Ðe-wezuu caɣʋ nɛ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ kpɛlɩkʋʋ takayaɣ taa tɔm kɩñɩnɩtʋ
6-12 JANVIER
ÑƖM MBƲ PƖWƐ ƐSƆTƆM TAA YƆ | KIÐE TƐƐ TƆM 1-2
“Yehowa lɩzɩnɩ mbʋ payɩ pifeziɣ yɔ tɛtʋ yɔɔ”
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 1:3, 4) Ɛsɔ tɔ se: “Mintʋsʋʋ ɛlɩɩ” nɛ mintʋsʋʋ lɩɩ, 4 Ɛsɔ na se mintʋsʋʋ wɛ ɖeu nɛ Ɛsɔ tʋʋ mintʋsʋʋ nɛ cɩkpɛndʋʋ pɛ-hɛkʋ taa.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 1:6) Ɛsɔ tɔ se: “Ɛwaɣ nakɛyɛ ɛwɛɛ lɩm hɛkʋ taa nɛ katʋʋ lɩm nɖeke nɖeke,” nɛ pɩla ɖɔɖɔ mbʋ.”
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 1:9) Ɛsɔ tɔ se: “Lɩm mbʋ pɩwɛ hadɛ yɔ, pikpeɣli ɖoli kʋyʋm, nɛ tɛtʋ lɩɩ ñabɩ.” Nɛ pɩla mbʋ ɖɔɖɔ.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 1:11) Ɛsɔ tɔ se: “Tɛtʋ ɛñɔ ñɩtʋ, ɖomaɣ ŋga ka-taa nɛ ke-pee yɔ, nɛ tɩŋ ndɩ ndɩ weyi ɩlʋlʋʋ i-pee nɛ a-taa nɛ a-ɖomaɣ yɔ.” Pɩla ɖɔɖɔ mbʋ.
it-1563 § 2-4
Wondu lɩzʋʋ
Kajalaɣ kɩyakʋ wiye Ɛsɔ yɔɔdaa se: “Mintʋsʋʋ ɛlɩɩ” lɛ, ñalɩmɩyɛ naɖɩyɛ lɩɩnɩ mɩndʋ taa ɛlɛ ye ɛyʋ ɛwɛ hadɛ yɔ, pɩwɛɣ kaɖɛ se ɩtɩlɩ ɖenɖe ñalɩmɩyɛ nɖɩ ɖɩlɩnɩ ɖeyi ɖeyi yɔ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩɩkɛ mbʋ pɩɩwɛɛ nɛ pɩlakɩ pazɩ pazɩ yɔ, pʋyɔɔ tɔm ɖɛzɩyʋ J. W. Watts yɔɔdaa se: “Nɛ pazɩ pazɩ lɛ, ñalɩmɩyɛ lɩɩ.” (Ge 1:3, A Distinctive Translation of Genesis) Ɛsɔ yeba nɛ tʋkaɣ nakɛyɛ wɛɛ ñalɩmɩyɛ nɛ cɩkpɛndʋʋ pɛ-hɛkʋ taa, ɛya ñalɩmɩyɛ se evemiye nɛ ɛyaa cɩkpɛndʋʋ se ɖoo. Pɩwɩlɩɣ se tɛtʋ wɛɣ nɛ tɩcɔʋ wɩsɩ ɛsɩndaa se pɩsa nɛ nabʋyʋ taa lɛ, ñalɩmɩyɛ wɛɛ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ nɛ cɩkpɛndʋʋ ñɛwɛɛ wɩsɩ ɖɩɖʋyɛ taa nɛ nabʋyʋ taa ɖɔɖɔ lɛ pɩlɛɣzɩ.—Kiɖe 1:3, 4.
Kɩyakʋ naalɛ ñɩŋgʋ wiye lɛ, Ɛsɔ la ɛwaɣ nɛ “katʋʋ lɩm nɖeke nɖeke.” Lɩm nabʋyʋ kpeɣli hadɛ, ɛlɛ lɩm sakɩyɛ ñekpeɣli hayo kiŋ nɛ ɛwaɣ ñɛwɛɛ pɩ-hɛkʋ taa. Ɛwaɣ ŋga Ɛsɔ yaa se Ɛsɔdaa, ɛlɛ paya-kɛ mbʋ se paɖʋ tʋkaɣ ka nɛ hadɛ pɛ-hɛkʋ taa, mbʋ pʋyɔɔ yɔ patɩyɔɔdɩ se lɩm mbʋ pɩwɛ hayo yɔ, pɩhʋʋzɩ tɩnzɩ nɛ ɛsɔdaa wondu lɛɛtʋ yɔɔ.—Kiɖe 1:6-8; kalɩ ÉTENDUE.
Kɩyakʋ naadozo ñɩŋʋ wiye lɛ, Ɛsɔ la piti lakasɩ nasɩyɩ nɛ lɩm mbʋ pɩwɛ hadɛ yɔ, pikpeɣli ɖoli kʋɖʋm nɛ piyele lone naɖɩyɛ, nɖɩ ɖɩ-yɔɔ fɛyɩ lɩm yɔ, nɛ nɖɩ Ɛsɔ yawa se Tɛtʋ. Kɩyakʋ ŋgʋ ki-wiye ɖɔɖɔ Ɛsɔ lɩzɩ ñɩtʋ, ɖomasɩ ndɩ ndɩ nɛ tɩŋ pee ndɩ ndɩ. Pɩtɩkɛ évolution yebina nɛ nabʋyʋ pɩsɩ lɛɛbʋ, ɛlɛ Ɛsɔ lɩzɩ paa wonuu ŋgʋ nɛ kɩwɛ ndɩ nɛ lɛɛtʋ. Nɛ paa wonuu ŋgʋ lɛ, kɩlʋlʋʋ ki-pee wena awɛ ndɩ nɛ wondu lɛɛtʋ pee yɔ.—Kiɖe 1:9-13.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 1:14) Ɛsɔ tɔ se: “Mintʋsʋʋ ɛwɛɛ ɛsɔdaa ɛwaɣ yɔɔ nɛ kɩtʋʋ wɩsɩ nɛ ɖoo pɛ-hɛkʋ taa, paacɔŋnɩ-kʋ nɛ patʋʋzʋʋ kazandʋ kɩyakɩŋ nɛ pɩnzɩ.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 1:20) Ɛsɔ tɔ se: “Wondu ɛsa ndʋ ɩtɔyɩ lɩm tɛɛ, nɛ sumasɩ kʋyɩ tɛtʋ yɔɔ ɛsɔdaa ɛwaɣ tɛɛ.”
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 1:24) Ɛsɔ tɔ se: “Tɛtʋ ɛlʋlɩ wondu ɛsa ndʋ ndɩ ndɩ, wondu cikpetu, kubusi, pɔtʋ nɛ tɛyɛ wondu ndɩ ndɩ,” nɛ pɩla mbʋ ɖɔɖɔ.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 1:27) Ɛsɔ lɩzɩ ɛyʋ ɛ-lɛzʋʋ, ɛlɩzɩ-ɩ Ɛsɔ lɛzʋʋ; abalʋ nɛ halʋ ɛlɩzɩ-wɛ.
it-1 564 § 7-10
Wondu lɩzʋʋ
Ebree kʋnʋŋ taa lɛ, patɩlabɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm piye baraʼ nɖɩ ɖɩ-tɔbʋʋ lɛ se lɩzʋʋ yɔ Kiɖe Tɛɛ Tɔm 1:16 taa. Ɛlɛ palabɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm piye ʽasah, nɛ ɖɩ-tɔbʋʋ lɛ se “labʋ.” Wɩsɩ, fenaɣ nɛ tɩnzɩ pɛkɛ “ɛsɔdaa” ŋgʋ kɩ-tɔm pɔyɔɔdɩ Kiɖe Tɛɛ Tɔm 1:1 taa yɔ kɩ-hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ. Ye mbʋ paatɛm-wɛ lɩzʋʋ pʋcɔ nɛ kɩyakʋ naanza ñɩŋgʋ talɩɣ. Kɩyakʋ naanza ñɩŋgʋ wiye Ɛsɔ laba nɛ ɛsɔdaa wondu ndʋ tɩ nɛ tɛtʋ nɛ ɛwaɣ ŋga kɛwɛ hayo yɔ papaɣzɩ labʋ tʋmɩyɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ taa ɛsɔdaa. Pɔyɔɔdʋʋ se “kɩwɛɛ ɛsɔdaa ɛwaɣ yɔɔ nɛ kɩñandɩɣ tɛtʋ” yɔɔ yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɛyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛwɛɛ tɛtʋ yɔɔ nɛ ɛna wondu ɛsɔdaa. Pɩtasɩ lɛ, mintʋsʋʋ ŋgʋ kɩlɩɣnɩ ɛsɔdaa wondu ndʋ tɩ-cɔlɔ yɔ, kɩɖʋʋ tʋkaɣ “wɩsɩ nɛ ɖoo pɛ-hɛkʋ taa, paacɔŋnɩ-kʋ nɛ patʋʋzʋʋ kazandʋ kɩyakɩŋ nɛ pɩnzɩ.”—Kiɖe 1:14.
Kɩyakʋ kagbanzɩ ñɩŋgʋ wiye lɛ, Ɛsɔ paɣzɩ lɩzʋʋ lɩm tɛɛ kpɩna. Pɩtɩkɛ évolution yɔɔ pɩtɩŋnaa nɛ kpɩnɛ naɖɩyɛ lɛɣzɩ nɛ ɖɩpɩsɩ kpɩna lɛɛna, ɛlɛ Ɛsɔ lɩzɩ kpɩna ndɩ ndɩ nɛ atɔyɩ. Pɔyɔɔdaa se: “Ɛsɔ lɩzɩ lɩm tɛɛ ɖʋmaa sɔsaa nɛ wondu ɛsa ndʋ kpeekpe, ndʋ tɩɖɔŋ nɛ tɩyɛmɛlɩɣ lɩm tɛɛ yɔ ndɩ ndɩ, nɛ sumasɩ ndɩ ndɩ.” Mbʋ Ɛsɔ lɩzaa yɔ, pɩkɛdɩnɩ-ɩ nɛ ɛwazɩ pɩ-yɔɔ se ‘pɩlʋlɩ nɛ pihuu.’ Pɩpɩzaa nɛ pɩla mbʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ Ɛsɔ lɩzɩ kpɩna sakɩyɛ nɛ paa nɖɩ lɛ, ɖɩwɛ ndɩ nɛ lɛɛna nɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩlʋlɩ nɛ ɖihuu.—Kiɖe 1:20-23.
