Ñʋʋ 2
Ɛbɛ ŋpɩzɩɣ ŋla nɛ ŋwɛɛnɩ ɛhʋyɛ kɩbanɖɛ?
“Ɩwɛɛnɩ laŋɩyɛ [ɛhʋyɛ] kɩbanɖɛ.”—1 PƖYƐƐRƖ 3:16.
1, 2. Ɛzɩma tɩyɛ haɣ pɩzɩɣ kakandɩyɩ ɖɔ-yɔɔ? Nɛ ɛbɛ yɔɔ papɩzɩɣ pakpaɣ-kɛ nɛ pamaɣzɩnɩ ɛhʋyɛ?
ABALƲ nɔɔyʋ hɩnaa nɛ eɖou fɛɛɛ ɖoo taa. Pɩkɛdaa lɛ, ɛ-haɣ nɩɩ nɔɔyʋ taŋ nɛ kapaɣzɩ kpezuu. Mɩlʋ weyi ɛkɔŋaɣ yɔ, ese. Abalʋ ɛnʋ efe nɛ ɛlɩɩ ɛcɔnɩ awayɩ. Pɩtɩŋa pusum nimm. Mɩlʋ tɛm seu. Abalʋ ɛnʋ etisi fezuu fʋʋʋ. Maɣzɩ nɛ ŋna, ye haɣ ŋga kataacaɣnɩ kɛ-ɛza nɛ kekpezi yɔ, ɛbɛ kaalaba? Pɩtɩla, paamɩlɩ ɖɩɣdʋ ɛnʋ yaa paalabɩ-ɩ kɩdɛkɛdɩm nabʋyʋ yaa paakʋ-ɩ.
2 Ɛyaa sakɩyɛ wɛnɩ hasɩ pa-ɖɩsɩ taa nɛ sɩkandɩyɩɣ pɔ-yɔɔ. Ye mbʋ, hasɩ nzɩ sifeŋiɣ yɔ sɩpɩzɩɣ nɛ sɩya ɛyaa ñʋʋ. Hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ taa lɛ, papɩzɩɣ nɛ pakpaɣ-sɩ nɛ pamaɣzɩnɩ kʋjɔʋ kɩbaŋʋ nakʋyʋ ŋgʋ Yehowa labɩ-ɖʋ yɔ. Kʋjɔʋ ŋgʋ lɛ ɛhʋyɛ. (Yakubu 1:17) Ye ɖɩtaawɛnɩ ɛhʋyɛ yɔ, ɖɩtaawɛɛnɩ lidaʋ nakʋyʋ. Ɛlɛ ye ɖɩlakɩnɩ ɖɛ-ɛhʋyɛ tʋmɩyɛ camɩyɛ yɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩtɩlɩ nʋmɔʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ pɩwɛɛ se ɖɩtɩŋ nɛ ɖɩcaɣ wezuu kɩbaŋʋ yɔ. Ye mbʋ, yele nɛ ɖɩna mbʋ ɛhʋyɛ kɛnaa nɛ ɛzɩma ɖɩlakɩ tʋmɩyɛ yɔ. Nɛ pʋwayɩ lɛ, ɖɩtazɩ tɔm naadozo tʋnɛ tɩ-taa: (1) Ɛzɩma tɩyɛ ɛyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛfalɩsɩ ɛ-ɛhʋyɛ? (2) Ɛbɛ yɔɔ pʋpɔzʋʋ se ɖɩmaɣzɩ lalaa ɛhʋyɛ yɔɔ nɛ (3) Ɛzɩma ɛhʋyɛ kɩbanɖɛ wazɩɣ-ɖʋ?
ƐBƐ ƐHƲYƐ KƐNAA NƐ ƐZƖMA ÐƖLAKƖ TƲMƖYƐ?
3. Hela tɔm piye nɖɩ pɛɖɛzɩ-ɖɩ se “ɛhʋyɛ” yɔ, ɖɩ-tɔbʋʋ lɛ suwe? Nɛ waɖɛ sɔsɔyɛ nɖɩ ɛhʋyɛ haɣ ɛyaa?
3 Hela tɔm piye nɖɩ pɛɖɛzɩ Bibl taa se “ɛhʋyɛ” yɔ, ɖɩ-tɔbʋʋ lɛ se “ɛyʋ tɩlɩɣ ɛ-maɣmaɣ ɛ-tɩ yɔ.” Ðɩwɛ ndɩ nɛ kpɩna, mbʋ pʋyɔɔ yɔ Ɛsɔ ha-ɖʋ kʋjɔʋ ŋgʋ kɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtɩlɩ ɖa-tɩ yɔ. Pʋ-tɔbʋʋ lɛ se ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩsɩŋ nɛ ɖɩmaɣzɩ ɖa-lakasɩ yɔɔ nɛ ɖɩna se wezuu ŋgʋ ɖɩcakɩ yɔ, kʋtʋʋzaa yaa kɩtɩtʋʋzɩ. Ðɛ-ɛhʋyɛ lakɩ tʋmɩyɛ ɛzɩ aseɣɖe tʋ yaa tɔm hʋyʋʋ nɔɔyʋ weyi ɛwɛ ɖa-taa yɔ, nɛ ɖɩhʋʋnɩ ɖa-lakasɩ, ɖa-lɩmaɣza nɛ mbʋ mbʋ ɖɩlakɩ yɔ. Ðɛ-ɛhʋyɛ pɩzɩɣ ɖɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩkpaɣ lɩmaɣza kɩbana yaa ɖise lɩmaɣza kɩdɛkɛda. Ye ɖɩsɛtɩ ɖa-tɩ tɔm natʋyʋ taa camɩyɛ yɔ, ɖɛ-ɛhʋyɛ hɛzɩɣ ɖa-laŋɩyɛ. Ɛlɛ ye ɖɩlabɩ mbʋ pɩfɛyɩ ɖeu yɔ, ɖɛ-ɛhʋyɛ hɔŋ ɖa-nɩŋgbaaŋ pɩtɩŋnɩ ɛzɩma ɖikpiɖiɣ yɔ, pɩ-yɔɔ.
