IPITHU 5
Malebeswa ne Kwe Masalamusi, ne Buloyi
1. Ku duma mu masalamusi, ku kandila, ne buloyi ko shingisiwa ne chilizanyo chi ngapani?
“Mu Africa, ha ku zo fanila ku buzwa nthu ne kwe kuti ku na buloyi kene ha gupo,” ko leba buka ye African Traditional Religion, i no dwilila i ti “mu Maafrica wose, buloyi i chithu chi yapo dumbu.” Bathu ba no duma mu masalamusi, ne ku kandila, i bathu ba sa ka diyika kose ne ba ka diyika kwazo. Badiyi be Islam ne be Dzikereke dzi singa diye malebeswa na ibo ba no dumana ne khani iyeyo.
2. Ku yenda ne chi no dumiwa ne bathu banjinji, masalamusi a no dwa ngayi?
2 Chi no diyiwa kwazo mu Africa, cho lakidza kuti ku na zwithu zwi singa zibgwe, zwe chimeya, kene masimba makulu. Ba no leba kuti Ndzimu ndiye u no zwi lawula. Badzimu ne zwithu zwe chimeya na ibo ba nga zwi shingisa. Bathu bangwe ba no khona ku zwi tola ne ku zwi shingisa, ne zila ya ka lulwama kene i sa ka lulwama ye masalamusi.
3. Masalamusi a sa ka lulwama ini, ngono bathu ba no duma kuti a nga thamani?
3 Masalamusi a sa ka lulwama, kene ku kandila, zo shingisiwa mu ku lowa bathu ba singa diwe. Ko dumiwa kuti ba no zwi shingisa ba na masimba e ku tumilila bangwe bomanlembe, nyunyi, thuzi, ne phuka dzingwe ku thasela bathu. Ba no duma kuti masalamusi a sa ka lulwama ndiwo a no zhisa nghwa, ku kongwa ku thama bana, bugwele, ne lufu dumbu.
4. Bathu banjinji ba no dumani ne kwe baloyi, ngono ba ka tongo lowa ba no lebani ne kwago?
4 Chithu chi no shingisiwa kwazo buloyi. Bathu ba no duma kuti baloyi ba nga siya mibili yabo busiku be wuluka, kuti ba no shangana ne bangwe baloyi kene ku no bulaya bathu ne ku ja nyama dzabo. Bathu ba ka tongo lowa ba no leba kuti mibili ye baloyi i no sala ya ka yezela ha ba no lowa. Ha ti lakidzila, magazini ngwe we Africa u no leba kuti bathu ba ka tongo lowa (kwazo kwazo banana ba chechana) ba no leba beti: “Nda ka bulaya bathu ba li 150 ne ku thama kuti dzikoloi dzabo dzi pituke.” “Nda ka bulaya bana ba li 5 ne ku ngwa malopa abo.” “Nda ka bulaya bayisana batatu ba nda ka be ndi dana nabo ne kuti ba ka be ba ndi lamba.”
5. Masalamusi a ka lulwama ini, ngono a no shingisiwa chini?
5 Masalamusi a ka lulwama a ka fanila ku ba bakilila mu zwithu zwa ka bipa. Ba no duma mu ali ba no shingisa dziring dze masalamusi kene maseka. Ba no ngwa miti i no lapa ne ku zwizhodza miti i no ba bakilila mu mbili. Ba no tshila miti mu mizi yabo, ne ku sumbika zwithu zwa ba no duma kuti zwi na masimba e ku ba bakilila. Ba no duma mu dzipheku dza ka kwagwa matama a no dwa mu Koran kene Baibili.
Manyepkhwa ne ku Tsietsa
6. Satani ne madimoni awe ba ka thamani mu chibaka cha ka pinda, ngono ta ka fanila linga masimba abo chini?
6 Malebeswa kuti Satani ne madimona awe i zwita zwi ngozi mu bathu. Ba na masimba e ku shandula mikumbulo ye bathu, ngono mu zwibaka zwa ka pinda ba ka khona shingisa bathu kose ne phuka. (Matewu 12:43-45) Nenguba ti sa sa ka fanila ku zwithokomulusa masimba abo, ha ti zo fanila ku a tolela pezhugwi.