Kɩyakʋ loɖo ñɩŋgʋ wiye lɛ, ‘Ɛsɔ lɩzɩ tɛtɛgbɩna nɛ ɖɩɣa kpɩna ndɩ ndɩ, kubusi nɛ tataa kɔjɔsɩ ndɩ ndɩ.’ Mbʋ Ɛsɔ lɩzɩ kɩyakʋ ŋgʋ yɔ, pɩwɛ ɖeu pɩdɩɩfɛyɩ ɛzɩ mbʋ ɛɛtɛm lɩzʋʋ nɛ pɩɖɛɛ yɔ.—Kiɖe 1:24, 25.
Kɩyakʋ loɖo ñɩŋgʋ wiye ɖɩdɛnɖɛ lɛ, Ɛsɔ lɩzɩ ŋgee wonuu nakʋyʋ, kɩmʋ ñɩm nɛ kɩkpaɖɩ kpɩna, paa kɩtɩtalɩ Ɛsɔ tiyiyaa yɔ. Ŋgʋ lɛ ɛyʋ weyi Ɛsɔ lɩzɩ ɛ-lɛɣzʋʋ yɔ. Paa Kiɖe Tɛɛ Tɔm 1:27 ɛyɔɔdaa se “abalʋ nɛ halʋ ɛlɩzɩ-wɛ” yɔ, Kiɖe Tɛɛ Tɔm 2:7-9 wɩlɩɣ se abalʋ Ɛsɔ calɩ lɩzʋʋ, ɛkpaɣ tɛtʋ ndʋ ɛlɩzaa yɔ nɛ ɛmanɩ-ɩ, pʋwayɩ lɛ, ehosi ɛ-mɔɔŋ tɛɛ wezuu fezuu nɛ ɛlɛ pɩsɩ ciyam ŋgʋ kɩwɛ wezuu yɔ nɛ ɛha-ɩ waɖɛ se ɛnɩ wezuu leleŋ paradisuu taa. Pɩwɩlɩɣ se Yehowa kaacozi tɛtʋ ndʋ ɛlaba yɔ tɩ-taa wondu natʋyʋ nɛ ɛlabɩnɩ abalʋ, nɛ pʋwayɩ lɛ ɛlɩzɩ Aɖam sɩnaɣ nakɛyɛ nɛ ɛlabɩnɩ halʋ. (Kiɖe 2:18-25) Kpaɣnɩ alɩwaatʋ ndʋ palɩzɩ halʋ yɔ, ɛyaa wɛnɩ waɖɛ se mba ɖɔɖɔ palʋlɩ nɛ pohuu.—Kiɖe 5:1, 2.
Ðɩñɩnɩ fezuu taa ñɩm
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 1:1) Ðooo kiɖe tɛɛ lɛ Ɛsɔ lɩzɩ ɛsɔdaa nɛ tataa.
w15 1/6 5
Lɛɣtʋ ñɩnʋʋ tukuuni ñe-wezuu caɣʋ
Tɛtʋ nɛ kedeŋa pa-pɩnzɩ
Lɛɣtʋ ñɩnɩyaa maɣzɩɣ se palɩzʋʋ tɛtʋ yɔ, pɩlakɩ ɛzɩ pɩnzɩ miiliyaarɩwaa 4 mbʋ yɔ, nɛ kedeŋa ñalabɩ pɩnzɩ ɛzɩ miiliyaarɩwaa 13 yaa 14 mbʋ yɔ. Bibl tɩyɔɔdɩ alɩwaatʋ ndʋ palɩzɩ kedeŋa yɔ tɩ-tɔm. Kɩɩyɔɔdʋʋ ɖoli ɖɔɖɔ se tɛtʋ wɛnɩ pɩnzɩ kudokiŋ pazɩ yem na. Bibl taa kajalaɣ mayaɣ tɔŋ se: “Ðooo kiɖe tɛɛ lɛ Ɛsɔ lɩzɩ ɛsɔdaa nɛ tataa.” (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 1:1) Tɔm ndʋ, tɩhaɣ lɛɣtʋ ñɩnɩyaa waɖɛ se pala akɔnta nɛ patɩlɩ pɩnzɩ nzɩ kedeŋa wɛna yɔ.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 1:26) Ɛsɔ tɔ se: “Ðɩlɩzɩ ɛyʋ ɖɛ-lɛzʋʋ nɛ ɛwɛɛ ɖa-tɩyɛ, ɛkpaɣ-ɖʋ nɛ ɛñazɩ lɩm tɛɛ kpakpasɩ, ɛsɔdaa sumasɩ, kubusi, pɔtʋ ndʋ tɩɖɔŋ tataa yɔ.”
it-2 16 § 6
Yesu Krɩstʋ
Ɛtɩkɛ lɩzɩyʋ ɛzɩ Ɛsɔ yɔ. Pɩyalʋ ɖʋ nesi nɛ palɩzɩ wondu, paa mbʋ yɔ ɛtɩkɛ Lɩzɩyʋ ɛzɩ ɛ-Caa yɔ. Ɛsɔ wɛnɩnɩ wondu lɩzʋʋ ɖoŋ, nɛ ɖoŋ ɛnɩ ɛlɩɣnɩ fezuu kiɖeɖeu cɔlɔ. (Kiɖe 1:2; Keɣa 32:6) Yehowa kɛnɩnɩ wezuu Hiɖe, nɛ pʋyɔɔ lɛ, ɛnʋ lɩzɩnɩ wondu kpeekpe, ndʋ panaɣ nɛ ndʋ paanaɣ yɔ. (Keɣa 35:10) Pɩyalʋ tɩkɛ Lɩzɩyʋ ɛzɩ Ɛsɔ yɔ, ɛlɛ ɛkɛ tʋmlaɖʋ weyi ɛ-yɔɔ Lɩzɩyʋ Yehowa tɩŋna nɛ ɛlɩzɩ wondu yɔ. Yesu maɣmaɣ yɔɔdaa se Ɛsɔ kɛnɩ Lɩzɩyʋ, nɛ Masɩ kpeekpe ñɩɣ niye tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ.—Mt 19:4-6; kalɩ CREATION.
Bibl kalʋʋ
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 1:1-19) Ðooo kiɖe tɛɛ lɛ Ɛsɔ lɩzɩ ɛsɔdaa nɛ tataa. 2 Piyele nɛ tɛtʋ kaawɛ ndaakpasɩ, cɩkpɛndʋʋ kihuuzi kajalaŋa yɔɔ, Ɛsɔ fezuu fɛtaɣ lɩm yɔɔ. 3 Ɛsɔ tɔ se: “Mintʋsʋʋ ɛlɩɩ” nɛ mintʋsʋʋ lɩɩ, 4 Ɛsɔ na se mintʋsʋʋ wɛ ɖeu nɛ Ɛsɔ tʋʋ mintʋsʋʋ nɛ cɩkpɛndʋʋ pɛ-hɛkʋ taa. 5 Ɛsɔ yaa mintʋsʋʋ se “Wɩsɩ taa” nɛ ɛyaa cɩkpɛndʋʋ se “Ðoo taa.” Ðanaɣ ɖanɩ nɛ pɩñandɩ: Kɔɔnɔɔ kɩyakʋ wiye lɛ. 6 Ɛsɔ tɔ se: “Ɛwaɣ nakɛyɛ ɛwɛɛ lɩm hɛkʋ taa nɛ katʋʋ lɩm nɖeke nɖeke,” nɛ pɩla ɖɔɖɔ mbʋ. 7 Ɛsɔ lɩzɩ ɛsɔdaa ɛwaɣ ŋga katʋʋ lɩm mbʋ pɩwɛ ɛsɔdaa ɛwaɣ yɔɔ nɛ mbʋ pɩwɛ ɛsɔdaa ɛwaɣ tɛɛ yɔ, pɛ-hɛkʋ taa, 8 Nɛ Ɛsɔ yaa ɛwaɣ se: “Ɛsɔdaa.” Ðanaɣ ɖanɩ nɛ pɩñandɩ, kɩyakʋ naalɛ ŋgʋ lɛ. 9 Ɛsɔ tɔ se: “Lɩm mbʋ pɩwɛ hadɛ yɔ, pikpeɣli ɖoli kʋyʋm, nɛ tɛtʋ lɩɩ ñabɩ.” Nɛ pɩla mbʋ ɖɔɖɔ. 10 Ɛsɔ yaa tɛtʋ ñabɩ se tɛtʋ nɛ lɩm huuye se teŋgu. Ɛsɔ na se pɩwɛ ɖeu. 11 Ɛsɔ tɔ se: “Tɛtʋ ɛñɔ ñɩtʋ, ɖomaɣ ŋga ka-taa nɛ ke-pee yɔ, nɛ tɩŋ ndɩ ndɩ weyi ɩlʋlʋʋ i-pee nɛ a-taa nɛ a-ɖomaɣ yɔ.” Pɩla ɖɔɖɔ mbʋ. 12 Tɛtʋ ñɔ ñɩtʋ, ɖozi nzɩ sɩlʋlʋʋ si-pee yɔ, nɛ tɩŋ weyi ɩlʋlʋʋ i-pee, a-taa nɛ ɖomaɣ yɔ. Ɛsɔ na se pɩwɛ ɖeu. 13 Ðanaɣ ɖanɩ nɛ pɩñandɩ: Kɩyakʋ tozo ŋgʋ wiye lɛ. 14 Ɛsɔ tɔ se: “Mintʋsʋʋ ɛwɛɛ ɛsɔdaa ɛwaɣ yɔɔ nɛ kɩtʋʋ wɩsɩ nɛ ɖoo pɛ-hɛkʋ taa, paacɔŋnɩ-kʋ nɛ patʋʋzʋʋ kazandʋ kɩyakɩŋ nɛ pɩnzɩ; 15 nɛ kɩwɛɛ ɛsɔdaa ɛwaɣ yɔɔ nɛ kɩñandɩɣ tɛtʋ.” Nɛ pɩla ɖɔɖɔ mbʋ: 16 Ɛsɔ lɩzɩ mintʋsʋŋ sɔsɔŋ naalɛ: Mintʋsʋʋ sɔsɔʋ se kɩñandɩɣ wɩsɩ taa, nɛ mintʋsʋʋ cikpeluu se kɩñandɩɣ ɖoo taa, nɛ tɩɩnzɩ. 17 Ɛsɔ sɩɩ-wɛ ɛsɔdaa ɛwaɣ yɔɔ se pañandɩɣ tɛtʋ, 18 se pañandɩ wɩsɩ nɛ ɖoo, nɛ patʋʋ mintʋsʋʋ nɛ cɩkpɛndʋʋ pɛ-hɛkʋ taa, nɛ Ɛsɔ na se pɩwɛ ɖeu. 19 Ðanaɣ ɖanɩ nɛ pɩñandɩ: Kɩyakʋ naanza ŋgʋ wiye lɛ.