4, 5. (a) Ɛzɩma ɖɩlaba nɛ ɖɩna se Aɖam nɛ Ɛva lɛ, paawɛnɩ ɛhʋyɛ? Nɛ pamanɩ Ɛsɔ paɣtʋ yɔɔ lɛ, ɛbɛ laba? (b) Kɩɖaŋ weyi wɩlɩɣ se caanaʋ taa ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa welisaɣni pɛ-ɛhʋyɛ?
4 Aɖam nɛ Ɛva paawɛnɩ waɖɛ nɖɩ ɖooo kiɖe tɛɛ. Pawɩlaa se pɛwɛnɩ ɛhʋyɛ. Mbʋ yebina nɛ palabɩ kɩwɛɛkɩm nɛ pɩtɛ lɛ, fɛyɛ kpa-wɛ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 3:7, 8) Kɩwɛɛkɩm wayɩ lɛ, pɛ-ɛhʋyɛ cɛyaɣ-wɛ. Ɛlɛ, ɖɩtaapɩzɩɣ se ɖɩtasɩ-wɛ sɩnʋʋ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa. Pɛtɛm labʋ ñʋʋ taa ɖoŋ nɛ pamaanɩ Ɛsɔ paɣtʋ yɔɔ. Pʋ-tɔbʋʋ se pa-maɣmaɣ pakʋyɩ Yehowa Ɛsɔ yɔɔ nɛ papɩsɩ e-koyindinaa. Pasɩm mbʋ palakaɣ yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ paakɛ ɛyaa pilimwaa. Pɩ-yɔɔ Ɛsɔ taapɩzɩɣ ɖɔɖɔ se ɛkpaɣ nɛ ekpeɣ-wɛ.
5 Aɖam nɛ Ɛva pataawelisini pɛ-ɛhʋyɛ, ɛlɛ ɛyaa mantɩtalɩ pilimwaa sakɩyɛ ñewelisiɣni pa-ñɩnɖɛ. Ðɩkpaɣ ɛzɩ Yɔb yɔ, ɛpɩzaa nɛ ɛtɔ se: “Mɔnɖɔkɩ me-siɣsiɣ tɔm, maayeki; ma-laŋɩyɛ ɛɛkalɩɣ-m natʋyʋ yɔɔ, me-wezuu kɩyakɩŋ kpeekpe.” (Yɔb 27:6) Yɔb kaakɛ ɛyʋ weyi etaaleyiɣni ɛ-ɛhʋyɛ yɔ. Ewelisaɣni-ɖɩ camɩyɛ, nɛ eyeki nɛ ɖiɖiyiɣ-i ɛ-lakasɩ taa nɛ ɛ-lɩmaɣza kpaɣʋ taa. Pɩ-yɔɔ ɛpɩzaa nɛ ɛyɔɔdɩnɩ taa leleŋ se ɛ-ɛhʋyɛ ɛɛkalɩɣ-ɩ yaa ɛɛcɛyɩɣ-ɩ. Na ɛzɩma Yɔb tɔm wɛ ndɩ nɛ Daviid ñɩndʋ yɔ. Daviid kaawɩlɩ kaañamtʋ Sɔɔlɩ, wiyaʋ weyi Yehowa ta num yɔ, nɛ “pʋwayɩ lɛ, Daviid laŋɩyɛ maa.” (1 Samɩyɛɛlɩ 24:6) Ɛzɩma Daviid ɛhʋyɛ cɛyɩ-ɩ lakasɩ sɩnɛ sɩ-taa yɔ pɩsɩnɩ-ɩ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɩwɩlɩ-ɩ se pɩtɩmʋnaa se ɛtasɩ kaañamtʋ ndʋ labʋ kpa.
6. Ɛbɛ wɩlɩɣ se Ɛsɔ ha ɛyaa tɩŋa ɛhʋyɛ?
6 Yehowa sɛyaa yeke wɛnɩnɩ ɛhʋyɛ na? Cɔnɩ tɔm ndʋ apostoloo Pɔɔlɩ mawa yɔ: “Tɩtɩm taa sɩɩnaa layaa mba pɛfɛyɩnɩ paɣtʋ nɛ pɔɖɔŋ tɩ-yɔɔ, paasɩŋ yɔ, ɛyaa mba pɛfɛyɩnɩ paɣtʋ yɔ, pa-laŋa maɣmaɣ kɛnɩ-wɛ paɣtʋ ndʋ. Pawɩlɩɣ se paɣtʋ ndʋ pɩma-tʋ pa-laŋa taa, nɛ pa-laŋa wɩlɩɣnɩ-wɛ kɩbandʋ ndʋ pɩwɛnɩ-wɛ se pala yɔ, nɛ pa-laŋa ana ɖɔɖɔ awɩlɩɣnɩ-wɛ tɔm kɩbandʋ yaa tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ ndʋ pɔyɔɔdʋʋ ɖama yɔɔ yɔ.” (Roma 2:14, 15) Halɩ ɛyaa mba paasɩŋ Yehowa paɣtʋ yɔ, nabʋyʋ taa pɛ-ɛhʋyɛ yeki nɛ pɔɖɔŋ Ɛsɔ paɣtʋ yɔɔ.
