«Koboyaɣ tɩna kɛlɛ mba pɔɖɔkʋʋ pa-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ» Yehowa ɛsɩndaa yɔ

1-2. (a) Ɛzɩma tɩyɛ kominawaa nabɛyɛ kaɖɩɣnɩ Yehowa sɛyaa, ɛlɛ ɛzɩma paba lakɩ? (b) Ɛbɛ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖihiɣ koboyaɣ halɩ paa panazɩɣ-ɖʋ yɔ? (Yɔɔdɩ ɖɔɖɔ takayaɣ huyuu yɔɔ kɩlɛmʋʋ tɔm.)

ALƖWAATƲ tʋnɛ tɩ-taa, ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ, ajɛɛ wena a-taa paɖɩɣ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma naayɛ yaa tʋma tɩŋa nʋmɔʋ yɔ acɛzɩ 30. Ajɛɛ ana, a-taa naayɛ taa ñʋndɩnaa ɖʋ ɖo-koobiya salaka. Kɩdɛkɛdɩm mbʋ palaba? Yehowa maɣzɩɣ se patɩla kɩwɛɛkɩm nabʋyʋ. Mbʋ palaba yɔ lɛ se pakalɩɣ Bibl nɛ pɛkpɛlɩkɩɣ-kʋ, peheyiɣ ɛyaa lalaa mbʋ pɩ-yɔɔ petisiɣ yɔ, nɛ pa nɛ po-koobiya Krɩstʋ mba lalaa pekpeɣliɣ nɛ palakɩ kediɣzisi. Pekizaa ɖɔɖɔ se paaɖʋʋ pɔ-nɔɔ ɛjaɖɛ tɔm taa. Ɛsɔ sɛyaa siɣsiɣ tɩnaa mba, paa pakaɖɩɣnɩ-wɛ siŋŋ yɔ, powoki pɩ-yɔɔ nɛ pɔɖɔkʋʋ pa-cɩŋgɩlɩm wɛtʋb nɛ pawɩlɩɣ se pɔñɔnɩ Yehowa. Nɛ pɩhaɣ-wɛ taa leleŋ.

² Pɩtʋʋ fɛyɩ se ŋna koobiya mba pa-taa nabɛyɛ fotonaa, pɛwɛ abalɩtʋ nɛ pɛwɛɛ nɛ pamʋyʋʋ. Pa-taa wɛ leleŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ panawa se ɛzɩma powobi pɩ-yɔɔ nɛ pɔɖɔkʋʋ pa-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ yɔ, pɩkɛdɩɣnɩ Yehowa. (Adu. 11:20) Yesu yɔɔdaa se: «Koboyaɣ tɩnaa kɛlɛ mba panazɩ-wɛ siɣsiɣ wɛtʋ yɔɔ yɔ . . . Ɩwɛɛ laŋhʋlʋmɩyɛ taa nɛ ɩmɛyɩ siŋŋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ mɩ-kɩhɛyʋʋ [paɣlaa].»—Mat. 5:10-12.

PAHA-ÐƲ KƖÐAƲ

3. (a) Ɛzɩ pɔyɔɔdʋʋ Tʋma Labʋ 4:19, 20 taa yɔ, alɩwaatʋ ndʋ panazaɣ apostoloowaa kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa yɔ, ɛzɩma palaba? (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ palabɩ mbʋ?