7. Satani u no shaka kuti ti dumeni, ngono ichecho cho lakidziwa chini?
7 Satani u na bunyambi gwe ku tsietsa. U no tsietsa bathu kuti ba kumbule kuti u na masimba a a sinawo. Ha ti lakidzila: Mu nghwa ya ka shingikala mu shango ingwe ye Africa, masole ba ka be be shingisa zwithu zwi no longa zhoba ku tshusa zwita zwabo. Ha ba sathu ba ka thasela, masole a no lidza zhoba ya ka tshambisiwa ye dzithobolo wulu. Ba ka be be shaka kuti zwita zwi kumbule kuti zwa thasegwa ne masole a no shingisa dzithobolo wulu. Ne zila i no fanana, Satani u no shaka kuti bathu ba dume kuti u na masimba a sina chilizanyo. Mazwimisilo awe wu tshusa bathu kuti ba thame cha a no shaka mu bumo gwe chi no shakiwa na Jehova. A ti boneni manyepkhwa matatu a no shingisiwa na Satani kuti bathu ba dume mu ali.
8. Manyepkhwa mangwe a no tolegwa pezhugwi na Satani ndi api?
8 Manyepkhwa angwe a no shingisiwa na Satani ndi awa: Ha ku na cha ka bipa chi no zwishingikalila koga; chingwe ne chingwe cha ka bipa chi singa thamiwe ne nthu cho thangwa ne masimba a singa boneke. Ha ti lakidzila, a ti ti ngwana u no bulawa ne malaria. Mmeyabe ba no ziba kuti i bugwele gu no dwa mu nyunyu. Ngono kakale ba nga duma kuti nthu wa ka shingisa buloyi ku tuma nyunyu kuti i lume ngwana uwe.
Mu zwibaka zwingwe zwithu zwa ka bipa zo zwishingikalila koga
9. Baibili i no lakidza chini kuti Satani ha te iye u no zhisa mathatha wose?
9 Nenguba Satani a na masimba e ku zhisa mathatha, ha te malebeswa kuti u na masimba e ku zhisa mathatha wose. Baibili i noti: “Lubilo ate gwe balelu kene kuti ngwa aitokundiwa ne bakasima kene zojiwa ku batjendedu kene fumwa kuna be luzibo gupezhugwi kene kudiwa kuna bana bunyambi, koga banowigwa bose ne zwinoyitikala.” (Nreri 9:11) Nthu u no labuka u nga labuka ku pinda bangwe, ngono a ka si wine lubilo. Zwithu zwi “sa ka lingiligwa” zwi nga thama kuti a si wine lubilo. Pangwe u nga kuthiwa a ka wa kene a ka gwala a ka labuka. Zwithu izwezwi zwi nga shingikalila nngwe ne nngwe. Ha zwi to thangwa na Satani kene ne buloyi; ngono zo zwishingikalila koga.
10. Ini chi no legwa ne kwe baloyi, ngono to ziba chini kuti ichecho i manyepkhwa?
10 Manyepkhwa e bubili a no shingisiwa na Satani a noti: Baloyi ba no siya mibili yabo busiku ku no shangana ne baloyi bangwe ne ku no bulaya zwita zwabo ne ku ja nyama dzazo. Zwibuzwe kuti: ‘Ha i li kuti baloyi ba nga khona thama zwithu izwezwi, ini dumbu chi no buda mu mbili?’ Se kwa ta ka zwidiya, meya (soul) ndiyo nthu, kusi chingwe chi nga buda mu nthu. Ne kwa ka jalo, meya (spirit) i masimba a no pa buchilo ngono ha a nga shinge chingwe kuzhe kwe mbili.
Baloyi ha ba nga siye mibili yabo
11. Ini ti ziba kuti baloyi ha ba nga siye mibili yabo, ngono a u no duma ichecho?
11 Meya ha i nga bude mu mbili ku thama chingwe, cha ka lulwama kene cha ka bipa. Ichecho cho dwa kuti, baloyi ha ba nga thubukane ne mibili yabo. Ha ba nga khone thama zwithu zwa ba no ti ba nga zwi thama kene zwa ba no ti ba ka zwi thama.
