Kaŋgaɖɩyɛ
Ðɩkpɛlɩkɩ lɔŋ ɛsɔdaa sumasɩ cɔlɔ
“Pɔzɩ . . . ɛsɔdaa sumasɩ, nɛ sɩkaɣ-ŋ heyuu. Aasɩŋ kpɩna ana a-kpeekpe a-taa se [Yehowa] nesi labɩnɩ mbʋ?”—Yɔb 12:7, 9.
Pɩcɛzɩ ɛzɩ pɩnzɩ 3000 yɔ, Yɔb kaanɩ pɩ-taa se ɛsɔdaa sumasɩ kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ lɔŋ sakɩyɛ tʋma sɔsɔna wena Ɛsɔ laba yɔ a-yɔɔ. Ɛlɛ ɖɩpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ ɖɩkpaɣ sumasɩ nzɩ sɩ-wɛtʋ nɛ sɩ-lakasɩ nɛ ɖɩlabɩnɩ kɩɖaŋ ndɩ ndɩ. Bibl tɩŋnɩ sumasɩ yɔɔ tam sakɩyɛ nɛ kɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ lɔŋ ɖe-wezuu caɣʋ nɛ ɖa nɛ Ɛsɔ ɖa-taabalɩyɛ yɔɔ. Yele ɖɩtazɩ kɩɖaŋ nɩɩyɩ taa pazɩ.
ÐENÐE CANJAAFUSI YAA KEŊGENAA ÐƲƲ ÐANDƲ YƆ
Keŋge
Keŋgenaa kaatɔyɩ Yerusalɛm tɛtʋ taa nɛ ɖoŋ ɖoŋ lɛ paɖʋwaɣ pa-ɖandʋ kuduyuŋ yaa ɖamɩŋ lɔbɩtʋ tɛɛ. Keŋgenaa nabɛyɛ kaaɖʋ ɖandʋ Salomɔɔ templo taa. Keŋgenaa mba paaɖʋ pa-ɖandʋ templo taa yɔ, paa pɩnaɣ ŋga lɛ paɖʋʋ piya nɛ pɔcɔŋnɩ sɩ-yɔɔ peeɖe nɛ nabʋyʋ ɛɛcɛyɩɣ-wɛ.
Kora pɩyalʋ weyi ɛlakaɣ tʋmɩyɛ templo taa kpɩtaʋ kʋɖʋmʋʋ fenasɩ loɖo taa yɔ ɛpɩzaa nɛ ɛna ɖandʋ ndʋ templo taa. Nɛ ɛyɔɔdɩ pɩ-tɔm Keɣa 83 taa. Ɛsɔɔlɩ siŋŋ se ɛnɩɣzɩnɩ keŋgenaa mba pacakaɣ Yehowa ɖɩɣa taa tam yɔ. Pʋyɔɔ ɛmabɩ kubuka nɛ eheyi Yehowa se: “[Yehowa] Kɩlɩm, sɔɔlɩm kɛlɛ mɔnsɔɔlɩnɩ ña-ɖɩɣa na! Men-ciyam sɩkɩ sɩm [Yehowa] kadaɣ maɣmaɣ yɔɔ; ma-laŋɩyɛ nɛ man-nandʋ peseliɣ nɛ popoduu wezuu caɣʋ Ɛsɔ wayɩ. Sumaɣ maɣmaɣ wɛna ɖɩbabɩyɛ, mɛ-Ɛsɔ nɛ mi-wiyaʋ ñɛ-tɛ altaaru cɔlɔ [keŋge] wɛna ɖandʋ, se ɛɖʋ piya.” (Keɣa 83:2-4) Pɩkɛnɩ ɖa nɛ ɖe-piya taa leleŋ se ɖiwoki Yehowa samaɣ ɛgbɛyɛ kediɣzisi ɖoŋ ɖoŋ?—Keɣa 25:8, 12.
KAŊGAÐƖYƐ SƖM ÐƖ-ALƖWAATƲ
Nayʋ Yereemii mawa se: “Kaŋgaɖɩyɛ maɣmaɣ sɩm ɖɩ-alɩwaatʋ.” Pɩtʋʋ fɛyɩ se Yereemii kaasɩm camɩyɛ ɛzɩma kaŋgala kʋyaɣ Kanaŋ tɛtʋ hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ taa nɛ awoki tɛtʋ lɛɛtʋ taa yɔ, pɩ-tɔm. Kpiziɣɖe (Printemps) alɩwaatʋ taa kaŋgala wena akʋyʋʋ Afrika nɛ atɛzɩɣ Yɔɔrdaŋ Fɛɛʋ nɛ awoki Erɔɔpɩ hayo kiŋ yɔ, acɛzɩ 300000. Pɩtakɩ yolum lɛ, a-maɣmaɣ a-tomnaɣ wɩlɩɣ-yɛ se alɩwaatʋ talaa se apɩsɩ ɖenɖe alɩnaa yɔ. Ɛzɩ sumasɩ lɛɛsɩ nzɩ sɩkʋyʋʋ lona naayɛ taa nɛ sɩɖɛɣ ɖooo poliŋ yɔ, kaŋgala ‘sɩm cɔnʋʋ alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ se alɛɣzɩɣ tɛtʋ yɔ!’—Yereemii 8:7.