³ Sɔnɔ ɖo-koobiya katɩɣ kala wena yɔ, anɩɣzɩnɩ kala wena kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa apostoloowaa kataɣ yɔ. Paanazɩ apostoloowaa mbʋ pʋyɔɔ yɔ posusaɣ Yesu yɔɔ tɔm. Tɔm hʋyaa mba paawɛ Yuuda mba tɔm ɖɩhʋyɛ sɔsɔɖɛ taa yɔ, sakɩyɛ taa lɛ, «paɖʋ-wɛ paɣtʋ se pataatasɩ yɔɔdʋʋ Yesu hɩɖɛ taa.» (Tʋma 4:18; 5:27, 28, 40) Ɛzɩma apostoloowaa laba? (Kalɩ Tʋma Labʋ 4:19, 20.) Paanawa se weyi ɛwɛnɩ ɖoŋ nɛ pɩkɩlɩ yɔ, ɛnʋ ‘ɖʋnɩ-wɛ paɣtʋ se posusi ɛyaa tɔm nɛ palɩzɩ aseɣɖe kpayɩ kpayɩ’ Krɩstʋ yɔɔ. (Tʋma 10:42) Pʋyɔɔ apostoloowaa lone taa caɣyaa Pɩyɛɛrɩ nɛ Yohanɛɛsɩ pɔyɔɔdɩnɩ abalɩtʋ se mba ñaŋ Ɛsɔ nɛ pɩkɩlɩ tɔm hʋyaa mba, nɛ mba ɩɩkaɣ yebu Yesu yɔɔ tɔm susuu. Pɩwɛ ɛzɩ tɔm ndʋ paawɛɛ nɛ pɔpɔzʋʋ tɔm hʋyaa mba yɔ ndʋ yɔ: ‘Ɩkatɩɣ se ɩyɔɔdɩ se mɩ-paɣtʋ kɩlɩ Ɛsɔ paɣtʋ na?’

4. (a) Ɛzɩ Tʋma Labʋ 5:27-29 yɔɔdʋʋ yɔ, kɩɖaʋ ŋgʋ apostoloowaa ha toovenim Krɩstʋ mba tɩŋa? (b) Nɛ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ-wɛ?

⁴ Apostoloowaa ha kɩɖaʋ kɩbaŋʋ, pʋ-tɔbʋʋ se pɛtɛm pa-taa se ‘pañaŋ Ɛsɔ ɛzɩ pa-ñʋʋdʋ yɔ, pɩtɩkɛ ɛyaa.’ Nɛ kpaɣnɩ alɩwaatʋ ndʋ lɛ, toovenim Krɩstʋ mba tɩŋa maɣzɩɣnɩ-wɛ. (Kalɩ Tʋma Labʋ 5:27-29.) Apostoloowaa wobi pɩ-yɔɔ nɛ pɔɖɔkɩ pa-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ nɛ pamabɩ-wɛ Yuuda mba tɔm ɖɩhʋyɛ sɔsɔɖɛ taa pɩtɛ lɛ, palɩɩ ɖɩ-taa «nɛ pɛmɛyɩɣ mbʋ pʋyɔɔ yɔ pakpaɣ-wɛ se pamʋnaa se paɖʋ-wɛ fɛyɛ Yesu hɩɖɛ yɔɔ;» nɛ kpaagbaa mbʋ lɛ, powolo pɩ-yɔɔ nɛ posusuu tɔm!—Tʋma 5:40-42.

5. Tɔm ndʋ yɔɔ pɩpɔzʋʋ se ɖicosi?

⁵ Kɩɖaʋ ŋgʋ apostoloowaa hawa yɔ kiyeki se ɖɩpɔzɩ tɔm ɛzɩ tʋnɛ yɔ: Ɛzɩma apostoloowaa pɩzɩɣ nɛ paña Ɛsɔ nɛ pɩkɩlɩ ɛyaa nɛ alɩwaatʋ kʋɖʋmtʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, powolo pɩ-yɔɔ nɛ paña Masɩ taa paɣtʋ ndʋ tɩtɔŋ se ɛyʋ «eluzi ɛ-tɩ ñʋndɩnaa sɔsaa tɛɛ» yɔ? (Roma 13:1) Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩña «kominawaa nɛ ñʋndɩnaa sɔsaa» ɛzɩ apostoloo Pɔɔlɩ yɔɔdʋʋ yɔ, nɛ alɩwaatʋ kʋɖʋmtʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, ɖɩɖɔkɩ ɖa-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ Ɛsɔ ɛsɩndaa, ɛnʋ weyi ɛkɛ ɖa-Ñʋʋdʋ weyi ɛkpaɖaa yɔ?—Tiiti 3:1.

