YOBI
1 Kuvandaka ti muntu mosi na insi ya Usi, zina na yandi Yobi.*+ Yandi vandaka muntu ya mbote mpi ya kwikama;*+ yandi vandaka kuwa Nzambi boma mpi vandaka kutina mambu ya mbi.+ 2 Yandi butaka bana-babakala nsambwadi mpi bana-bankento tatu. 3 Bitwisi na yandi vandaka mameme 7 000, bashamo 3 000, bangombe 1 000,* mpi bampunda* 500, ti bansadi mingi kibeni, yo yina yandi kumaka muntu ya kuluta nene na kati ya bantu yonso ya Esti.
4 Bana na yandi ya babakala vandaka kusala nkinsi na banzo na bo, konso muntu na kilumbu na yandi.* Bo vandaka kubingisa bampangi na bo tatu ya bankento sambu na kudia mpi kunwa ti bo. 5 Kana bilumbu ya bankinsi yina ya kulandana me mana, Yobi vandaka kubinga bo na kukwisa kisika yandi vandaka sambu na kusantisa bo. Ebuna yandi vandaka kutelama na suka-suka mpi kupesa bimenga ya kuyoka+ sambu na konso muntu na kati na bo. Sambu Yobi vandaka kutuba nde: “Ziku bana na mono me sala disumu mpi me singa Nzambi na ntima na bo.” Yai mambu Yobi vandaka kusala ntangu yonso.+
6 Ebuna kilumbu mosi, ntangu bana ya Nzambi ya kieleka*+ kotaka sambu na kumonika na ntwala ya Yehowa,+ Satana+ mpi kotaka na kati na bo.+
7 Ebuna Yehowa tubilaka Satana nde: “Nge me katuka na wapi?” Satana vutudilaka Yehowa nde: “Na kulenga-lenga na ntoto mpi na kutambula-tambula na kati na yo.”+ 8 Ebuna Yehowa tubilaka Satana nde: “Keti nge me tula dikebi* na nsadi na mono Yobi? Kele ve ti muntu bonso yandi na ntoto. Yandi kele muntu ya mbote mpi ya kwikama,*+ yina ke waka Nzambi boma, mpi ke tinaka mambu ya mbi.” 9 Ebuna Satana vutudilaka Yehowa nde: “Keti Yobi ke waka Nzambi boma sambu na mpamba?+ 10 Keti nge me tulaka ve lupangu ya lutaninu na nziunga na yandi,+ na nziunga ya nzo na yandi mpi ya bima yonso yina yandi kele na yo? Nge me sakumunaka kisalu ya maboko na yandi,+ mpi bitwisi na yandi me yalumukaka na insi ya mvimba. 11 Kansi, sambu na kusoba, tandula diboko na nge mpi bebisa yonso yina yandi kele na yo, mpi yandi ta singa nge kibeni na meso* na nge.” 12 Ebuna Yehowa tubilaka Satana nde: “Tala! Yonso yina yandi kele na yo kele na maboko na nge.* Kansi kusimba yandi ve na nitu!” Yo yina Satana katukaka na ntwala* ya Yehowa mpi basikaka.+
13 Ebuna kilumbu mosi, ntangu bana na yandi ya babakala ti ya bankento vandaka kudia mpi kunwa vinu na nzo ya mbuta na bo ya ntete,+ 14 kinati-nsangu mosi kwisaka na Yobi mpi tubaka nde: “Bangombe vandaka kubundula mpi bampunda vandaka kudia matiti pene-pene na bo 15 ntangu bantu ya Sabea kotaka na ngolo mpi bakaka yo, ebuna bo me fwa bansadi na mbele ya bitumba. Mono mpamba muntu me tina sambu na kukwisa kusonga nge.”
16 Ntangu yandi vandaka ntete kutuba, muntu ya nkaka kwisaka mpi tubaka nde: “Tiya ya Nzambi* me katuka na zulu, yo me bwa mpi me pela na kati ya mameme ti ya bansadi, mpi yo me yoka bo! Mono mpamba muntu me tina sambu na kukwisa kusonga nge.”
17 Ntangu yandi vandaka ntete kutuba, muntu ya nkaka kwisaka mpi tubaka nde: “Bantu ya Kaldea+ me sala bimvuka tatu, bo me kotila bashamo na kintulumukina mpi me baka yo, mpi bo me fwa bansadi na mbele ya bitumba. Mono mpamba muntu me tina sambu na kukwisa kusonga nge.”
18 Ntangu yandi vandaka ntete kutuba, muntu ya nkaka diaka kwisaka mpi tubaka nde: “Bana na nge ya babakala ti ya bankento vandaka kudia mpi kunwa vinu na nzo ya mbuta na bo ya ntete. 19 Na mbala mosi mupepe mosi ya ngolo me katuka na ntoto-makanga, yo me bula binkonko iya ya nzo, yo yina nzo me bwila baleke mpi bo me fwa. Mono mpamba muntu me tina sambu na kukwisa kusonga nge.”
20 Yo yina Yobi telamaka, pasulaka bilele na yandi mpi zengaka nsuki na yandi, ebuna yandi bwaka na ntoto, yandi fukamaka 21 mpi tubaka nde:
Mono basikaka na divumu ya mama na mono kinkonga,
Mpi mono ta vutuka kinkonga.+
Yehowa me pesa,+ Yehowa me baka.
Bika nde zina ya Yehowa kulanda kubaka lukumu.”
22 Na mambu yai yonso, Yobi salaka ve disumu mpi fundaka ve Nzambi nde yandi ke salaka mambu ya mbi.*
2 Kilumbu mosi diaka, ntangu bana ya Nzambi ya kieleka*+ kotaka sambu na kumonika na ntwala ya Yehowa,+ Satana mpi kotaka na kati na bo sambu na kumonika na ntwala ya Yehowa.+
2 Ebuna Yehowa tubilaka Satana nde: “Nge me katuka na wapi?” Satana vutudilaka Yehowa nde: “Na kulenga-lenga na ntoto mpi na kutambula-tambula na kati na yo.”+ 3 Ebuna Yehowa tubilaka Satana nde: “Keti nge me tula dikebi* na nsadi na mono Yobi? Kele ve ti muntu bonso yandi na ntoto. Yandi kele muntu ya mbote mpi ya kwikama,*+ yina ke waka Nzambi boma, mpi ke tinaka mambu ya mbi. Yandi ke kangama kaka ngolo na kwikama na yandi,+ ata nge ke meka kupusa mono na kusala yandi mbi+ sambu na kufwa* yandi kukonda kikuma.” 4 Kansi Satana tubilaka Yehowa nde: “Mpusu sambu na mpusu. Muntu ta pesa konso kima yina yandi kele na yo sambu na luzingu* na yandi. 5 Kansi, sambu na kusoba, tandula diboko na nge mpi bebisa mukwa na yandi ti nsuni na yandi, mpi yandi ta singa nge kibeni na meso* na nge.”+
6 Ebuna Yehowa tubilaka Satana nde: “Tala! Yandi kele na maboko na nge!* Kansi kubaka ve luzingu* na yandi!” 7 Yo yina Satana katukaka na ntwala* ya Yehowa mpi basikaka, mpi yandi basisaka Yobi bivimbu ya mpasi kibeni*+ katuka na makulu tii na ntu. 8 Ebuna Yobi bakaka kipesi ya dibungu ya ntoto sambu na kudikwanza, mpi yandi vandaka na putulu ya tiya.+
9 Nsuka-nsuka nkento na yandi tubilaka yandi nde: “Keti nge ke kangama kaka ngolo na kwikama na nge? Singa Nzambi mpi fwa!” 10 Kansi Yobi tubilaka yandi nde: “Nge ke tuba bonso mosi na kati ya bankento ya me konda mayele. Keti beto fwete ndima kaka mambu ya mbote ya ke katuka na Nzambi ya kieleka kansi kundima mpi ve mambu ya mbi?”+ Na mambu yai yonso, Yobi salaka ve disumu na bikobo na yandi.+
11 Banduku tatu ya Yobi* waka bampasi yonso yina kuminaka yandi, ebuna konso muntu katukaka na kisika na yandi mpi kwisaka—Elifazi+ muntu ya Temani, Bildadi+ muntu ya Shua,+ mpi Sofare+ muntu ya Naama. Yo yina bo wakanaka na kuvukana kumosi sambu na kukwenda kuwa mawa ti Yobi mpi kulembika yandi. 12 Ntangu bo monaka yandi na kintama, bo zabaka yandi ve. Bo yantikaka kudila ngolo mpi kupasula bilele na bo, ebuna bo vandaka kulosa mfututu na zulu mpi na zulu ya ba-ntu na bo.+ 13 Na nima, bo vandaka na ntoto kumosi ti Yobi bilumbu nsambwadi mpi bampimpa nsambwadi. Ata muntu mosi ve tubilaka yandi ata kima mosi, sambu bo monaka nde mpasi na yandi vandaka ngolo kibeni.+
3 Na nima ya mambu yai, Yobi yantikaka kutuba mpi kusinga kilumbu yina yandi butukaka.*+ 2 Yobi tubaka nde:
3 “Mono ke singa kilumbu yina mono butukaka,+
Mpi mpimpa yina muntu mosi tubaka nde: ‘Nkento me baka divumu mpi ta buta mwana ya bakala!’
