Ðe-wezuu caɣʋ nɛ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ kpɛlɩkʋʋ takayaɣ taa tɔm kɩñɩnɩtʋ
3-9 FÉVRIER
ÑƖM MBƲ PƖWƐ ƐSƆTƆM TAA YƆ | KIÐE TƐƐ TƆM 12-14
“Ɛgbɛyɛ nɖɩ ɖɩ-tɔm tukuuni-ŋ yɔ”
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 12:1, 2) Kɩbaɣlʋ tɔm Abram se: “Yele ñɛ-tɛtʋ, ña-ñɩma, ña-caa ɖɩɣa, nɛ ŋwolo tɛtʋ ndʋ mankaɣ-ŋ wɩlʋʋ yɔ, tɩ-taa. 2 Mankaɣ-ŋ pɩsʋʋ samaɣ sɔsɔɔ, mankaɣ ñɔ-yɔɔ wazʋʋ, mankaɣ labʋ nɛ ña-hɩɖɛ sɛɛ, ɖɩkaɣ kɛʋ wazaɣ.
it-1 78 § 6
Ɛgbɛyɛ
Abraham ɛgbɛyɛ. Ɛgbɛyɛ nɖɩ Ɛsɔ ɖʋnɩ Abraham yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se ɖɩpaɣzɩ alɩwaatʋ ndʋ Abram (Abraham) tɛzɩ Efraatɩ pɔɔ nɛ ewoki Kanaŋ yɔ. Pɩnzɩ 430 wayɩ, pɔkɔm paɖʋ Paɣtʋ ɛgbɛyɛ. (Gal 3:17) Abraham kaawɛ Kalɩdee mba tɛtʋ ndʋ payaɣ se Uuri yɔ tɩ-taa Mezoopotamii egeetiye taa lɛ, Yehowa heyi-i se ɛkʋyɩ nɛ ewolo tɛtʋ ndʋ Ɛsɔ kaɣ-ɩ wɩlʋʋ yɔ tɩ-taa. (Tʋm 7:2, 3; Kiɖe 11:31; 12:1-3) Ejipiti Lɩʋ 12:40, 41 yɔɔdaa se pɩnzɩ 430 nzɩ Izrayɛɛlɩ piya labɩ Ejipiti nɛ Kanaŋ tɛtʋ taa yɔ, “sɩtɛm kɩyakʋ ŋgʋ yɔ, puwiye maɣmaɣ” sɩlɩ Ejipiti ɛjaɖɛ taa. Paska kɩyakʋ wiye, pɩ-tɔbʋʋ se pɩnaɣ 1513 P.P.Y. tɛ Nisaŋ kɩyakʋ 14 ñɩŋgʋ wiye payabɩ sɩ-ñʋʋ nɛ sɩlɩɩ Ejipiti ɛjaɖɛ taa. (Ejl 12:2, 6, 7) Pɩwɩlɩɣ se Abraham tɛzɩ Efraatɩ pɔɔ pɩnaɣ 1943 P.P.Y. tɛ Nisaŋ kɩyakʋ 14 ñɩŋgʋ wiye, nɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se puwiye Abraham ɛgbɛyɛ paɣzɩ labʋ tʋmɩyɛ. Abraham sʋ Kanaŋ tɛtʋ taa nɛ ewolo Sekɛɛm lɛ, Ɛsɔ tasɩ-ɩ yɔɔdɩnʋʋ nɛ eheyi-i tɔm lɛɛtʋ pɩlɩɩnɩ tamaɣ ŋga ɛɛlabɩ-ɩ yɔ kɔ-yɔɔ se: “Ñe-liɖe taa mba mankaɣ cɛlʋʋ tɛtʋ tʋnɛ yɔ.” Tɔm ndʋ tɩwɩlɩɣ se nɔɔ kʋɖʋmaɣ nakɛyɛ wɛ Abraham ɛgbɛyɛ nɛ tamaɣ ŋga Yehowa kaalabɩ Edɛɛnɩ kaɖaɣ taa yɔ pɛ-hɛkʋ taa; nɛ pʋlʋlaɣ ŋga kɔ-tɔm paayɔɔdaa yɔ, kakaɣ lɩnʋʋ ɛyʋ nɔɔyʋ “liɖe” taa. (Kiɖe 12:4-7) Pʋwayɩ Yehowa yɔɔdɩ ɛgbɛyɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ tɔm lɛɛtʋ masɩ sɩnɛ sɩ-taa Kiɖe Tɛɛ Tɔm 13:14-17; 15:18; 17:2-8, 19; 22:15-18.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 12:3) Mankaɣ wazʋʋ mba pawazɩɣ ñɔ-yɔɔ yɔ, pɔ-yɔɔ, mankaɣ kʋʋ mba pɔlɔʋ ñɔ-yɔɔ nɔɔ yɔ pɔ-tɔm, ñɔ-yɔɔ pakaɣ wazʋʋ tataa ajɛɛ kpeekpe yɔɔ.”
w89 1/7 3 § 4
Ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se ŋtɩlɩ Abraham yɔɔ toovenim
Pɩkɛ tamaɣ kɩbaŋa siŋŋ nɛ peheyi Abraham kɔ-tɔm tam ɛzɩ nabʋlɛ mbʋ yɔ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 18:18; 22:18) Pɩsa nɛ tamaɣ ŋga kala lɛ, Ɛsɔ kaɣ fezuu hɔŋ ndɩ ndɩ taa ɛyaa mba paatɛm sɩbʋ yɔ. Ɛyaa mba pakaɣ fezuu mbʋ yɔ, pɩkɛɣnɩ-wɛ wazaɣ sɔsɔɔ siŋŋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pakaɣ fezuu pa-taa sakɩyɛ tɛtʋ ndʋ tɩnɩɣzɩnɩ kiɖe tɛɛ Paradisuu yɔ tɩ-yɔɔ. Nɛ pʋwayɩ lɛ, pawɩlɩ-wɛ mbʋ pɩwɛɛ se pala nɛ pacaɣ wezuu tamtam yɔ.—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 2:8, 9, 15-17; 3:17-23.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 13:14-17) Kɩbaɣlʋ heyi Abram se: “Kʋsɩ ɛsa nɛ ŋcɔnɩ ɖenɖe ŋwɛɛ yɔ, hayo kiŋ nɛ hadɛ kiŋ, wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa nɛ wɩsɩ ɖɩɖʋyɛ taa. 15 Tɛtʋ kpeekpe ndʋ ŋnaɣ yɔ, mankaɣ-tʋ cɛlʋʋ ña nɛ ñe-liɖe taa mba. 16 Mankaɣ labʋ nɛ ñe-liɖe huu ɛzɩ tataa puuyuu yɔ: Ye papɩzɩɣ kalʋʋ tataa puuyuu taa putowee kɔyɔ, ɖɩnɛ ɛlɛ pakaɣ pɩzʋʋ pakalɩ ɖɔɖɔ ñe-liɖe taa mba. 17 Kʋyɩ nɛ ŋsɩŋ! Kilimi tɛtʋ yɔɔ, tɩ-ɖaɣlɩkɩŋ taa nɛ tɩ-walanzɩ taa, mbʋ pʋyɔɔ yɔ mankaɣ-ŋ tʋ cɛlʋʋ.”
it-2 152 § 6
Paɣtʋ
Lɔŋsɩnɖaa nabɛyɛ kpɛlɩkɩ caanaʋ taa tɔm nɛ tɩsɩnɩ-wɛ nɛ pana se pʋcɔ nɛ pɛpɛdɩnɩ nɔɔyʋ tɛtʋ lɛ, ɛsɩŋɩɣ ɖenɖe papɩzɩɣ pawɩlɩ-ɩ tʋ nɛ ɛna tɩ-kamasɩ tɩŋa camɩyɛ yɔ. Ye yaɖʋ ɛyɔɔdaa se: “Manawa” yɔ, pɩwɩlɩɣ se etisaa se ɛmʋʋ-tʋ. Alɩwaatʋ ndʋ Yehowa heyi Abraham se ɛcɛlɩɣ-ɩ Kanaŋ tɛtʋ ndʋ tɩ-tamaɣ ɛɛlabɩ-ɩ yɔ lɛ, ɛcalɩ-ɩ heyuu se ɛcɔnɩ kpɛɛ nɛ ɛna tɛtʋ ndʋ camɩyɛ. Abraham tɩyɔɔdɩ se “manawa,” nɛ pɩtɩla yɔ ɛzɩma Ɛsɔ kaaheyi-i se e-liɖe taa piya ɛkaɣ cɛlʋʋ tɛtʋ ndʋ yɔ, pʋyɔɔ ɛtɩyɔɔdɩ mbʋ. (Kiɖe 13:14, 15) Paaheyi Moyizi weyi ɛɛkɛ Izrayɛɛlɩ lone taa caɣyʋ weyi ɛmʋnaa yɔ se ‘ɛcɔnɩnɩ ɛ-ɛsa’ tɛtʋ. Ye lɔŋsɩnɖaa mba, pɔ-tɔm ndʋ tɩkɛ toovenim yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɛzɩma Moyizi kpazɩ ɛsa nɛ ɛcɔnɩ tɛtʋ yɔ, pɩhaɣ Izrayɛɛlɩ piya nzɩ Yozuwee ɖɛ-sɩ nɔɔ yɔ waɖɛ se sɩmʋ tɛtʋ ndʋ nɛ tɩkɛ sɩ-ñɩndʋ. (Wp 3:27, 28; 34:4; na ɖɔɖɔ ɛzɩma Sataŋ laba alɩwaatʋ ndʋ ɛñɩnaɣ se ɛla haɖɛ naɖɩyɛ Yesu Mt 4:8 taa yɔ.) Nabʋyʋ taa ɖɔɖɔ lɛ, pʋcɔ nɛ paɣtʋ ha nɔɔyʋ waɖɛ se tɛtʋ natʋyʋ ɛpɩsɩ ɛ-ñɩndʋ lɛ, pɩpɔzʋʋ se ekilimi tɩ-yɔɔ. (Kiɖe 13:17; 28:13) Caanaʋ taa takayɩsɩ nasɩyɩ wɩlɩɣ se nabʋyʋ taa pakalaɣ tɩŋ weyi ɩwɛ tɛtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ yɔ i-kpeekpe.—Kpaɣ-tʋ nɛ ŋmaɣzɩnɩ Kiɖe 23:17, 18.