Takayaɣ nakɛyɛ yɔɔdaa se: “Mbʋ pɩwɛ piti yɔ lɛ se sumasɩ nzɩ si-tomnaɣ heyiɣni-sɩ alɩwaatʋ ndʋ sɩkʋyɩ tɛtʋ natʋyʋ taa nɛ sɩɖɛɛ lɛɛtʋ taa yɔ.” (Collins Atlas of Bird Migration) Yehowa Ɛsɔ maɣmaɣ labɩnɩ si-tomnasɩ mbʋ se sɩwɩlɩ-sɩ alɩwaatʋ ndʋ sɩkʋyɩ tɛtʋ natʋyʋ taa nɛ sɩɖɛɛ lɛɛtʋ taa yɔ, ɛlɛ ɛyaa lɛ ɛha-wɛ lɔŋsɩnɖɛ se papɩzɩ nɛ patɩlɩ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa pɛwɛɛ yɔ. (Luka 12:54-56) Lɔŋsɩnɖɛ nɖɩ, ɖiyeba nɛ ɛyaa wɛɛ ndɩ nɛ kpɩna, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɖɩsɩɣnɩ-wɛ se papɩzɩ nɛ patɩlɩ Ɛsɔ. Nɛ Ɛsɔ sɩmtʋ kɛnɩ nʋmɔʋ sɔsɔʋ ŋgʋ kɩsɩɣnɩ ɛyaa se panɩɩ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa pɛwɛɛ yɔ, tɩ-tɔbʋʋ camɩyɛ. Ɛlɛ Yereemii alɩwaatʋ taa Izrayɛɛlɩ piya taanɩɣ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa paawɛɛ yɔ, tɩ-tɔbʋʋ. Yehowa heyiɣ-ɖʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ: “Pɔlɔ [Yehowa] tɔm nɛ pi-nimaɣ wayɩ, nɛ lɔŋ nɩɩyɩ fɛyɩ pa-taa.”—Yereemii 8:9.
Sɔnɔ, pɩnaɣ kaɣlaa se ɖɩwɛ alɩwaatʋ ndʋ Bibl yaɣ se “wayɩ wayɩ wɛɛ” yaa kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ yɔ, ɩ-taa. (2 Timootee 3:1-5) Ðɩkaɣ nɩɣzɩnʋʋ kaŋgala nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩnɩɣ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa ɖɩwɛɛ yɔ, tɩ-tɔbʋʋ na?
KPELUU NAƔ ÐOOO POLIŊ TAA
Kpeluu
Pɔyɔɔdɩ kpeluu tɔm tam sakɩyɛ Bibl taa, nɛ sumasɩ nzɩ sɩɩtɔyɩ Kanaŋ tɛtʋ taa. Bibl yɔɔdaa se kpeluu lakɩ ɖandʋ ɖooo hayo nɛ “kɩ-ɛza cɔŋnɩ ɖooo poliŋ” nɛ “kɩcazɩɣ kɩ-tɔɔnaɣ.” (Yɔb 39:27-29) Halɩ kpeluu pɩzɩɣ nɛ kɩna kozoŋa ŋga koposini-kʋ ɛzɩ kilomɛta kʋɖʋmʋʋ mbʋ yɔ.
Kpeluu “ɛza cɔŋnɩ ɖooo poliŋ.” Mbʋ ɖɔɖɔ Yehowa wɛnɩ ɖoŋ se ɛna mbʋ pɩkaɣ labʋ cee wayɩ yɔ. Pʋyɔɔ Yehowa yɔɔdaa se: “Ðooo kiɖe tɛɛ monkuluu cee wayɩ tɔm yɔɔ, ndʋ tɩtɩlabɩta yɔ.” (Izaayii 46:10) Ye ɖiwelisiɣ Yehowa lɔŋ tasʋʋ yɔ, ɛ-lɔŋsɩnɖɛ nɖɩ ɖɩ-wayɩ fɛyɩ yɔ, ɖɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩñɔɔzɩ ɖa-tɩ camɩyɛ nɛ ɖɩɖaŋ mbʋ pɩkaɣ labʋ cee wayɩ yɔ.—Izaayii 48:17, 18.