7. Ɛbɛ yeki nɛ nabʋyʋ taa lɛ, ɛhʋyɛ ɛɛlakɩ tʋmɩyɛ camɩyɛ?
7 Ɛlɛ pɩpɩzɩɣ pɩla se alɩwaatʋ natʋyʋ taa ɛhʋyɛ ɛɛlakɩ tʋmɩyɛ camɩyɛ. Ɛbɛ yɔɔ? Ye pakpaɣ haɣ se kakandɩyɩ ɖɩɣa yɔɔ nɛ koɖou yɔ, kaawazɩɣ pʋyʋ. Yaa ye haɣ ŋga kekpeziɣ nɛ piiheyiɣ ka-tʋ natʋyʋ yɔ, pɩpɩzɩɣ pɩkɔnɩ-ɩ kaɖɛ. Mbʋ ɖɔɖɔ ye lɩmaɣza kɩdɛkɛda wena awɛ ɖa-taa yɔ, awɛnɩ ɖoŋ ɖɛ-ɛhʋyɛ yɔɔ yɔ, ɛhʋyɛ nɖɩ ɖɩwɩlɩɣ-ɖʋ nʋmɔʋ kɩdɛkɛdʋʋ. Nɛ ye ɖɩtɩkpaɣ Ɛsɔtɔm nɛ ɖɩfalɩsɩnɩ ɖɛ-ɛhʋyɛ pʋcɔ nɛ ɖɩlakɩnɩ-ɖɩ nɛ tʋmɩyɛ yɔ, ɖɩɩpɩzɩɣ ɖɩtɩlɩ kɩbam nɛ kɩdɛkɛdɩm ɖe-wezuu caɣʋ hɔɔlɩŋ kɩcɛyɩŋ sakɩyɛ taa. Toovenim taa lɛ, pʋcɔ nɛ ɖɛ-ɛhʋyɛ la tʋmɩyɛ camɩyɛ lɛ, pʋpɔzʋʋ se Yehowa fezuu kiɖeɖeu ɛwɩlɩ-ɖʋ nʋmɔʋ. Pɔɔlɩ mawa se: “Me-wembiye [ɛhʋyɛ] ɖeziɣ-m tɔm fezuu kiɖeɖeu taa.” (Roma 9:1) Ye mbʋ, ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla nɛ ɖɛ-ɛhʋyɛ la nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ Yehowa fezuu kiɖeɖeu? Pɩlɩɣnɩ ɛzɩma ɖɩfalɩsɩɣ-ɖɩ yɔ, pɩ-yɔɔ.
ƐZƖMA ÐƖPƖZƖƔ NƐ ÐƖFALƖSƖ ÐƐ-ƐHƲYƐ?
8. (a) Ɛzɩma tɩyɛ laŋɩyɛ pɩzɩɣ nɛ ɖɩwɛnɩ ɖoŋ ɛhʋyɛ yɔɔ? Nɛ ɛbɛ pɩwɛɛ se pɩkɩlɩ cɛyʋʋ ɖɛ-ɛzɩdaa ɖɩɩsɛtɩɣ ɖa-tɩ tɔm natʋyʋ taa lɛ? (b) Ɛbɛ yɔɔ paa Krɩstʋ tʋ ɛhʋyɛ ɛɛcɛyɩɣ-ɩ yɔ, pɩtɩwɩlɩ se ɛ-tɔm tʋʋzaa? (Cɔnɩ pɩ-tɛɛ tɔm)
8 Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ ɖɩlabɩnɩ ɖɛ-ɛhʋyɛ tʋmɩyɛ lɩmaɣza kpaɣʋ taa? Ɛyaa sakɩyɛ maɣzɩɣ pe-liu sɔɔlɩm yɔɔ na nɛ pakpakɩɣ lɩmaɣza. Pʋwayɩ lɛ, papɩzɩɣ pɔyɔɔdɩ se: “Ma lɛ, pɩɩcɛyɩɣ mɛ-ɛhʋyɛ.” Mbʋ pɩwɛ ɛyʋ laŋɩyɛ taa yɔ, pɩpɩzɩɣ pɩwɛɛnɩ ɖoŋ sɔsɔŋ ɛ-yɔɔ nɛ pɩwɩlɩ ɛ-ɛhʋyɛ nʋmɔʋ kɩdɛkɛdʋʋ. Bibl tɔm se: “Laŋɩyɛ nɩɣ siziŋ [kɛ agutaaku tʋ] pɩkɩlɩ pɩtɩŋa nɛ pɩfɛyɩ se pala-ɖɩ kɔyɛ, apɩzɩɣ nɛ ɛna ɖɩ-taa?” (Yereemii 17:9) Ye mbʋ, pɩfɛyɩ se ɖɩkɩlɩ kpaɣʋ mbʋ laŋɩyɛ sɔɔlaa yɔ nɛ ɖɩlakɩnɩ tʋmɩyɛ ɖɩɩsɛtɩɣ ɖa-tɩ tɔm taa lɛ. Pʋpɔzʋʋ se ɖɩpɔzɩ ɖa-tɩ se ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla nɛ pɩkɛdɩnɩ Ɛsɔ.a