«ÑƲNDƖNAA SƆSAA»

6. (a) «Ñʋndɩnaa sɔsaa» mba pɔyɔɔdɩ pɔ-tɔm Roma mba 13:1 taa yɔ, mba pasɩŋnaa nɛ ɛbɛ pɩpɔzʋʋ se ɖɩlabɩ-wɛ? (b) Toovenim tɔm ndʋ ɖɩsɩm ɛyaa mba payɩ pɛkɛ ñʋndɩnaa yɔ pɔ-yɔɔ?

⁶ Kalɩ Roma mba 13:1. Mayaɣ kanɛ ka-taa, «ñʋndɩnaa sɔsaa» sɩŋnɩ ñʋndɩnaa mba pɛkɛ ɛyaa nɛ pɛwɛnɩ ɖoŋ nɛ peɖiyiɣ ɛyaa lalaa yɔ. Pɩpɔzʋʋ se Krɩstʋ mba ɩña ñʋndɩnaa mba. Ñʋndɩnaa mba, peyeki se laŋhɛzɩyɛ ɛwɛɛ, se ɛyaa ɩña paɣtʋ; nɛ halɩ nabʋyʋ taa palʋkɩ Yehowa samaɣ yɔɔ. (Natʋ 12:16) Pʋyɔɔ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩcɛlɩ-wɛ lambuu nɛ tikee, ɖise-wɛ sɔɔndʋ, nɛ ɖɩɖʋ-wɛ hɩɖɛ ɛzɩ pɔpɔzʋʋ yɔ. (Roma 13:7) Ɛlɛ, komina ñʋndɩnaa mba pɛwɛnɩ ɖoŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ Yehowa haɣnɩ-wɛ waɖɛ se pɛwɛɛnɩ ɖoŋ ɛnɩ. Alɩwaatʋ ndʋ Roma Komina Ñʋʋdʋ Pɔɔnsɩ Pilaatɩ pɔzɩ Yesu tɔm yɔ, Yesu yeba nɛ tɔm ndʋ tɩ-taa tʋ kpayɩ kpayɩ. Pilaatɩ yɔɔdaa se ɛwɛnɩ ɖoŋ se ɛya Yesu ñʋʋ nɛ ɛwɛnɩ ɖɔɖɔ ɖoŋ se eyele nɛ pakʋ-ɩ lɛ, Yesu heyi-i se: «Ye pataaha-ŋ ɖoŋ nɛ ɛsɔdaa kɔyɔ, ŋtaawɛɛnɩ ɖoŋ nɩɩyɩ mɔ-yɔɔ.» (Yoh. 19:11) Pilaatɩ ɖoŋ kaawɛnɩ kamaɣ; mbʋ ɖɔɖɔ sɔnɔ, ɛyaa mba payɩ pɛkɛ ñʋndɩnaa nɛ politiki laɖaa yɔ, po-ɖoŋ wɛnɩ kamaɣ.

7. (a) Wɛtʋ ndʋ taa pɩtɩpɔzɩ se ɖiluzi ɖa-tɩ ɛyaa mba pɛkɛ ñʋndɩnaa yɔ pɛ-tɛɛ? (b) Nɛ tɔm ndʋ yɔɔ pɩwɛɛ se ñʋndɩnaa mba pɔtɔzɩ?

⁷ Pɩpɔzʋʋ se Krɩstʋ mba ɩña paɣtʋ ndʋ payɩ ɛyaa kominawaa ɖʋʋ nɛ tɩɩkaɖɩɣnɩ Ɛsɔ paɣtʋ yɔ. Ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ ɛyaa pɔzʋʋ-ɖʋ se ɖɩla mbʋ Ɛsɔ tɩsɔɔlɩ se ɖɩla yɔ yaa alɩwaatʋ ndʋ pekiziɣni-ɖʋ se ɖɩtaala mbʋ Ɛsɔ sɔɔlaa se ɖɩla yɔ, ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩñam-wɛ. Papɩzɩɣ nɛ pɔpɔzɩ evebiya se pakpaɣ you wondu nɛ palʋ pɛ-ɛjaɖɛ yɔɔ.c Yaa papɩzɩɣ nɛ pekizini-ɖʋ se ɖɩtaalabɩnɩ tʋmɩyɛ Bibl ŋgʋ ɖɛ-ɛgbɛyɛ ɖɛzaa yɔ nɛ ɖɛ-ɛgbɛyɛ takayɩsɩ yaa pekizini-ɖʋ se ɖitaasusi tɔm nɛ ɖitaakpeɣli ɖɔɖɔ nɛ ɖɩsɛɛ Ɛsɔ. Alɩwaatʋ ndʋ ñʋndɩnaa ɩɩlakɩnɩ po-ɖoŋ tʋmɩyɛ camɩyɛ nɛ panazɩɣ Krɩstʋ tɔmkpɛlɩkɩyaa yɔ, pɩwɛɛ se pɔtɔzɩ se pakaɣ Ɛsɔ labʋ akɔnta. Yehowa wɛɛ nɛ ɛnaɣ mbʋ pɛwɛɛ nɛ palakɩ yɔ!—Ekl. 5:7.

