tɩ-tɩŋa tɩ-wayɩ lɛ, tɔm ñʋʋ kɔʋ yɔ: Se sɔɔndʋ Ɛsɔ toovenim tʋ+ nɛ ŋɖɔ ɛ-paɣtʋ yɔɔ,+ mbʋ pʋyɔɔ yɔ mbʋ pɩcɛyaa se ɛyʋ ɛla yɔ pi-kpeekpe lɛ.+ 14 Mbʋ pʋyɔɔ yɔ Ɛsɔ toovenim tʋ kaɣ ɛyʋ tɔm hʋnʋʋ ɛ-lakasɩ kpeekpe yɔɔ, pɩkpɛndɩnɩ mbʋ payɩ pɩwɛ mɛsaɣ tɛɛ yɔ pɩ-yɔɔ, paa sɩtɩɩkɛ kɩbanzɩ yaa kɩdɛkɛdɩsɩ yɔ.+

Piye piye, «ɛlakɩ wɩsɩ tɛɛ yɔ.»

Piye piye, «sɩŋ.»

Yaa «ñakɩ.»

Yaa «Nikaɣ alɩwaatʋ taa lemisi.»

Piye piye, «fɛyɩ wɩsɩ tɛɛ.»

Piye piye, «palakɩ wɩsɩ tɛɛ yɔ.»

Yaa «tulutu ndʋ tɩ-wayɩ fɛyɩ yɔ.»

Piye piye, «mɛwɛɛnɩ ɖɔɖɔ ɖɩɣa taa pɩyalaa.»

Yaa «ñɩm mbʋ pɩmʋnɩ awiya nɛ ageeta yɔ.»

Piye piye, «Mbʋ payɩ mɛ-ɛsa pɔzaɣ yɔ.»

Yaa «pɩɩkɛnɩ men-ɖeɖe.»

Piye piye, «fɛyɩ wɩsɩ tɛɛ.»

Yaa «se pɩmʋ ñɩm siŋŋ.»

Yaa «ɛsa kulaa.»

Piye piye, «palakɩ wɩsɩ tɛɛ yɔ.»

Piye piye, «mehiɣ wɩsɩ tɛɛ yɔ.»

Piye piye, «mala wɩsɩ tɛɛ yɔ.»

Yaa «e-ɖeɖe.»

Piye piye, «nɛ mbʋ ɛ-laŋɩyɛ taŋ.»

Piye piye, «ɖoŋ ñɩna wɩsɩ tɛɛ yɔ.»

Yaa «nɛ ɛñɔɔ nɛ ɛla nɛ ɛ-kalɩzaɣ hiɣ kɩbandʋ.»

Piye piye, «maʋ.»

Yaa «nɛ ɛñɔɔzɩ-pʋ camɩyɛ; nɛ pɩmʋna.»

Pɩpɩzɩɣ pɩkɛ, «ñɩnɩɣ mbʋ pɩtɛm ɖɛʋ yɔ.»

Piye piye, «pʋnɛ ɖɔɖɔ wɩsɩ tɛɛ.»

Yaa «e-ɖeɖe.»

Piye piye, «palakɩ wɩsɩ tɛɛ.»

Piye piye, «labʋ wɩsɩ tɛɛ.»

Yaa «nɛ palakɩ tʋmɩyɛ ɖoŋ ñɩnɖɛ.»

Piye piye, «nɛ kɩtɔkɩ kɩ-maɣmaɣ ki-tomnaɣ.»

Yaa «man-kalɩzaɣ.»

Yaa «pɛwɛnɩ kɛzɛɣa ŋga kakɩlɩ paɣlʋʋ yɔ.»

Yaa «lɛɛ lɛɛ.»

Pʋtɔma yɔ, pɩɣa ŋga pɔyɔɔdɩ kɔ-tɔm kalɩtʋ 13 taa yɔ kɔ-tɔm pɔyɔɔdʋʋ.

Piye piye, «poyotuu wɩsɩ tɛɛ.»

Yaa «Tʋma.»

Piye piye, «tuyi ño-tomnaɣ nandʋ nɛ tɩla.»

Piye piye, «nakʋyʋ wɩsɩ tɛɛ.»

Yaa «ɛ-tʋmɩyɛ.»

Piye piye, «ɛlakɩ wɩsɩ tɛɛ.»

Yaa «e-ɖeɖe.»

Yaa «e-ɖeɖe.»

Yaa «tɔzʋʋ.»

Piye piye, «lɛɛkʋ wɩsɩ tɛɛ.»

Yaa «se ɛ-kalɩzaɣ ɛtaatɛɖɩ nabʋyʋ.»

Yaa «ɛ-kalɩzaɣ tɩnɩɩ.»

Yaa «ti-leleŋ nɛ paa pɩlaʋ ɛtɩpɩsɩtɩ ɛ-pʋyʋ yɔ.»

Piye piye, «kɛwɛnɩ hɛzɩyɛ.»

Yaa «ɛ-kalɩzaɣ ɛɛhakɩ.»

Piye piye, «ɛzɩma ɛɖɔ ɛsadɩnaa ɛsɩndaa yɔ.»

Yaa «nɛ pɩkɩlɩ se ɛ-kalɩzaɣ eyotuu.»

Yaa «ɛɛpɩzɩɣ nɛ eɖezi ɛ-tɩ tɔm weyi ɛkɩlɩ-ɩ ɖoŋ yɔ ɛ-ɛsɩndaa.»

Pɩpɩzɩɣ pɩkɛ, «Wondu.»

Piye piye, «labʋ wɩsɩ tɛɛ.»

Piye piye, «Hɩɖɛ.»