9. Pɔtɔŋʋʋ se pese Ɛsɔ sɔɔndʋ yɔ, pʋ-tɔbʋʋ lɛ suwe? Nɛ ɖoŋ weyi sɔɔndʋ ndʋ tɩwɛnɩ ɖɛ-ɛhʋyɛ yɔɔ?
9 Ye ɖɩfalɩsɩ ɖɛ-ɛhʋyɛ camɩyɛ pʋcɔ nɛ ɖɩsɛtɩɣ ɖa-tɩ tɔm taa yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɖɩñaŋ Ɛsɔ, ɖɩɩlakɩ ɖa-maɣmaɣ ɖɔ-sɔɔlɩm na. Ðɩkpaɣ kɩɖaʋ kʋnɛ nɛ ɖɩnɩɩ pɩ-taa camɩyɛ. Wiyaʋ lone taa caɣyʋ Nehemiya kaawɛnɩ waɖɛ se ɛñɩɣ samaɣ ŋga kɛwɛ Yerusalɛm yɔ, kɔ-yɔɔ nɛ kala haɖɛ yaa kɛhɛyɩ-ɩ lambuu. Ɛlɛ ɛtɩla mbʋ. Ɛbɛ yɔɔ? Ɛtaañɩnɩɣ se ɛñazɩ Ɛsɔ samaɣ nɛ Ɛsɔ taa wɩɩnɩ-ɩ. Ɛtɔm se: “Ma yɔ, mantɩla mbʋ, menseɣaɣ Ɛsɔ sɔɔndʋ.” (Nehemiya 5:15) Ye mbʋ, pɩcɛyaa se ɖɩña Ɛsɔ nɛ laŋɩyɛ pilim nɛ ɖise-i sɔɔndʋ. Sɔɔndʋ ndʋ tiyeki se ɖɩtaala mbʋ pɩɩkɛdɩɣnɩ-ɩ yɔ. Sɔɔndʋ kɩbandʋ ndʋ tɩsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩñɩnɩ Ɛsɔ nʋmɔʋ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩɩsɛtɩɣ ɖa-tɩ tɔm natʋyʋ taa yɔ.
10, 11. Bibl paɣtʋ ndʋ wazɩɣ sʋlʋm ñɔʋ nʋmɔʋ taa? Nɛ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ ɖiyele nɛ Ɛsɔ wɩlɩ-ɖʋ nʋmɔʋ nɛ ɖɩɖɔ tɩ-yɔɔ?
10 Ðɩkpaɣ ɛzɩ sʋlʋm kɩbɩbɩm yaa sʋlʋm ɖoŋ mbʋ yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ ɖa nɛ lalaa ɖikpeɣliɣ nɛ ɖɩlakɩ aleɣya yɔ, ɛyaa sakɩyɛ pɔzʋʋ pa-tɩ se: Mɔñɔɔ sʋlʋm yaa mantaañɔɔ? Kajalaɣ lɛ, pʋpɔzʋʋ se ɖɩsɩɣzɩ ɖa-tɩ lɔŋ. Tɔm ndʋ Bibl yɔɔdʋʋ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa? Toovenim taa lɛ, Bibl tɩyɔɔdɩ se pataañɔɔ sʋlʋm kpeɖem kpeɖem. Halɩ kɩsaŋ sʋlʋm nɛ kɩtɔŋ se pɩkɛ kʋjɔʋ ŋgʋ kɩlɩnɩ Yehowa cɔlɔ yɔ. (Keɣa 103:14, 15) Ɛlɛ, Bibl kizi sʋlʋm kpaŋʋʋ nɛ sʋlʋm ñɔʋ kadadayaɣ. (Luka 21:34; Roma 13:13) Pɩtasɩ lɛ, sʋlʋm kpaŋʋʋ kɛ kɩdɛkɛdɩm sɔsɔm ɖɔɖɔ ɛzɩ hayitu nɛ acɛyɛ yɔ.b—1 Kɔrɛntɩ 6:9, 10.
11 Krɩstʋ tʋ falɩsɩɣ ɛ-ɛhʋyɛ se pɩsɩnɩ-ɩ nɛ ɛɖɔ paɣtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ kɛlɛʋ yem. Ye mbʋ, ɖa nɛ lalaa ɖikpeɣlaa se ɖɩla aleɣya nɛ ye pɩwɛɛ se ɖɩsɛtɩ ɖa-tɩ tɔm sʋlʋm ñɔʋ nʋmɔʋ taa yɔ, pɩwɛɛ se ɖɩpɔzɩ ɖa-tɩ tɔm tʋnɛ: ‘Ɛbɛ tɛ kpeɣluu pacaɣ labʋ? Pɩɩwɛɣ kaɖɛ se pɔcɔnɩ ɛyaa tɩŋa ɖeɖe nɛ pɩ-yɔɔ lɛ, nabɛyɛ kɔɔ nɛ pala mbʋ pɩtɩmʋna yɔ? Manpɩzɩɣ nɛ mɔnɖɔkɩ man-tɩ ye mana sʋlʋm yɔ? Mɔnsɔɔlɩ sʋlʋm ñɔʋ na? Sʋlʋm pɩsɩ-m kɩjɛyʋʋ pʋyʋ na? Mɔñɔʋ sʋlʋm se pɩhɛzɩ ma-lɩmaɣza na? Manpɩzɩɣ mɔnɖɔkɩ man-tɩ nɛ mɔñɔɔ sʋlʋm pazɩ yem na?’ Ðɩɩmaɣzɩɣ tɔm tʋnɛ nɛ Bibl paɣtʋ kila wena acosuu tɩ-yɔɔ yɔ, pɔ-yɔɔ lɛ, ɖɩtɩmnɩ Yehowa se ɛwɩlɩ-ɖʋ nʋmɔʋ kɩbaŋʋ. (Kalɩ Keɣa 138:23, 24) Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, ɖɩpɔzʋʋ Yehowa se ɛsɩnɩ-ɖʋ pɩtɩŋnɩ e-fezuu kiɖeɖeu yɔɔ. Ðɩfalɩsɩɣ ɖɔɖɔ ɖɛ-ɛhʋyɛ se ɖɩla nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ ɛ-paɣtʋ. Ɛlɛ, nabʋyʋ wɛɛ ɖɔɖɔ nɛ pʋpɔzʋʋ se ɖɩmaɣzɩ pɩ-yɔɔ camɩyɛ pʋcɔ nɛ ɖɩkpakɩɣ lɩmaɣza.