8. (a) Tʋkaɣ ŋga wɛ «sɔsaa» nɛ «kɩlɩm» pɛ-hɛkʋ taa? (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖɩtɩlɩ tɔm ndʋ?

⁸ Tɔm piye «sɔsaa» tɔbʋʋ lɛ se «pɛwɛ ɖeu siŋŋ, papaɣlaa nɛ pɩkɩlɩ, pɛwɛnɩ lone nɖɩ ɖɩpaɣlɩ siŋŋ yɔ.» Ɛlɛ ɖɩɩwɩlɩɣ se «mba kpaɖɩnɩ ɖeu, mba kpaɖɩnɩ paɣlʋʋ, mba wɛnɩnɩ lone nɖɩ ɖɩkpaɖaa yɔ.» Tɔm piye «kɩlɩm» tɔbʋʋ palɩzɩɣ mbʋ. Paa payaɣ ɛyaa kominawaa se «ñʋndɩnaa sɔsaa» yɔ, ñʋʋdʋ nɔɔyʋ wɛɛ nɛ ɛwɛnɩ lone nɖɩ ɖɩkpaɖaa yɔ, ɛnʋ lɛ kɩlɩm. Bibl taa lɛ, Yehowa Ɛsɔ hɩɖɛ kɩsɛsɛyɛ naɖɩyɛ lɛ «Kɩlɩm»; nɛ paya-ɩ hɩɖɛ kɩsɛsɛyɛ nɖɩ tam naanza.—Dan. 7:18, 22, 25, 27.

«KƖLƖM»

9. Ɛbɛ nayʋ Danɩyɛɛlɩ na natʋ ndɩ ndɩ taa?

⁹ Nayʋ Danɩyɛɛlɩ na natʋ ndɩ ndɩ nɛ tɩwɩlɩɣ kpayɩ kpayɩ se Yehowa kɛ kɩlɩm ñʋndɩnaa lalaa tɩŋa yɔɔ. Kajalaɣ taa lɛ, Danɩyɛɛlɩ na kpɩna sɔsɔna naanza, nɛ kpɩna ana asɩŋnɩ ɛjaɖɛ yɔɔ kewiyisi nzɩ sɩɩwɛnɩ ɖoŋ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ caanaʋ taa nɛ ŋga kɛwɛnɩ ɖoŋ ɖa-alɩwaatʋ tʋnɛ tɩ-taa yɔ. Kewiyisi nzɩ yɔ: Babilɔɔnɩ, Medii nɛ Pɛrɩsɩ, Grɛɛsɩ, Roma, nɛ sɔnɔ sɔnɔ kewiyaɣ ŋga kɛwɛɛ yɔ, pʋ-tɔbʋʋ se Aŋglo-Amerika. (Dan. 7:1-3, 17) Pʋwayɩ lɛ, Danɩyɛɛlɩ na Yehowa Ɛsɔ ɛcaɣ e-kewiyaɣ kpelaɣ yɔɔ ɛsɔdaa. (Dan. 7:9, 10) Mbʋ nayʋ siɣsiɣ tʋ ɛnʋ ɛna pʋwayɩ yɔ, pɩpakɩ ñʋndɩnaa mba pɛwɛ sɔnɔ yɔ.

