Ŋŋsɩm-tʋ
Filikinaa mba pɔ-yɔɔ palɩ caanaʋ taa Babilɔɔnɩ njɛyɛ taa nɛ ɛzɩma palɩzɩ-wɛ yɔ, ɛzɩma pɩwɩlɩɣ se Bibl taa tɔm kɛ toovenim?
CAANAƲ taa tɛtɛɛ wondu ñɩnɩyaa huyi caanaʋ taa Babilɔɔnɩ njɛyɛ taa nɛ palɩɩ Filikinaa mba pɔhɔba yɔ pa-taa sakɩyɛ yɔɔ; paalabɩnɩ-wɛ tʋmɩyɛ nɛ pamanɩ tɛtʋ ndʋ. Caanaʋ taa tɛtɛɛ wondu ñɩnɩyʋ weyi payaɣ se Robert Koldewey yɔ ɛyɔɔdaa se: «Pɔhɔkaɣ Filikinaa mba miŋ kpoŋ taa nɛ ɩɩwɛ tɛtʋ ndʋ tɩ-wayɩ; pɩkɛ lone nɖɩ ɖɩ-taa cʋʋ kɩbaŋʋ wɛɛ nɛ ɖasɩ nzɩ sɩmʋʋ miŋ camɩyɛ yɔ sɩtɔyaa yɔ.»
Caanaʋ taa takayɩsɩ wɩlɩɣ se Babilɔɔnɩ komina ñʋndɩnaa tɩŋaɣnɩ miŋ kpoŋ ɛnɩ ɩ-yɔɔ nɛ palakɩ kañatʋ lakasɩ. Paul-Alain Beaulieu kɛ caanaʋ taa Asiirii yɔɔ tɔm wɩlɩyʋ Toronto sukuli kɩtɛzʋʋ taa. Ɛyɔɔdaa se: «Babilɔɔnɩ takayɩsɩ wɩlɩɣ se wiyaʋ kaaɖʋ paɣtʋ se mba paañaŋɩ-ɩ yaa paañaŋ wondu kiɖeɖetu yɔ pɩwɛɛ se pɛpɛɖɩ-wɛ miŋ kpou taa nɛ pañaɣ peeɖe.» Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ. Paama takayaɣ nakɛyɛ Wiyaʋ Nabukodonozɔɔrɩ alɩwaatʋ taa nɛ ka-taa tɔm loyaɣ nakɛyɛ yɔɔdʋʋ se: «Ɩɖɩzɩ-wɛ, ɩñaɣzɩ-wɛ miŋ, ɩhɔbɩ-wɛ, . . . miŋ kpoŋ taa . . . iyele nɛ pɔ-ñɔsɩ kpa, ɛpɛɖɩ-wɛ miŋ sɔsɔŋ taa nɛ pasɩ.»
Tɔm ndʋ tɩtɔzʋʋ Bibl kalɩyaa tɔm ndʋ tɩwɛ Danɩyɛɛlɩ ñʋʋ 3 taa yɔ tɩ-yɔɔ. Ðɩkalɩɣ ñʋʋ ŋgʋ kɩ-taa se Wiyaʋ Nabukodonozɔɔrɩ kaasiɣ sika sɩʋ kpeliɣa nakɛyɛ Duura kɛdɛɛŋa taa Babilɔɔnɩ tɛtʋ wayɩ. Sadraakɩ, Mesaakɩ, nɛ Abɛdɩnego pekizaa se paaluŋuu sɩʋ kpeliɣa ŋga kɛ-tɛɛ lɛ, Nabukodonozɔɔrɩ kɔ pana siŋŋ nɛ ɛɖʋ paɣtʋ se pala nɛ miŋ kpou «saa miŋ tam 7 nɛ pɩkɩlɩ ɛzɩma kɩtɩɩsaɣ miŋ yɔ», nɛ pɛpɛɖɩ-wɛ miŋ kpou ŋgʋ kɩ-taa. Ɛsɔ tiyiyu ɖoŋ tʋ nɔɔyʋ yabɩ pa-ñʋʋ nɛ patɩsɩ.—Dan. 3:1-6, 19-28.
© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source
Filiki ŋgʋ pɔhɔba yɔ, kɩ-yɔɔ nɛ hɩɖɛ Nabukodonozɔɔrɩ
Filikinaa mba pɔ-yɔɔ palɩ Babilɔɔnɩ yɔ pawɩlɩɣ ɖɔɖɔ se Bibl taa tɔm kɛ toovenim. Filikinaa mba, pama pa-taa sakɩyɛ yɔɔ tɔm loyisi nzɩ sɩsaŋ wiyaʋ yɔ. Tɔm ndʋ pamawa yɔ tɩ-taa natʋyʋ yɔ: «Nabukodonozɔɔrɩ, Babilɔɔnɩ Wiyaʋ . . . Wiyaʋ ɖɩɣa, ŋga ma Wiyaʋ sɔsɔ mamawa yɔ . . . Tɛtɛ nɛ ma-lʋlʋʋ taa mba tɔɔ kewiyitu ka-taa tam.» Tɔm loyaɣ ŋga, kanɩɣzɩnɩ tɔm loyaɣ ŋga kɛwɛ Danɩyɛɛlɩ 4:30 taa yɔ. Mayaɣ ŋga ka-taa, Nabukodonozɔɔrɩ yɔɔdɩnɩ tɩ kpazʋʋ se: «Ɛzɩ pɩtɩkɛ Babilɔɔnɩ Sɔsɔʋ ŋgʋ ma-maɣmaɣ mamanɩ mon-ɖoŋ nɛ mo-hoɖe se pɩkɛ awiya ɖɩɣa nɛ mawɩlɩnɩ man-samtʋ nɛ mɔn-sɔsɔtʋ yɔ ŋgʋ yɔ?»