ƐBƐ YƆƆ PƖWƐƐ SE ÐƖMAƔZƖ LƐLAA ƐHƲYƐ YƆƆ?
Ye ŋfalɩsɩ ñɛ-ɛhʋyɛ nɛ pɩtɩŋnɩ Bibl yɔɔ yɔ, ɖɩsɩɣnɩ-ŋ nɛ ŋkpaɣ lɩmaɣza kɩbana sʋlʋm ñɔʋ nʋmɔʋ taa
12, 13. Ɛbɛ yɔɔ Krɩstʋ mba ɛhʋyɛ wɛ ndɩ ndɩ nɛ ɖama? Nɛ ɛzɩma tɩyɛ pɩwɛɛ se ɖɩña lɛlaa ɛhʋyɛ?
12 Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩlabɩ-ŋ piti se alɩwaatʋ natʋyʋ taa, ɛzɩma Krɩstʋ mba nabɛyɛ ɛhʋyɛ lakɩ tʋmɩyɛ yɔ, pɩwɛ ndɩ nɛ ɛzɩma lalaa ñɩnɖɛ lakɩ tʋmɩyɛ yɔ. Krɩstʋ tʋ nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛmaɣzɩ se lakasɩ nasɩyɩ fɛyɩ ɖeu; ɛlɛ lɛlʋ ñɔsɔɔlɩ-sɩ nɛ ɛɛnaɣ kɩdɛkɛdɩm nabʋyʋ sɩ-taa. Ðɩkpaɣ ɛzɩ sʋlʋm ñɔʋ alɩwaatʋ ndʋ ɛyaa kpeɣliɣ se pamʋ helim yɔ. Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkɛdɩnɩ Krɩstʋ tʋ nɔɔyʋ se ɛ nɛ ɛ-taabalaa pacakɩ ɖanasɩ nasɩyɩ nɛ pamʋʋ helim nɛ pɔñɔʋ sʋlʋm pazɩ. Ɛlɛ lakasɩ nzɩ sɩpɩzɩɣ nɛ sɩcɛyɩ Krɩstʋ tʋ lɛlʋ. Ɛbɛ yɔɔ ɖɛ-ɛhʋyɛ wɛ ndɩ ndɩ mbʋ? Nɛ ɖoŋ weyi pɩwɛɛ se wɛtʋ ndʋ tɩwɛɛnɩ mbʋ ɖɩlɩzɩɣ se ɖɩlakɩ yɔ, pɩ-yɔɔ?
13 Mbʋ pɩ-yɔɔ ɛyaa wɛ ndɩ yɔ, pɩɖɔwa. Wɛtʋ ndʋ tɩ-taa palʋlɩ nabɛyɛ nɛ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa papaɣlaa yɔ, tɩwɛ ndɩ nɛ lalaa ndʋ. Nabɛyɛ ɩɩcaɣ labʋ nabʋyʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, peɖiɣni lʋbɩnʋʋ ɛjandʋ natʋyʋ pɩnzɩ sakɩyɛ yɔ. (1 Awiya 8:38, 39) Ye nɔɔyʋ ɛwɛnɩ ɛjandʋ sʋlʋm ñɔʋ hɔɔlʋʋ taa yɔ, ɛpɩzɩɣ nɛ ekizi se ɛɛñɔʋ sʋlʋm kpem. Ye ɛyʋ ɛnʋ ɛkɔm ñɛ-tɛ nɛ ŋha-ɩ sʋlʋm yɔ, ɛ-ɛhʋyɛ pɩzɩɣ nɛ ɖiheyi-i se etaatisi. Pɩwɩzɩɣ-ŋ yaa we? Ŋñɩkɩɣ ɛ-yɔɔ yaa we? Aayɩ. Paa ŋsɩm mbʋ pɩ-yɔɔ ekiziɣ yaa ŋŋsɩŋ yɔ, koobiye sɔɔlɩm pɔzʋʋ se ŋtaañɩɣ ɛ-yɔɔ. Pɩtɩla ɛtɩsɔɔlɩ se eheyi-ŋ mbʋ pɩ-yɔɔ ekiziɣ yɔ.
14, 15. Tɔm ndʋ yɔɔ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa Krɩstʋ mba ɛhʋyɛ kaawɛ ndɩ ndɩ? Nɛ lɔŋ weyi Pɔɔlɩ tasɩ-wɛ?
14 Apostoloo Pɔɔlɩ kaanawa se kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa Krɩstʋ mba ɛhʋyɛ kaawɛ ndɩ ndɩ kpem. Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa, tɔɔnasɩ nzɩ sɩlɩnɩ kɩlaŋ weyi pala agɔlɩma yɔ, sɩ-tɔm cɛyaɣ Krɩstʋ mba nabɛyɛ. (1 Kɔrɛntɩ 10:25) Pɔɔlɩ ɛhʋyɛ taacɛyɩɣ-ɩ nɛ tɔɔnasɩ nzɩ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pɛpɛdaɣ-sɩ kɩyakɩŋ taa. Pɔɔlɩ ɛzɩdaa lɛ, agɔlɩma taakɛ pʋyʋ. Agɔlɩma tɩlɩzɩ tɔɔnaɣ nakɛyɛ wiɖiyi; Yehowa cɔlɔ tɔɔnasɩ tɩŋa lɩnaa nɛ ɛnʋ ɛtɩnɩ-sɩ. Ɛlɛ paa mbʋ yɔ, Pɔɔlɩ kaanɩ mba pataamaɣzɩɣ ɛzɩ ɛnʋ yɔ, pɔ-tɔm taa. Pɩtɩla pa-taa nabɛyɛ kaala agɔlɩma siŋŋ pʋcɔ nɛ papɩsɩ Krɩstʋ mba. Pɛ-ɛzɩdaa lɛ, mbʋ payɩ pɩñɩtɩ putukini agɔlɩma laʋ yɔ, pɩfɛyɩ ɖeu. Ɛzɩma tɩyɛ Pɔɔlɩ ñɔɔzɩ tɔm ndʋ?