10. (a) Ɛzɩ Danɩyɛɛlɩ ñʋʋ 7:13, 14, 27 yɔɔdʋʋ yɔ, mba Yehowa cɛlɩɣ kewiyitu ɖoŋ se peɖiyi tɛtʋ? (b) Nɛ ɛbɛ pɩwɩlɩɣ Yehowa yɔɔ?

¹⁰ Kalɩ Danɩyɛɛlɩ 7:13, 14, 27. Ɛsɔ mʋʋ kewiyitu ɖoŋ kpeekpe ɛyaa kominawaa nesi tɛɛ nɛ ɛcɛlɩ lalaa mba pamʋnaa nɛ pɩkɩlɩ nɛ pɛwɛ ɖoŋ nɛ pɩkɩlɩ yɔ. Mba ɛcɛlɩ ɖoŋ ɛnɩ? Nɔɔyʋ, ɛwɛ «ɛzɩ ɛyʋ pɩyalʋ» yɔ pʋ-tɔbʋʋ se Yesu Krɩstʋ, nɛ «Kɩlɩm ɛyaa kiɖeɖema» pʋ-tɔbʋʋ se ɛyaa 1 44000 mba pakaɣ kewiyitu tɔɔʋ «pɩnzɩ mɩnɩŋ nɛ mɩnɩŋ» yɔ. (Dan. 7:18) Pɩnaɣ kpayɩ kpayɩ se Yehowa kɛnɩ «Kɩlɩm,» mbʋ pʋyɔɔ yɔ e-ɖeke ɛwɛnɩnɩ ɖoŋ se ɛla mbʋ.

11. Tɔm ndʋ ɖɔɖɔ Danɩyɛɛlɩ mawa nɛ tɩwɩlɩɣ se Yehowa kɛnɩ kɩlɩm ajɛɛ yɔɔ?

¹¹ Mbʋ Danɩyɛɛlɩ na natʋ taa yɔ, pɩlakɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ tɔm ndʋ ɛyɔɔdaa nɛ pɩɖɛɛ yɔ. Danɩyɛɛlɩ yɔɔdaa se: «Ɛsɔdaa Ɛsɔ . . . , kpazɩɣna nɛ etuzuu awiya.» Ɛmawa ɖɔɖɔ se: «Kɩlɩm ñaɣzɩɣnɩ ɛyaa tɛ kewiyaɣ taa, nɛ ɛhaɣ-kɛ weyi e-liu wɛ-ɩ yɔ.» (Dan. 2:19-21; 4:14) Ɛzɩ kɩɖaŋ nɩɩyɩ wɛɛ nɛ ɩwɩlɩɣ se Yehowa kʋsɩ awiya yaa ɛsɩ awiya na? Ɛɛɛ!