12. Satani u no thama chini kuti bathu ba dume kuti ba ka tongo thama zwithu zwa ba sa ka tongo thama?
12 Ti nga chenesa chini zwithu zwi no legwa ne ba no ti ba ka tongo lowa? Satani u no thama kuti bathu ba dume kuti ba ka tongo shingikaligwa ne zwithu zwi sa ka tongo ba shingikalila. E shingisa mbono, Satani u no thama kuti bathu ba dume kuti ba ka tongo bona, ku hwa, ne ku thama zwithu zwa ba sa ka tongo thama. Ne zila ya ka jalo, Satani u no shaka thubukanya bathu na Jehova ne ku ba thama kuti ba dume kuti Baibili ha i to leba malebeswa.
13. (a) A masalamusi a noyi a ka lulwama a ka lulwama? (b) Hwalo dzo tini ne kwe masalamusi?
13 Manyepkhwa e butatu ndi awa: Masalamusi a ka lulwama—i masalamusi a no gwisana ne a sa ka lulwama—iwo a ka lulwama. Baibili ha i to thubukanya masalamusi a ka lulwama ne a sa ka lulwama. I no tobosa masalamusi wose. Bona milayo ya ka piwa Baiziraele na Jehova ne kwe ku shingisa masalamusi ne ba no a shingisa:
“Musitongoshingisa buloyi.”—Lifitiko 19:26.
“Nlume kene nkadzi unolebeleka ne badzimu kene nloyi abulawe, bakatshiwe nge mabgwe kudzina be fa.”—Lifitiko 20:27.
“Kusitongo wangwa pakati kwenyu . . . unokandila kene mashabi zwinozha kene unotjenesa mashula kene nloyi, kene unowonga bathu nge miti kene nloyilume kene unolebeleka ne bafi.”—Ditironomi 18:10-14.
14. Ini Jehova a ka thama milayo ne kwe masalamusi?
14 Milayo iyeyi i no lakidza kuti Ndzimu wa ka be a singa shake kuti bathu babe ba shingise buloyi. Jehova wa ka pa bathu babe milayo iyeyi ne kuti wa ka be e ba da ngono a singa shake kuti ba be balanda ne ku cha zwithu zwi no shingidzana ne badzimu. Wa ka be a singa shake kuti ba shingisiwe ne madimoni.
15. Baibili i no lakidza chini kuti Jehova u na masimba ku pinda Satani?
15 Nenguba Baibili i singa chenese kwa ka nginilila ne kwe chi nga khongwa ne madimoni ne cha a singa khone, i no lakidza kuti Jehova Ndzimu u na masimba a no pinda a Satani ne madimoni awe kulekule. Jehova wa ka tata Satani kudzimu. (Zumbunulo 12:9) Bona kuti, Ndzimu wa ka lecha Satani kuti a like Jobe ngono a ka nchenesela kuti a si mbulaye.—Jobe 2:4-6.
16. Ti nga bakiligwa na yani?
16 Zwiani 18:10 i noti: “Zina la Yahwe i thungamakole yakasima. Nlulwami unotizhila kuili ngono wakabakililika.” Ngono ta ka fanila linga ku na Jehova ku ti bakilila. Bathu be Ndzimu ha ba to shingisa dzipheku kene miti ku ba bakilila mu zwithu zwa ka bipa zwa Satani ne madimoni, kene ku cha buloyi. Balanda be Ndzimu ba no duma chi no legwa ne Baibili: “Ngoti Yahwe banotjengeta shango yose kulakidza simba labo muna ibabo bakabiga mubali.”—2 Shingikalo 16:9.
17. Jakuba 4:7 i no ti thembesani, ngono ta ka fanila thamani?
17 Nawebo u nga be ne thembo iyeyo ha u shingila Jehova. Jakuba 4:7 i noti: “Muzwipe mu Ndzimu mu gwisane na Satani, ndizo Satani unowomutizha.” Ha u shingila Ndzimu we malebeswa, u zwipa mu nli, u nga themba kuti Jehova u nowo ku bakilila.