15 Pɔɔlɩ tɔm se: “Ɛlɛ ɖoŋ tɩnaa ɖa, ɖa-tʋmɩyɛ lɛ se ɖɩɖɔkɩ ajamaa mba pɛfɛyɩ ɖoŋ yɔ nɛ ɖɩtaañɩnɩ mbʋ pɩkɛdɩnɩ-ɖʋ yɔ. Mbʋ yɔ Krɩstʋ taañɩnɩ e-liu ñɩm ɖɔɖɔ.” (Roma 15:1, 3) Pɔɔlɩ wɩlaa se pʋpɔzʋʋ se ɖɩɖɛzɩ ɖo-koobiya kɩcɛyɩm nɔɔ, pɩtaakɛ ɖɛ-mbʋ, ɖɔɖɔ ɛzɩ Krɩstʋ kaalabʋ yɔ. Pɔɔlɩ yɔɔdaɣ tɔm tʋnɛ ɖɔɖɔ alɩwaatʋ lɛɛtʋ taa lɛ, ɛtɔm se ye tɔɔnaɣ nakɛyɛ tɔɔʋ ɛlakɩ se ɛyaa kɩbama mba Krɩstʋ la e-wezuu pɔ-yɔɔ yɔ, pa-taa nɔɔyʋ ɛtɔlɩ kɩwɛɛkɩm taa yɔ, pɩkɩlɩɣ ɖeu se ɛnʋ ɛtaatɔɔ tɔɔnaɣ ŋga.—Kalɩ 1 Kɔrɛntɩ 8:13; 10:23, 24, 31-33.
16. Ɛbɛ yɔɔ mba pɛ-ɛhʋyɛ fɛyɩ ɖoŋ yɔ, pɩtɩmʋna se pahʋʋnɩ mba pɛ-ɛhʋyɛ wɛ ndɩ yɔ?
16 Mbʋ ɖɔɖɔ mba pɛ-ɛhʋyɛ kiziɣni-wɛ se pala nabʋyʋ yɔ, pɩtɩmʋna se pakʋʋ lalaa tɔm nɛ pañɩkɩɣ pɔ-yɔɔ se pala ɛzɩ mba yɔ. (Kalɩ Roma 14:10) Toovenim taa lɛ, pɩwɛɛ se ɖɛ-ɛhʋyɛ ɛhʋʋ ɖa-maɣmaɣ ɖɔ-tɔm na, pɩtaakɛ lalaa ñɩndʋ. Ðɩtɔzɩ Yesu tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ: “Ɩtaahʋʋnɩ nɔɔyʋ nɛ Ɛsɔ ɛtaahʋʋnɩ-mɩ” (Maatiyee 7:1, ABT ) Paa weyi ɛgbɛyɛ taa lɛ, pɩtɩmʋna se ɛɖʋ ɛ-nɔɔ lalaa ɛhʋyɛ tɔm taa. Pʋpɔzʋʋ se ɖɩñaɣ pana nɛ sɔɔlɩm nɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ pɛwɛɛ ɛgbɛyɛ taa nɛ ɖɩkpazɩɣ ɖama ɖoŋ, ɖɩtaacɩyɩɣ ɖama.—Roma 14:19.
WAZASƖ NZƖ ƐHƲYƐ KƖBANÐƐ KƆŊNA YƆ
Ɛhʋyɛ kɩbanɖɛ pɩzɩɣ ɖɩwɩlɩ-ŋ nʋmɔʋ kɩbaŋʋ ñe-wezuu caɣʋ taa nɛ ɖɩkɔnɩ-ŋ taa leleŋ nɛ laŋhɛzɩyɛ sɔsɔyɛ
17. Ɛbɛ talɩ ɛyaa sakɩyɛ ɛhʋyɛ sɔnɔ?
17 Apostoloo Pɩyɛɛrɩ mawa se: “Ɩcɔna nɛ ɩwɛɛnɩ laŋɩyɛ [ɛhʋyɛ] kɩbanɖɛ.” (1 Pɩyɛɛrɩ 3:16) Ɛhʋyɛ nɖɩ ɖɩwɛ cɩɖɩ cɩɖɩ Yehowa Ɛsɔ ɛzɩdaa yɔ, ɖɩkɛ wazaɣ sɔsɔɔ. Pɔɔlɩ yɔɔdɩ ɛyaa nabɛyɛ tɔm nɛ ɛtɔ se “pama pa-laŋa [pɛ-ɛhʋyɛ] taa mayaɣ nɛ miŋ ñɩɣyʋʋ kɩsɛɛmʋʋ.” (1 Timootee 4:2) Ñɩɣyʋʋ kɩsɛɛmʋʋ ɛñaɣ ɛyʋ tomnaɣ yɔ, pɩlakɩ tɔndɔlʋʋ ŋgʋ kɩsɩbɩ kpindilim yem yɔ. Ɛyaa sakɩyɛ ɛhʋyɛ sɩba ɛzɩ tɔndɔlʋʋ ŋgʋ yɔ, nɛ ɖɩɩtasɩɣ-wɛ heyuu natʋyʋ. Nɛ ɛyaa mba, pa-taa wɛ leleŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɛ-ɛhʋyɛ ɛɛtasɩɣ-wɛ hʋnaʋ natʋyʋ.