4 Bika kilumbu yina kuvanda mudidi.
Bika Nzambi na zulu kudibanza ve sambu na yo;
Bika nde ata nsemo mosi ve kusema na zulu na yo.
5 Bika mudidi ya kuluta ngolo* kulomba yo.
Bika dituti ya mvula kutelama na zulu na yo.
Bika konso kima yina ke kumisaka kilumbu mpimpa kupesa yo boma ya ngolo.
6 Mpimpa yina—bika nde mudidi kukanga yo;+
Bika yo wa ve kiese na kati ya bilumbu ya mvula mosi,
Mpi bika yo kota ve na kati ya ntalu ya bangonda.
7 Ee! Bika mpimpa yina kukuma mukobo;
Bika milolo ya kiese kuwakana ve na kati na yo.
9 Bika bambwetete ya nkokila* na yo kukuma kaka mpimpa;
Bika yo vingila nsemo sambu na mpamba,
Mpi bika yo mona ve nsemo ya suka.
10 Sambu yo kangaka ve divumu ya mama na mono;+
Yo bumbaka mpi ve mpasi sambu meso na mono kumona yo ve.
11 Sambu na nki mono fwaka ve ntangu mono butukaka?
Sambu na nki mono fwaka ve ntangu mono basikaka na divumu?+
12 Sambu na nki mabolongo vandaka sambu na kuyamba mono
Mpi mabele sambu na kunwisa mono?
13 Sambu ntangu yai, mono zolaka kuvanda ya kulala kukonda nde muntu kuyangisa mono;+
Mono zolaka kuvanda ya kulala mpi ke pema+
14 Ti bantotila ya ntoto mpi bandongisi na bo,
Bayina kuditungilaka bisika yina kele ntangu yai mayumbu,*
15 To ti bana ya bantotila* yina vandaka ti wolo,
Bayina banzo na bo vandaka ya kufuluka ti arza.
16 To sambu na nki mono vandaka ve bonso mwana yina me butuka ya kufwa,
Bonso bana yina me monaka ve nsemo ata fioti?
17 Kuna ata bantu ya mbi me yambula mavwanga;
Kuna bantu yina me lemba ke pemaka.+
18 Kuna bantu ya boloko ke vandaka na ngemba kumosi;
Bo ke waka ve ndinga ya muntu yina vandaka kupusa bo na kisalu.
19 Kuna muntu ya kukonda mfunu ti muntu ya mfunu kele kiteso mosi,+
Mpi mpika ke vandaka diaka ve na kimpika ya mfumu na yandi.
20 Sambu na nki Nzambi ke pesa nsemo na muntu yina ke mona mpasi
21 Sambu na nki bo kele na nzala ya ngolo ya lufwa, kansi yo ke kwisa ve?+
Bo ke timuna sambu na kusosa yo kuluta mutindu bo ke sosaka bima ya ntalu yina kele ya kubumbana,
22 Bayina ke sepela mingi kibeni,
Bayina kele na kiese na ntangu bo ke mona maziamu.
23 Sambu na nki Nzambi ke pesa nsemo na muntu yina me vila nzila,
Muntu yina Nzambi me ziunga na kati ya lupangu?+
25 Sambu mambu yina mono vandaka kutekitila me kwisila mono,
Mpi mambu yina mono vandaka kuwa boma me bwila mono.
26 Mono vandaka ve na ngemba, mono vandaka ve pima, mpi mono vandaka ve na mpila ya kupema,
Kansi mpasi ke landa kukwisa.”
4 Ebuna Elifazi+ muntu ya Temani vutulaka nde:
2 “Kana muntu kumeka kutubila nge, keti nge ta wa makasi?
Sambu nani lenda buya kutuba?
3 Ya kieleka, nge sungikaka bantu mingi,
Mpi nge vandaka kupesa maboko yina me lemba kikesa.
4 Bangogo na nge vandaka kutedimisa konso muntu yina vandaka kubula sakuba,
Mpi nge vandaka kupesa bantu yina mabolongo na bo me lemba kikesa.
5 Kansi ntangu yai yo me kumina nge, yo me lutila nge;*
Yo me bwila nge, mpi nge me kuma kisaka-saka.
6 Keti luzitu na nge na Nzambi ke pusa nge ve na kutula ntima?
Keti nzila na nge ya kwikama+ ke pesa nge ve kivuvu?
7 Yibuka: Inki muntu ya me sala mbi ve me fwaka ntete?
Inki ntangu bo me fwaka ntete muntu ya mbote?
8 Mambu ya mono me monaka kele nde bayina ke bundulaka* mambu ya mbi
Ti bayina ke kunaka mpasi ta katula mambu ya kiteso mosi.
9 Bo ke fwa na mpema ya Nzambi,
Mpi bo ke fwa na mupepe ya ngolo ya makasi na yandi.
10 Ntambu ke ngana, mpi mwana-ntambu ke dila,
Kansi ata meno ya bantambu ya ngolo* me bukana.
11 Ntambu ke fwa sambu yo me kanga mbisi ve,
Mpi bana ya ntambu me panzana.
12 Ebuna bo tubilaka mono diambu mosi na kinsweki,
Mpi ndinga na yo ya nsi-nsi kumaka na dikutu na mono.
13 Na mabanza yina ke yangisaka na ntangu ya bambona-meso ya mpimpa,
Ntangu mpongi ya ngolo ke kangaka bantu,
14 Mono yantikaka kutekita ngolo,
Mpi mono* fulukaka na boma ya ngolo.
15 Kima mosi* lutaka na luse na mono;
Mika na mono telamaka.
16 Ebuna kima yina telamaka;
Kansi mono zabaka yo ve.
Kima mosi vandaka na ntwala na mono;
Pima kotaka, ebuna mono waka ndinga mosi ke tuba nde:
17 ‘Keti muntu lenda vanda muntu ya lunungu kuluta Nzambi?
Keti muntu lenda vanda bunkete mingi kuluta Muntu yina salaka yandi?’
18 Tala! Yandi ke kwikilaka ve na bansadi na yandi,
Mpi yandi ke sosaka bifu na bawanzio* na yandi.
19 Ebuna yo ta vanda nki mutindu sambu na bantu yina ke zingaka na banzo ya ntoto ya tuma,
Yina fondasio na yo kele na kati ya mfututu,+
Bayina bo ke niata kukonda mpasi bonso nselele!
20 Bo me bedisa bo kibeni yantika na suka tii na nkokila;
Bo me fwa kimakulu, mpi ata muntu mosi ve ke tula dikebi.
21 Keti bo kele ve bonso tenta yina bo me katula nsinga na yo?
Bo ke fwa sambu bo me konda mayele.