Yaa «Ðɩɣa ŋga ka-taa ɛyʋ sɩba yɔ.»

Yaa «aleɣya.»

Piye piye, «tɩ kpazʋʋ fezuu.»

Piye piye, «Taakpedesi ñe-fezuu taa se ŋkɔʋ pana.»

Pɩpɩzɩɣ pɩkɛ, «mbʋ pʋyɔɔ yɔ pana kɔʋ kɛnɩ kɩmɛlɛŋ yʋsaɣ.»

Pʋ-tɔbʋʋ se ɛsadɩnaa.

Yaa «asɛyʋʋ.»

Piye piye, «ɖiɣni lɔʋ nɔɔ kɩdɛkɛdaɣ ñɔ-yɔɔ.»

Piye piye, «ña-maɣmaɣ ŋlɔ nɔɔ kɩdɛkɛdaɣ.»

Yaa «piyuu.»

Yaa «man-kalɩzaɣ ñɩnɩ.»

Yaa «ɛzɩma palɩzɩɣ tɔm natʋyʋ tɔbʋʋ yɔ?»

Yaa «nɛ ɛzɩma ɖɩhʋʋ tɔm yɔ.»

Yaa «nɛ ɛzɩma pahʋʋ-tʋ yɔ.»

Yaa «mɔɔŋ tɛɛ helim; helim.»

Pɩpɩzɩɣ pɩkɛ, «mbʋ ɖɔɖɔ keekee kañatʋ laɖaa kañatʋ lakasɩ ɩɩpɩzɩɣ nɛ sɩya pa-ñʋʋ.»

Piye piye, «palabɩ wɩsɩ tɛɛ.»

Yaa «se ɛlɛ ɛtɔɔ kʋñɔŋ yɔ; se pɩɖʋzɩ ɛlɛ yɔ.»

Yaa «nɛ pɩhaɣ laŋwɛɛkɩyɛ.»

Piye piye, «weewee wɩsɩ tɛɛ.»

Pɩpɩzɩɣ pɩkɛ, «se ɛyaa itaahiɣ ɖom wɩsɩ taa nɛ ɖoo taa.»

Piye piye, «pɩlakɩ wɩsɩ tɛɛ.»

Piye piye, «pɩlakɩ wɩsɩ tɛɛ.»

Piye piye, «nɛ pʋwayɩ lɛ—sɩɖaa cɔlɔ.»

Piye piye, «ɛyaa lakɩ wɩsɩ tɛɛ yɔ.»

Piye piye, «ñɛ-vɛɛ.»

Pʋ-tɔbʋʋ se wondu kususutu ndʋ tɩñɩlɩsɩɣ nɛ tɩwɩlɩɣ se ɛyʋ taa wɛ leleŋ yɔ, pɩtɩkɛ kʋñɔwiye wondu kususutu.

Piye piye, «ŋgʋ kɩkɛ falaa yɔ.»

Piye piye, «ha-ŋ wɩsɩ tɛɛ.»

Yaa «Sewɔɔlɩ,» pʋ-tɔbʋʋ se ɛyaa tɩŋa pɩlaʋ. Cɔnɩ Tɔm pee sɔsɔna tɔbʋʋ lɩzʋʋ.

Piye piye, «naʋ wɩsɩ tɛɛ.»

Yaa «mbʋ pituduu ɛyʋ yɔ.»

Piye piye, «lɔŋsɩnɖɛ yɔɔ wɩsɩ tɛɛ.»

Piye piye, «laŋɩyɛ wɛ e-nesi kɩbanzɩ yɔɔ.»

Piye piye, «laŋɩyɛ wɛ kɩ-nɩmɩyɛ yɔɔ.»

Piye piye, «kɩfɛyɩnɩ laŋɩyɛ.»

Piye piye, «Mana wɩsɩ tɛɛ.»

Yaa «ɛlɛ ñɩm tɩnaa.»

Pɩpɩzɩɣ pɩkɛ, «ɛfakɩ ɖasɩ yɔ pɩwɛɛ se ɛkpa ɛ-tɩ nɛ ɖasɩ nzɩ.»

Yaa «ñɩɣtʋ wonuu.»

Yaa «vɛɛ.»

Pɩpɩzɩɣ pɩkɛ, «ña-ñalʋʋ yɔɔ.»

Piye piye, «wonuu kɩlɩzʋʋ nakʋyʋ ŋgʋ kɩkʋyʋʋ ɛsɔdaa yɔ.»

Yaa «Tiyini.»

Piye piye, «lakɩ tʋmɩyɛ mɔɔ taa halʋ hoɣa tʋ lotu taa yɔ.»

Yaa «kaɣ-ŋ pɔzʋʋ akɔnta.»

Yaa «asɛyʋʋ.»

Pɩpɩzɩɣ pɩkɛ, «mɩndʋ kpɛndɩnɩ tɛʋ nɛ tɩpɩsɩ.»

Yaa «ɖaŋɩyaa.»

Yaa «paʋ.»

Yaa «sɛɖɩɣ.»

Yaa «wezuu ɖoŋ.»

Yaa «ekpeɣli.»

Yaa «tɔm ndʋ pɔyɔɔdaa nɛ pekpeɣli-tʋ yɔ.»

    Kabɩyɛ Takayɩsɩ (1982-2026)
    Lɩɩ
    Sʋʋ pɩ-taa
    • Kabɩyɛ
    • Tayɩ
    • Ɛzɩma ŋsɔɔlaa se pɩla yɔ
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛzɩma pɩwɛɛ se pala tʋmɩyɛ yɔ
    • Tɔm kɩmɛsɩtʋ yɔɔ paɣtʋ
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Sʋʋ pɩ-taa
    Tayɩ