Ðɩñɩnɩ fezuu taa ñɩm
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 13:8, 9) Mbʋ Abram tɔm Lɔɔtɩ se: “You ɛtaawɛɛ ma nɛ ŋ ɖɛ-hɛkʋ taa, me-ninɖiɣyaa nɛ ñɛ-mba pɛ-hɛkʋ taa, mbʋ yɔ ɖɩkɛ koobiya! 9 Tɛtʋ fɛyɩ ti-kpeekpe ñɛ-ɛsɩndaa yɛlɛlɛ yaa we? Tuu ña-tɩ nɛ m. Ye ŋkpakɩɣ nɩmɩyɛ yɔɔ, mankpaɣ nɩwaŋ yɔɔ, ye ŋkpakɩɣ nɩwaŋ yɔɔ, mankpaɣ nɩmɩyɛ yɔɔ.
Ye tɔm ɛkɔm ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ, ɖɩcɔnɩ ti-ɖeɖe nɛ sɔɔlɩm
12 Bibl yɔɔdʋʋ se tɔm kaakɔm Abraham nɛ Lɔɔtɩ pɛ-hɛkʋ taa, ɛlɛ pɔñɔɔzɩ-tʋ laŋhɛzɩyɛ taa. Pa-naalɛ paawɛnɩ kpɩna sakɩyɛ, nɛ pe-ninɖiɣyaa yooni ɖama mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɩwɛ ɛzɩ tɛtʋ taatalɩɣ-wɛ se pɔɖɔɔ pa-kpɩna yɔ. Abraham taañɩnɩɣ se you ɛwɛɛ ɛ nɛ Lɔɔtɩ pɛ-hɛkʋ taa, pʋyɔɔ eheyi Lɔɔtɩ se ɛcalɩ lɩzʋʋ tɛtʋ hɔɔlʋʋ ŋgʋ ɛsɔɔlaa se ɛ nɛ ɛ-lɩmɖʋyaa pacaɣ kɩ-taa yɔ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 13:1, 2, 5-9) Pɩkɛ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ siŋŋ. Abraham tɩñɩnɩ ɛ-maɣmaɣ ɛ-kɛzɛɣa, ɛlɛ ɛñɩnaa se laŋhɛzɩyɛ ɛwɛɛ ɛ nɛ Lɔɔtɩ pɛ-hɛkʋ taa. Ɛzɩ pɩɖʋzɩ Abraham mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛlabɩ kɩbandʋ na? Aayɩ. Tɔm ndʋ tɩlaba nɛ pitileɖi lɛ, Yehowa heyi Abraham se ɛkaɣ-ɩ wazʋʋ siŋŋ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 13:14-17) Ɛbɛ tɔm ndʋ tɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? Pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ se ye tɔm ɛkɔm ɖa nɛ ɖo-koobu nɔɔyʋ ɖɛ-hɛkʋ taa nɛ ɖɩñɔɔzɩ-tʋ laŋhɛzɩyɛ taa kɔyɔ, pɩɩɖʋzʋʋ-ɖʋ ɛlɛ Yehowa kaɣ-ɖʋ wazʋʋ.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 14:18-20) Mɛlɩkisedɛɛkɩ, Salɛm wiyaʋ, kɔnɩ kpɔnʋ nɛ sʋlʋm; ɛɛkɛ Ɛsɔ Kɩlɩm tɛ layʋ. 19 Ɛwazɩ wazaɣ kanɛ yɔ se: “Ɛsɔ Kɩlɩm ɛwazɩ Abram yɔɔ, ɛnʋ lɩzɩnɩ ɛsɔdaa nɛ tataa, 20 nɛ pasa Ɛsɔ Kɩlɩm weyi ɛɖʋzɩ ño-koyindinaa ñe-nesi tɛɛ yɔ.” Nɛ Abram cozi pɩtɩŋa pɩ-yɔɔ hɔɔlʋʋ hiu ŋgʋ nɛ ɛha-ɩ.
(Ebree mba 7:4-10) Ɩna ɛzɩma abalʋ ɛnʋ ɛɛkɛ ɛyʋ sɔsɔ siŋŋ yɔ, ɛnʋ weyi hɔʋ ñʋʋdʋ Abraham ha mbʋ ehiɣ you taa nɛ pɩkɩlɩ ɖeu yɔ pɩ-hɔɔlʋʋ hiu ñɩŋgʋ yɔ. 5 Toovenim taa lɛ, ɛzɩ Paɣtʋ yɔɔdʋʋ yɔ, Leevi pɩyalaa taa mba pɛcɛlɩɣ-wɛ cɔjɔtʋ tʋmɩyɛ yɔ, paɖʋ-wɛ paɣtʋ se pamʋ wondu hɔɔlʋʋ hiu ñɩŋgʋ samaɣ cɔlɔ, pʋ-tɔbʋʋ se po-koobiya cɔlɔ, paa paba ɩkɛ Abraham liɖe taa mba yɔ. 6 Ɛlɛ abalʋ ɛnʋ, weyi ɛtɩlɩɩnɩ pe-liɖe taa yɔ, ɛmʋ Abraham cɔlɔ wondu hɔɔlʋʋ hiu ñɩŋgʋ nɛ ɛwazɩ weyi peheyi-i lidaʋ tɔm yɔ. 7 Lɛɛlɛɛyɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se sɔsɔ wazɩ cikpelu. 8 Nɛ kajalaɣ hɔɔlʋʋ taa lɛ, mba pasɩkɩ yɔ mba mʋʋnɩ wondu hɔɔlʋʋ hiu ñɩŋgʋ, ɛlɛ hɔɔlʋʋ lɛɛkʋ taa lɛ, weyi palɩzɩ ɛ-yɔɔ aseɣɖe se ɛwɛ wezuu yɔ ɛnʋ mʋʋnɩ wondu hɔɔlʋʋ hiu ñɩŋgʋ. 9 Nɛ papɩzɩɣ nɛ pɔyɔɔdɩ se halɩ Leevi, weyi ɛmʋʋ wondu hɔɔlʋʋ hiu ñɩŋgʋ yɔ, ɛhɛyɩ wondu hɔɔlʋʋ hiu ñɩŋgʋ pɩtɩŋnɩ Abraham yɔɔ, 10 mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛɛkpɛndɩ ɛwɛ ɛ-cɔzɔ taa alɩwaatʋ ndʋ Mɛlɩkisedɛɛkɩ katɩ ɛlɛ yɔ.
it-2654 § 3
Cɔjɔ
Salɛm wiyaʋ Mɛlɩkisedɛɛkɩ kaakɛ cɔjɔ (kohenʹ) weyi ɛwɛ ŋgee yɔ. Bibl tɩyɔɔdɩ ɛ-cɔzɔnaa, ɛ-lʋlʋʋ, nɛ ɛ-sɩm pɔ-tɔm. Patɩlʋlɩ-ɩ cɔjɔnaa liɖe taa; nɔɔyʋ taakɛ cɔjɔ nɛ pʋcɔ ɛkɔɔ ɛlɛɣzɩ-ɩ, nɛ nɔɔyʋ tɩlɛɣzɩ e-lone taa ɖɔɖɔ. Mɛlɩkisedɛɛkɩ kaakɛ wiyaʋ nɛ cɔjɔ. Ɛ-cɔjɔtʋ kaacɛzɩ Leevi piya ñɩndʋ. Leevi kaahɛyɩ wondu hɔɔlʋʋ hiu ñɩŋgʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, Leevi kaakpɛndɩ ɛwɛ Abraham taa alɩwaatʋ ndʋ ɛlɛ hɛyɩ wondu hɔɔlʋʋ hiu ñɩŋgʋ Mɛlɩkisedɛɛkɩ nɛ Mɛlɩkisedɛɛkɩ wazɩ-ɩ yɔ. (Kiɖe 14:18-20; Ebr 7:4-10) Hɔɔlɩŋ ɩnɛ ɩ-taa lɛ, Mɛlɩkisedɛɛkɩ sɩŋnɩ Yesu Krɩstʋ weyi ɛkɛ “cɔjɔ tamtam ɛzɩ Mɛlɩkisedɛɛkɩ yɔ.”—Ebr 7:17.