18, 19. (a) Wazasɩ nzɩ ɖihikiɣ alɩwaatʋ ndʋ ɖɛ-ɛhʋyɛ cɛyɩɣ-ɖʋ yaa ɖɩlakɩ nɛ fɛyɛ kpaɣ-ɖʋ yɔ? (b) Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩla ye ɖɛ-ɛhʋyɛ ɛwɛɛ nɛ ɖɩcɛyɩɣ-ɖʋ kɩwɛɛkɩm mbʋ ɖɩtɛm pɩ-yɔɔ kpiɖiɣ yɔ, pɩ-yɔɔ?
18 Ye ɖɩlabɩ nabʋyʋ nɛ ɖɛ-ɛhʋyɛ cɛyɩɣ-ɖʋ yɔ, pɩwɩlɩɣ se mbʋ ɖɩlaba yɔ, pɩfɛyɩ ɖeu. Ye kɩwɛɛkɩm laɖʋ nɔɔyʋ ɛhʋyɛ ɛcɛyɩɣ-ɩ nɛ pɩ-yɔɔ lɛ, ɛlɛɣzɩ ɛ-laŋɩyɛ yɔ, paa ɛ-kɩwɛɛkɩm ɛpaɣlɩ ɛzɩma yɔ, pekpeɣ-i pʋ. Ye ɖɩkpaɣ ɛzɩ Wiyaʋ Daviid yɔ, ɛɛlabɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm nabʋyʋ kpem; ɛlɛ pakpaɣ-pʋ nɛ pekpeɣ-i mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛwɩlaa se ɛlɛɣzɩ ɛ-laŋɩyɛ. Ɛzɩma ekpiɖi ɛ-lakasɩ kɩdɛkɛdɩsɩ yɔɔ nɛ ɛñaɣ pana nɛ ɛɖaɣnɩ paɣzʋʋ ɖɔm Ɛsɔ paɣtʋ yɔɔ yɔ, pɩsɩnɩ-ɩ nɛ ɛna se Yehowa ‘wɛ ɖeu nɛ ekpeɣu.’ (Keɣsi 50:3-21; 85:5) Lɛɛlɛɛyɔ, ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩla ye ɖikpiɖi ɖa-kɩwɛɛkɩm yɔɔ nɛ pekpeɣ-ɖʋ ɛlɛ ɖɛ-ɛhʋyɛ ɖiɣni-ɖʋ cɛyʋʋ mbʋ?
19 Nabʋyʋ taa lɛ, kɩwɛɛkɩm laɖʋ nɔɔyʋ ɛhʋyɛ pɩzɩɣ nɛ ɖɩkʋʋ ɛ-tɔm kadadayaɣ. Ye mbʋ yɔ, pʋpɔzʋʋ se ɖɩhɛzɩ ɖa-laŋɩyɛ nɛ ɖɩtaa liu se ndʋ Yehowa maɣzɩɣ yɔ, pɩkpaɖɩ ɛyaa lɩmaɣza. Ɛzɩ ɖiseɣtiɣ lalaa se petisi yɔ, pʋpɔzʋʋ se ɖitisi se Yehowa kɛ sɔɔlɩm tɛ Ɛsɔ nɛ ekpeɣu faaa. (Kalɩ 1 Yohanɛɛsɩ 3:19, 20) Pɩtasɩ lɛ, ɛhʋyɛ nɖɩ ɖɩwɛ cɩɖɩ cɩɖɩ yɔ, ɖɩkɔŋnɩ laŋhɛzɩyɛ, ɖiɣɖiɣ wɛtʋ nɛ taa leleŋ sɔsɔŋ weyi pɩwɛ kaɖɛ se pehiɣ ɛjaɖɛ yɔɔ sɔnɔ yɔ. Ɛyaa sakɩyɛ mba paalabɩ kɩwɛɛkɩm yɔ, papɩzaa nɛ pɛhɛzɩ pa-laŋa nɛ pɔ-yɔɔ cɛ nɛ pɛsɛɣ Yehowa sɔnɔ nɛ ɛhʋyɛ kɩbanɖɛ.—1 Kɔrɛntɩ 6:11.
20, 21. (a) Palɩzɩ takayaɣ kanɛ se kasɩnɩ-ŋ nɛ ŋla we? (b) Ɛzɩma tɩyɛ Krɩstʋ mba wɛ pa-tɩ yɔɔ? Nɛ ɛzɩma pɩwɛɛ se pakpaɣ tɩ-yɔɔ wɛʋ waɖɛ nɖɩ nɛ palabɩnɩ tʋmɩyɛ?