5 “Binga kana nge me zola! Keti kele ti muntu sambu na kupesa nge mvutu?
Na nani na kati ya basantu nge ta lomba lusadisu?
2 Sambu kubumba kimbeni na ntima ta fwa zoba,
Mpi kulula ta fwa muntu yina kele mayele ve.
3 Mono me monaka zoba ke tula misisa,
Kansi na mbala mosi bo singaka kisika yina yandi ke zingaka.
4 Bana na yandi kele ve na lutaninu,
Mpi bo me bedisa bo na kielo ya mbanza,+ muntu ya kusadisa bo kele ve.
5 Muntu yina kele na nzala ke diaka bima yina yandi ke katula na bilanga,
Yandi ke baka yo nkutu na kati ya bansende,
Mpi bima na bo me kangama na mutambu.
6 Sambu mambu ya mbi ke katukaka ve na mfututu,
Mpi mpasi ke basikaka ve na ntoto.
7 Sambu muntu me butukaka sambu na mpasi,
Kaka mutindu tiya ke pumbukaka na zulu.
8 Kansi mono ta binga Nzambi,
Mpi mono ta songa mambu na mono na Nzambi,
9 Na Muntu yina ke salaka mambu ya nene mpi yina bo lenda bakisa ve,
Mpi mambu ya kuyituka yina bo lenda tanga ve.
10 Yandi ke nokisaka mvula na ntoto
Mpi ke tindaka masa na bilanga.
11 Yandi ke tombulaka muntu ya kukonda mfunu,
Mpi yandi ke tombulaka muntu ya kele na mawa sambu na kutula yandi na kisika ya luguluku.
12 Yandi ke bebisaka balukanu ya bantu ya mayele ya mbi,
Sambu kisalu ya maboko na bo kununga ve.
13 Yandi ke kangaka bantu ya mayele na mayele na bo mosi ya mbi,+
Yo yina balukanu ya bantu ya mayele ke lunganaka ve.
14 Bo ke kutana ti mpimpa na kati-kati ya ntangu,
Mpi bo ke tambula kisaka-saka na midi bonso nde yo vandaka mpimpa.
15 Yandi ke gulusaka bantu na mbele ya bitumba ya munoko na bo,
Mpi ke gulusaka nsukami na maboko ya muntu ya ngolo,
16 Na mpila nde kivuvu kele sambu na muntu ya kukonda mfunu,
Kansi munoko ya kukonda lunungu kele ya kukanga.
17 Tala! Kiese na muntu yina Nzambi ke nganina;
Yo yina, kubuya ve ndola yina Nkwa-Ngolo Yonso ke pesa!
18 Sambu yandi ke pesaka mpasi, kansi yandi ke kangaka bande na mputa;
Yandi ke bukaka, kansi yandi ke belulaka ti maboko na yandi mosi.
19 Yandi ta gulusa nge na bampasi sambanu,
Ata ya nsambwadi ta sala nge mbi ve.
20 Na ntangu ya nzala, yandi ta gulusa nge na lufwa,
Mpi yandi ta gulusa nge na ngolo ya mbele ya bitumba na ntangu ya bitumba.
21 Bo ta tanina nge na ludimi yina ke tubaka mambu ya mbi,+
Mpi nge ta wa ve boma ya kubeba ntangu yo ta kwisa.
22 Nge ta seka lufwa mpi nzala,
Mpi nge ta wa ve boma ya bambisi ya mfinda ya nsi-ntoto.
23 Sambu matadi ya bilanga ta sala nge mbi ve,*
Mpi bambisi ya mfinda ta zinga na ngemba ti nge.
24 Nge ta zaba nde tenta na nge kele na lutaninu,*
Mpi ata kima mosi ve ta konda ntangu nge ta tala nseke na nge.
25 Nge ta vanda ti bana mingi,
Mpi bana na nge ta vanda mingi kibeni bonso matiti ya ntoto.
26 Nge ta vanda kaka ngolo ntangu nge ta kwenda na maziamu,
Bonso bisuka ya ble yina bo me vukisa na nsungi na yo.
27 Tala! Beto me tadila mambu yai, mpi yo kele mutindu yina.
Wa mpi ndima yo.”
6 Ebuna Yobi vutulaka nde:
2 “A kana bo lendaka kutesa mbote-mbote bampasi na mono+
Mpi kutula yo na bakilo!
3 Sambu ntangu yai yo me kuma kilo kuluta zelo ya banzadi-mungwa.
Yo yina mambu ya mono ke tuba me kuma mambu ya mpamba-mpamba.*+
4 Sambu batolo-tolo ya Nkwa-Ngolo Yonso me kota mono,
Mpi yo kele ti ndikila yina mono ke nwa;+
Boma ya Nzambi me telama na ndonga sambu na kunwanisa mono.
5 Keti mpunda ya mfinda+ ta dila ntangu yo ke dia matiti,
To keti ngombe ya bakala ta dila ntangu yo ke dia matiti?
6 Kana madia kele ntomo ve, keti bo ke diaka yo kukonda mungwa,
To keti masa ya kamwa-nti yai gimove ke vandaka ntomo?
7 Mono* me buya kusimba bima ya mutindu yina.
Yo kele bonso ndikila na madia na mono.
8 Bika mambu ya mono ke lomba kulungana
Mpi Nzambi kulungisa nzala na mono!
9 Bika Nzambi kuvanda ti luzolo ya kubedisa mono,
Mpi yandi tandula diboko na yandi mpi kufwa mono!+
10 Sambu ata mambu yai ta lembika mono;
Mono ta pumbuka na kiese, ata mono kele na mpasi ya ke mana ve,
Sambu mono me buya ve mambu yina Santu+ ke tuba.
11 Keti mono kele ti ngolo ya kulanda kuvingila?+
Mpi inki mambu ke vingila mono na nsuka, sambu mono landa kuzinga?*
12 Keti ngolo na mono kele bonso ya ditadi?
To keti nsuni na mono me salamaka na kwivre?
13 Keti mpila kele yina mono lenda kudisadisa
Sambu muntu ya kusadisa mono kele ve?
14 Konso muntu yina ke buya kumonisila nkweno na yandi zola ya kwikama+
Ta yambula boma ya Nkwa-Ngolo Yonso.+
15 Bampangi na mono mosi me kusa+ mono bonso masa ya nsungi ya madidi,
Bonso masa ya nsungi ya madidi yina ke yuma.
16 Glase me kumisa yo ndombe,
Mpi mvula ya mpembe* yina me kuma masa me bumbana na kati na yo.
17 Kansi na nsungi na yo, yo ke kondaka masa mpi ke kumaka na nsuka;
Ntangu yo ke kumaka tiya, yo ke yumaka.
18 Nzila na yo ke sobaka;
Yo ke kulumukaka na ntoto ya zelo na zelo mpi ke vilaka.
19 Bimvuka ya bantu ya Tema+ ya ke sala nzietelo ke sosa bo;
20 Bo me wa nsoni sambu bo me tula ntima na kisika ya me fwana ve;
Bo me kwisa kuna kaka sambu na kuwa nsoni.
21 Beno me kuma mutindu yai na meso na mono;+
Mpasi na mono me pesa beno boma ya ngolo, ebuna beno ke wa boma.+
22 Keti mono tubaka nde, ‘Beno pesa mono kima,’
To keti mono lombaka nde beno pesa mono dikabu ya me katuka na kimvwama na beno?
23 Keti mono lombaka nde bo gulusa mono na maboko ya mbeni,
To nde bo gulusa* mono na maboko ya bantu ya ke niokulaka bantu?
24 Beno longa mono, ebuna mono ta vanda pima;+
Beno sadisa mono na kubakisa kifu na mono.
25 Bangogo ya masonga ke pesaka ve mpasi!+
Kansi inki mambote mono lenda baka na kunganina na beno?+
26 Keti beno ke kana kunganina mono sambu na mambu ya mono me tuba,
Mambu yina muntu ya me konda kivuvu me tuba,+ yina mupepe ke nata?