Bibl kalʋʋ
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 12:1-20) Kɩbaɣlʋ tɔm Abram se: “Yele ñɛ-tɛtʋ, ña-ñɩma, ña-caa ɖɩɣa, nɛ ŋwolo tɛtʋ ndʋ mankaɣ-ŋ wɩlʋʋ yɔ, tɩ-taa. 2 Mankaɣ-ŋ pɩsʋʋ samaɣ sɔsɔɔ, mankaɣ ñɔ-yɔɔ wazʋʋ, mankaɣ labʋ nɛ ña-hɩɖɛ sɛɛ, ɖɩkaɣ kɛʋ wazaɣ. 3 Mankaɣ wazʋʋ mba pawazɩɣ ñɔ-yɔɔ yɔ, pɔ-yɔɔ, mankaɣ kʋʋ mba pɔlɔʋ ñɔ-yɔɔ nɔɔ yɔ pɔ-tɔm, ñɔ-yɔɔ pakaɣ wazʋʋ tataa ajɛɛ kpeekpe yɔɔ.” 4 Abram ɖɛɛ, ɛzɩ Kɩbaɣlʋ tɔmɩ-ɩ yɔ, nɛ Lɔɔtɩ ɖɛɛ ɖɔɖɔ, ɛ nɛ ɩ. Abram kaawɛnɩ pɩnzɩ hiŋ lʋbɛ nɛ naanʋwa, ɛkʋyɩ Haraanɩ lɛ. 5 Abram kpaɣ ɛ-halʋ Saarayi, e-neu Lɔɔtɩ, ɛ-ñɩm kpeekpe mbʋ ɛcazaa yɔ, nɛ yomaa mba ɛɛyaba Haraanɩ yɔ; pakpaɣ Kanaŋ tɛtʋ nʋmɔʋ nɛ patalɩ peeɖe. 6 Abram tɛzɩ tɛtʋ nɛ ewolo ɛtalɩ lone kiɖeɖeye Siikɛm, More hɛɛmʋʋ cɔlɔ. Pʋbʋ taa lɛ, Kanaŋ mba kɛwɛ tɛtʋ taa. 7 Kɩbaɣlʋ lɩɩ Abram yɔɔ nɛ ɛtɔmɩ-ɩ se: “Ñe-liɖe taa mba mankaɣ cɛlʋʋ tɛtʋ tʋnɛ yɔ.” Nɛ peeɖe Abram ma altaaru Kɩbaɣlʋ weyi ɛlɩ ɛ-yɔɔ yɔ. 8 Ɛkʋyɩnɩ peeɖe nɛ ɛkpa pʋʋ taa, Betɛɛlɩ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa kiŋ, nɛ esiɣ e-kizinziku, Betɛɛlɩ wɛ wɩsɩ ɖɩɖʋyɛ taa nɛ Ayii wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa. Ɛma peeɖe altaaru Kɩbaɣlʋ nɛ ɛyaa ɛ-hɩɖɛ. 9 Pʋwayɩ lɛ, Abram ɖɔmnɩ caɣʋ maalika maalika nɛ ewolo ɛtalɩ Nageebu. 10 Ñɔɔsɩ nasɩyɩ kaalɩ tɛtʋ taa nɛ Abram ɖɛɛ nɛ etii Ejipiti se ɛcaɣ peeɖe, mbʋ yɔ ñɔɔsɩ haŋaɣ kasa miŋ tɛtʋ taa. 11 Pɔñɔtɩ sʋʋ Ejipiti lɛ, eheyi ɛ-halʋ Saarayi se: “Ŋnaɣ yɔ, mansɩm mbʋ se ŋkɛ halʋ maɣzaɣ. 12 Ejipiti mba naɣ-ŋ lɛ, pakaɣ tɔm se: Ɛ-halʋ lɛ! Nɛ pakaɣ-m kʋʋ nɛ peyebi-ŋ. 13 Mentendi-ŋ, tɔ se ŋkɛ me-neu nɛ palabɩ-m ɖeu ñɔ-yɔɔ yɔɔ nɛ peyebi-m nɛ mɛ-ɛsa, ñɔ-yɔɔ.” 14 Ðakpa ɖɛlɛ, Abram talɩ Ejipiti lɛ, Ejipiti mba na se asɛyʋ ɖe pɩdɩɩfɛyɩ. 15 Farawɔɔ tɛ sɔɔjanaa na-ɩ nɛ pɔñɔkɩ-ɩ Farawɔɔ cɔlɔ; nɛ powoni halʋ Farawɔɔ kewiyaɣ ɖɩɣa taa. 16 Ɛlɛ la camɩyɛ Abram, Saarayi yɔɔ: Ehiɣ kpɩna sɔsɔna nɛ cikpena, kpaŋasɩ, yomaa, pɛlaa, lɩmɖʋyaa, kpaŋasɩ kɩnɛsɩ, kpaŋnaŋ, aɖaaɖaanaa. 17 Ɛlɛ Ɛsɔ ɖʋ kɩjɩkpɩŋ sɔsɔŋ Farawɔɔ nɛ ɛ-ɖɩɣa, Abram halʋ Saarayi yɔɔ. 18 Farawɔɔ yaa Abram nɛ ɛpɔzɩ-ɩ se: “Ɛbɛ ŋlabɩ-m mbʋ yɔ? Pɩlabɩ ɛzɩma nɛ ŋtiheyi-m se ɛkɛ ña-halʋ? 19 Pɩlabɩ ɛzɩma nɛ ŋtɔ se: ‘Ɛkɛ me-neu!’ Nɛ mankpaɣ-ɩ ma-halʋ. Lɛɛlɛɛyɔ ña-halʋ ɛnʋ yɔ: Kpaɣ-ɩ nɛ ŋɖɛɛ!” 20 Farawɔɔ ɖʋ-ɩ nɛ ɛyaa nɛ powoni-i tɛtʋ kamaɣ yɔɔ, ɛ nɛ ɛ-halʋ nɛ mbʋ ɛwɛna yɔ pi-kpeekpe.
10-16 FÉVRIER
ÑƖM MBƲ PƖWƐ ƐSƆTƆM TAA YƆ | KIÐE TƐƐ TƆM 15-17
“Ɛbɛ yɔɔ Yehowa lɛɣzɩ Abram nɛ Saarayi hɩla?”
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 17:1) Abram talɩ pɩnaɣ kʋyʋmaɣ fɛyɩ mɩnʋʋ lɛ, Kɩbaɣlʋ lɩɩ ɛ-yɔɔ nɛ eheyi-i se: “Mɛkɛnɩ Ɛsɔ Ðoŋ Tɩŋa tʋ, ɖɔ mɛ-ɛsɩndaa nɛ ŋwɛɛ camɩyɛ siɣsiɣ.
it-1 870 § 5
Kɩwɛɛkɩtʋ, Tɔm yaʋ
Hɔɔlʋʋ lɛɛkʋ taa lɛ, ɛyaa ɖɔŋ kɩwɛɛkɩtʋ nʋmɔʋ taa ɖoŋ ɖoŋ. Aɖam ɖɛzɩ-ɖʋ mantɩtalɩ pilim wɛtʋ nɛ kɩwɛɛkɩm. (Rom 5:12; Keɣa 50:7) Ɛlɛ Yehowa weyi ɛfɛyɩnɩ kɩwɛɛkɩtʋ natʋyʋ yɔ, “ɛsɩm mbʋ ponuutaa nɛ pamanɩ-ɖʋ yɔ, nɛ ɛnawa se cʋʋ yem ɖɩkɛnaa.” (Keɣa 102:13, 14) Ɛ-ɛsɩndaa lɛ, ɛyʋ siɣsiɣ tʋ “Noowa kaakɛ ɛyʋ kɩbanʋ siŋŋ [yaa weyi ɛfɛyɩnɩ kɩwɛɛkɩtʋ natʋyʋ yɔ] ɛ-tɛ wɛɛ taa mba hɛkʋ taa.” (Kiɖe 6:9) Eheyi Abraham se “ɖɔ mɛ-ɛsɩndaa nɛ ŋwɛɛ camɩyɛ siɣsiɣ.” (Kiɖe 17:1) Ɛyaa panɛ pa-naalɛ pataatalɩ pilim nɛ pɔkɔm nɛ pasɩ, ɛlɛ Yehowa weyi ‘ɛcɔŋnɩ laŋɩyɛ taa’ yɔ ɛ-ɛsɩndaa lɛ, pataawɛɛnɩ kɩwɛɛkɩtʋ natʋyʋ. (1Sam 16:7; kpaɣ-tʋ nɛ ŋmaɣzɩnɩ 2Aw 20:3; 4Aw 16:9.) Eheyi Izrayɛɛlɩ se: “Ŋŋɖe pɩdɩɩfɛyɩ nɛ taawɛɛnɩ azuluma [Yehowa] ñɛ-Ɛsɔ cɔlɔ.” (Wp 18:13; 2Sam 22:24) Ɛha-ɖʋ ɛ-Pɩyalʋ weyi ɛfɛyɩnɩ kɩwɛɛkɩtʋ natʋyʋ yɔ (Ebr 7:26) se ɛlɛ ɛlaa e-wezuu kɩlaʋ nɛ mba pɛwɛnɩ tisuu ɛ-yɔɔ nɛ pañaŋɩ-ɩ yɔ, pɛkɛ siɣsiɣ tɩnaa yaa mba pɛfɛyɩnɩ kɩwɛɛkɩtʋ natʋyʋ yɔ ɛnʋ weyi ɛkɛ tɔm hʋyʋ siɣsiɣ tʋ tam yɔ ɛ-ɛsɩndaa.—Rom 3:25, 26. Kalɩ INTÉGRITÉ; PERFECTION.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 17:3-5) Abram tɔlɩ nɛ ɛpa ɛ-ɛsa nɛ tɛtʋ nɛ Ɛsɔ yɔɔdɩ se: 4 “Ma yɔ, ma nɛ ŋ ɖɛ-ɛgbɛyɛ yɔ: Ŋkaɣ pɩsʋʋ ɛyaa sakɩyɛ caa. 5 Nɛ paakaɣ-ŋ tasʋʋ yaʋ se Abram, ɛlɛ ña-hɩɖɛ kaɣ kɛʋ Abraham, mbʋ pʋyɔɔ yɔ manpɩsɩɣ-ŋ ɛyaa caa.
it-1 30 § 1
Abraham
Alɩwaatʋ ɖɛwa. Pɛwɛʋ Kanaŋ yɔ, pɩlakɩ ɛzɩ pɩnzɩ hiu yɔ, nɛ Saara kpɛndɩ ɛkɛ kaalʋlaɣ mbʋ. Pʋyɔɔ ɛlabɩ lɩmaɣza se ɛ-lɩmɖʋyʋ Ejipiti tʋ ɛlɛɣzɩ e-lone taa nɛ ɛlʋlɩ pɩɣa Abraham. Abraham tisi ɛ-lɩmaɣza yɔɔ, nɛ pɩnaɣ 1932 P.P.Y. taa, Abraham wɛnɩ pɩnzɩ 86 lɛ palʋlɩ-ɩ Isimayɛɛlɩ. (Kiɖe 16:3, 15, 16) Alɩwaatʋ tasɩ ɖɛʋ. Pɩnaɣ 1919 P.P.Y. taa, Abraham wɛnɩ pɩnzɩ 99 lɛ, Yehowa heyi-i se eyele nɛ pɛpɛlɩ ɛ-ɖɩɣa taa abalaa tɩŋa, nɛ pɩkɛ yʋsaɣ ŋga kañɩkɩɣ niye taabalɩyɛ ɛgbɛyɛ nɖɩ ɖɩwɛ ɛ nɛ ɩ pɛ-hɛkʋ taa yɔ ɖɩ-yɔɔ. Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa ɖɔɖɔ Yehowa lɛɣzɩ Abram hɩɖɛ nɛ ɖɩpɩsɩ Abraham nɛ ɛtɩŋnɩ pɩ-yɔɔ nɛ ɛwɩlɩ se ‘ɛkaɣ-ɩ pɩsʋʋ ɛyaa yaa ajɛɛ caa.’ (Kiɖe 17:5, 9-27; Rom 4:11) Pitileɖi lɛ, Ɛsɔ tiyiyaa nabɛyɛ kpaɣ ɛyaa tomnasɩ nɛ powolo Abraham tɛ nɛ ɛlɛ mʋ-wɛ ɛgɔndʋ, nɛ Yehowa hɩɖɛ taa lɛ, peheyi-i se Saara kaɣ haɣʋ hoɣa nɛ pɩlakɩ ɛzɩ pɩnaɣ mbʋ yɔ lɛ, ɛlʋlɩ abalɩbɩɣa.—Kiɖe 18:1-15.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 17:15, 16) Ɛsɔ heyi Abraham se: “Ña-halʋ Saarayi yɔ, ŋŋkaɣ-ɩ tasʋʋ yaʋ se Saarayi, ɛlɛ ɛ-hɩɖɛ lɛ Saara. 16 Mankaɣ ɛ-yɔɔ wazʋʋ nɛ mankaɣ-ŋ haʋ pɩyalʋ nɔɔyʋ ɛ-cɔlɔ; mankaɣ ɛ-yɔɔ wazʋʋ, ɛkaɣ pɩsʋʋ ɛyaa samaɣ ndɩ ndɩ, ajɛɛ awiya kaɣ lɩɣnɩ ɛ-taa.”
w09 1/2 13
Ɛbɛ hɩɖɛ kɛnaa?