13-19 JANVIER
ÑƖM MBƲ PƖWƐ ƐSƆTƆM TAA YƆ | KIÐE TƐƐ TƆM 3-5
“Pee kɩdɛkɛda wena kajalaɣ cɛtɩm tɔm lʋlaa yɔ”
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 3:1-5) Ðʋm kaakpaɖɩnɩ lɔŋ tɛyɛ wondu kpeekpe ndʋ Kɩbaɣlʋ Ɛsɔ kaalɩzaa yɔ. Eheyi halʋ se: “Ɛsɔ tɔm se: ‘Ɩtaatɔɔ kajaɣ taa tɩŋ kpeekpe pee yaa?’” 2 Halʋ cosi se: “Ðɩpɩzɩɣ ɖɩtɔɔ kajaɣ taa tɩŋ pee. 3 Ɛlɛ tɩʋ ŋgʋ kɩwɛ kajaɣ hɛkʋ taa yɔ, Ɛsɔ yɔɔdɩ kɩ-tɔm se: Ɩtaatɔɔ-kʋ, itaatukuni-kʋ, ikihiɣ sɩm.” 4 Ðʋm kitini halʋ se: “Pɩlɩ! Ɩɩkaɣ sɩbʋ! 5 Ɛlɛ Ɛsɔ sɩm mbʋ se kɩyakʋ ŋgʋ ɩtɔkɩ yɔ, mɩ-ɛsa kuluu nɛ ɩwɛɛ ɛzɩ ɛsɔnaa yɔ, mba pasɩm kɩbam nɛ kɩdɛkɛdɩm yɔ.”
Yehowa kaɣ yebu nɛ ɛ-tamaɣ la
9 Sataŋ tɩŋnɩ ɖʋm nɔɔyʋ yɔɔ nɛ epeɣzi Ɛva se ɛlɛ ñamaanɩ ɛ-Caa Yehowa paɣtʋ yɔɔ. (Kalɩ Kiɖe Tɛɛ Tɔm 3:1-5; Natʋ 12:9) Sataŋ pɔzɩ Ɛva se Ɛsɔ yɔɔdaa se pataatɔɔ “kajaɣ taa tɩŋ kpeekpe pee yaa?” Ɛpɔzʋʋ tɔm ndʋ yɔ, ɛcaɣ ɛyɔɔdɩ se: ‘Ye mbʋ, ɩfɛyɩnɩ waɖɛ se ɩla mbʋ ɩsɔɔlaa yɔ?’ Pʋwayɩ lɛ, ɛyɔɔdɩ cɛtɩm tɔm tʋnɛ: “Pɩlɩ! Ɩɩkaɣ sɩbʋ!” Peeɖe ɛñaɣ pana se etuzi Ɛva nɛ ɛlɛ ñamaɣzɩ se pɩtɩmʋna se ewelisini Ɛsɔ. Ɛyɔɔdaa se: “Ɛsɔ sɩm mbʋ se kɩyakʋ ŋgʋ ɩtɔkɩ yɔ, mɩ-ɛza kuluu.” Sataŋ ñɩnaɣ yɔɔdʋʋ se Yehowa tɩsɔɔlɩ se pɔtɔɔ tɩʋ piye nɖɩ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, Ɛsɔ taañɩnɩɣ se pɛ-ɛza ikuli. Pɩtasɩ lɛ, eheyi-wɛ se pakaɣ wɛʋ “ɛzɩ ɛsɔnaa yɔ, mba pasɩm kɩbam nɛ kɩdɛkɛdɩm yɔ.”
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 3:6) Halʋ maɣzɩ se tɩʋ ŋgʋ kɩ-tɔɔʋ kɛwɛ ɖeu nɛ kɩ-naʋ peɣziɣ, nɛ tɩʋ ŋgʋ kɩlakɩ ɛyʋ kɔɖɛyɩ se ɛtɩlɩ lɔŋ. Ekoyi ki-piye nɛ ɛtɔɔ. Ɛha ɛ-walʋ weyi ɛwɛ ɛ-cɔlɔ yɔ nɛ ɛlɛ ɖɔɖɔ tɔɔ.
w00 15/11 25-26
Lɔŋ weyi kajalaɣ abalʋ nɛ ɛ-halʋ pɔ-tɔm kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ?
Ɛva pɩzaɣ se ɛfɛɛ kɩwɛɛkɩm mbʋ ɛlaba yɔ? Pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛɛɛ! Maɣzɩ se ñaawɛnɩ e-lone taa! Tɔm ndʋ ɖʋm kaaheyi-i yɔ, tɩwɛ ndɩ kpem nɛ ndʋ Ɛsɔ nɛ Aɖam paaheyi-i yɔ. Ɛzɩma ŋlakɩ ye ɛyʋ weyi ŋŋsɩŋɩɣ-ɩ yɔ, ɛlabɩ kɔlɔmɔtʋ nɔɔyʋ weyi ŋsɔɔlɩ-ɩ nɛ ŋtaɣ-ɩ liu yɔ ɛ-yɔɔ? Pɩɩwɛ se Ɛva ɛwɩlɩ se tɔm ndʋ ɖʋm heyiɣ-i yɔ tɩtɩkɛdɩnɩ-ɩ nɛ halɩ ɛ-taa kpɛndɩɣnɩ-tʋ nɛ ɛtɩsɔɔlɩ se ewelisi-tʋ. Anɩ ɖʋm kɛnaa nɛ ɛkɔɔ se ɛwɩlɩ se Ɛsɔ nɛ ɛ-walʋ pɛfɛyɩ siɣsiɣ? Ye Ɛva ɛɛwɛnɩ ñamtʋ ɛ-ñʋʋdʋ yɔɔ yɔ, ɛɛpɔzɩ ɛ-walʋ lɔŋ tasʋʋ pʋcɔ nɛ ɛkpaɣ lɩmaɣza. Mbʋ pɩwɛɛ se ɖɩla ye ɖɩnɩ tɔm natʋyʋ nɛ tɩkaɖɩɣnɩ Ɛsɔ lɔŋ tasʋʋ yɔ. Ɛva welisini Takɩyʋ, ɛsɔɔlɩ se ɛkɛ ɛ-maɣmaɣ ɛ-tɔm hʋyʋ nɛ ɛ-maɣmaɣ ɛlɩzɩ mbʋ pɩwɛ ɖeu nɛ mbʋ pɩfɛyɩ ɖeu yɔ. Ɛɛwɛɛ nɛ ɛmaɣzɩɣ lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ lɛ, piyele nɛ e-liu tɛɛ kɔtɩnɩ mbʋ Ɛsɔ ɖʋ paɣtʋ se pataala yɔ. Ɛlabɩ kɩmɛlɛndʋ kpem! Mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɩtaapɔzɩ se ɛwɛɛ nɛ ɛmaɣzɩɣ tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ, ɛlɛ pɩɩwɛɛ se ɛlɔ-tʋ kpaagbaa, yaa ɛyɔɔdɩnɩ ɛ-walʋ weyi ɛkɛ hɔʋ ñʋʋdʋ yɔ.—1 Kɔrɛntɩ mba 11:3; Yakubu 1:14, 15.
Aɖam welisini ɛ-halʋ
Pʋwayɩ lɛ, Ɛva ha Aɖam tɩʋ piye se ɛlɛ ɖɔɖɔ ɛtɔɔ nɛ ɛla kɩdɛkɛdɩm. Ɛbɛ yɔɔ ɛlɛ tisaa nɛ ɛtɔɔ-ɖɩ? (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 3:6, 17) Pɩɩwɛɛ se Aɖam ɛlɩzɩ weyi ɛsɔɔlaa se ɛ-tɔm ɛkɛdɩna yɔ. Ɛkaɣ welisinuu ɛ-Lɩzɩyʋ weyi ɛha-ɩ pɩtɩŋa pɩkpɛndɩnɩ ɛ-halʋ kʋsɔɔlʋ Ɛva yɔ? Ɛkaɣ pɩsɩnʋʋ Ɛsɔ yɔɔ se ɛlɛ ɛwɩlɩ-ɩ mbʋ ɛla yɔ? Yaa ɛkaɣ wɩlʋʋ se ɛsɔɔlɩ ɛ-halʋ nɛ pɩkɩlɩ? Aɖam nawa se mbʋ ɛ-halʋ maɣzaa se ɛkaɣ hiɣu ye ɛtɔɔ tɩʋ piye yɔ, ɛɛkaɣ-pʋ hiɣu kpa. Fezuu kiɖeɖeu sɩnɩ apostoloo Pɔɔlɩ nɛ ɛma se: “Pɩtɩkɛ Aɖam pepeɣzaa, ɛlɛ halʋ pepeɣzaa caɣ caɣ nɛ ɛpɩsɩ paɣtʋ yɔɔ mayʋ.” (1 Timootee 2:14) Ye mbʋ Aɖam ɖʋ ɛ-taa kɩɖʋʋ nɛ ɛmaɣnɩ Yehowa paɣtʋ yɔɔ. Sɔɔndʋ kpaɣaɣ-ɩ se pɩpɩzɩɣ pɩtayɩ ɛ nɛ ɛ-halʋ pɛ-hɛkʋ taa, nɛ sɔɔndʋ ndʋ tɩɩwɛ ɖoŋ nɛ pɩkpaɖɩ tisuu mbʋ ɛwɛnɩ Ɛsɔ yɔɔ se ɛlɛ pɩzɩɣ nɛ ɛcɔnɩ tɔm ndʋ ti-ɖeɖe yɔ.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 3:15-19) Mankaɣ koyindiye ɖʋʋ ña nɛ halʋ mɩ-hɛkʋ taa, ñe-liɖe nɛ ɛ-pʋlʋlaɣ pɛ-hɛkʋ taa. Ɛ-pʋlʋlaɣ kaɣ ña-ñʋʋ tɔyɩtʋʋ nɛ ŋkaɣ ka-naatalʋʋ ñasʋʋ.” 16 Eheyi halʋ se: “Malakɩ nɛ ñɔ-hɔsɩ wɩzasɩ ɖɔɔ, ŋlʋlʋʋ piya nɛ wɩzasɩ. Ñe-liu kaɣ kɔyʋʋ nɛ ña-walʋ nɛ ɛlɛ kaɣ-ŋ ñazʋʋ.” 17 Eheyi abalʋ se: “Ŋnɩ ña-halʋ nɔɔ taa tɔm nɛ ŋtɔɔ tɩʋ ŋgʋ menkizini-ŋ yɔ ki-pee yɔ, ñɔ-yɔɔ pɔlɔ tɛtʋ yɔɔ nɔɔ! Ŋkɛlɩɣ soŋaɣ ñe-kiɖe taa nɛ pʋcɔ ŋhiɣ tɔɔnaɣ nɛ ŋtɔɔ, ña nɛ ña-sɩm; 18 tɛtʋ kaɣ-ŋ lʋlʋʋ sɔɔ nɛ eliizona nɛ ŋkaɣ tɔɔʋ hayɩm taa ñɩtʋ. 19 Ŋtiŋ soŋaɣ pʋcɔ ŋtɔɔ ñɔ-tɔɔnaɣ, pɩkɔɔ pɩtalɩ ŋpɩsɩ tɛtɛɛ, ɖenɖe palɩzɩ-ŋ yɔ. Mbʋ pʋyɔɔ yɔ ŋkɛ mʋzʋʋ nɛ ŋkaɣ ɖɔɖɔ mʋzʋʋ pɩsʋʋ.”