28 Ntangu yai beno baluka mpi beno tala mono,
Sambu mono ke kusa beno ve.
29 Pardo, beno yindula diaka—beno sambisa mono ve na mutindu ya mbi—
Ee, beno yindula diaka, sambu lunungu na mono kele kaka.
30 Keti ludimi na mono ke tuba mambu ya kukonda lunungu?
Keti kitini ya zulu ya kati ya munoko na mono ke bakisa ve nde kima mosi ke kwendila mbote ve?
7 “Keti luzingu ya muntu na ntoto kele ve bonso kisalu ya ngolo?
Mpi keti bilumbu na yandi kele ve bonso bilumbu ya muntu ya kisalu yina ke bakaka lufutu?+
2 Bonso mpika, yandi kele ti nzala ya ngolo ya kivudi,
Mpi bonso muntu ya kisalu yina ke bakaka lufutu, yandi ke vingila lufutu na yandi.+
3 Na mutindu yina, bo me pesaka mono bangonda ya kukonda mfunu
Mpi bo me pesaka mono+ bampimpa ya mpasi.
4 Na ntangu mono ke lala, mono ke yula nde, ‘Inki ntangu mono ta telama?’+
Kansi kana mpimpa ke sukinina, mono ke landa kubaluka-baluka tii kuna ntongo ta tana.
5 Nsuni na mono me fuluka ti mikuni mpi misopi ya ntoto;+
Mpusu na mono me fuluka ti bibala ya mputa mpi tufina.+
6 Bilumbu na mono ke luta ntinu kibeni kuluta masini ya bo ke tungilaka bilele,+
Mpi yo ke suka kukonda kivuvu.+
8 Meso yina ke mona mono ntangu yai ta mona mono diaka ve;
Meso na nge ta sosa mono, kansi mono ta vanda me kwenda.+
9 Mutindu dituti ke vilaka malembe-malembe mpi ke walukaka,
Mutindu mosi mpi muntu yina ke kulumuka na Maziamu* ke vutukaka diaka ve.+
11 Yo yina, mono ta kanga ve munoko na mono.
Mono ta tuba sambu na mpasi ya mono ke wa na ntima* na mono;
12 Keti mono kele nzadi-mungwa to mbisi mosi ya boma ya nzadi-mungwa
Sambu nge tula muntu na kukengila mono?
13 Kana mono tuba nde, ‘Mbeto na mono ta lembika mono;
Mbeto na mono ta lembika mpasi na mono,’
14 Nge ke pesa mono boma ya ngolo na nzila ya bandosi
Mpi nge ke titisa mono na nzila ya bambona-meso,
15 Yo yina mono* ke sola nde mpema na mono kukangama,
16 Mono ke menga luzingu na mono;+ mono ke zola ve kulanda kuzinga.
Yambula mono, sambu bilumbu na mono kele bonso mpema.+
18 Sambu na nki nge ke talaka yandi konso suka
Mpi ke mekaka yandi konso ntangu?+
19 Keti nge ta yambula ve kutala mono
Mpi ta bikila mono ve ntangu yina me fwana sambu na kumina mate?+
20 Kana mono me sala disumu, inki mutindu mono lenda sala nge mbi, nge Muntu ya ke talaka bantu?+
Sambu na nki nge me kumisa mono kima yina nge ke kana kuta?
Keti mono me kuma kizitu sambu na nge?
21 Sambu na nki nge ke lolula ve mbi na mono
Mpi kifu na mono?
Sambu kubika fioti mono ta lala na mfututu,+
Nge ta sosa mono, kansi mono ta vanda me kwenda.”
8 Ebuna Bildadi+ muntu ya Shua+ vutulaka nde:
2 “Tii nki ntangu nge ta landa kutuba mutindu yai?+
Bangogo ya munoko na nge kele kaka mupepe ya ngolo!
3 Keti Nzambi ta sambisa mambu na mutindu ya mbi?
To keti Nkwa-Ngolo Yonso ta zenga mambu na mutindu ya mbote ve?
4 Kana bana na nge salaka disumu na ntwala na yandi,
Yandi bikaka nde bo baka ndola sambu na kukolama na bo;*
5 Kansi nge, kana nge vandaka kaka kusosa Nzambi+
Mpi kubondila Nkwa-Ngolo Yonso sambu yandi ndima nge,
6 Mpi kana nge vandaka mpenza muntu ya bunkete mpi ya mbote,+
Yandi zolaka kutudila nge dikebi*
Mpi kuvutula nge na kisika yina me fwana sambu na nge.
7 Ebuna, ata luyantiku na nge vandaka fioti,
Makwisa na nge zolaka kuvanda nene.+
8 Pardo, yula ndonga ya bantu ya ntangu ya ntama
Mpi tula dikebi na mambu yina batata na bo monaka.+
9 Beto butukaka kaka mazono, mpi beto ke zaba kima ve,
Sambu bilumbu na beto na ntoto kele kivudi.
10 Keti bo ta longa nge ve
Mpi kusonga nge mambu yina bo me zaba?*
11 Keti kamwa-nti ya papirusi ta yela kisika yina kiziba ya masa kele ve?
Keti lukengi ta yela kisika masa kele ve?
12 Ntangu yo kele ntete kintuntu, mpi bo me buka yo ntete ve,
Yo ta yuma na ntwala ya tu-banti yonso ya nkaka.
13 Yai mambu yina ke kuminaka* bantu yonso yina ke vilaka Nzambi,
Sambu kivuvu ya muntu yina ke kwikilaka ve na Nzambi ta fwa,*
14 Muntu yina kikalulu na yandi ya kutula ntima kele ya mpamba
Mpi yina kikalulu na yandi ya kutula ntima kele pete-pete bonso nzo ya yuyu.
15 Yandi ta yekamina nzo na yandi, kansi yo ta bikala ve ya kutelama;
Yandi ta meka kusimba yo, kansi yo ta zinga ve.
16 Yandi kele kamwa-nti ya mubisu na nsi ya ntangu,
Mpi balutangu na yandi ke yalumuka na kilanga.+
17 Misisa na yandi me dimbama-dimbama na kati ya matadi mingi;
Yandi ke sosa nzo na kati ya matadi.*
18 Kansi kana bo tumuna* yandi na kisika na yandi,
Kisika yina ta buya yandi mpi ta tuba nde, ‘Mono me monaka nge ntete ve.’+
20 Ya kieleka Nzambi ta buya ve bantu yina ke taninaka kwikama;*
Yandi ta sadisa mpi ve* bantu ya mbi,
21 Sambu yandi ta fulusa diaka munoko na nge ti maseka
Mpi bikobo na nge ti milolo ya kiese.
22 Bantu yina ke menga nge ta lwata nsoni,
Mpi tenta ya bantu ya mbi ta vanda diaka ve.”
9 Yobi vutulaka nde:
2 “Ya kieleka mono me zaba nde yo kele mutindu yina.
Kansi nki mutindu muntu lenda tuba nde yandi me sala kima ve na dikambu yina yandi kele na yo ti Nzambi?+
3 Kana muntu ke zola kutula ntembe ti yandi,*+
Muntu yina lenda kuka ve kupesa mvutu ata na ngiufula mosi na kati ya bangiufula na yandi funda.
4 Yandi kele mayele* mpi ngolo mingi.+
Nani lenda nwana ti yandi ebuna yandi mona ve mpasi?+
5 Yandi ke katulaka bangumba kukonda nde muntu kuzaba;
Yandi ke balulaka yo na makasi na yandi.
6 Yandi ke nikisaka ntoto na kisika na yo,
Mpidina makunzi na yo ke nikanaka.+
7 Yandi ke songaka ntangu nde yo sema ve
Mpi yandi ke kangaka nsemo ya bambwetete;+
8 Yandi ke tandulaka zulu yandi mosi,+
Mpi yandi ke tambulaka na zulu ya bitembo ya nene ya nzadi-mungwa.+
9 Yandi salaka bimvuka ya bambwetete ya Ashe,* ya Kesile,* mpi ya Kima*+
Mpi bimvuka ya bambwetete ya ndambu ya sudi;*
10 Yandi ke sala mambu ya nene mpi yina bo lenda bakisa ve,+
Mambu ya kuyituka yina bo lenda tanga ve ntalu na yo.+
11 Yandi ke luta pene-pene na mono, kansi mono ke mona yandi ve;
Yandi ke luta mono, kansi mono ke zaba yandi ve.