Ɛsɔ maɣmaɣ lɛɣzɩ ɛyaa sɔsaa nabɛyɛ hɩla nɛ ɛha-wɛ hɩla wena alabɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ ɛ-tamaɣ yɔ. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Ɛlɛɣzɩ Abram, hɩɖɛ nɖɩ ɖɩ-tɔbʋʋ lɛ se “Pakpazɩ Caa” yɔ, nɛ ɖɩpɩsɩ Abraham, pʋ-tɔbʋʋ se ‘ɛyaa sakɩyɛ caa’. Toovenim Abraham kɔm nɛ ɛpɩsɩ ajɛɛ sakɩyɛ caa ɛzɩ ɛ-hɩɖɛ wɩlʋʋ yɔ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 17:5, 6) Maɣzɩ ɖɔɖɔ Abraham halʋ weyi ɛ-hɩɖɛ Saarayi tɔbʋʋ lɛ se “Ñaɖʋʋ tʋ” yɔ, ɛ-yɔɔ nɛ ŋna. Pɩɩlabɩ-ɩ leleŋ siŋŋ alɩwaatʋ ndʋ Ɛsɔ lɛɣzɩ-ɩ hɩɖɛ nɛ ɛyaa-ɩ se Saara pʋ-tɔbʋʋ se “Wiyaʋ pɛlɛ” yɔ. Hɩɖɛ nɖɩ ɖɩwɩlɩɣ se ɛkaɣ kɛʋ awiya neze.—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 17:15, 16.
Ðɩñɩnɩ fezuu taa ñɩm
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 15:13, 14) Kɩbaɣlʋ heyi Abram se: “Tɩlɩ camɩyɛ se ñe-liɖe taa mba kaɣ kɛʋ agɔma tɛtʋ natʋyʋ taa, ndʋ tɩɩkaɣ kɛʋ pɛ-ndʋ yɔ. Pakaɣ peeɖe kɛʋ yomaa, pakaɣ-wɛ ñaŋ wɩlʋʋ pɩnzɩ nasɩnaza. 14 Ɛlɛ mankaɣ hʋnʋʋ tɛtʋ samaɣ ŋga kapɩsɩ-wɛ yomaa yɔ nɛ pakaɣ lɩʋ pa nɛ ñɩm sɔsɔm.
it-1 465 § 5
Ɛzɩma kɛdɛsɩ tɩŋ ɖama wayɩ yɔ
Yehowa kaaheyi Abram (Abraham) se: “Tɩlɩ camɩyɛ se ñe-liɖe taa mba kaɣ kɛʋ agɔma tɛtʋ natʋyʋ taa, ndʋ tɩɩkaɣ kɛʋ pɛ-ndʋ yɔ. Pakaɣ peeɖe kɛʋ yomaa, pakaɣ-wɛ ñaŋ wɩlʋʋ pɩnzɩ nasɩnaza.” (Kiɖe 15:13; kalɩ ɖɔɖɔ Tʋma 7:6, 7.) Eheyi-i tɔm ndʋ pʋcɔ nɛ palʋlʋʋ Izaakɩ, pɩɣa ŋga ɛɛlabɩ-ɩ tamaɣ se ɛkaɣ wɛnʋʋ yɔ. Pɩnaɣ 1932 P.P.Y. taa, Saara lɩmɖʋyʋ halɩñɩnʋ Ejipiti tʋ Agaarɩ lʋlɩ Abraham Isimayɛɛlɩ, nɛ pɩnaɣ 1918 P.P.Y. taa palʋlɩ Izaakɩ. (Kiɖe 16:16; 21:5) “Ñaŋ wɩlʋʋ pɩnzɩ” sɩ tɩnaɣ alɩwaatʋ ndʋ Izrayɛɛlɩ piya lɩ yomiye taa yɔ, nɛ ye ɖɩkalɩ pɩnzɩ 400 (Kiɖe 15:14) kpaɣnɩ alɩwaatʋ ndʋ nɛ ɖɩpɩsɩnɩ wayɩ yɔ, piwokini-ɖʋ pɩnaɣ 1913 P.P.Y. taa; nɛ pɩnaɣ ŋga ka-taa Izaakɩ kaawɛnɩ ɛzɩ pɩnzɩ kagbanzɩ mbʋ yɔ. Ye mbʋ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtɔ se pɩwɛ ɛzɩ Izaakɩ kaatɛm wɛʋ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩtɩkɛ ɛ-ñɩnɖɛ yɔ ɖɩ-taa alɩwaatʋ ndʋ pɛcɛbɩ-ɩ hɩɖɛ yɔ nɛ ɛnɩɩ siziŋ weyi paayɔɔdɩ ɩ-tɔm yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ Isimayɛɛlɩ weyi ɛwɛnɩ pɩnzɩ 19 yɔ “ehoŋaɣ Izaakɩ.” (Kiɖe 21:8, 9; nwt) Sɔnɔ ɛyaa pɩzɩɣ nɛ pamaɣzɩ se ɛzɩma Isimayɛɛlɩ hoŋaɣ Izaakɩ yɔ, pɩtɩkɛ mbʋ pɩwɛɛkɩ siŋŋ yɔ, ɛlɛ pɩtaawɛɛ mbʋ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa. Ɛzɩma Saara kaañɩŋaa se pɔɖɔɔnɩ Agaarɩ nɛ ɛ-pɩyalʋ Isimayɛɛlɩ nɛ ɛzɩma Ɛsɔ tisi ɛ-tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ yɔ, pɩwɩlɩɣ se mbʋ Isimayɛɛlɩ lakaɣ yɔ pɩɩwɛɛkɩ kpem. (Kiɖe 21:10-13) Ɛzɩma Ɛsɔ yeba nɛ pama tɔm ndʋ ɛ-takayaɣ taa kpayɩ kpayɩ yɔ, pɩwɩlɩɣ se pɩnzɩ 400 ñaŋ wɩlʋʋ paɣzɩ alɩwaatʋ ndʋ nɛ sɩkɔɔ sɩsɩɩ tɩnaɣ alɩwaatʋ ndʋ Izrayɛɛlɩ piya lɩ yomiye taa yɔ.—Gal 4:29.
(Kiɖe 15:16) Kpanɖaʋ naanza ŋgʋ taa pakaɣ pɩsʋʋ cɩnɛ, mbʋ yɔ Amoori mba tɛ kiniŋ lakasɩ tɩtalɩta sɩ-kamaɣ yɔɔ.”
it-1 844 § 7
Ejipiti lɩʋ
“Kpanɖaʋ naanza ŋgʋ.” Pɩwɛɛ se ɖɩtɔzɩ se Yehowa heyi Abraham se e-liɖe taa mba kaɣ pɩsʋʋ Kanaŋ, kpanɖaʋ naanza ñɩŋgʋ taa. (Kiɖe 15:16) Paa pɩkɛ toovenim se alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa ɛyaa cakaɣ wezuu nɛ pɩɖaɣlɩɣ siŋŋ yɔ, kpaɣnɩ alɩwaatʋ ndʋ Abraham ɛgbɛyɛ paɣzɩ labʋ tʋmɩyɛ yɔ nɛ puwolo Ejipiti lɩʋ alɩwaatʋ taa, pɩlabɩ pɩnzɩ 430 nɛ pɩnzɩ nzɩ, sɩcɛzɩ kpanɖaʋ naanza. Ɛlɛ pɩnzɩ 215 ɖeke Izrayɛɛlɩ piya labɩ Ejipiti. Ye mbʋ, pɩsa nɛ ɖɩtɩlɩ kpanɖaʋ naanza ŋgʋ kɩtɩŋ pa-sʋʋ Ejipiti wayɩ yɔ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩkpaɣ Leevi cejewe kɩɖaʋ: (1) Leevi, (2) Kehaatɩ, (3) Amɩram, nɛ (4) Moyizi.—Ejl 6:16, 18, 20.