12. Ha kɩɖaʋ nakʋyʋ ŋgʋ kɩwɩlɩɣ se caanaʋ taa Yehowa kʋsɩ awiya kpelisi yɔɔ yɔ. (Cɔnɩ kɩlɛmʋʋ.)

¹² Yehowa wɩlɩ kpayɩ kpayɩ se e-ɖoŋ kɩlɩ «ñʋndɩnaa sɔsaa» ɖoŋ. Iyele nɛ ɖɩna kɩɖaŋ naadozo. Ejipiti Wiyaʋ Farawɔɔ nɔɔyʋ kaapɩsɩ Ebree mba yomaa nɛ ekizi tam sakɩyɛ se eeyeki-wɛ nɛ pɛɖɛɛ. Ɛlɛ Ɛsɔ holi-wɛ nɛ etuzi Farawɔɔ nɛ ɛpɛɖɩ Teŋgu Kɩsɛɛmʋʋ taa nɛ lɩm wadɩ ɛ-yɔɔ nɛ ɛsɩ. (Ejl. 14:26-28; Keɣa 135:15) Babilɔɔnɩ Wiyaʋ Bɛlɩsazaarɩ labɩ kazandʋ natʋyʋ nɛ mbʋ ɛzɩ ɛɛcɛlɩ Yehowa ñamtʋ lɛ, ɛtɩla mbʋ. Ɛlɛ «ɛkpazɩ ɛ-tɩ ɛsɔdaa Kɩbaɣlʋ yɔɔ» nɛ ‘etee samtʋ hendu ɖɔɖɔ sɩʋ kpelisi nzɩ ɛlabɩnɩ liidiye nɛ sika’ yɔ. (Dan. 5:22, 23) Ɛsɔ luzi abalʋ tɩ kpazɩyʋ ɛnʋ. «Ðoo kʋɖʋma ana a-taa,» pakʋ Bɛlɩsazaarɩ nɛ ɛkɛzɩ e-kewiyaɣ nɛ ɛɖʋzɩ Medii mba nɛ Pɛrɩsɩ mba nesi tɛɛ. (Dan. 5:28, 30; 6:1) Palɛstiini Wiyaʋ Eroodi Agripa I kaayeba nɛ pakʋ apostoloo Yakubu; nɛ pʋwayɩ lɛ, ɛkpa apostoloo Pɩyɛɛrɩ nɛ ɛɖʋ-ɩ salaka; nɛ ɛɛɖʋ ɛ-taa se ɛkʋʋ ɛlɛ ɖɔɖɔ. Ɛlɛ Yehowa ɖɩɣ Eroodi nʋmɔʋ se ɛtaala mbʋ ɛɖʋwa se ɛlakɩ yɔ. «Yehowa tiyiyu mabɩ-ɩ,» nɛ ɛsɩ.—Tʋma 12:1-5, 21-23.

13. Ha kɩɖaʋ nakʋyʋ ŋgʋ kɩwɩlɩɣ se alɩwaatʋ ndʋ awiya kpɛndɩ a-ɖoŋ yɔ Yehowa wabɩ-yɛ yɔ.

¹³ Yehowa wɩlaa ɖɔɖɔ se paa awiya ɩkpɛndɩ a-ɖoŋ yɔ, e-ɖoŋ kɩlɩ awiya ana a-tɩŋa a-ɖoŋ. Alɩwaatʋ ndʋ Kanaŋ awiya 31 labɩ nɔɔ se ayooni Izrayɛɛlɩ mba yɔ, Yehowa lʋbɩ pɔ-yɔɔ nɛ ɛsɩnɩ-wɛ nɛ pawa awiya ana nɛ paɖɩzɩ-yɛ nɛ pamʋ Lidaʋ Tɛtʋ hɔɔlʋʋ sɔsɔʋ. (Yoz. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24) Alɩwaatʋ ndʋ Wiyaʋ Bɛɛnɩ-Hadaadɩ nɛ Siirii awiya 32 lɛɛna poyowaɣni Izrayɛɛlɩ mba yɔ, Yehowa sɩnɩ Izrayɛɛlɩ mba nɛ pawabɩ-wɛ ɖɔɖɔ.—1 Aw. 20:1, 26-29.

14-15. (a) Tɔm ndʋ Wiyaʋ Nabukodonozɔɔrɩ nɛ Dariyusi pɔyɔɔdɩ Yehowa kewiyitu tɔɔʋ yɔɔ? (b) Tɔm ndʋ Keɣa maɖʋ yɔɔdɩ Yehowa nɛ ɛ-samaɣ pɔ-yɔɔ?

¹⁴ Yehowa wɩlɩ tam sakɩyɛ se ɛnʋ kɛnɩ Kɩlɩm! Babilɔɔnɩ Wiyaʋ Nabukodonozɔɔrɩ ‘ɖoŋ nɛ ɛ-samtʋ’ peyeba nɛ ɛkpazɩ ɛ-tɩ. Wiyaʋ ɛnʋ etiluzi ɛ-tɩ nɛ eɖiɣzina se Yehowa ɖeke mʋnɩnɩ samtʋ. Ɛ-lakasɩ nzɩ sɩ-yɔɔ lɛ, Yehowa yeba nɛ ɛsʋʋ kpaaŋ. Nabukodonozɔɔrɩ yɔɔ cɛba lɛ, ‘ɛsa Kɩlɩm’ nɛ etisi se «[Yehowa] ɖoŋ kɛ tamtam ɖoŋ.» Ɛtasɩ yɔɔdʋʋ se: «Nɔɔyʋ fɛyɩ se ɛɖaŋɩɣ e-nee.» (Dan. 4:27, 30-32) Pɩtakɩ Danɩyɛɛlɩ cɩŋgɩlɩm wɛtʋ Yehowa ɛsɩndaa nɛ ɛlɛ holi-i nɛ ɛlɩzɩ-ɩ tɔɔyɩŋ pɔʋ taa nɛ pɩtɛ lɛ, Wiyaʋ Dariyusi ɖʋ paɣtʋ tʋnɛ: «Paña nɛ pese sɔɔndʋ Danɩyɛɛlɩ tɛ Ɛsɔ: ɛ-maɣmaɣ ɛkɛ Ɛsɔ ɛsadʋ nɛ ɛwɛɛ pɩnzɩ nɛ pɩnzɩ tam, nɛ e-kewiyaɣ ɛɛkaɣ tɛm kaaʋ, nɛ e-ɖoŋ wɛ tam.»—Dan. 6:8-11, 20-23, 27, 28.