12 Kana yandi ke botula kima mosi, nani lenda buyisa yandi yo?
Nani lenda tubila yandi nde, ‘Inki nge ke sala?’+
13 Nzambi ta kanga ve makasi na yandi nzila;+
14 Ebuna yo ta vanda nki mutindu kana mono ke pesa yandi mvutu!
Yo yina mono fwete sola mbote-mbote bangogo na mono sambu na kutula ntembe ti yandi.
15 Ata mono salaka kima ve, mono zolaka ve kupesa yandi mvutu.+
Mono zolaka kaka kubondila sambu zuzi na mono* kuwila mono mawa.
16 Kana mono binga yandi, keti yandi ta ndima?
Mono ke kwikila ve nde yandi ta wa ndinga na mono,
17 Sambu yandi ke bula mono na nzila ya mupepe mosi ya ngolo
Mpi ke kumisa bamputa na mono mingi kukonda kikuma.+
18 Yandi ke bika mono ve mono baka mupepe;
Yandi ke landa kuyika mono bampasi.
19 Kana yo kele diambu ya ke tadila ngolo, yandi kele muntu ya ngolo.+
Kana yo kele diambu ya ke tadila lunungu, yandi ke tuba nde: ‘Nani lenda sambisa mono?’*
20 Kana mono salaka mambu ya mbote, munoko na mono mosi zolaka kubedisa mono;
Ata kana mono tanina kwikama na mono,* yandi ta tuba nde mono me sala mbi.*
21 Ata kana mono tanina kwikama na mono,* mono ke kuditudila ve ntima;*
Mono ke menga* luzingu na mono yai.
22 Yonso kele kaka kiteso mosi. Yo yina mono ke tuba nde,
‘Yandi ke fwaka muntu ya me sala mbi ve* ti muntu ya mbi kiteso mosi.’
23 Kana masa mingi ya ke kulumuka nswalu kufwa bantu na kintulumukina,
Yandi ta seka kukonda kivuvu ya bantu ya me sala mbi ve.
Kana yandi ve, ebuna nani ke salaka yo?
25 Ntangu yai, bilumbu na mono ke luta nswalu kuluta muntu ya ke baka ntinu;+
Yo ke baka ntinu kukonda kumona mambu ya mbote.
26 Yo ke kwenda nswalu bonso bamaswa ya bo me sala ti balukengi,
Bonso bango-zulu yina ke kulumuka na zulu ya mbisi yina yo ke zola kukanga.
27 Kana mono tuba nde, ‘Mono ta vila mabokuta na mono,
Mono ta soba luse na mono mpi ta vanda na kiese,’
28 Mono ta vanda kaka na boma sambu na bampasi na mono yonso,+
Mpi mono me zaba nde nge ta mona mono ve bonso muntu ya me sala mbi ve.
29 Bo ta mona nde mono me sala mbi.*
Ebuna sambu na nki mono fwete sala bikesa ya mpamba?+
30 Kana mono yobila masa ya mvula ya mpembe,*
Mpi mono yobisa maboko na mono na sabuni,*+
31 Nge zolaka kulosa mono na dibulu,
Mpidina ata bilele na mono zolaka kumenga mono.
32 Yandi kele ve muntu bonso mono sambu mono pesa yandi mvutu,
Sambu beto kwenda ti yandi na tribinale.+
34 Kana yandi yambula kubula mono*
Mpi kubika ve nde boma na yandi ya ngolo kutitisa mono,+
35 Mono ta tubila yandi kukonda boma,
Sambu mono ke wa ve boma ya kusolula ti yandi.
10 “Mono ke menga* luzingu na mono.+
Mono ta monisa kibeni mabokuta na mono.
Mono ta tuba na ntangu mono kele na mpasi ya ngolo!*
2 Mono ta tubila Nzambi nde: ‘Kuzenga ve nde mono me sala mbi.
Songa mono sambu na nki nge ke nwanisa mono.
3 Keti nge ke bakaka mambote na kuniokula,
Na kumenga kisalu ya maboko na nge+
Na ntangu nge ke ndima ndongisila ya bantu ya mbi?
4 Keti nge kele ti meso ya kimuntu,
To keti nge ke monaka mutindu muntu ke monaka?
5 Keti bilumbu na nge kele bonso bilumbu ya bantu,
To keti bamvula na nge kele bonso bamvula ya muntu,+
6 Sambu nge sosa kifu na mono
Mpi nge landa kusosa disumu na mono?+
8 Maboko na nge mosi yidikaka mono mpi salaka mono,+
Kansi ntangu yai nge ke zola kufwa mono kimakulu.
9 Pardo, yibuka nde nge salaka mono na ntoto ya tuma,+
Kansi ntangu yai nge ke sala nde mono vutuka na pulutu.+
11 Nge lwatisaka mono mpusu ti nsuni,
Mpi nge tungaka mono ti mikwa mpi misisa.+
12 Nge me pesaka mono luzingu mpi me monisilaka mono zola ya kwikama;
Nge me taninaka mpema na mono, ti dikebi na nge.+
13 Kansi nge kanaka na kinsweki na kusala mambu yai.*
Mono me zaba nde mambu yai ke katuka na nge.
14 Kana mono salaka disumu, nge zolaka kutala mono,+
Mpi nge zolaka ve kukatula kifu na mono.
15 Kana mono me sala mbi, mawa kibeni sambu na mono!
Mpi ata mono me sala mbi ve, mono lenda nangula ve ntu na mono,+
Sambu mono me fuluka ti nsoni mpi mpasi.+
16 Kana mono nangula ntu na mono, nge ke zomba mono bonso ntambu+
Mpi ke songa diaka ngolo na nge sambu na kunwanisa mono.
17 Nge ke nata bambangi ya mpa sambu na kufunda mono
Mpi ke kumisa diaka makasi na nge mingi sambu na kubula mono,
Na ntangu mpasi ke kwisila mono na zulu ya mpasi.
18 Ebuna sambu na nki nge basisaka mono na divumu?+
Yo lombaka nde mono fwa na ntwala nde ata disu mosi kumona mono.
19 Yo zolaka kuvanda bonso nde mono vandaka ve na luzingu ata fioti;
Bo zolaka kubaka mono na divumu mpi kunata mono mbala mosi na maziamu.’
20 Keti bilumbu na mono kele ve fioti?+ Bika yandi yambula mono;
Bika yandi katula meso na yandi na mono, sambu mono pema mwa fioti*+
21 Na ntwala nde mono kwenda—mpi mono ta vutuka ve+—
Na insi ya mpimpa ya kuluta ngolo,*+
22 Na insi ya mpimpa ya ngolo,
Insi ya kivudi ya ngolo ti ya mavwanga,
Kisika yina ata nsemo ke vandaka bonso mpimpa.”
11 Sofare+ muntu ya Naama vutulaka nde:
2 “Keti bangogo yai yonso ta baka ve mvutu,
To keti kutuba mingi ta nungisa muntu?*
3 Keti kutuba na nge ya mpamba-mpamba ta kanga bantu munoko?
Keti ata muntu mosi ve ta nganina nge sambu na bangogo na nge ya kuvweza?+
5 A kana Nzambi zolaka kutuba
Mpi kukangula munoko na yandi sambu na kutubila nge!+
6 Yandi zolaka kusonga nge binsweki ya mayele,
Sambu mayele kele ti bandambu mingi.
Ebuna nge zolaka kubakisa nde Nzambi ke zola ve kuyibuka bifu na nge ya nkaka.