Bibl kalʋʋ
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 15:1-21) Tɔm ndʋ yɔ tɩ-wayɩ lɛ, piheyi Kɩbaɣlʋ tɔm Abram, naʋ taa: “Sɔɔndʋ ɛtaakpa-ŋ Abram! Mɛnkɛ ñɔ-tɔɖɛ, ña-kihɛyʋʋ kaɣ paɣlʋʋ pɩdɩɩfɛyɩ.” 2 Abram cosi se: “Man-Kɩbaɣlʋ, ɛbɛ ŋcɛlaɣ-m? Mɔnɖɔŋ mɛnfɛyɩ pɩɣa. . . 3 Abram se: “Ŋnaɣ yɔ, ŋtɩha-m liɖe nɛ man-ɖɩɣa taa nɔɔyʋ kaɣnɩ kɛʋ ma-ñɩm tɔɔyʋ.” 4 Ðɩnɛ ɛlɛ piheyi-i Kɩbaɣlʋ tɔm tʋnɛ yɔ: “Ɛnʋ yɔ ɛɛkaɣ kɛʋ ña-ñɩm tɔɔyʋ, ɛlɛ weyi ɛlɩnɩ ña-taa yɔ.” 5 Ɛlɩnɩ-ɩ awayɩ nɛ eheyi-i se: “Kʋsɩ ɛza nɛ ŋcɔnɩ ɛsɔdaa nɛ ŋkalɩ tɩɩnzɩ, ye ŋpɩzɩɣ kalʋʋ kɔyɔ,” nɛ eheyi-i se: “Ña-lʋlʋʋ kaɣ ɖɔʋ mbʋ na.” 6 Abram tisi Kɩbaɣlʋ yɔɔ nɛ pɩpɩsɩ-ɩ siɣsiɣ tʋ. 7 Eheyi-i se: “Mɛnkɛ Kɩbaɣlʋ weyi ɛlaba nɛ ŋlɩɩ Kaldee mba tɛ Uuri taa se mɛncɛlɩ-ŋ tɛtʋ tʋnɛ yɔ nɛ ñatɩnɩ-tʋ.” 8 Abram cosi se: “Man-Kɩbaɣlʋ, ɛzɩma mankaɣ ɖiɣzinuu se mankaɣnɩ-tʋ tɩnʋʋ?” 9 Eheyi-i se: “Wolo ŋkɔnɩ-m pɩnzɩ naadozo neɣye, pɩnzɩ naadozo pʋnʋ, pɩnzɩ naadozo ɛyaʋ, ehooye nɛ hoomataʋ piye.” 10 Ɛkɔnɩ-ɩ kpɩna ana yɔ a-kpeekpe, ɛfaɣ a-hɛkʋ taa nɛ ɛpɩlɩ paa hɔɔlʋʋ ŋgʋ lɛ hɔɔlʋʋ lɛɛkʋ cɔlɔ; ɛlɛ ɛtɩfaɣ sumasɩ. 11 Abɛntɛnaa tii nandʋ yɔɔ, ɛlɛ Abram ɖɔɔnɩ-wɛ. 12 Wɩsɩ ɖʋwaɣ lɛ, cukaŋ ɖom nabʋyʋ tɔlɩ Abram yɔɔ nɛ sɔɔndʋ natʋyʋ kpa-ɩ. 13 Kɩbaɣlʋ heyi Abram se: “Tɩlɩ camɩyɛ se ñe-liɖe taa mba kaɣ kɛʋ agɔma tɛtʋ natʋyʋ taa, ndʋ tɩɩkaɣ kɛʋ pɛ-ndʋ yɔ. Pakaɣ peeɖe kɛʋ yomaa, pakaɣ-wɛ ñaŋ wɩlʋʋ pɩnzɩ nasɩnaza. 14 Ɛlɛ mankaɣ hʋnʋʋ tɛtʋ samaɣ ŋga kapɩsɩ-wɛ yomaa yɔ nɛ pakaɣ lɩʋ pa nɛ ñɩm sɔsɔm. 15 Ñɛ yɔ, ŋkaɣ ɖɛʋ nɛ laŋhɛzɩyɛ ña-caanaa cɔlɔ, pakaɣ-ŋ pim koboyaɣ akpadɩyɩtʋ taa. 16 Kpaɖaʋ naza ŋgʋ taa pakaɣ pɩsʋʋ cɩnɛ, mbʋ yɔ Amooriti mba tɛ kiniŋ lakasɩ tɩtalɩta sɩ-kamaɣ yɔɔ.” 17 Wɩsɩ ɖʋwa nɛ cɩkpɛndʋʋ lɩɣaɣ lɛ, ñɔsɩ tɔlʋʋ nakʋyʋ nɛ miŋ koloŋa nakɛyɛ pɔkɔɔ pɔɖɔ kpɩna wena pafaɣ yɔ a-kɛkʋ taa. 18 Puwiye Kɩbaɣlʋ ɖʋ ɛgbɛyɛ ɛ nɛ Abram pɛ-hɛkʋ taa, mbʋ yɔ se: “Ña-lʋlʋʋ mɛncɛlɩɣ tɛtʋ tʋnɛ yɔ, kpaɣnɩ Egipiti pɔɔ piwolo Pɔɔ Sɔsaɣ, Efraatɩ pɔɔ. 19 Cina mba nɛ Ceneza mba, Cedmona mba, 20 Heta mba nɛ Fereza mba nɛ Rafayim mba, 21 Amoori mba, Kanaŋ mba, nɛ Gergesa mba nɛ Yebusi mba.
17-23 FÉVRIER
ÑƖM MBƲ PƖWƐ ƐSƆTƆM TAA YƆ | KIÐE TƐƐ TƆM 18-19
“‘Tɛtʋ kpeekpe Tɔm Hʋyʋ’ ɖɩzɩ Sodom nɛ Gomɔɔrɩ”
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 18:23-25) Ɛñɔtɩ ɛ-tɩ nɛ ɛpɔzɩ se: “Ɛzɩ tɩtɩm taa ŋkpɛndɩɣnɩ ɛyʋ kiɖeɖeu nɛ kɩwɛɛkɩm laɖʋ se ŋkʋ? 24 Pɩlaba yɔ siɣsiɣ tɩnaa talɩ nɩɩnʋwa tɛtʋ ndʋ tɩ-taa. Ŋkɔŋ-wɛ kʋʋ toovenim nɛ ŋŋkpeɣ tɛtʋ ndʋ ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa mba pɛwɛ tɩ-taa yɔ, pɔ-yɔɔ? 25 Ŋtɩsɔɔlɩ labʋ mbʋ! Ŋtɩsɔɔlɩ se ŋkpɛndɩ ɛyʋ siɣsiɣ tʋ nɛ kɩwɛɛkɩm laɖʋ nɛ ŋkʋ, se ŋla ɛyʋ siɣsiɣ tʋ ɛzɩ kɩwɛɛkɩm laɖʋ yɔ. Ña-maɣzɩm taa fɛyɩ mbʋ! Ɛzɩ tɛtʋ kpeekpe tɔm hʋyʋ eeɖeziɣ tɔm?”
“Tɛtʋ kpeekpe Tɔm Hʋyʋ” lakɩ mbʋ pɩwɛɛ siɣsiɣ yɔ tam
‘ƐZƖ tɛtʋ kpeekpe tɔm hʋyʋ ɛɛlakɩ mbʋ pɩtʋʋzaa yɔ?’ (Kiɖe 18:25) Abraham tɩŋnɩ tɔm pɔzʋʋ pʋnɛ pɩ-yɔɔ nɛ ɛwɩlɩ se ɛtaɣ Yehowa liu se Sodom nɛ Gomɔɔrɩ pa-ɖɩzʋʋ nʋmɔʋ taa lɛ, Yehowa kaɣ labʋ mbʋ pɩwɛ siɣsiɣ yɔ. Abraham taa kaatɛma se Yehowa ɛɛpɩzɩɣ nɛ emuli nɔɔyʋ nɛ ‘ɛkpɛndɩ ɛyʋ siɣsiɣ tʋ nɛ kɩwɛɛkɩm laɖʋ nɛ ɛkʋ.’ Abraham kaanawa se Yehowa ‘tɩsɔɔlɩ’ mulum. Pɩnzɩ 400 mbʋ yɔ pʋcɔ nɛ pɩtalɩɣ mbʋ lɛ, Yehowa maɣmaɣ kaatɛm yɔɔdʋʋ se “ɛkɛ Kaaʋ, ɛ-tʋma tʋʋzɩ pɩdɩɩfɛyɩ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛ-nʋmɔŋ kpeekpe kɛ toovenim. Ɛkɛ Ɛsɔ weyi ɛcakɩ ɛ-tɔm yɔɔ yɔ, nɛ ɛfɛyɩnɩ azuluma yɔ, siɣsiɣ tʋ weyi ɛwɛ yiɣyiɣ yɔ.”—Wp. 31:19; 32:4.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 18:32) Ɛtɔ se: “Pɩtaawɩzɩ man-Kɩbaɣlʋ nɛ mantasɩ yɔɔdʋʋ nɛ pɩsɩɩ tɩnaɣ: Pɩlaba yɔ hiu wɛ na,” nɛ ecosi se: “Maakaɣ-tʋ yɔkʋʋ, ɛyaa hiu mba pɔ-yɔɔ.”
Laŋɩyɛ ɖɔkʋʋ—kɛnɩ tɩ ɖɔkʋʋ nɛ lidaʋ
Toovenim taa lɛ, Yehowa hanɩ kɩɖaʋ ŋgʋ kɩ-wayɩ fɛyɩ nɛ pɩpɔzʋʋ se ɖɩmaɣzɩna yɔ, laŋɩyɛ ɖɔkʋʋ nʋmɔʋ taa. (2 Pɩy. 3:15) Bibl taa kɛdɛsɩ sakɩyɛ wɩlɩɣ ɛzɩma Yehowa ɖɔkɩ ɛ-laŋɩyɛ siŋŋ alɩwaatʋ ndɩ ndɩ taa yɔ. (Neh. 9:30; Iza. 30:18) Ðɩkpaɣ ɛzɩ alɩwaatʋ ndʋ Abraham pɔzaɣ Yehowa tɔm pɩlɩɩnɩ Sodom tɛtʋ ɖɩzʋʋ yɔɔ yɔ, ɛzɩma ɛlɛ laba? Masɩ heyiɣ-ɖʋ se kajalaɣ lɛ, Yehowa tɩcɛ Abraham nɔɔ yɔ alɩwaatʋ ndʋ ɛlɛ yɔɔdaɣ yɔ. Ɛlɛ ɛɖɔkɩ ɛ-laŋɩyɛ nɛ ewelisi tɔm ndʋ payɩ Abraham pɔzɩ-ɩ yɔ, nɛ lɩmaɣza wena ɛɛwɛna yɔ. Pʋwayɩ lɛ, Yehowa wɩlaa se ewelisini Abraham camɩyɛ pɩtɩŋnɩ ɛzɩma ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ ɛlɛ lɩmaɣza nɛ eheyi-i se ɛɛkaɣ ɖɩzʋʋ Sodom tɛtʋ ye ɛna tɩ-taa ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa hiu yɔ. (Kiɖe 18:22-33) Paa ɛzɩmtaa lɛ, Yehowa ɖɔkʋʋ ɛ-laŋɩyɛ nɛ ewelisiɣ camɩyɛ nɛ pɩkɛnɩ-ɖʋ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ siŋŋ!