20 Palɩzɩ takayaɣ kanɛ se kasɩnɩ-ŋ nɛ ŋhiɣ taa leleŋ nɛ ŋɖɔkɩ ɛhʋyɛ kɩbanɖɛ Sataŋ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ taa. Ɛlɛ takayaɣ kanɛ kaatazɩɣ Bibl paɣtʋ nɛ paɣtʋ kila tɩŋa pa-taa. Pɩtasɩ lɛ, hɔɔlɩŋ weyi ɩ-taa pʋpɔzʋʋ se paa weyi ewelisini ɛ-ɛhʋyɛ yɔ, taamaɣzɩ se paɖʋ paɣtʋ natʋyʋ se tɩsɩnɩ-ŋ kɛlɛʋ yem. Takayaɣ kanɛ kakaɣ-ŋ sɩnʋʋ nɛ ŋkpɛlɩkɩ ɛzɩma ŋkpaɣ Ɛsɔtɔm nɛ ŋlabɩnɩ tʋmɩyɛ paa evemiye nɖɩ ñe-wezuu caɣʋ taa yɔ; nɛ ŋtɩŋnɩ pɩ-yɔɔ nɛ ŋfalɩsɩ ñɛ-ɛhʋyɛ. Moyizi paɣtʋ sazɩɣ ɛyaa se pɔɖɔ paɣtʋ ndʋ pama-tʋ yɔ, tɩ-yɔɔ, ɛlɛ “Krɩstʋ paɣtʋ” ñawɩlɩɣ ɛyaa ɛzɩma pala tʋmɩyɛ nɛ pɛ-ɛhʋyɛ nɛ paɣtʋ kila yɔ. (Galaatɩ 6:2) Ye mbʋ Yehowa ha Krɩstʋ mba waɖɛ se pɛwɛɛ pa-tɩ yɔɔ. Ɛlɛ ɛ-Tɔm tɔzʋʋ-ɖʋ se tɩ-yɔɔ wɛʋ waɖɛ nɖɩ ɖɩtaakɛnɩ-ɖʋ “kɛdɛɛka ŋga pohuuzuuni lɔŋ kɩdɛkɛdɩŋ yɔɔ yɔ.” (1 Pɩyɛɛrɩ 2:16) Pʋpɔzʋʋ se ɖɩla tʋmɩyɛ kɩbanɖɛ nɛ tɩ-yɔɔ wɛʋ waɖɛ nɖɩ, nɛ ɖɩtɩŋnɩ pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩsɔɔlɩ Yehowa nɛ laŋɩyɛ pilim.
21 Tɩmnɩ Ɛsɔ nɛ ŋkpɛlɩkɩ ɛzɩma ŋkpaɣ Bibl paɣtʋ kila nɛ ŋlabɩnɩ tʋmɩyɛ camɩyɛ yɔ nɛ pʋwayɩ lɛ, ŋla ɛzɩ ŋsɛtɩɣ ña-tɩ tɔm taa yɔ. Ye ŋlakɩ mbʋ yɔ, ŋwoki pɩ-yɔɔ nɛ ŋcakɩ wezuu kɩbaŋʋ ŋgʋ ŋpaɣzɩ caɣʋ alɩwaatʋ ndʋ ŋsɩm Yehowa yɔ. ‘Pɩmalɩɣnɩ-ŋ nɛ ŋsɩ kɩbam nɛ kɩdɛkɛdɩm.’ (Ebree 5:14) Paa evemiye nɖɩ lɛ, ñɛ-ɛhʋyɛ nɖɩ ŋkpaɣ Bibl nɛ ŋfalɩsɩna yɔ, ɖɩkaɣ-ŋ wazʋʋ. Ɛzɩ haɣ kpeziɣ ɖoo hɛkʋ taa se pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩtɩlɩ se kɩdɛkɛdɩm nabʋyʋ caɣ labʋ yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ ñɛ-ɛhʋyɛ sɩɣnɩ-ŋ nɛ ŋsɛtɩ ña-tɩ tɔm taa nɛ ŋla mbʋ pɩkɛdɩɣnɩ ña-Caa weyi ɛwɛ ɛsɔdaa yɔ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se ye ŋlakɩ mbʋ yɔ, pɩsɩɣnɩ-ŋ nɛ ŋɖɔkɩ ña-tɩ kpam Ɛsɔ sɔɔlɩm taa.
a Bibl wɩlɩɣ se paa ɛyʋ ɛhʋyɛ ɛɛcɛyɩɣ-ɩ yɔ, pɩtɩwɩlɩ se ɛ-tɔm tʋʋzaa. Pɔɔlɩ yɔɔdaa se: “Paa pɩlabɩ ɛzɩma yɔ, ma-laŋɩyɛ ɛɛmaɣnɩ natʋyʋ, pɩtɛ lɛ maacɔŋnɩ man-tɩ se mɛnkɛ siɣsiɣ tʋ; mɔn-tɔm hʋyʋ lɛ [Yehowa].” (1 Kɔrɛntɩ 4:4) Halɩ mba paanazɩ Krɩstʋ mba ɛzɩ Pɔɔlɩ kaalabʋ nɛ pʋcɔ ɛ-maɣmaɣ ɛpɩsɩɣ Krɩstʋ tʋ yɔ, pɛ-ɛhʋyɛ taacɛyɩɣ-wɛ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pamaɣzaɣ se Ɛsɔ sɔɔlɩm palakɩ. Pɩ-yɔɔ pɩkɛnɩ kɩjɛyʋʋ siŋŋ se ɖɛ-ɛhʋyɛ ɛtʋʋzɩ ɖɛ-ɛzɩdaa nɛ Ɛsɔ ɛzɩdaa ɖɔɖɔ.—Tʋma Labʋ 23:1; 2 Timootee 1:3.
b Ðɔkɔtɔnaa tɔm se mba sʋlʋm kpaŋʋʋ malɩnaa yɔ, paapɩzɩɣ nɛ pɔɖɔkɩ pa-tɩ sʋlʋm ñɔʋ nʋmɔʋ taa; paba hɔɔlʋʋ taa lɛ, pɔtɔm se “pɔñɔɔ sʋlʋm pazɩ” yɔ, pʋ-tɔbʋʋ lɛ se pataañɔɔ kpem.