7 Keti nge lenda sengumuna mambu ya mudindu ya Nzambi
To kusengumuna mambu yonso ya me tala* Nkwa-Ngolo Yonso?
8 Yo kele nda kuluta zulu. Inki nge lenda sala?
Yo kele mudindu kuluta Maziamu.* Inki nge lenda zaba?
9 Yo kele nda kuluta ntoto,
Mpi nene kuluta nzadi-mungwa.
10 Kana yandi luta ebuna yandi kangisa muntu mpi kunata yandi na tribinale,
Nani lenda buyisa yandi?
11 Yandi me zaba ntangu bantu ke kusaka.
Kana yandi mona mambu ya mbi, keti yandi ta tudila yo ve dikebi?
12 Kansi muntu yina kele mayele ve ta bakisa
Kaka kana mpunda ya mfinda kubuta muntu.*
13 A kana nge yidikaka ntima na nge
Mpi tandulaka maboko na nge na yandi!
14 Kana diboko na nge ke sala mbi, tula yo ntama,
Mpi bika nde ata diambu mosi ve ya kukonda lunungu kuvanda na kati ya batenta na nge.
15 Na ntangu yina, nge lenda nangula luse na nge kukonda kifu;
Nge lenda telama ngolo, kukonda boma.
16 Na ntangu yina, nge ta vila mpasi na nge;
Nge ta yibuka yo bonso bamasa yina me luta na ntwala na nge.
17 Luzingu na nge ta sema mingi kuluta midi;
Ata mpimpa na yo ta vanda bonso suka.
18 Nge ta tula ntima sambu kivuvu kele,
Ebuna nge ta tala na nziunga na nge mpi ta lala na lutaninu.
19 Nge ta lala, mpi ata muntu mosi ve ta pesa nge boma,
Ebuna bantu mingi ta sosa nde nge ndima bo.
20 Kansi meso ya bantu ya mbi ta lemba;
Bo ta mona ve kisika ya kutina,
12 Ebuna Yobi vutulaka nde:
2 “Ya kieleka, beno bantu me zaba,*
Mpi mayele ta fwa nzila mosi ti beno!
3 Kansi mono mpi, mono kele ti mayele ya kubakisa mambu.*
Beno me luta mono ve.
Nani me zaba mambu yai ve?
4 Banduku na mono me kuma kuseka-seka mono,+
Mono muntu yina ke bingaka Nzambi sambu na kubaka mvutu.+
Bo ke seka-seka muntu ya lunungu mpi ya kukonda kifu.
5 Muntu yina ke zingaka kukonda kudiyangisa ke vwezaka mpasi,
Yandi ke yindulaka nde yo kele kaka sambu na bantu yina makulu na bo ke tekita-tekita.*
6 Batenta ya miyibi kele na ngemba,+
Mpi bantu yina ke sosila Nzambi kele na lutaninu+
Bantu yina kele ti nzambi na bo na maboko na bo.
7 Kansi pardo, yula bambisi, yo ta longa nge;
Mpi bandeke ya zulu, yo ta songa nge.
8 To tula dikebi* na ntoto mpi yo ta longa nge;
Mbisi ya nzadi-mungwa ta zabisa nge yo.
9 Nani na kati ya bigangwa yai yonso me zaba ve
Nde diboko ya Yehowa me salaka yo?
12 Keti mayele ke vandaka ve na minunu,+
Mpi keti mayele ya kubakisa mambu ke kwisaka ve ti luzingu ya nda?
14 Kana yandi panza kima mosi, bo lenda tunga yo diaka ve;+
Kima yina yandi me kanga, ata muntu mosi ve lenda kangula yo.
16 Ngolo mpi mayele+ kele na yandi;
Muntu yina ke vila nzila mpi muntu yina ke vidisa muntu ya nkaka nzila kele na maboko na yandi;
17 Yandi ke tambusaka bandongisi makulu-ngulu,*
Mpi yandi ke kumisaka bazuzi bazoba.+
18 Yandi ke kangulaka bansinga yina bantotila me kangisaka na kingolo-ngolo,+
Mpi yandi ke kangaka mukaba na luketo na bo.
19 Yandi ke tambusaka banganga-nzambi makulu-ngulu,+
Mpi yandi ke katulaka bantu yina bo me tulaka ngolo na kiyeka;+
20 Yandi ke kangisaka bandongisi yina bo ke tudilaka ntima munoko,
Mpi yandi ke katulaka mayele ya bambuta;*
21 Yandi ke pesaka bantu ya lukumu nsoni,+
Mpi yandi ke lembisaka bantu ya ngolo;*
22 Yandi ke monisaka mambu ya mudindu yina kele na mpimpa,+
Mpi yandi ke nataka mpimpa ya ngolo na kati ya nsemo;
23 Yandi ke kumisaka makanda ngolo sambu na kufwa yo;
Yandi kumisaka makanda nene,sambu yani nata yo na kimpimpa.
24 Yandi ke katulaka mayele ya kubakisa mambu* ya bantwadisi ya bantu
Mpi ke salaka nde bo yungana na bantoto ya mpamba ya me konda banzila.+
25 Bo ke tambula-tambula kisaka-saka na mpimpa,+ kisika nsemo kele ve;
Yandi ke sala nde bo yungana-yungana bonso bantu ya me lawuka malafu.+
13 “Ee, meso na mono me monaka mambu yai yonso,
Makutu na mono me waka mpi me bakisaka yo.
2 Mambu ya beno me zaba, mono mpi me zaba yo;
Beno me luta mono ve.
3 Kansi mono, mono ta tuba na Nkwa-Ngolo Yonso yandi mosi;
Mono ke zola kutubila mambu na mono ti Nzambi.+
4 Kansi beno, beno ke pakula mono luvunu;
Beno yonso beno kele minganga ya kukonda mfunu.+
5 A kana beno vandaka pima kibeni,
Yo zolaka kumonisa nde beno kele bantu ya mayele.+
6 Pardo, beno wa mabanza na mono,
Mpi beno tula dikebi na mambu yina munoko na mono ke lomba.
7 Keti beno ta tuba mambu ya kukonda lunungu sambu na Nzambi,
Mpi keti beno ta tuba luvunu sambu na yandi?
8 Keti beno ta vanda na simu na yandi?*
Keti beno ta meka kusamba dikambu ya Nzambi ya kieleka?
9 Keti mambu ta kwendila mbote kana yandi tala beno mbote-mbote?+
Keti beno ta kusa yandi mutindu beno lenda kusa muntu?
10 Yandi ta nganina beno kibeni
Kana beno meka kumonisa na kinsweki kikalulu ya kupona-pona.+
11 Keti nkembo na yandi ta pesa beno ve boma ya ngolo
Mpi keti boma na yandi ta simba beno ve?
12 Mambu ya mayele* yina beno ke tuba kele bingana ya putulu ya tiya;
Bitaninu na beno* kele pete-pete bonso bitaninu ya bo me sala na ntoto ya tuma.
13 Beno vanda pima na ntwala na mono, sambu mono tuba.
Ebuna bika nde mambu yonso yina lenda kwisila mono yo kwisa!
15 Ata yandi lenda fwa mono, mono ta vingila kaka;+
Mono ta tubila dikambu na mono* na ntwala ya luse na yandi.
16 Ebuna yandi ta kuma luguluku na mono,+
Sambu ata muntu mosi ve yina ke kwikilaka ve na Nzambi lenda kota* na ntwala na yandi.+
17 Beno widikila mbote-mbote ndinga na mono;
Beno tula dikebi na mambu ya mono ke tuba.
18 Tala, mono me yidika diambu na mono;
Mono me zaba nde mono me sala kima ve.
19 Nani ta bedisa mono?
Mono ta fwa kana mono fwete bikala pima!*
20 Kansi pesa mono kaka bima zole, O Nzambi,*
Mpidina mono ta bumbana ve na ntwala na nge:
21 Katula diboko na nge ya kilo mpi tula yo ntama ti mono,
Mpi kubika ve nde boma na nge kutitisa mono.+
22 Kana ve, binga mpi mono ta ndima,
To bika mono tuba, mpi nge pesa mono mvutu.