w12 1/9 4 § 2
Ɛsɔ keŋni halaa na?
Ɛzɩ Ɛsɔ lɔ nɔɔ kɩdɛkɛdaɣ halaa yɔɔ?
Aayɩ. Ɛlɛ “ɖooo kiɖe tɛɛ ɖʋm, weyi payaɣ-ɩ se Eleeu nɛ Sataŋ yɔ” ɛ-yɔɔ Ɛsɔ ‘lɔ nɔɔ kɩdɛkɛdaɣ’. (Natʋ 12:9; Kiɖe Tɛɛ Tɔm 3:14) Alɩwaatʋ ndʋ Ɛsɔ yɔɔdaa se Aɖam kaɣ “ñazʋʋ” ɛ-halʋ yɔ, ɛtaañɩnɩɣ yɔɔdʋʋ se pɩkɛdɩɣnɩ-ɩ se abalʋ ɛñazɩɣ ɛ-halʋ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 3:16) Ɛlɛ pee kɩdɛkɛda wena kajalaɣ abalʋ nɛ ɛ-halʋ pa-kɩwɛɛkɩm kaɣ lʋlʋʋ yɔ, pɩ-tɔm ɛyɔɔdaɣ.
w04 1/1 29 § 2
Kiɖe Tɛɛ Tɔm takayaɣ taa lɩmaɣza sɔsɔna—I
3:17—Ɛzɩma tɩyɛ pɔlɔ nɔɔ kɩdɛkɛdaɣ tɛtʋ yɔɔ? Nɛ ɛzɩmtaa pɩkaɣ sɩʋ tɩnaɣ? Ɛzɩma paalɔ nɔɔ kɩdɛkɛdaɣ tɛtʋ yɔɔ yɔ, pɩwɩlɩɣ se pɩkaɣ wɛʋ kaɖɛ siŋŋ se pahayɩ-tʋ. Ɛzɩma pɔlɔ nɔɔ kɩdɛkɛdaɣ tɛtʋ yɔɔ nɛ tɩlʋlʋʋ sɔɔ nɛ eliizona yɔ, piiyeba nɛ Aɖam sayɩnaa nɩɣ wɩzasɩ siŋŋ, pʋyɔɔ Noowa caa Laamɛɛkɩ yɔɔdɩ “ɖe-nesi tɛɛ tʋmɩyɛ [ɖoŋ ñɩnɖɛ] . . . nɖɩ ɖɩlɩnɩ tɛtʋ ndʋ [Yehowa] lɔ tɩ-yɔɔ nɔɔ yɔ” ɖɩ-tɔm. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 5:29) Tɛʋ Sɔsɔʋ wayɩ lɛ, Yehowa wazɩ Noowa nɛ ɛ-pɩyalaa nɛ eheyi-wɛ se palʋlɩ nɛ posu tɛtʋ yɔɔ ɛzɩ ɛɛɖʋʋ kiɖe tɛɛ yɔ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 9:1) Pɩtʋʋ fɛyɩ se alɩwaatʋ ndʋ, nɔɔ kɩdɛkɛdaɣ ŋga Ɛsɔ kaalɔ tɛtʋ yɔɔ yɔ, kasɩ tɩnaɣ.—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 13:10.
it-2672 § 1
Lʋlʋʋ wɩzasɩ
Lʋlʋʋ alɩwaatʋ kɛ wɩzasɩ nɩʋ alɩwaatʋ. Kajalaɣ halʋ Ɛva labɩ kɩwɛɛkɩm lɛ, Ɛsɔ heyi-i mbʋ pɩkaɣ-ɩ talʋʋ alɩwaatʋ ndʋ ɛlʋlʋʋ yɔ. Ye ɛtaala kɩwɛɛkɩm yɔ, Ɛsɔ wazasɩ kaawɛ ɛ-yɔɔ nɛ lʋlʋʋ alɩwaatʋ kɛnɩ-ɩ taa leleŋ alɩwaatʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ “[Yehowa] wazaɣ pɩsɩɣ ɛyaa ñɩm tɩnaa, nɛ [ɛɛsɔzʋʋ-wɛ] kʋñɔŋ.” (Adu 10:22) Ɛlɛ mantɩtalɩ pilim wɛtʋ yɔɔ lɛ, ɖoŋ ɖoŋ lɛ, ɛyʋ nɩɣ wɩzasɩ e-tomnaɣ taa. Ɛsɔ yɔɔdaa se (ɖoŋ ɖoŋ lɛ, mbʋ eyeki se pɩla yɔ, ɛyɔɔdʋʋ pɩ-tɔm ɛzɩ ɛnʋ lakɩnɩ-pʋ yɔ): “Malakɩ nɛ ñɔ-hɔsɩ wɩzasɩ ɖɔɔ, ŋlʋlʋʋ piya nɛ wɩzasɩ.”—Kiɖe 3:16.
Ðɩñɩnɩ fezuu taa ñɩm
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 4:23, 24) Laamɛɛkɩ heyi ɛ-halaa se: “Ada nɛ Cilaa, iwelisi mɔ-nɔɔ. Laamɛɛkɩ halaa, iwelisi mɔn-tɔm: Mankʋ ɛyʋ nɔɔyʋ se ɛlɩzɩ mɔ-yɔɔ heŋ, pɩɣa nakɛyɛ, se kekpedeyi-m. 24 Mbʋ yɔ pakpa Kayɩnɩ kɩmɩyɛ tam lʋbɛ, ɛlɛ Laamɛɛkɩ yɔ, pakpaɣ ɛ-kɩmɩyɛ tam hiŋ lʋbɛ tam lʋbɛ!”
it-2 105 § 8
Laamɛɛkɩ
Keɣa ŋga Laamɛɛkɩ mabɩ ɛ-halaa yɔ (Kiɖe 4:23, 24), kawɩlɩɣ se puuyaɣ lakasɩ kaatɔyɩ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa. Laamɛɛkɩ yɔɔdɩ keɣa ŋga ka-taa se: “Laamɛɛkɩ halaa, iwelisi mɔn-tɔm: Mankʋ ɛyʋ nɔɔyʋ se ɛlɩzɩ mɔ-yɔɔ heŋ, pɩɣa nakɛyɛ, se kekpedeyi-m. Mbʋ yɔ pakpa Kayɩnɩ kɩmɩyɛ tam lʋbɛ, ɛlɛ Laamɛɛkɩ yɔ, pakpaɣ ɛ-kɩmɩyɛ tam hiŋ lʋbɛ tam lʋbɛ!” Pɩtʋʋ fɛyɩ se Laamɛɛkɩ kaakʋ ɛyʋ se ɛlʋ ɛ-tɩ yɔɔ, nɛ ɛcaɣ ɛwɩlɩ se ɛnʋ tɩkʋ ɛyʋ ɖulum ɛzɩ Kayɩnɩ kaalabʋ yɔ. Ɛlɛ weyi ɛkʋwa yɔ, ɛlɛ ñɩnaɣ se ɛlabɩ-ɩ kɩdɛkɛdɩm. Pʋyɔɔ lɛ, e-keɣa ŋga ka-taa, ɛcaɣ ɛtɔ se pɩtɩpɔzɩ se palabɩ-ɩ kɩdɛkɛdɩm nabʋyʋ yaa pakpa-ɩ kɩmɩyɛ ɛzɩma ɛkʋ ɛyʋ yɔ pɩ-yɔɔ.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 4:26) Sɛɛtɩ lʋlɩ pɩɣa evelaɣ nakɛyɛ nɛ ɛyaa-kɛ se Enɔɔsɩ. Ɛnʋ yɔ ɛcalɩnɩ [Yehowa] hɩɖɛ yaʋ.
it-1352 § 3
Ɛsɔ tʋʋ
Pɔyɔɔdʋʋ se Enɔɔsɩ alɩwaatʋ taa pacalɩ yaʋ Yehowa hɩɖɛ yɔ, pɩwɩlɩɣ se alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, pɩ-tɔbʋʋ se pʋcɔ nɛ Tɛʋ Sɔsɔʋ nɩʋ lɛ, pataayaɣ Yehowa hɩɖɛ nɛ ñamtʋ, pataalakɩnɩ-ɖɩ tʋmɩyɛ camɩyɛ ɛzɩ pɩpɔzʋʋ yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pʋcɔ nɛ alɩwaatʋ ndʋ tɩtalɩɣ lɛ, Aabɛɛlɩ lakaɣnɩ Yehowa hɩɖɛ tʋmɩyɛ. (Kiɖe 4:26; Ebr 11:4) Bibl yɔɔ lɔŋsɩnɖʋ nɔɔyʋ tɔm se pataalakɩnɩ Yehowa hɩɖɛ tʋmɩyɛ camɩyɛ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa; payaɣaɣ-ɖɩ ɛyaa nɛ sɩʋ kpelisi, nɛ lakasɩ nzɩ sɩkɛ Ɛsɔ tʋʋ kpem.—Kalɩ ÉNOSH.