Bibl kpaɣ mba pataɣ Ɛsɔ liu yɔ nɛ kɩmaɣzɩnɩ kpeliŋ, kɩtɔm se: “Mba pataɣ [Yehowa] liu yɔ, pakpaɣ ɖoŋ, pakʋyʋʋ ɛzɩ kpeliŋ yɔ, peseɣ nɛ pɩɩnɩɣ-wɛ, pakaɣ yɛlʋʋ nɛ pɩɩkaɣ-wɛ ɖɛʋ.” (Izaayii 40:31) Kpeluu tɩŋɩɣnɩ helim mbʋ pɩwɛɛ miŋ yɔ pɩ-yɔɔ, nɛ kʋkʋyʋʋ ɖooo ɛsɔdaa. Pʋyɔɔ ye kɩcaɣ se kɩkpa ɛsɔdaa yɔ, kɩñɩnɩɣ ɖenɖe helim wɛ miŋ yɔ nɛ kiposi ki-keŋ nɛ kɩcɔzɩ kɩ-tɩ nɛ helim mbʋ pɩpaɣzɩ-kʋ kʋsʋʋ ɛsɔdaa. Kpeluu ɛɛlakɩnɩ tʋmɩyɛ kɩ-maɣmaɣ ki-ɖoŋ se kɩkʋyɩ nɛ kɩɖɛɛ ɖooo poliŋ. Mbʋ ɖɔɖɔ mba pataɣ Yehowa liu yɔ, papɩsɩɣnɩ ɛ-yɔɔ se ɛkpazɩ-wɛ ɖoŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ panawa se ‘po-ɖoŋ lɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ na nɛ ɩtɩlɩnɩ pa-maɣmaɣ pɔ-cɔlɔ.’—2 Kɔrɛntɩ 4:7, 8.
ƐZƖ ÐOYUU KPEƔLUU KƖ-KALƖMASƖ YƆ
Ðoyuu nɛ kalɩmasɩ
Alɩwaatʋ pazɩ pɩcɔ nɛ Yesu sɩkɩ lɛ, ɛsɩŋaa nɛ ɛcɔnɩ Yerusalɛm tɛtʋ nɛ ewii tɩ-yɔɔ nɛ ɛtɔ se: “Hayɩ Yerusalɛm! Hayɩ Yerusalɛm! Ñakʋʋnɩ nayaa nɛ ŋyakɩ pɛɛ mba petiyini-ŋ wɛ yɔ. Tam ɛzɩma mɔnsɔɔlaa se menkpeɣli ñe-piya ɛzɩ ɖoyuu kpeɣluu kɩ-kalɩmasɩ yɔ, nɛ ŋkizi?”—Maatiyee 23:37.
Mbʋ sumasɩ sɔɔlɩ labʋ ɖoŋ ɖoŋ yɔ pɩ-taa nabʋyʋ lɛ si-piya yɔɔ kandɩyʋʋ. Sumasɩ nzɩ sɩɖʋʋ si-piya tataa, ɛzɩ ɖoyuu mbʋ yɔ, sɩcakɩnɩ sɩ-ɛza se nabʋyʋ ɛtaalabɩ-sɩ. Ye ɖoyuu ɛna kpeluu kiɖiɣni cɔʋ ɖenɖe kɩ-kalɩmasɩ wɛɛ yɔ, kɩkɔtʋʋ ɖoŋ nɛ kɩyaa kɩ-kalɩmasɩ nɛ sɩkɔɔ sɩsʋʋ kɩ-tɛɛ nɛ kɩkandɩyɩ sɩ-yɔɔ. Ðoyuu pabɩɣ ɖɔɖɔ kalɩmasɩ yɔɔ se wɩsɩ ɛtaañaɣ-sɩ yaa tɛʋ ɛtaanɩɩ-sɩ. Mbʋ ɖɔɖɔ Yesu kaasɔɔlaa se ɛkandɩyɩ Yerusalɛm mba yɔɔ fezuu taa. Sɔnɔ, Yesu yaɣ-ɖʋ se ɖiwolo ɛ-cɔlɔ nɛ ɛhɛzɩ ɖa-laŋɩyɛ nɛ ɛkandɩyɩ ɖɔ-yɔɔ nɛ ɛsɩnɩ-ɖʋ kala wena ɖɩkatɩɣ paa evemiye nɖɩ lɛ ɖɩ-taa yɔ.—Maatiyee 11:28, 29.
Pɩtʋʋ fɛyɩ se ɖɩpɩzɩɣ ɖɩkpɛlɩkɩ lɔŋ sakɩyɛ ɛsɔdaa sumasɩ cɔlɔ. Alɩwaatʋ ndʋ ŋcɔŋnɩ sumasɩ nzɩ sɩ-wɛtʋ lɛ, ñaɣ pana nɛ ŋtɔzɩ ndʋ Bibl wɩlɩɣ sɩ-yɔɔ yɔ. Yele nɛ Keŋge kɩɖaʋ sɩnɩ-ŋ nɛ ŋsɔɔlɩ sɛʋ Yehowa ɛ-ɖɩɣa taa. Taa Yehowa liu se ɛkaɣ-ŋ kpazʋʋ ɖoŋ nɛ ŋpɩzɩ ŋkʋyɩ ɛzɩ kpeluu yɔ. Wolo Yesu cɔlɔ nɛ ɛkpɛlɩkɩ-ŋ toovenim tɔm nɛ ɛkandɩyɩ ñɔ-yɔɔ fezuu taa ɛzɩ ɖoyuu kandɩyʋʋ kɩ-kalɩmasɩ yɔɔ yɔ. Yele ɖɔɖɔ nɛ kaŋgaɖɩyɛ kɩɖaʋ sɩnɩ-ŋ nɛ ŋcaɣnɩ ñɛ-ɛza nɛ ŋpɩzɩ ŋnɩɩ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa ɖɩwɛ sɔnɔ yɔ, tɩ-tɔbʋʋ.