23 Inki kele bifu na mono mpi masumu na mono?
Songa mono mbi na mono mpi disumu na mono.
25 Keti nge ta meka kupesa dititi yina mupepe ke nangula boma
To kulanda nianga ya kuyuma?
26 Sambu nge ke landa kusonika mambu ya mbi sambu na mono,
Mpi nge ke lomba mono na kufuta masumu ya mono salaka na kileke.
27 Nge me tula makulu na mono na mabaya,
Nge ke tala mbote-mbote banzila na mono yonso,
Mpi nge ke landa bitambi yonso ya makulu na mono ti dikebi.
28 Yo yina muntu* ke bebaka bonso kima mosi ya kupola,
Bonso lele yina banselele me dia.
2 Yandi ke basikaka bonso kintuntu mpi na nima ke yumaka;*+
Yandi ke tinaka bonso kivudi mpi ke vilaka.+
3 Ya kieleka, nge me tulaka meso na nge na zulu na yandi,
Mpi nge ke nata yandi* na tribinale sambu na kusamba ti nge.+
4 Nani lenda basisa muntu ya bunkete na kati ya muntu ya mvindu?+
Ata muntu mosi ve lenda sala yo!
5 Kana bilumbu na yandi kele ya kutanga,
Ntalu ya bangonda na yandi kele ti nge;
Nge me tudilaka yandi ndilu sambu yandi luta yo ve.+
6 Katula meso na nge na yandi sambu yandi baka ntangu ya kupema,
Tii kuna yandi ta manisa kilumbu na yandi, bonso muntu ya kisalu yina ke bakaka lufutu.+
7 Sambu kivuvu ke vandaka ata sambu na nti.
Kana bo zenga yo, yo ta mena diaka,
Mpi balutangu na yo ta landa kuyela.
8 Kana misisa na yo kununa na ntoto
Mpi kisina na yo kufwa na ntoto,
9 Kana yo simba masa, yo ta mena;
Yo ta basisa balutangu bonso kamwa-nti ya mpa.
10 Kansi muntu ke fwaka mpi ke lalaka kukonda ngolo;
Kana muntu kufwa, yandi kele na wapi?+
11 Bamasa ke vilaka na nzadi-mungwa,
Mpi nzadi ke kumaka fioti mpi ke yumaka.
12 Muntu mpi ke lalaka mpi ke telamaka ve.+
Tii kuna zulu ta vanda diaka ve, bo ta telama ve,
Bo ta tedimisa bo mpi ve na mpongi na bo.+
13 A kana nge bumba mono+ na Maziamu,*
Kana nge bumba mono tii kuna makasi na nge ta luta,
Kana nge tudila mono ntangu mpi nge yibuka mono!+
14 Kana muntu kufwa, keti yandi lenda zinga diaka?+
Na bilumbu yonso ya kisalu na mono ya ngolo, mono ta vingila
Tii kuna kimpwanza na mono ta kwisa.+
15 Nge ta binga, mpi mono ta ndima.+
Nge ta vanda ti nzala ya ngolo ya kumona kisalu ya maboko na nge.
16 Kansi ntangu yai, nge ke landa kutanga konso kitambi na mono;
Nge ke tula dikebi kaka na disumu na mono.
17 Mbi na mono kele ya kukanga na saki,
Mpi nge ke kanga kifu na mono na budimbu.
18 Mutindu ngumba ke bwaka mpi ke pasukaka
Mpi ditadi ke katukaka na kisika na yo,
19 Mutindu masa ke bebisaka matadi,
Mpi mipepe na yo ya ngolo ke kombaka ntoto,
Mutindu yina mpi nge me fwa kivuvu ya muntu.
20 Nge ke landa kubedisa yandi tii kuna yandi ke fwa;+
Nge ke soba mutindu yandi ke monana, mpi nge ke kula yandi.
21 Bana na yandi me baka lukumu, kansi yandi ke zaba yo ve;
Bo me kuma bantu ya kuko- nda mfunu, kansi yandi ke bakisa yo ve.+
22 Yandi ke waka mpasi kaka na ntangu yandi kele ntete na nsuni na yandi;
Yandi* ke waka mawa kaka na ntangu yandi kele ntete na luzingu.”
15 Elifazi+ muntu ya Temani vutulaka nde:
2 “Keti muntu ya mayele ta pesa mvutu ti bangogo ya mpamba-mpamba,*
To keti yandi ta fulusa divumu na yandi ti mupepe ya esti?
3 Kunganina ti bangogo mpamba kele na mfunu ve,
Mpi kutuba yo mosi kele na mfunu ve.
4 Sambu nge ke sala nde boma ya Nzambi kuvanda ngolo ve,
Mpi nge ke fiotuna konso dikebi sambu na Nzambi.
5 Sambu kifu na nge kele na bupusi na mambu ya nge ke tuba,*
Mpi nge ke sola kutuba mosi ya mbi.
6 Munoko na nge mosi ke bedisa nge, kansi mono ve;
Munoko na nge mosi ke ta kimbangi sambu na kubedisa nge.+
7 Keti nge muntu butukaka muntu ya ntete,
To keti nge butukaka na ntwala nde bangumba kubutuka?
8 Keti nge ke waka mambu ya kinsweki ya Nzambi,
To keti nge ke monaka nde mayele me suka kaka na nge?
9 Inki mambu nge ke zaba yina beto me zaba ve?+
ki mambu nge ke bakisa yina beto ke bakisa ve?
10 Bantu ya nsuki-mpembe mpi minunu kele na kati na beto,+
Bantu yina kele bambuta kuluta tata na nge.
11 Keti bangogo ya ke lembikaka ya ke katuka na Nzambi me fwana ve sambu na nge?
To bangogo yina bo ke tubila nge na mawete yonso?
12 Sambu na nki ntima na nge ke nata nge ntama,
Mpi sambu na nki meso na nge ke wa makasi?
13 Sambu nge ke wila Nzambi makasi,*
Mpi nge ke pesa nzila nde bangogo ya mutindu yina kubasika na munoko na nge.
14 Muntu kele inki sambu yandi vanda bunkete,
To muntu yonso ya me butukaka na nkento sambu yandi vanda muntu ya lunungu?+
15 Tala! Yandi ke kwikilaka ve na basantu na yandi,
Nkutu zulu kele ve bunkete na meso na yandi.+
16 Ebuna yo ta vanda nki mutindu kana muntu kele mbi mpi ya kubeba,+
Muntu yina ke nwaka kukonda lunungu bonso masa!
17 Mono ta zabisa nge; widikila mono!
Mono ta tela nge mambu yina mono me monaka,
18 Mambu yina bantu ya mayele me bakaka na batata na bo mpi me taka,+
Mambu yina bo me bumba- ka ve.
19 Bo pesaka ntoto kaka na bo,
Mpi ata munzenza mosi ve lutaka na kati na bo.
20 Muntu ya mbi ke monaka mpasi bilumbu na yandi yonso,
Bamvula yonso ya bo me bumbaka sambu na muntu ya nku.
21 Makelele ya ke pesa boma kele na makutu na yandi;+
Na ntangu ya ngemba, miyibi ke nwanisaka yandi.
22 Yandi ke kwikilaka ve nde yandi ta tina mpimpa;+
Bo me bumbaka yandi sambu na mbele ya bitumba.
23 Yandi ke yungana-yungana sambu na kusosa madia*—yo kele na wapi?
Yandi ke zaba mbote nde kilumbu ya mpimpa me kuma pene-pene.
24 Mawa ti mpasi ke landa kupesa yandi boma;
Yo ke nunga yandi bonso ntotila mosi ya me yilama sambu na kuyantika bitumba.