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 19:24, 25) Kɩbaɣlʋ tiyini Sodom nɛ Gomɔɔrɩ pɔ-yɔɔ miŋ weyi ɩlɩnɩ Kɩbaɣlʋ cɔlɔ yɔ, 25 nɛ ɛpɩsɩ kpɛndɛlɛ tɛtʋ ndʋ nɛ fɛɛʋ kpeekpe, pɩ nɛ tɛtʋ taa ɛyaa nɛ tataa ñɩtʋ kpeekpe.
w10 15/11 26 § 12
Yehowa kɛnɩ ɖe-kewiyitu kɩkɩlɩtʋ tɔɔyʋ
12 Ða-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se piileɖiɣ lɛ, Yehowa lʋkɩ e-Kewiyitu kɩkɩlɩtʋ tɔɔʋ yɔɔ. Ɛɛkaɣ yebu nɛ kɩdɛkɛdɩm wɛɛ ɛjaɖɛ yɔɔ tam nɛ ɖɩnawa se ɖɩwɛ kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ taa. Yehowa kaatɩŋnɩ Tɛʋ Sɔsɔʋ yɔɔ nɛ ɛɖɩzɩ ɛyaa kɩdɛkɛdaa. Ɛɛɖɩzɩ Sodom nɛ Gomɔɔrɩ tɛtʋ nɛ Farawɔɔ nɛ ɛ-sɔɔjanaa. Sisera nɛ ɛ-sɔɔjanaa, Senakeribʋ nɛ ɛ-tɛ Asiirii sɔɔjanaa pataalɩɩ pʋyʋ Ɛsɔ kɩlɩm ɛsɩndaa. (Kiɖe 7:1, 23; 19:24, 25; Ejl. 14:30, 31; Th. 4:15, 16; 2 Aw. 19:35, 36) Ye mbʋ, ɖa-taa pɩzɩɣ pɩtɛ se Yehowa Ɛsɔ ɛɛkaɣ yebu nɛ ɛyaa wɛɛ nɛ pepisiɣ ɛ-hɩɖɛ nɛ panazɩɣ ɖɔɖɔ e-Aseɣɖe Tɩnaa tam. Pɩtasɩ lɛ, sɔnɔ ɖɩwɛɛ ɖɩnaɣ yʋsaɣ ŋga Yesu kaayɔɔdɩ kɔ-tɔm se ŋga kaɣnɩ wɩlʋʋ se ɖɩwɛ ɛ-wɛʋ alɩwaatʋ nɛ ɛjaɖɛ tɛm alɩwaatʋ taa yɔ.—Mat. 24:3.
Ðɩñɩnɩ fezuu taa ñɩm
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 18:1) Kɩbaɣlʋ lɩ ɛ-yɔɔ Mamɩree hɛɛmʋʋ tɛɛ, ɛcaɣ kizinziku nɔnɔɔ taa, wɩsɩ hɛkʋ taa.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 18:22) Ɛyaa mba pakpaɣ Sodom nʋmɔʋ. Abraham sɩŋ Kɩbaɣlʋ ɛsɩndaa.
w88 15/5 23 § 4-5
Nɔɔyʋ tɛm naʋ Ɛsɔ wiɖiyi nɛ ɛna?
Mbʋ pʋyɔɔ Abraham yɔɔdɩnɩ Ɛsɔ tiyiyaa mba paakpaɣ ɛyaa tomnasɩ yɔ, ɛzɩ Yehowa Ɛsɔ maɣmaɣ ɛwɛɛ ɛyɔɔdʋʋna yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩnɩɩ pɩ-taa Lɛɛlɛɛyɔ. Ɛsɔ tiyiyaa mba, Yehowa maɣmaɣ tiyini-wɛ nɛ ndʋ eheyi-wɛ yɔ, ndʋ ɖeyi ɖeyi peheyi Abraham, pʋyɔɔ Bibl yɔɔdaa se “[Yehowa] lɩ ɛ-yɔɔ.”—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 18:1.
Ðɩtɔzɩ se ɛzɩma raadiyoo yaa kaŋgalaafu pɩzɩɣ peyele nɛ ɖɩnɩɩ nɔɔyʋ nɔɔ yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ Ɛsɔ tiyiyaa ɖɛzɩɣ Ɛsɔ tɔm ɖeyi ɖeyi. Ye mbʋ, ɖɩnɩɣ pɩ-taa se pʋyɔɔ Abraham, Moyizi, Manowaa nɛ lalaa paayɔɔdɩnɩ Ɛsɔ tiyiyaa mba paakpaɣ ɛyaa tomnasɩ yɔ ɛzɩ Ɛsɔ maɣmaɣ pɔyɔɔdaɣnaɣ yɔ. Paa ɛyaa mba papɩzaa nɛ pana Ɛsɔ tiyiyaa nɛ ɖoŋ weyi Yehowa ha-wɛ yɔ, patɩpɩzɩ nɛ pana Ɛsɔ maɣmaɣ. Ye mbʋ, pɩɩkaɖɩɣnɩ apostoloo Yohanɛɛsɩ tɔm tʋnɛ: “Nɔɔyʋ tɩna Ɛsɔ wiɖiyi nɛ ɛna.” (Yohanɛɛsɩ 1:18) Pɩtɩkɛ Ɛsɔ maɣmaɣ ɛyaa mba panawa ɛlɛ e-tiyiyaa.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 19:26) Piyele nɛ Lɔɔtɩ halʋ kisini ɛ-wayɩ nɛ ɛpɩsɩ ɖɔm tilimiye.
Sɩnɩ lalaa nɛ palʋbɩnɩ nɩɣzɛ
3 Lɔɔtɩ kaakpaɣ lɩmaɣzɩyɛ se ewoki nɛ ɛcaɣ Sodom tɛtʋ taa ɛyaa mba pe-wezuu caɣʋ kaawɛɛkɩ siŋŋ yɔ pɛ-hɛkʋ taa. Pɩɩkɛ lɩmaɣzɩyɛ kɩdɛkɛdɩyɛ. (Kalɩ 2 Pɩyɛɛrɩ 2:7, 8.) Paa ñɩm kaawɛ egeetiye nɖɩ ɖɩ-taa siŋŋ yɔ, peeɖe wobu yeba nɛ ɛkatɩ kala sakɩyɛ. (Kiɖe 13:8-13; 14:12) Pɩtɩla yɔ, ɛ-halʋ kɔm nɛ ɛsɔɔlɩ tɛtʋ ndʋ, yaa ɛyaa mba paawɛ tɛtʋ ndʋ tɩ-taa yɔ siŋŋ, nɛ pʋyɔɔ ɛmanɩ Yehowa paɣtʋ yɔɔ. Elesi e-wezuu alɩwaatʋ ndʋ Ɛsɔ yeba nɛ miŋ nɛ tɩm palɩɩnɩ ɛsɔdaa nɛ panɩɩ ɛzɩ tɛʋ yɔ egeetiye nɖɩ ɖɩ-yɔɔ yɔ. Maɣzɩ ɖɔɖɔ pɛlaa naalɛ mba Lɔɔtɩ kaawɛna yɔ pɔ-yɔɔ nɛ ŋna. Abalaa mba pɩɩwɛɛ se pa nɛ wɛ pɔɖɔkɩ nesi yɔ, pasɩbɩ Sodom. Lɔɔtɩ lesi ɛ-ɖɩɣa, ɛ-ñɩm nɛ kɔzɩ kɔzɩ lɛ, ɛ-halʋ. (Kiɖe 19:12-14, 17, 26) Paa Lɔɔtɩ kaawɛ nɩɣzɛ taa siŋŋ mbʋ yɔ, Yehowa kizaa se ɛɛwɩlɩɣ-ɩ suuɖu? Aayɩ.
Bibl kalʋʋ
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 18:1-19) Kɩbaɣlʋ lɩ ɛ-yɔɔ Mamɩree hɛɛmʋʋ tɛɛ, ɛcaɣ kizinziku nɔnɔɔ taa, wɩsɩ hɛkʋ taa. 2 Ɛkʋsɩ ɛ-ɛsa lɛ, ɛna ɛyaa naadozo, pasɩŋ ɛ-cɔlɔ; ɛtɩɩna-wɛ lɛ, ɛkʋyɩ kizinziku nɔnɔɔ taa nɛ ese ɛkatɩnɩ-wɛ nɛ ɛhɩnɩ tataa. 3 Ɛtɔ se: “Man-Kɩbaɣlʋ mentendi-ŋ, ye menɖe ñɛ-ɛsɩndaa kɔyɔ, taaɖɛɛ ña-lɩmɖʋyʋ yɔɔ yem nɛ ŋtɩsɩŋ. 4 Pɔkɔnɩ lɩm pazɩ nɛ ɩkɔ mɩ-naataŋ nɛ ɩhɛzɩ tɩʋ tɛɛ. 5 Mowolo mɔnkɔnɩ tɔɔnaɣ pazɩ nɛ ɩtɔɔ nɛ ɩkpa ɖoŋ nɛ pʋcɔ nɛ ɩɖɛɛ poliŋ; pɩ-yɔɔ ɩtɩŋnɩ mɩ-lɩmɖʋyʋ cɔlɔ.” Paba se: “La ɛzɩ ŋyɔɔdʋʋ yɔ.” 6 Abraham se ɛsʋʋ kizinziku tɛɛ Saara cɔlɔ nɛ eheyi ɛlɛ se: “Cozi lɔŋ mʋlʋm eyisi naadozo nɛ ŋsidi nɛ ŋnuuti nɛ ŋla tindine.” 7 Nɛ Abraham se ewolo kalakʋ taa nɛ ekpi neɣye kɩbanɖɛ nɛkɛ nɛkɛ nɛ ɛcɛlɩ lɩmɖʋyʋ; ɛlɛ kʋ lɛɛ lɛɛ nɛ ɛtɩzɩ. 8 Ɛkpaɣ waagaasɩ, naalɩm, neɣye nandʋ ndʋ patɩzaa yɔ nɛ ɛsɩɩ pɩtɩŋa pɛ-ɛsɩndaa. Ɛ-tɩ tɩŋa ɛsɩŋ pɔ-cɔlɔ tɩʋ tɛɛ nɛ pɔtɔkɩ. 9 Pɔpɔzɩ-ɩ se: “Ña-halʋ Saara wɛ le?” Ecosi se: “Ɛnʋ lɛ kizinziku tɛɛ.” 10 Ɛgɔm kitina se: “Maapɩsɩɣ kɔm ñɔ-cɔlɔ cee wayɩ ɛzʋnɔ lɛ, ña-halʋ Saara lʋlʋʋ pɩɣa evelaɣ.” Saara welisaɣ kizinziku nɔnɔɔ taa, ŋgʋ kɩwɛ ɛgɔm ɛnʋ ɛ-wayɩ yɔ, nɛ ewoŋ. 11 Piyele nɛ Abraham nɛ Saara pakpadɩyaa nɛ Saara yele wɛnʋʋ mbʋ halaa wɛɣna yɔ. 12 Saara woŋ mɛsaɣ tɛɛ mbʋ yɔ se: “Lɛɛlɛɛyɔ manpɩwa, manpɩzɩɣ manɩɩ leleŋ? Nɛ ma-walʋ ñakpadɩyaa ɖɔɖɔ lɛ!” 13 Ɛlɛ Kɩbaɣlʋ pɔzɩ Abraham se: “Pɩlabɩ ɛzɩma nɛ Saara woŋ nɛ ɛtɔŋ se: ‘Tɩtɩm mɔnkɔŋ tasʋʋ lʋlʋʋ na, mankpadɩyʋʋ ɛzʋnɔ yɔ?’ 14 Ɛzɩ nabʋyʋ kpaɖɩ Kɩbaɣlʋ hama? Cee wayɩ ɛzʋnɔ lɛ, mankaɣ pɩsʋʋ kɔm ñɛ-tɛ, ɖɩnɛ ɛlɛ Saara lʋlɩ pɩɣa evelaɣ.” 15 Saara kpɛzɩ se: “Mantiwoŋ,” mbʋ yɔ sɔɔndʋ kpa-ɩ, ɛlɛ ecosi-i se: “Aayɩ, ŋwoŋaa.” 16 Ɛyaa mba pakʋyɩ peeɖe nɛ pɛɖɛɛ nɛ patalɩ ɖenɖe pelesiɣ Sodom yɔ. Abraham sɩɣaɣ-wɛ. 17 Kɩbaɣlʋ se: “Ɛzɩ mɛmɛsɩ Abraham mbʋ mɔnkɔŋ labʋ yɔ, 18 ɛnʋ weyi ɛkaɣ pɩsʋʋ samaɣ sɔsɔɔ nɛ ɛ-yɔɔ pakaɣ wazʋʋ tataa ajɛɛ kpeekpe yɔɔ yɔ? 19 Mbʋ pʋyɔɔ yɔ malɩzɩ-ɩ se ɛɖʋ paɣtʋ e-piya nɛ ɛ-ɖɩɣa se: Ɛ-wayɩ lɛ, pɔɖɔ Kɩbaɣlʋ nʋmɔʋ taa nɛ siɣsiɣ lakasɩ labʋ nɛ tɔm hʋʋ ɖeu, ɖɩnɛ ɛlɛ Kɩbaɣlʋ kaɣ Abraham labʋ ndʋ eheyi-i yɔ.”