Bibl kalʋʋ
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 4:17–5:8) Kayɩnɩ na ɛ-halʋ yɔɔ, ɛlɛ haɣ hoɣa nɛ ɛlʋlɩ Enɔɔkɩ. Ɛpɩsɩ tɛtʋ mayʋ nɛ ɛha tɛtʋ ɛ-pɩyalʋ hɩɖɛ se Enɔɔkɩ. 18 Enɔɔkɩ lʋlɩ Iraadɩ nɛ Iraadɩ lʋlɩ Mehuyayɛɛlɩ, nɛ Mehuyayɛɛlɩ lʋlɩ Metusayɛɛlɩ, nɛ Metusayɛɛlɩ lʋlɩ Laamɛɛkɩ. 19 Laamɛɛkɩ kpaɣ halaa naalɛ: kɔɔnɔɔ tʋ hɩɖɛ se Ada, nɛ naalɛ tʋ hɩɖɛ se Cilaa. 20 Ada lʋlɩ Yabaalɩ: Ɛkɛ mba pasʋʋ kizinzikiŋ tɛɛ pa nɛ po-wondu yɔ, pe-kpeekpe pɔ-cɔzɔ. 21 E-neu hɩɖɛ lɛ se Yubaalɩ: Ɛkɛ mba pamakɩ cɩmɩŋ nɛ pahʋlʋʋ kɛŋgɛnaa yɔ, pe-kpeekpe pɔ-cɔzɔ. 22 Piyele nɛ Cilaa lʋlɩ Tubaalɩ-Kayɩnɩ: Ɛkɛ kolaa kpeekpe cɔzɔ, mba poluki ñɩɣtʋ yɔ; Tubaalɩ-Kayɩnɩ neu halʋ ñɩnʋ hɩɖɛ lɛ Naama. 23 Laamɛɛkɩ heyi ɛ-halaa se: “Ada nɛ Cilaa, iwelisi mɔ-nɔɔ. Laamɛɛkɩ halaa, iwelisi mɔn-tɔm: Mankʋ ɛyʋ nɔɔyʋ se ɛlɩzɩ mɔ-yɔɔ heŋ, pɩɣa nakɛyɛ, se kekpedeyi-m. 24 Mbʋ yɔ pakpa Kayɩnɩ kɩmɩyɛ tam lʋbɛ, ɛlɛ Laamɛɛkɩ yɔ, pakpaɣ ɛ-kɩmɩyɛ tam hiŋ lʋbɛ tam lʋbɛ!” 25 Aɖam na ɛ-halʋ yɔɔ; ɛlʋlɩ pɩɣa evelaɣ nɛ ɛyaa-kɛ se Sɛɛtɩ, “mbʋ yɔ ɛtɔŋaɣ se: Ɛsɔ ha-m liɖe taa tʋ nɔɔyʋ Aabɛɛlɩ ɖeɖe, weyi Kayɩnɩ kʋwa yɔ.” 26 Sɛɛtɩ lʋlɩ pɩɣa evelaɣ nakɛyɛ nɛ ɛyaa-kɛ se Enɔɔsɩ. Ɛnʋ yɔ ɛcalɩnɩ Kɩbaɣlʋ hɩɖɛ yaʋ.
5 Aɖam liɖe yɔ; kɩyakʋ ŋgʋ Ɛsɔ lɩzɩ Aɖam yɔ, ɛlɩzɩ-ɩ Ɛsɔ lɛzʋʋ. 2 Ɛlɩzɩ-wɛ abalʋ nɛ halʋ, ɛwazɩ pɔ-yɔɔ nɛ ɛha-wɛ hɩɖɛ se “Ɛyʋ”, kɩyakʋ ŋgʋ ɛlɩzɩ-wɛ yɔ. 3 Aɖam talɩ pɩnzɩ mɩnʋʋ nɛ niidozo lɛ, ɛlʋlɩ pɩɣa evelaɣ nakɛyɛ ɛ-lɛzʋʋ, ɛzɩ ɛnʋ yɔ, nɛ ɛyaa-kɛ se Sɛɛtɩ. 4 Sɛɛtɩ lʋlʋʋ wayɩ lɛ, Aɖam talɩ pɩnzɩ mɩnɩŋ lutozo, nɛ ɛlʋlɩ evebiya nɛ pɛlaa. 5 Aɖam caɣ pɩnzɩ nzɩ yɔ, si-kpeekpe sɩkpɛndɩ mɩnɩŋ nakʋ nɛ niidozo, nɛ ɛsɩ. 6 Sɛɛtɩ talɩ pɩnzɩ mɩnʋʋ nɛ naanʋwa lɛ, ɛlʋlɩ Enɔɔsɩ. 7 Enɔɔsɩ lʋlʋʋ wayɩ lɛ, Sɛɛtɩ caɣ pɩnzɩ mɩnɩŋ lutozo nɛ lʋbɛ nɛ ɛlʋlɩ evebiya nɛ pɛlaa. 8 Sɛɛtɩ caɣ pɩnzɩ nzɩ si-kpeekpe yɔ, sɩkpɛndɩ mɩnɩŋ nakʋ nɛ hiu nɛ naalɛ, ɛlɛ ɛsɩ.
20-26 JANVIER
ÑƖM MBƲ PƖWƐ ƐSƆTƆM TAA YƆ | KIÐE TƐƐ TƆM 6-8
“Ɛlabɩ-pʋ”
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 6:9) Noowa tɔm kɔyɔ: Noowa kaakɛ ɛyʋ kɩbanʋ siŋŋ ɛ-tɛ wɛɛ taa mba hɛkʋ taa, nɛ ɛ nɛ Ɛsɔ pɔɖɔŋaɣna.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 6:13) Ɛsɔ heyi Noowa se: “Tomnaɣ kpeekpe tɛmtʋ talaa, mɛntɛm man-taa nɛ tʋ, mbʋ yɔ kañatʋ suni tɛtʋ ɖo ɛyaa yɔɔ, nɛ mɔnkɔŋ labʋ nɛ pamʋʋ tɛtʋ yɔɔ.”
Maɣzɩnɩ tisuu nɛ ñamtʋ ndʋ Noowa, Danɩyɛɛlɩ nɛ Yɔɔb paawɛna yɔ
4 Kala wena Noowa kaakataa? Noowa cɔzɔ sɔsɔ Enɔɔkɩ alɩwaatʋ taa lɛ, ɛyaa kaawɛnɩ wɛtʋ kɩdɛkɛdɩtʋ siŋŋ. Halɩ pɔyɔɔdaɣ “tɔm ɖoŋ ndʋ” yaa tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ Yehowa yɔɔ. (Yud. 14, 15) Puuyaɣ lakasɩ kaawɛɛ nɛ sɩkpaɣ ɖoŋ kɩkpaʋ. Piyeba nɛ pɩtalɩ Noowa alɩwaatʋ taa lɛ, “kañatʋ suni [tɛtʋ] ɖo.” Tiyiyaa kɩdɛkɛdaa kpaɣ ɛyaa tomnasɩ nɛ posuu nɛ pɔkɔɔ tɛtʋ yɔɔ nɛ pakpaɣ halaa nɛ palʋlɩ piya nzɩ sɩɩwɛ puuyaɣ siŋŋ yɔ. (Kiɖe 6:2-4, 11, 12) Ɛlɛ Noowa ñaɣ pana nɛ ɛwɛɛ ndɩ nɛ ɛ-alɩwaatʋ taa mba. “Noowa kaaɖeni” Yehowa. Ɛɛkɛ “ɛyʋ kɩbanʋ siŋŋ ɛ-tɛ wɛɛ taa mba hɛkʋ taa, nɛ ɛ nɛ Ɛsɔ pɔɖɔŋaɣna.”—Kiɖe 6:8, 9.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 6:14-16) Saɣ ña-tɩ mɛlɛ nɛ kpoŋgbolonaa mba pɛwɛ sotu yɔ, ŋŋlabɩ-kʋ nɛ kɩmgbala nɛ ŋtaa aŋwɔ kɩ-taa nɛ kɩ-yɔɔ. 15 Ŋŋlabɩ-kʋ ɛzʋnɔ: Ðaɣlɩkɩŋ taa nuŋgolonzi mɩnɩŋ naadozo, walanzɩ taa nuŋgolonzi nɩɩnʋwa, kʋkʋyɩŋ taa nuŋgolonzi niidozo. 16 Ŋŋlɔ lɔbɩtʋ mɛlɛ yɔɔ. Ŋŋtʋlɩ nɔnɔɔ ŋga pasʋʋna yɔ hʋyʋʋ taa, nɛ ŋŋma kɔɔnɔɔ ɛsɔdaa kuduyuu, naalɛ ŋgʋ nɛ tozo ŋgʋ.
w13 1/4 14 § 1
“Ɛ nɛ Ɛsɔ pɔɖɔŋaɣna”
Tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩɩkpaɣ pɩnzɩ sakɩyɛ, pɩtɩla kpaɣnɩ pɩnzɩ 40 nɛ puwolo 50 mbʋ yɔ. Pɩɩwɛ se pekeɖi tɩŋ, potuli kpoŋgbolonaa, pɔñɔɔzɩ-wɛ nɛ pakam-wɛ ɖenɖe pɩpɔzʋʋ yɔ. Aɖakaɣ kaawɛnɩ ɛsɔdaa kuduyuŋ naadozo nɛ ɖamɩŋ sakɩyɛ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se mondoɖebɔŋ kaawɛ kɩ-yɔɔ nɛ pɔñɔtɩnɩ lɔbɩtʋ. Pɩsa nɛ lɩm kpeŋ lɛ, pɩtɩla kɩ-ñʋʋ taa kaamaɣzɩ wɛʋ cʋʋŋ hɛkʋ taa kiŋ.—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 6:14-16.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 6:22) Noowa la mbʋ; mbʋ mbʋ Ɛsɔ pɔzɩ-ɩ yɔ, ɛlabɩ-pʋ.