¹⁵ Keɣa maɖʋ yɔɔdaa se: «[Yehowa] sidiɣ ajɛɛ tamasɩ, ɛmʋʋzʋʋ ɛyaa samasɩ lɩmaɣza.» Ɛtasɩ yɔɔdʋʋ se: «Kanɩ leleŋ, samaɣ ŋga [Yehowa] kɛ kɛ-Ɛsɔ yɔ, nɛ ɛjaɖɛ nɖɩ Ɛsɔ yaɣ-ɖɩ se ɛ-pʋyʋ yɔ, ɖɩhɛzaa.» (Keɣa. 32:10, 12) Pɩkɛ lɩmaɣzɩyɛ kɩbanɖɛ; nɛ pɩwɛɛ se ɖituyi-ɖʋ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖa-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ Yehowa ɛsɩndaa.

KƐDƐZAƔ YOU

16. Tɔm ndʋ ɖa-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛmna, nɛ ɛbɛ yɔɔ? (Cɔnɩ kɩlɛmʋʋ.)

¹⁶ Ðɩna mbʋ Yehowa laba nɛ pɩɖɛɛ yɔ. Nɛ pɩkazɩ pazɩ lɛ, ɖɩɖaŋaa se ɛbɛ kaɣ labʋ? Ða-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se Yehowa kaɣ holuu ɛ-sɛyaa siɣsiɣ tɩnaa «kʋñɔŋ sɔsɔʋ» alɩwaatʋ taa. (Mat. 24:21; Dan. 12:1) Ɛkaɣ labʋ mbʋ alɩwaatʋ ndʋ ajɛɛ kɩkpɛndʋʋ ŋgʋ payaɣ se Gɔɔgɩ weyi ɛlɩnɩ Maagɔɔgɩ yɔ, ɛkʋyʋʋ se eyooni Yehowa sɛyaa siɣsiɣ tɩnaa mba pɛwɛ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ yɔ. Ajɛɛ 193 wɛnɩ ONU taa, halɩ paa ajɛɛ ana a-tɩŋa awɛ ajɛɛ kɩkpɛndʋʋ ŋgʋ kɩ-taa yɔ, aakaɣ lɩʋ pʋyʋ Kɩlɩm nɛ ɛsɔdaa you laɖaa pɛ-ɛsɩndaa! Yehowa labɩ tamaɣ se: «Mankaɣ man-tɩ ñɔkʋʋ nɛ mawɩlɩ se mɛnkɛ Kiɖeɖeu nɛ pakaɣ-m sɩm ajɛɛ sakɩyɛ ɛsɩndaa, nɛ akaɣ tɩlʋʋ se ma yɔ [Yehowa].»—Ezek. 38:14-16, 23; Keɣa 45:11.

17. Bibl yɔɔdʋʋ se ɛbɛ kaɣ talʋʋ tɛtʋ yɔɔ awiya nɛ ɛyaa mba pɔɖɔkʋʋ pa-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ Yehowa ɛsɩndaa yɔ?