24 FÉVRIER–1ER MARS
ÑƖM MBƲ PƖWƐ ƐSƆTƆM TAA YƆ | KIÐE TƐƐ TƆM 20-21
“Yehowa tɔm lakɩ paa ɛzɩmtaa”
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 21:1-3) Kɩbaɣlʋ wili Saara yɔɔ, ɛzɩ ɛɛtɔm lɛ, nɛ ɛlabɩ-ɩ kʋjɔʋ ŋgʋ eeheyi-i kɩ-tɔm yɔ. 2 Saara haɣ hoɣa nɛ ɛlʋlɩ Abraham pɩɣa evelaɣ, ɛ-akpadɩyɩtʋ taa, wɛɛ wena Ɛsɔ kaaɖʋwa yɔ. 3 Abraham yaa pɩɣa evelaɣ ŋga Saara lʋlɩ-ɩ yɔ se Izaakɩ.
Ɛsɔ ya-ɩ se awiya ɖoo
Saara woŋa ana awɩlɩɣ se ɛtaawɛɛnɩ tisuu na? Aayɩ. Bibl yɔɔdaa se: “Tisuu yɔɔ Saara, paa ɛkpadɩyaa kɔyɔ, ɛpɩzaa ɛhaɣ hoɣa, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛmaɣzaa se weyi ɛyɔɔdaa yɔ, ɛcakɩ ɛ-tɔm yɔɔ.” (Ebree 11:11) Saara sɩm Yehowa camɩyɛ nɛ ɛɛnawa se tɔm ndʋ payɩ ɛyɔɔdʋʋ yɔ, tɩkɔŋ pɩ-taa. Pʋpɔzʋʋ se ɖa-tɩŋa ɖɩwɛɛnɩ tisuu mbʋ, yaa we? Pɩwɛɛ se ɖɩkpɛlɩkɩ nɛ ɖɩtɩlɩ Yehowa Ɛsɔ weyi ɛ-tɔm Bibl yɔɔdʋʋ yɔ camɩyɛ. Ye ɖɩlabɩ mbʋ yɔ, ɖɩnaɣ se Saara kaalabɩ camɩyɛ se ɛwɛɛnɩ tisuu mbʋ. Yehowa kɛ Ɛsɔ toovenim tʋ nɛ siɣsiɣ tʋ nɛ tɔm ndʋ payɩ tɩlɩɣnɩ ɛ-nɔɔ taa yɔ, tɩkɔŋ pɩ-taa alɩwaatʋ kɩbandʋ yɔɔ, halɩ nabʋyʋ taa, ɛzɩma ɛɖɔŋ ɛ-tɔm yɔɔ yɔ, pɩpɩzɩɣ pɩɖɩɣzɩ-ɖʋ siŋŋ nɛ ɖihoŋi ɖɩtɛ ɖa-taa.
WELISINI-I
Mbʋ Saara kaañɩnɩ e-wezuu caɣʋ kpeekpe taa yɔ, ɛkɔm ehiɣ-pʋ alɩwaatʋ ndʋ ɛɛwɛnɩ pɩnzɩ 90 yɔ. Ɛlʋlɩ abalɩbɩɣa ɛ-walʋ kʋsɔɔlʋ weyi ɛwɛnɩ pɩnzɩ 100 lɛɛlɛɛyɔ yɔ. Abraham ya pɩɣa ŋga se Izaakɩ yaa “hoŋa” ɛzɩ Ɛsɔ kaayɔɔdʋʋ yɔ. Maɣzɩ nɛ ŋna: Paa Saara kaakpadɩyaa yɔ, ɛ-ɛsɩndaa kaaɖeɣaɣ miŋ camɩyɛ alɩwaatʋ ndʋ ɛyɔɔdaɣ se: “Ɛsɔ ha-m woŋa, mba pakaɣ-tʋ nɩʋ yɔ, powoŋuu” yɔ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 21:6) Ɛsɔ kʋjɔʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ kiyeba nɛ ehiɣ koboyaɣ e-wezuu caɣʋ kɛdɛzaɣ alɩwaatʋ taa. Ɛlɛ pɩɩkɛnɩ-ɩ ɖɔɖɔ sʋʋtʋ sɔsɔtʋ.
Izaakɩ kɔm nɛ ɛwɛɛnɩ pɩnzɩ kagbanzɩ lɛ, hɔʋ kpeekpe la kazandʋ ndʋ tɩwɩlɩɣ se pɛcɛbɩ-ɩ hɩɖɛ yɔ. Ɛlɛ ɛyaa tɩŋa taawɛ taa leleŋ taa. Bibl yɔɔdaa se Saara ‘cɔnaa’ nɛ ɛna se Isimayɛɛlɩ weyi ɛɛwɛnɩ pɩnzɩ 19 yɔ, ɛwɛɛ nɛ emuluu Izaakɩ. Ɛlɛ pɩtaakɛ mulum yem. Fezuu kiɖeɖeu sɩnɩ apostoloo Pɔɔlɩ pʋwayɩ nɛ ɛyɔɔdɩ se Isimayɛɛlɩ nazaɣ Izaakɩ kɩnazʋʋ. Saara kaanɩ pɩ-taa se tɔm ndʋ tɩtɩkɛ aleɣya tɔm, mbʋ pʋyɔɔ yɔ Izaakɩ tɩkɛ ɛ-pɩyalʋ yem, ɛkaɣ labʋ tʋmɩyɛ sɔsɔɖɛ naɖɩyɛ Yehowa tamaɣ taa. Pʋyɔɔ ɛkpaɣ abalɩtʋ nɛ ɛyɔɔdɩnɩ Abraham. Eheyi-i se ɛɖɔɔnɩ Agaarɩ nɛ Isimayɛɛlɩ.—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 21:8-10; Galaatii mba 4:22, 23, 29.
Abraham welisini-i yaa we? Ðɩkalɩɣ se: “Tɔm ndʋ yɔ tɩwɩzɩ Abraham pɩdɩɩfɛyɩ, ɛ-pɩyalʋ yɔɔ.” Ɛsɔɔlɩ Isimayɛɛlɩ ɛzɩ paa caja weyi ɛsɔɔlʋʋ ɛ-pɩyalʋ yɔ. Ɛlɛ Ɛsɔ nawa se tɔm ndʋ tɩcɛyaa, pʋyɔɔ ɛɖʋ ɛ-nɔɔ tɩ-taa. Ðɩkalɩɣ se: “Ɛlɛ Ɛsɔ heyi-i se: ‘Taahʋʋ pɩɣa ɛjam yɔɔ nɛ ño-yom yɔɔ, ndʋ ndʋ Saara pɔzʋʋ-ŋ yɔ, nɩɩnɩ-ɩ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ Izaakɩ yɔɔ ñe-liɖe hɩɖɛ kaɣ yaʋ tam.’” Yehowa heyi Abraham se ɛnʋ kaɣ yebu nɛ Agaarɩ nɛ Isimayɛɛlɩ pehiɣ mbʋ payɩ pʋpɔzʋʋ-wɛ yɔ. Abraham weyi ɛwɛ siɣsiɣ yɔ, etisi nɛ ɛɖɔ Yehowa tɔm yɔɔ.—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 21:11-14.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 21:5-7) Abraham kaawɛnɩ pɩnzɩ mɩnʋʋ, palʋlɩ-ɩ Izaakɩ lɛ. 6 Nɛ Saara tɔ se: “Ɛsɔ ha-m woŋa, mba pakaɣ-tʋ nɩʋ yɔ, powoŋuu.” 7 Ɛtasɩ tɔm se: “Akaɣaɣ heyuu Abraham se pɩɣa kaɣ mʋzʋʋ Saara! Mbʋ yɔ malʋlɩ-ɩ pɩɣa evelaɣ ɛ-akpadɩyɩtʋ taa.”
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 21:10-12) Nɛ ɛtɔ Abraham se: “Ðɔɔnɩ yom ɛnʋ yɔ nɛ ɛ-pɩyalʋ, pɩfɛyɩ se yom ɛnʋ yɔ ɛ-pɩyalʋ nɛ man-pɩyalʋ Izaakɩ pakaa ñɩm.” 11 Tɔm ndʋ yɔ tɩwɩzɩ Abraham pɩdɩɩfɛyɩ, ɛ-pɩyalʋ yɔɔ. 12 Ɛlɛ Ɛsɔ heyi-i se: “Taahʋʋ pɩɣa ɛjam yɔɔ nɛ ño-yom yɔɔ, ndʋ ndʋ Saara pɔzʋʋ-ŋ yɔ, nɩɩnɩ-ɩ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ Izaakɩ yɔɔ ñe-liɖe hɩɖɛ kaɣ yaʋ tam.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 21:14) Abraham kʋyɩ lɔŋ, ɛkpaɣ kpɔnʋ nɛ lɩm kokoɖe nɛ ɛcɛlɩ Agaarɩ, nɛ ɛkpaɣ pɩɣa ɛ-hazaɣ yɔɔ nɛ ɛɖɔɔnɩ-ɩ. Ɛlɛ ɖɛɛ yotuu Bɛrsaabee lakʋ taa.