w11 15/9 18 § 13
Ðise seya nɛ tɩ ɖɔkʋʋ
13 Ɛbɛ sɩnɩ Yehowa sɛyaa nɛ papɩzɩ pɔɖɔkɩ pa-tɩ takɩm taa nɛ pɛtɛzɩ pe-seya? Yʋsɩ tɔm ndʋ Pɔɔlɩ yɔɔdɩ Noowa yɔɔ yɔ. (Kalɩ Ebree mba 11:7.) Noowa alɩwaatʋ taa lɩm calɩ wadʋʋ nɛ pɩkʋ “mbʋ mbʋ pɩwɛ tɛtʋ yɔɔ yɔ.” (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 6:17) Wiɖiyi nɔɔyʋ taana lɩm wadʋʋ mbʋ nɛ ɛna. Paa mbʋ yɔ, Noowa taamaɣzɩ se pɩɩpɩzɩɣ nɛ pɩla mbʋ kpa. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛtaɣaɣ Yehowa liu se ndʋ payɩ ɛyɔɔdʋʋ yɔ, tɩlakɩ ɖeyi ɖeyi. Noowa taamaɣzɩ se ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛla mbʋ Ɛsɔ pɔzʋʋ-ɩ se ɛla yɔ. ɛlɛ “ɛlabɩ-pʋ.” (Kiɖe 6:22) Maɣzɩ mbʋ payɩ Noowa laba yɔ pɩ-yɔɔ nɛ ŋna—Ɛlabɩ aɖakaɣ, ekpeɣli kpɩna, ekpeɣli ɖɔɖɔ tɔɔnaɣ ŋga ɛ nɛ ɛ-hɔʋ nɛ kpɩna pakaɣ tɔɔʋ yɔ, esusi tɔm se ɛyaa ɛlɛɣzɩ pa-laŋa nɛ ɛcɔnɩ ɛ-hɔʋ taa ñɩma ɖeɖe se pɛwɛɛ ɖoŋ fezuu taa.—Pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩtaawɛɛ-ɩ kɛlɛʋ se “ɛlabɩ-pʋ.” Ɛlɛ Noowa tisuu nɛ ɛ-tɩ ɖɔkʋʋ yeba nɛ ɛ nɛ ɛ-hɔʋ pehiɣ ñʋʋ yabʋ nɛ wazasɩ.
Ðɩñɩnɩ fezuu taa ñɩm
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 7:2) Kpɩna kele kele kpeekpe taa, ŋŋkpaɣ lʋbɛ, paa wena lɛ a-taa, abalaa nɛ halaa; kpɩna wena afɛyɩ kele kele yɔ a-taa, ŋŋkpaɣ naalɛ, kɩnɛʋ nɛ kɩbɔʋ,
w04 1/1 29 § 7
Kiɖe Tɛɛ Tɔm takayaɣ taa lɩmaɣza sɔsɔna—I
7:2—Ɛbɛ ɖʋwaɣ tʋkaɣ kpɩna wena aawɛ kele kele nɛ wena ataawɛɛ kele kele yɔ a-hɛkʋ taa? Pɩtʋʋ fɛyɩ se kpɩna wena palaɣaɣnɩ kɩlaŋ yɔ, ana kaawɛnɩ kele kele, nɛ wena pataalaɣnɩ kɩlaŋ yɔ, ataawɛɛ kele kele. Ye mbʋ, pɩtɩkɛ tɔɔnaɣ tɔɔʋ hɔɔlʋʋ taa kɛ kpɩna naayɛ kaawɛ kele kele nɛ lɛɛna ñataawɛɛ kele kele. Pʋcɔ nɛ Tɛʋ Sɔsɔʋ nɩɣ lɛ, ɛyaa taatɔkɩ nandʋ. Moyizi Paɣtʋ taa pɔyɔɔdɩ tɔɔnasɩ nzɩ sɩwɛ “kele kele” nɛ nzɩ sɩwɛ “azuluma”yɔ sɩ-tɔm; nɛ pɩsɩ tɩnaɣ alɩwaatʋ ndʋ Moyizi Paɣtʋ sɩ tɩnaɣ yɔ. (Tʋma Labʋ 10:9-16; Efɛɛzɩ mba 2:15) Ye mbʋ Noowa kaasɩm mbʋ papɩzɩɣ pakpaɣ nɛ palaanɩ Yehowa kɩlaʋ yɔ. Ɛñɩtaa nɛ ɛlɩɩnɩ aɖakaɣ taa lɛ, ɛma Yehowa “altaaru, ɛlɩzɩ kpɩna kele kele ñɩna taa nɛ sumasɩ kele kele nzɩ taa nɛ ɛlaa kɩlaʋ, miŋ kɩñaɣzʋʋ kɩlaʋ altaaru yɔɔ.”—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 8:20.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 7:11) Noowa pɩnzɩ mɩnɩŋ loɖo taa, lɛlaɣ fenaɣ kɩyakʋ hiu nɛ lʋbɛ ŋgʋ wiye, kɩyakʋ ŋgʋ ki-wiye, kajalaŋa sɔsɔɔ tɛ kajɩyɩsɩ sʋʋ yabɩtʋʋ yɔɔ nɛ ɛsɔdaa lɩm kamasɩ kpeekpe tʋlɩ.
w04 1/1 30 § 1
Kiɖe Tɛɛ Tɔm takayaɣ taa lɩmaɣza sɔsɔna—I
7:11—Pɩtʋʋ fɛyɩ se lɩm sɔsɔm mbʋ pɩɩwadɩ tɛtʋ yɔɔ yɔ le pɩɩlɩnaa? Wondu lɩzʋʋ kɩyakʋ naalɛ ñɩŋgʋ wiye, Ɛsɔ labɩ “ɛwaɣ” nɛ katʋʋ lɩm “nɖeke nɖeke.” Lɩm nabʋyʋ kaawɛ ɛwaɣ tɛɛ nɛ lɛɛbʋ ñɛwɛɛ hayo. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 1:6, 7) Lɩm mbʋ pɩɩwɛ kɛ-tɛɛ yɔ, mbʋ lɛ lɩm mbʋ pɩɩtɛm wɛʋ tɛtʋ yɔɔ yɔ. Nɛ mbʋ pɩwɛ hayo yɔ, mbʋ kɛnɩnɩ “ɛsɔdaa lɩm.” Nɛ lɩm mbʋ, mbʋ kaayabɩtɩnɩ Noowa alɩwaatʋ taa nɛ pusu tɛtʋ kpeekpe yɔɔ.
Bibl kalʋʋ
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 6:1-16) Ɛyaa paɣzɩ ɖɔʋ tɛtʋ yɔɔ nɛ palʋlɩ pɛlaa lɛ, 2 Ɛsɔ pɩyalaa na se ɛyaa pɛlaa mʋnɩ-wɛ nɛ pakpaɣ-wɛ halaa pe-kpeekpe, mba peɖeni-wɛ yɔ. 3 Kɩbaɣlʋ tɔ se : “Pataaɖʋ men-fezuu fɛyɛ mbʋ kaahɛzaɣ ɛyʋ taa, mbʋ yɔ ɛkɛ tomnaɣ nandʋ; e-wezuu kaɣ sɩnaʋ pɩnzɩ mɩnʋʋ nɛ nɩɩlɛ na.” 4 Ðogowaa kɛwɛ tɛtʋ yɔɔ wɛɛ ana a-taa nɛ pʋwayɩ ɖɔɖɔ lɛ, Ɛsɔ pɩyalaa kpaɣ ɛyaa pɛlaa halaa nɛ paba lʋlɩ-wɛ piya; pɛkɛ caanaʋ taa sɔdɩŋ, ɛyaa sɔsaa pɩŋŋ. 5 Kɩbaɣlʋ na se ɛyʋ kañatʋ paɣlɩ tataa nɛ ɛ-laŋɩyɛ maɣzɩɣ lɩmaɣza kɩdɛkɛda yeke, evemiye kpeekpe taa. 6 Kɩbaɣlʋ kpiɖi se ɛɛnawa ɛtaalɩzɩ ɛyʋ tɛtʋ yɔɔ, nɛ pɩwɩzɩ ɛ-taa. 7 Nɛ Kɩbaɣlʋ tɔ se: “Mamʋʋzʋʋ tɛtʋ yɔɔ ɛyaa mba malɩzaa yɔ, ɛyaa nɛ pɩkpɛndɩnɩ kpɩna sɔsɔna nɛ cikpena nɛ ɛsɔdaa sumasɩ, mbʋ yɔ menkpiɖiɣ se maanawa mantaalɩzɩ-wɛ.” 8 Ɛlɛ Noowa keɖeni Kɩbaɣlʋ. 9 Noowa tɔm kɔyɔ: Noowa kaakɛ ɛyʋ kɩbanʋ siŋŋ ɛ-tɛ wɛɛ taa mba hɛkʋ taa, nɛ ɛ nɛ Ɛsɔ pɔɖɔŋaɣna. 10 Noowa lʋlɩ pɩyalaa naadozo, Sɛm, Kam nɛ Yafɛɛtɩ. 11 Tɛtʋ pɩsɩ kɩdɛkɛdɩtʋ Ɛsɔ ɛzɩdaa nɛ kañatʋ suni-tʋ ɖo. 12 Ɛsɔ cɔnɩ tɛtʋ pɩŋŋ: Tɩwɛɛkaa, mbʋ yɔ paa ɛyʋ weyi lɛ, ɛɖɔŋaɣ ɖɔnɛ kɩdɛkɛdɩyɛ tɛtʋ yɔɔ. 13 Ɛsɔ heyi Noowa se: “Tomnaɣ kpeekpe tɛmtʋ talaa, mɛntɛm man-taa nɛ tʋ, mbʋ yɔ kañatʋ suni tɛtʋ ɖo ɛyaa yɔɔ, nɛ mɔnkɔŋ labʋ nɛ pamʋʋ tɛtʋ yɔɔ. 14 Saɣ ña-tɩ mɛlɛ nɛ kpoŋgbolonaa mba pɛwɛ sotu yɔ, ŋŋlabɩ-kʋ nɛ kimkpala nɛ ŋtaa aŋwɔ kɩ-taa nɛ kɩ-yɔɔ. 15 Ŋŋlabɩ-kʋ ɛzʋnɔ: Ðaɣlɩkɩŋ taa nuŋgolonzi mɩnɩŋ naadozo, walanzɩ taa nuŋgolonzi nɩɩnʋwa, kʋkʋyɩŋ taa nuŋgolonzi niidozo. 16 Ŋŋlɔ lɔbɩtʋ mɛlɛ yɔɔ. Ŋŋtʋlɩ nɔnɔɔ ŋga pasʋʋna yɔ hʋyʋʋ taa, nɛ ŋŋma kɔɔnɔɔ ɛsɔdaa kuduyuu, naalɛ ŋgʋ nɛ tozo ŋgʋ.