¹⁷ Alɩwaatʋ ndʋ Gɔɔgɩ kʋyʋʋ Yehowa samaɣ yɔɔ yɔ, piyeki se Armaagedɔɔ you ɛpaɣzɩ. Alɩwaatʋ ndʋ lɛ, Yehowa ɖɩzɩɣ «tɛtʋ kpeekpe yɔɔ awiya.» (Natʋ 16:14, 16; 19:19-21) Ɛlɛ «ɛyaa mba pɛwɛ siɣsiɣ yɔ [pe-ɖeke pakaɣnɩ] caɣʋ tɛtʋ yɔɔ, ɛyaa mba pɛwɛ siɣsiɣ [yaa pɔɖɔkʋʋ pa-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ] yɔ mba kaɣnɩ wɛʋ tɩ-yɔɔ nɛ pɩkpaɣ pɩɖɛɛ.»—Adu. 2:21.

PƖPƆZƲƲ SE ÐIWOLO PƖ-YƆƆ NƐ ÐƖÐƆKƖ ÐA-CƖŊGƖLƖM WƐTƲ

18. Ɛbɛ toovenim Krɩstʋ mba sakɩyɛ tisi faaa nɛ pala, nɛ ɛbɛ yɔɔ? (Danɩyɛɛlɩ 3:95)

¹⁸ Pɩnzɩ mɩnɩŋ sakɩyɛ nzɩ sɩɖɛwa yɔ sɩ-taa, toovenim Krɩstʋ mba sakɩyɛ ɖʋ pa-tɩ yɔɔ wɛʋ waɖɛ nɛ halɩ pe-weziŋ kaɖɛ taa mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɔsɔɔlɩ Yehowa nɛ pakpakɩɣ-ɩ se ɛnʋ kɛnɩ pa-Ñʋʋdʋ Sɔsɔ. Pɛtɛm pa-taa se pɔɖɔkʋʋ pa-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ Yehowa ɛsɩndaa. Pamaɣzɩɣnɩ Ebree evebiya naadozo mba pɔɖɔkɩ pe-siɣsiɣ wɛtʋ Kɩlɩm ɛsɩndaa nɛ ɛlɛ ya pa-ñʋʋ miŋ momoɖe taa yɔ.—Kalɩ Danɩyɛɛlɩ 3:95.

19. (a) Ɛbɛ yɔɔ Yehowa kaɣ tɩŋnʋʋ nɛ ɛhʋʋnɩ ɛ-samaɣ tɔm? (b) Nɛ pʋyɔɔ lɛ, ɛbɛ pɩpɔzʋʋ se ɖɩla lɛɛlɛɛyɔ?

¹⁹ Keɣa maɖʋ Daviid yɔɔdaɣ mbʋ pʋyɔɔ pɩcɛyaa se ɛyʋ ɛɖɔkɩ e-siɣsiɣ wɛtʋ Ɛsɔ ɛsɩndaa yɔ pɩ-tɔm lɛ, ɛmawa se: «[Yehowa] loluuni ajɛɛ. [Yehowa], na se mantɩwɛɛkɩ nabʋyʋ nɛ ŋhʋʋ mɔn-tɔm.» (Keɣa 7:9) Daviid tasɩ maʋ se: «Cɩŋgɩlɩm wɛtʋ nɛ siɣsiɣ wɛtʋ ɩkandɩyɩ mɔ-yɔɔ.» (Keɣa 25:21; nwt). Ye ɖɩɖɔkɩ ɖe-siɣsiɣ wɛtʋ Yehowa ɛsɩndaa nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩñɔɔnɩ-ɩ paa ɛbɛ ɛlakɩ yɔ, ɖɩwɩlɩɣ se ɖɩlɩzɩ wezuu caɣʋ ŋgʋ kɩkpaɖɩ ɖeu yɔ. Ðɩnɛ ɛlɛ, pɩkaɣ-ɖʋ labʋ ɛzɩ pɩɩlabʋ Keɣa maɖʋ yɔ. Ɛmawa se: ‘Koboyaɣ tɩnaa kɛlɛ mba pɔɖɔkʋʋ pa-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ yɔ, mba pɔɖɔŋ Yehowa paɣtʋ yɔɔ yɔ.’—Keɣa 119:1, pɩ-tɛɛ tɔm; nwt.