Ðɩñɩnɩ fezuu taa ñɩm
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 20:12) Toovenim taa ɖɔɖɔ lɛ, ɛkɛ me-neu, man-caa pɛlɛ, ɛlɛ ɛtɩkɛ mon-ɖoo pɛlɛ, kɛlɛ ɛpɩsɩ ma-halʋ.
wp17.3 12, Pɩ-tɛɛ tɔm
“Ŋkɛ halʋ maɣzaɣ”
Saara kaakɛ Abraham neu. Teeraa kaakɛnɩ pa-naalɛ pa-caa ɛlɛ po-ɖoonaa kaawɛ ndɩ ndɩ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 20:12) Sɔnɔ, paa pɩfɛyɩ ɖeu se hɔʋ kʋɖʋmʋʋ taa ɛyaa ɩkpaɣ ɖama yɔ, pɩcɛyaa se ɖɩtɩlɩ mbʋ pʋyɔɔ pɩɩwɛ mbʋ ɖooo caanaʋ taa yɔ. Ɛyaa kaañɔtɩnɩ pilim wɛtʋ ndʋ Aɖam nɛ Ɛva pelesaa yɔ. Pʋyɔɔ lɛ, ɛzɩma paawɛnɩ tomnaɣ taa alaafɩya yɔ, papɩzaɣ se pakpaɣ pɔ-hɔʋ taa mba nɛ pɩtaapɩzɩɣ se pɩkɔnɩ kaɖɛ naɖɩyɛ pe-piya yɔɔ. Pɩkɔm nɛ pɩla pɩnzɩ 400 pʋwayɩ lɛ, ɛzɩma ɛyaa cakaɣ wezuu nɛ pɩɖaɣlɩɣ yɔ, pɩnɩɣzɩnɩ ɛzɩma ɖɩcakɩ wezuu nɛ pɩɖaɣlɩɣ sɔnɔ yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, Moyizi paɣtʋ kaɖaɣnɩ mba pasʋʋnɩ ɖama hɔʋ kʋɖʋmʋʋ taa yɔ.—Levitiki 18:6.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 21:33) Abraham sɔ kadaatebiye naɖɩyɛ Bɛrsaabee nɛ ɛyaa Kɩbaɣlʋ hɩɖɛ, tamtam Ɛsɔ.
w89 1/7 20 § 9
Abraham kɛnɩ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ mba pɔsɔɔlaa se taabalɩyɛ ɛwɛɛ pa nɛ Ɛsɔ pɛ-hɛkʋ taa yɔ
9 Abram tasɩ wɩlʋʋ se ɛwɛnɩ tisuu. Ɛzɩ kɛdaɣ yɔɔdʋʋ yɔ, “Abram ma altaaru Kɩbaɣlʋ.” (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 12:7) Pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩɩkɛnɩ kpɩna kɩlaŋ laʋ lone mbʋ pʋyɔɔ yɔ Ebree kʋnʋŋ taa tɔm piye “altaaru” tɔbʋʋ lɛ “kɩlaŋ laʋ lone.” Pʋwayɩ Abraham tasɩ wɩlʋʋ e-tisuu lona lɛɛna taa. Pɩtasɩ lɛ, ‘ɛya Yehowa hɩɖɛ.’ (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 12:8; 13:18; 21:33) Ebree tɔm loyaɣ ‘ɛya hɩɖɛ’ tɔbʋʋ ɖɔɖɔ lɛ se “hɩɖɛ tɔm yɔɔdʋʋ (ɖi-susuu).” Abram ɖɩɣa taa mba nɛ Kanaŋ ñɩma paana ɛzɩma esusaɣ ɛ-Ɛsɔ Yehowa hɩɖɛ nɛ kpekpeka yɔ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 14:22-24) Sɔnɔ ɖɔɖɔ, mba payɩ pañɩnɩɣ se taabalɩyɛ ɛwɛɛ pa nɛ Ɛsɔ pɛ-hɛkʋ taa yɔ, pɩwɛɛ se payaa ɛ-hɩɖɛ nɛ tisuu. Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩla mbʋ pɩtɩŋnɩ ɛzɩma ɖɩlakɩ samaɣ taa tɔm susuu nɛ ɛzɩma ‘paa ɛzɩmtaa lɛ ɖɩhaɣ Ɛsɔ samtʋ kɩlaʋ, pʋ-tɔbʋʋ se ɖo-ndomee wena ayɔɔdʋʋ ɛ-hɩɖɛ tɔm kaɣlaa yɔ a-pee’ yɔ.—Ebree mba 13:15; Roma mba 10:10.
Bibl kalʋʋ
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 20:1-18) Abraham kʋyɩ peeɖe nɛ ewolo Nagebu ɛjaɖɛ taa nɛ ɛcaɣ Kadɛsɩ nɛ Suuri pɛ-hɛkʋ taa. Ewolo ɛcaɣ Geraari tɛtʋ taa. 2 Abraham yɔɔdɩ ɛ-halʋ Saara tɔm se: “Me-neu kɛlɛ” nɛ Geraari wiyaʋ Abimelɛɛkɩ tiyi nɛ pakpaɣ Saara. 3 Ɛlɛ Ɛsɔ lɩɩ Abimelɛɛkɩ yɔɔ ɖoziye taa, ɖoo taa, nɛ eheyi-i se: “Ŋkɔŋ sɩbʋ, halʋ weyi ŋkpaɣ yɔ ɛ-yɔɔ, mbʋ yɔ ɛkɛ halʋ weyi ɛwɛnɩ walʋ yɔ.” 4 Abimelɛɛkɩ weyi etaawolo halʋ cɔlɔ yɔ, ɛtɔ se: “Man-Kɩbaɣlʋ ŋkɔŋ kʋʋ ɖɔɖɔ toovenim tɩnaa kɛ? 5 Pɩtɩkɛ ɛnʋ eheyini-m se: ‘Me-neu kɛlɛ?’ Nɛ halʋ tɩtɩŋa tɔ se: ‘Man-ɖalʋ lɛ!’ Malabɩ mbʋ nɛ laŋɩyɛ kɩbanɖɛ nɛ nesi kele kele.” 6 Ɛsɔ cosi-i ɖoziye taa se: “Ma ɖɔɖɔ, mansɩm mbʋ se ŋlabɩ mbʋ nɛ laŋɩyɛ kɩbanɖɛ nɛ ma ɖɔɖɔ mɔnɖɔkɩnɩ-ŋ se ŋtaalabɩ-m kɩwɛɛkɩm; mbʋ mantɩha nʋmɔʋ se ŋtukuni-i. 7 Lɛɛlɛɛyɔ pɩsɩnɩ halʋ ɛ-walʋ: Ɛkɛ nayʋ nɛ ɛɛtɩm ñɔ-yɔɔ nɛ ŋwɛɛ. Ɛlɛ ye ŋtɩpɩsɩnɩ-ɩ kɔyɔ, tɩlɩ se ŋkɔŋ sɩbʋ toovenim, ña nɛ ña-ñɩma kpeekpe. 8 Abimelɛɛkɩ fe lɔŋ nɛ ɛyaa ɛ-lɩmɖʋyaa nɛ ɛkɛdɩ-wɛ tɔm ndʋ ti-kpeekpe nɛ sɔɔndʋ kpa ɛyaa. 9 Pʋwayɩ lɛ Abimelɛɛkɩ yaa Abraham nɛ ɛpɔzɩ-ɩ se: “Ŋlabɩ-ɖʋ we lɛ mbʋ yɔ? Ðɩwɩzɩyɛ nɖɩ manɖʋ-ŋ nɛ ŋhɔŋ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm se ŋkɔnɩ ma nɛ men-kewiyaɣ ɖɔ-yɔɔ. Ŋlabɩ-m mbʋ pɩtɩmʋnɩ se pala yɔ.” 10 Nɛ Abimelɛɛkɩ pɔzɩ Abraham se: “Ɛbɛ labɩ-ŋ nɛ ŋla mbʋ?” 11 Abraham cosi se: “Mamaɣzaa se: Mana siŋŋ se Ɛsɔ ñamtʋ natʋyʋ fɛyɩ cɩnɛ, nɛ pɔkɔŋɩ-m kʋʋ ma-halʋ yɔɔ. 12 Toovenim taa ɖɔɖɔ lɛ, ɛkɛ me-neu, man-caa pɛlɛ, ɛlɛ ɛtɩkɛ mon-ɖoo pɛlɛ, kɛlɛ ɛpɩsɩ ma-halʋ. 13 Ɛsɔ lɩzɩ-m men-cejewiye taa nɛ mɔnɖɔŋnɩ yotuu poliŋ taa lɛ, meheyi-i se: Kʋjɔʋ ŋgʋ ŋkaɣ-m labʋ lɛ yɔ: Ðɩtalɩ le lɛ, tɔ se mɛnkɛ ña-ɖalʋ.” 14 Abimelɛɛkɩ lɩzɩ e-wondu taa kpɩna cikpena nɛ kpɩna sɔsɔna, yomaa abalaa nɛ halaa nɛ ɛha Abraham. 15 Abimelɛɛkɩ tɔ ɖɔɖɔ se: “Na, mɛ-ɛjaɖɛ lɛ lemm ñɛ-ɛzɩdaa. Caɣ ɖenɖe ŋsɔɔlaa yɔ.” 16 Eheyi Saara se: “Liidiye ɛgbɔʋ kɔyɔ mɛncɛlɩɣ ña-ɖalʋ. Pɩkaɣ-ŋ kɛʋ ɛzɩ kɛdɛɛka ŋga pohuuzi mba pɛwɛ ñɔ-cɔlɔ yɔ, pe-kpeekpe pɛ-ɛza yɔɔ yɔ. 17 Abraham tɩmnɩ Ɛsɔ nɛ Ɛsɔ waa Abimelɛɛkɩ, ɛ-halʋ nɛ e-yomaa mba pɛkɛ halaa yɔ, se papɩzɩ nɛ palʋlɩ. 18 Mbʋ pʋyɔɔ yɔ Kɩbaɣlʋ kaapɩsɩ Abimelɛɛkɩ ɖɩɣa taa halaa kpeekpe kaalʋlɩsɩ, Abraham halʋ Saara yɔɔ.