27 JANVIER–2 FÉVIER
ÑƖM MBƲ PƖWƐ ƐSƆTƆM TAA YƆ | KIÐE TƐƐ TƆM 9- 11
“Ɛyaa kpeekpe kaaka yɔɔdaɣ kʋyʋmaɣ”
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 11:1-4) Ɛyaa kpeekpe kaaka yɔɔdaɣ kʋyʋmaɣ nɛ tɔm pee kʋyʋmɛɛ. 2 Ɛyaa wokaɣni wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa kiŋ lɛ, pana fɛɛʋ nakʋyʋ Senaari tɛtʋ taa nɛ pacaɣ peeɖe. 3 Pɔtɔ ɖama se: “Ðɩkʋyɩ! Ðɩma filikinaa nɛ ɖɩhɔbɩ-wɛ miŋ!” Filiki kɛkɛ-wɛ pɩyɛ nɛ aŋwɔ kɛ-wɛ kañɩŋa nɛ somtu. 4 Pɔtɔ se: “Ðɩkʋyɩ! Ðɩma ɖa-tɩ tɛtʋ natʋyʋ nɛ tilimiye nɖɩ ɖɩkpaɣ ɖitukuni ɛsɔdaa yɔ! Ðɩla nɛ ɖa-hɩɖɛ sɛɛ nɛ ɖɩtaamɩzɩ tɛtʋ kpeekpe yɔɔ!”
it-1 255 § 4
Babilɔɔnɩ Sɔsɔʋ
Caanaʋ taa Babilɔɔnɩ. Alɩwaatʋ ndʋ ɛyaa ñɩnaɣ se pama Babɛɛlɩ Tilimiye yɔ, pama Babilɔɔnɩ tɛtʋ Siineyaarɩ kɛdɛɛnzɩ taa. (Kiɖe 11:2-9) Ɛyaa mba paama tɛtʋ ndʋ yɔ, pataañɩnɩɣ se paɖʋ Ɛsɔ hɩɖɛ, ɛlɛ pañɩnaɣ se pa-maɣmaɣ pa-hɩla ɩsɛɛ. Pɔkɔm palɩɩ Ɛsɔ sɛtʋ kuduyuŋ nɩɩyɩ yɔɔ ɖenɖe caanaʋ taa Babilɔɔnɩ njɛyɛ wɛɛ yɔ nɛ Mezoopotamii ageeta lɛɛna taa, nɛ pɩwɩlɩɣ se Tilimiye nɖɩ pamaɣaɣ yɔ, Ɛsɔ sɛtʋ yɔɔ pamaɣaɣ-ɖɩ. Ɛzɩma Yehowa sɩnzɩ pa-tʋmɩyɛ yɔ, pɩwɩlɩɣ kpayɩ kpayɩ se cɛtɩm Ɛsɔ sɛtʋ yɔɔ pamaɣaɣ Tilimiye nɖɩ. Paa Ebree hɩɖɛ Babɛɛlɩ tɔbʋʋ lɛ se “siduu” yɔ, Sumeeri hɩɖɛ (Ka-dingir-ra) nɛ Akaadiyaŋ hɩɖɛ (Bab-ilu) tɔbʋʋ lɛ se “Ɛsɔ nɔnɔɔ.” Ye mbʋ, paa mba paawɛ tɛtʋ ndʋ tɩ-taa yɔ, pɛlɛɣzɩ ti-kiɖe tɛɛ hɩɖɛ se pɛmɛɛsɩ mbʋ pʋyɔɔ paasidi ɛyaa kʋnʋŋ yɔ yɔ, hɩɖɛ nɖɩ pɔkɔm payaa-tʋ pʋwayɩ yɔ, ɖɩɖɩ ñawɩlɩɣ se tɩɩkɛ Ɛsɔ sɛtʋ tɛtʋ na.
it-2 111 § 6
Kʋnʋŋ
Kiɖe Tɛɛ Tɔm takayaɣ yɔɔdaa se Tɛʋ Sɔsɔʋ wayɩ lɛ, ɛyaa nabɛyɛ kɔm nɛ pekpeɣli nɛ pala tamaɣ ŋga kakaɖaɣnɩ Ɛsɔ tamaɣ ŋga eeheyi kɔ-tɔm Noowa nɛ ɛ-pɩyalaa yɔ. (Kiɖe 9:1) Pataasɔɔlɩ se posu tɛtʋ kpeekpe yɔɔ, ɛlɛ pañɩnaɣ se ɛyaa kpeekpe ikpeɣli ɖoli kʋɖʋm, Siineyaarɩ tɛtʋ taa Mezoopotamii egeetiye taa. Pañɩnaɣ ɖɔɖɔ se pama tilimiye naɖɩyɛ nɛ papɩsɩ-ɖɩ Ɛsɔ sɛtʋ lone.—Kiɖe 11:2-4.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 11:6-8) [Yehowa] tɔ se: “Patɩŋa pɛkpɛndɩ samaɣ kʋyʋmaɣ nɛ pɔyɔɔdʋʋ yɔɔdaɣ kʋyʋmaɣ nɛ papaɣzɩ tʋmɩyɛ nɖɩ yɔ! Pʋwayɩ yɔ nabʋyʋ fɛyɩ se paapɩzɩɣ labʋ. 7 Ðiwolo! Ðitii! Nɛ ɖisidi pɔ-yɔɔdaɣ nɛ pataanɩɩnɩ ɖama.” 8 Pɩkpaɣʋ nɛ peeɖe yɔ Kɩbaɣlʋ mɩzɩ-wɛ tɛtʋ kpeekpe yɔɔ nɛ peyele tɛtʋ maʋ.
it-2 111 § 7
Kʋnʋŋ
Ɛsɔ Ðoŋ Tɩŋa Tʋ na cajayɛ tʋmɩyɛ nɖɩ pɛwɛɛ nɛ palakɩ yɔ lɛ, esidi kʋnʋŋ kʋɖʋmʋʋ ŋgʋ pɔyɔɔdaa yɔ kɩ-taa se pɩsa nɛ pa-tʋmɩyɛ sɩɩ tɩnaɣ. Piyeba nɛ pataatasɩɣ pɩzɩɣ se pala tʋmɩyɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ taa, nɛ pamɩzɩ ɖama nɛ powolo tɛtʋ hɔɔlɩŋ ndɩ ndɩ taa. Ɛzɩma pesidi pa-kʋnʋŋ taa yɔ, pɩsɩnaa se pataatasɩ kpaɣʋ lɩmaɣza kɩdɛkɛdaa naayɛ wena akaɖɩɣnɩ Ɛsɔ lɔŋ tasʋʋ yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛzɩma paayɔɔdʋʋ kʋnʋŋ kʋɖʋmʋʋ yɔ pʋyɔɔ lɛ, pɩwɛɣ-wɛ kaɖɛ se panɩɩnɩ ɖama nɛ pɛkpɛndɩ pɔ-lɔŋsɩnɖɛ nɛ po-ɖoŋ nɛ pañɩnɩ nɛ palɩɩ lɛɣtʋ ndʋ tɩkaɖɩɣnɩ Ɛsɔ lɔŋsɩnɖɛ yɔ tɩ-yɔɔ. (Kpaɣ-tʋ ŋmaɣzɩnɩ Ekl 7:29; Wp 32:5) Ye mbʋ, ɛzɩma Ɛsɔ sidi ɛyaa kʋnʋŋ taa nɛ pɩkɔnɩ tayʋʋ sɔsɔm pɛ-hɛkʋ taa yɔ, ɛyaa maɣmaɣ pɩwazaa, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɩsɩnɩ-wɛ se pataanɩɩnɩ ɖama nɛ pala mbʋ pɩpɩzaɣ se pɩkɔnɩ-wɛ kaɖɛ yɔ. (Kiɖe 11:5-9; kpaɣ-tʋ ŋmaɣzɩnɩ Iza 8:9, 10) Ye ɖɩmaɣzɩ lɛɣtʋ wondu ndʋ ɛyaa lɔŋsɩnɖɛ sɩnaa nɛ palɩzɩ ɖa-alɩwaatʋ tʋnɛ tɩ-taa yɔ, nɛ kɩdɛkɛdɩm mbʋ pɩlɩ pɩ-taa yɔ pɩ-yɔɔ yɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩnɩɩ mbʋ Ɛsɔ kaana ɖooo lɔŋ se pɩkaɣ labʋ ye eyebi ɛyaa nɛ pɛkpɛndɩ pɔ-lɔŋsɩnɖɛ nɛ pɛtɛzɩ tʋmɩyɛ nɖɩ palakaɣ Babɛɛlɩ yɔ pɩ-taa.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 11:9) Mbʋ paya-tʋ se Babɛɛlɩ, mbʋ yɔ peeɖe Kɩbaɣlʋ sidi tataa ɛyaa kpeekpe yɔɔdaɣ, nɛ peeɖe ɛmɩzɩ-wɛ tɛtʋ kpeekpe yɔɔ.
it-2 375 § 3
Ajɛɛ
Lɛɛlɛɛyɔ, kʋnʋmɩŋ tayɩ ɛyaa hɛkʋ taa, nɛ paa kʋnʋŋ ŋgʋ lɛ kɩ-yɔɔdɩyaa kpɛndɩ sɔnzɩ, lakasɩ, nɛ Ɛsɔ sɛtʋ. Paa kʋnʋŋ ŋgʋ lɛ, kɩ-yɔɔdɩyaa wezuu caɣʋ wɛ ndɩ kʋnʋmɩŋ lɛɛŋ yɔɔdɩyaa. (Lev 18:3) Ajɛɛ ndɩ ndɩ taa ɛyaa posi pa-tɩ nɛ Ɛsɔ nɛ pala sɩʋ kpelisi nɛ sɩkɛnɩ-wɛ ɛsɔnaa.—Wp 12:30; 2Aw 17:29, 33.
Ðɩñɩnɩ fezuu taa ñɩm
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 9:20-22) Noowa, haɖʋ, paɣzɩ viiñi tɩŋ sɔʋ. 21 Ɛñɔ sʋlʋm lɛ, pʋkʋ-ɩ nɛ ɛhɩnɩ nɛ eyele ɛ-tɩ ndaakpeɖe e-kizinziku tɛɛ. 22 Kam, Kanaŋ caa, na ɛ-caa ndaakpeɖe nɛ eheyi ɛ-ɖalaa awayɩ.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 9:24, 25) Sʋlʋm ɖɛ Noowa yɔɔ lɛ, ɛnɩɩ ndʋ ɛ-pɩyalʋ tɩnʋʋ labɩ-ɩ yɔ. 25 Nɛ ɛtɔ se: “Piyo Kanaŋ! Ɛkɛ e-koobiya yom weyi pɩtɔyɩ-ɩ yɔ!”
it-1 421 § 4
Kam
Pɩtɩla, Kanaŋ maɣmaɣ kaalabɩnɩ kɩwɛɛkɩm mbʋ, nɛ ɛ-caa Kam tɩhɔ ɛ-nɩŋgbaŋʋʋ. Yaa Noowa yɔɔdɩ natʋ ndʋ tɩ-taa ɛwɛɛ nɛ ɛwɩlɩɣ se Kam lakasɩ kɩdɛkɛdɩsɩ nzɩ, pɩtɩla ɛ-pɩyalʋ Kanaŋ tɛm paɣzʋʋ wɛnʋʋ yɔ, sɩkaɣ wɛnʋʋ ɖoŋ Kanaŋ sayɩnaa yɔɔ. Nɔɔ kɩdɛkɛdaɣ ŋga Noowa kaalɔwa yɔ, kaalabɩ pazɩ alɩwaatʋ ndʋ Sɛm liɖe taa piya nzɩ sɩkɛ Izrayɛɛlɩ piya yɔ, sɩkɔm nɛ sɩwɛɛnɩ ɖoŋ Kanaŋ ñɩma yɔɔ yɔ. Kanaŋ ñɩma mba pataaɖɩzɩ yɔ (ɛzɩ Gabawɔɔ mba mbʋ yɔ [Yoz 9]), paapɩsɩ Izrayɛɛlɩ piya yomaa. Pɩnzɩ mɩnɩŋ sakɩyɛ wayɩ lɛ, Noowa nɔɔ kɩdɛkɛdaɣ ŋga, katasɩ labʋ alɩwaatʋ ndʋ Yafɛɛtɩ liɖe taa piya nzɩ sɩɩwɛ Mɛɛdɩ nɛ Pɛrɩsɩ, Grɛɛsɩ nɛ Roma kewiyisi nzɩ sɩɩwɛ ɖoŋ pɩdɩɩfɛyɩ yɔ sɩ-taa yɔ, sɩkɔm nɛ sɩtɔɔ kewiyitu Kam pɩyalʋ Kanaŋ liɖe taa piya yɔɔ yɔ.
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 10:1) Noowa pɩyalaa: Sɛm, Kam nɛ Yafɛɛtɩ.
w04 1/1 31 § 5
Kiɖe Tɛɛ Tɔm takayaɣ taa lɩmaɣza sɔsɔna—I
10:1-32. Ɛyaa mba pacaɣ wezuu Tɛʋ Sɔsɔʋ wayɩ yɔ, pa-tɩŋa pɛkɛ Aɖam sayɩnaa pɩtɩŋnɩ Noowa pɩyalaa naadozo yɔɔ. Nɛ pɩwɩlɩɣ se pa nɛ mba paacaɣ wezuu pʋcɔ nɛ Tɛʋ Sɔsɔʋ kɔŋ yɔ palɩnɩ liɖe kʋɖʋmɖɩyɛ taa. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm ñʋŋ 5 nɛ 10) Asiirii ñɩma, Kalɩdee ñɩma, Ebree mba, nɛ Arabiya cejewe naayɛ taa ñɩma kɛ Sɛm liɖe taa piya. Etiyoopii mba, Ejipiti mba, Kanaŋ mba nɛ Afrika nɛ Arabiya cejewe naayɛ kɛ Kam liɖe taa piya. Ɛndɩ mba nɛ Erɔɔpɩ mba ñɛkɛ Yafɛɛtɩ liɖe taa piya. Ɛjaɖɛ yɔɔ ɛyaa kpeekpe lɩnɩ liɖe kʋɖʋmɖɩyɛ taa, nɛ pa-tɩŋa pamʋ ñɩm Ɛsɔ ɛsɩndaa. (Tʋma Labʋ 17:26) Pɩwɛɛ se toovenim tɔm tʋnɛ, tɩwɛɛnɩ ɖoŋ lɩmaɣza wena ɖɩwɛnɩ ɛyaa lalaa yɔɔ yɔ a-yɔɔ nɛ ɖɩwɛɛnɩ ñamtʋ pɔ-yɔɔ.
Bibl kalʋʋ
(Kiɖe Tɛɛ Tɔm 10:6-32) Kam piya: Kuusi, Miskrayim, Puuti, Kanaŋ. 7 Kuusi piya: Seba, Haviila, Sabta, Raama, Sabteka. Rama piya: Seba nɛ Debaŋ. 8 Kuusi lʋlɩ Nimroodi: Ɛnʋ ɛcalɩnɩ kɛʋ ɖoŋ tʋ tɛtʋ yɔɔ 9 nɛ ɛɛkɛ ɛgbam sɔsɔ Kɩbaɣlʋ ɛzɩdaa. Nɛ mbʋ potuki eduuye se: “Ɛzɩ Nimroodi yɔ, ɛgbam sɔsɔ Kɩbaɣlʋ ɛzɩdaa.” 10 Ɛ-kajalaɣ kewiyaɣ kɛlɛ Babilooni, Araakɩ nɛ Akaadɩ, nɛ Kalaanɩ, Siineyaarɩ ɛjaɖɛ taa. 11 Ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa ɛlɩnaa nɛ ewolo Asiirii nɛ ɛma Niniivi nɛ Rohobotiiri nɛ Kale, 12 nɛ Rɛsɛŋ, Niniivi nɛ Kale pɛ-hɛkʋ taa; tɩkɛ tɛtʋ sɔsɔtʋ. 13 Nɛ Mesraim lʋlɩ Ludim nɛ Anamim nɛ Laabim, Nefituyim 14 nɛ Feturusim, Kasuliyim nɛ Kafitorim, mba palʋlɩ Filisti mba yɔ. 15 Kanaŋ lʋlɩ Sidɔɔ, ɛ-pɩyalʋ kɔɔnɔɔ tʋ, Hɛɛtɩ tʋ, 16 nɛ Yebuusi tʋ, Amoori tʋ, Girgasiiti tʋ 17 Heve tʋ nɛ Arikiti tʋ, Sina tʋ, 18 nɛ Aradiyum, Samaraye tʋ nɛ Emate tʋ; pʋwayɩ lɛ Kanaŋ mba mɩzɩ ɖama. 19 Kanaŋ mba kamaɣ wokaɣ, kpaɣnɩ Sidɔɔ, piwolo Geraram nɛ piwolo pɩtalɩ Gaza, pʋwayɩ lɛ Sodom, Gomɔɔrɩ, Adɩma nɛ Siboyiŋ, piwolo pɩtalɩ Lesa. 20 Kam piya lɛ, sɩ nɛ si-cejewee nɛ sɩ-yɔɔdasɩ, sɩ nɛ sɩ-tɛtʋ nɛ sɩ-ajɛɛ. 21 Sɛm wɛnɩ ɖɔɖɔ liɖe, ɛkɛ Ebeeri pɩyalaa cɔzɔ nɛ Yafɛɛtɩ ɖalʋ. 22 Sɛm pɩyalaa: Elam, nɛ Asuuri nɛ Arɩfakɩsaadɩ nɛ Luudi nɛ Aram. 23 Aram pɩyalaa: Uri, Huli, Getɛɛrɩ, nɛ Merari. 24 Arɩfakɩsaadɩ lʋlɩ Sela, nɛ Sela lʋlɩ Ebɛɛrɩ. 25 Ebɛɛrɩ lʋlɩ pɩyalaa naalɛ: Payaɣaɣ kɔɔnɔɔ tʋ se Faleegi, mbʋ yɔ ɛ-tɛ wɛɛ taa patayɩ tɛtʋ, nɛ payaɣ e-neu se Yekitaŋ 26 Yekitaŋ lʋlɩ Solefu, Asarimoti, Yere, 27 Aderam nɛ Uzaalɩ nɛ Dikɩla, 28 Ebaalɩ, Abimayɛɛlɩ, Seba, 29 Ofiri, Hevila, Yobaabɩ, pe-kpeekpe mbʋ yɔ pɛkɛ Yekitaŋ piya. 30 Pɩkpaɣʋ nɛ Mesi yɔ paawɛɛ nɛ pɩkpaɣ pɩɖɛɛnɩ Safaarɩ, wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa pʋʋ. 31 Sɛm piya lɛ, sɩ nɛ si-cejewe nɛ sɩ-yɔɔdasɩ, sɩ nɛ sɩ-tɛtʋ nɛ sɩ-ajɛɛ. 32 Noowa liɖe taa mba cejewe kɛlɛ, a nɛ a-lila nɛ a-ajɛɛ. Pɩkpaɣʋ nɛ mba yɔ ɛyaa mɩzɩ tɛtʋ yɔɔ, lɩm wadʋʋ wayɩ.