25 Sambu yandi ke tombula diboko na yandi sambu na kunwanisa Nzambi,
Mpi ke sosa kutula ntembe ti* Nkwa-Ngolo Yonso;
26 Na ntu-ngolo yonso, yandi ke kwenda nswalu sambu na kunwanisa Nzambi,
Ti kitaninu na yandi ya nene mpi ya ngolo;*
27 Luse na yandi kele ya kufika ti mafuta,
Mpi luketo na yandi me fuluka ti mafuta;
28 Yandi ke zinga na bambanza yina bo ta fwa;
Na banzo yina ata muntu mosi ve ta zinga kuna,
Yina ta kuma bita ya matadi.
29 Yandi ta kuma ve mvwama mpi kimvwama na yandi ta kuma ve mingi,
Kimvwama na yandi mpi ta yalumuka ve na ntoto.
30 Yandi ta tina ve mpimpa;
Tiya ta yoka ka-lutangu na yandi,*
31 Yandi fwete vila ve nzila mpi kutula ntima na mambu ya kukonda mfunu,
Sambu yina yandi ta baka na nima ta vanda ya kukonda mfunu;
32 Yo ta salama na ntwala ya kilumbu na yandi,
Mpi balutangu na yandi ta yela ve ata fioti.+
33 Yandi ta vanda bonso nti ya vinu yina ke bwisa bambuma na yo ya mubisu,
Mpi bonso nti ya olive yina ke bwisa bintuntu na yo.
34 Sambu lukutakanu ya bantu yina ke kwikilaka ve na Nzambi ta buta ve mbuma,*+
Mpi tiya ta yoka batenta ya bantu yina ke pesaka avoka.
35 Bo ke bakaka divumu ya mpasi mpi ke butaka mambu ya mbi,
Mpi divumu na bo ke butaka luvunu.”
16 Yobi vutulaka nde:
2 “Mono me waka mambu mingi ya mutindu yai.
Na kisika ya kulembika, beno yonso ke pesa mpasi mingi kuluta!+
3 Keti bangogo ya kukonda mfunu* ke vandaka ti nsuka?
Inki ke pusa nge na kuvutula mutindu yai?
4 Mono lenda tuba mpi bonso beno.
Kana beno vandaka na kisika na mono,*
Mono zolaka kutuba sambu na kundimisa beno nde beno kele ti foti,
Mpi mono zolaka kunikisa ntu sambu na kuseka beno.+
5 Kansi, ata mpidina, mono ta pesa beno kikesa ti bangogo ya munoko na mono,
Mpi mambu ya ke lembikaka yina ke basika na munoko na mono ta lembika.+
6 Kana mono tuba, mpasi na mono ke mana ve,+
Ebuna kana mono bikisa kutuba, keti mpasi na mono ta mana?
8 Nge mpi me kanga mono, ebuna yo me kuma kimbangi;
Yo yina kukonda na mono ya mingi ke telama mpi ke ta kimbangi na ntwala na mono.
9 Makasi na yandi me pasula mono bitini-bitini, mpi yandi ke bumbila mono kimbeni.+
Yandi ke kwetisila mono meno na yandi.
Mbeni na mono ke tala mono na disu ya mbi.+
10 Bo me kangudila mono munoko na bo nene,+
Mpi bo me bula matama na mono na kuvweza yonso,
Bo me vukana mingi sambu na kunwanisa mono.+
11 Nzambi me pesa mono na maboko ya baleke ya babakala,
Mpi yandi me losa mono na maboko ya bantu ya mbi.+
12 Mono vandaka ve na mpasi, kansi yandi panzaka mono;+
Yandi simbaka mono na nima ya nkingu mpi bedisaka mono;
Ebuna yandi tedimisaka mono bonso kima yina yandi ke kana kuta.
13 Bantu na yandi ya ke sadilaka munduki ya tolo-tolo me ziunga mono;+
Yandi ke tobula bapiku na mono+ mpi ke wa ve mawa;
Yandi ke tiamuna ndulu na mono na ntoto.
14 Yandi ke tobula-tobula mono mbala na mbala bonso kibaka;
Yandi ke kwisila mono ntinu bonso soda.
16 Luse na mono me kuma mbwaki sambu na kudila,+
Mpi mpimpa ya ngolo* kele na bikobo ya meso na mono,
17 Ata maboko na mono me sala mbi ve,
Mpi kisambu na mono kele bunkete.
18 O ntoto, kufika ve menga na mono!+
Mpi bika nde bidilu na mono kusuka ve!
19 Ata ntangu yai, mbangi na mono kele na zulu;
Muntu yina lenda ta kimbangi sambu na mono kele na zulu.
21 Bika nde muntu mosi kuzenga makambu na kati ya muntu ti Nzambi,
Mutindu muntu ke zengaka makambu na kati ya muntu mosi ti nkweno na yandi.+
17 “Mabanza na mono ke niokwama, bilumbu na mono me kuma na nsuka;
Maziamu ke vingila mono.+
2 Bantu ya ke sekaka bantu ya nkaka me ziunga mono,+
Mpi meso na mono fwete landa kutala* kikalulu na bo ya kukolama.
3 Pardo, ndima kidimbu na mono mpi bumba yo.
Nani diaka ta pesa mono mbote ya maboko mpi ta sala lusilu sambu na mono?+
4 Sambu nge me bumbila ntima na bo luswasukusu;+
Yo yina nge me pesa bo ve lukumu.
5 Yandi lenda ndima kukabula bima na yandi ti banduku na yandi,
Ntangu meso ya bana na yandi mosi me lemba.
6 Yandi me kumisa mono kima yina bantu ke vweza,*+
Na mpila nde mono kumaka muntu yina bo ke losila mate na luse.+
7 Meso na mono me kuma mpimpa sambu na mpasi,+
Mpi maboko na mono yonso ti makulu na mono yonso kele kaka kivudi.
8 Bantu ya mbote ke tala diambu yai ti kuyituka,
Mpi muntu ya me sala mbi ve me kuma kisaka-saka sambu na muntu yina ke kwikilaka ve na Nzambi.*
9 Muntu ya lunungu ke landa kukangama na nzila na yandi,+
Mpi muntu yina kele ti maboko ya bunkete ke kuma kaka ngolo.+
10 Kansi, beno lenda kwisa beno yonso mpi beno vutukila kutuba mambu na beno,
Sambu mono me mona ve ata muntu mosi ya mayele na kati na beno.+
12 Bo ke landa kukumisa kilumbu mpimpa,
Mpi ke tuba nde, ‘Nsemo fwete vanda pene-pene sambu mpimpa kele.’
14 Mono ta tubila dibulu*+ na ndinga ya ngolo nde, ‘Nge kele tata na mono!’
Mpi na mukuni nde, ‘Mama na mono mpi mpangi na mono ya nkento!’
15 Ebuna, kivuvu na mono kele na wapi?+
Nani lenda mona kivuvu sambu na mono?
16 Yo* ta kulumuka na bakielo ya banti ya Maziamu*
Ntangu beto yonso ta kulumuka kumosi na mfututu.”+
18 Bildadi+ muntu ya Shua vutulaka nde:
2 “Tii nki ntangu beno ta yambula kutuba mambu ya mutindu yai?
Beno monisa mayele ya kubakisa mambu, ebuna beto lenda tuba.
4 Ata nge kudizenga* bitini-bitini na makasi na nge,
Keti bo ta yambula ntoto sambu na nge,
To keti ditadi ta katuka na kisika na yo?
5 Ya kieleka, nsemo ya bantu ya mbi ta fwa,
Mpi ludimi ya tiya na yandi ta pela ve.+
6 Na tenta na yandi nsemo ta kuma kibeni mpimpa,
Mpi mwinda yina kele na zulu na yandi ta fwa.
7 Bitambi na yandi ya kikesa me kuma ya nkufi,
Mpi ndongisila na yandi mosi ta bwisa yandi.+
8 Sambu makulu na yandi ta nata yandi na bukondi,
Mpi yandi ta yungana-yungana mpi ta kota na muyungulu na yo.
10 Bo me bumba nsinga na ntoto sambu na kukanga yandi,
Mpi mutambu kele na nzila na yandi.
11 Boma ya ngolo ke titisa yandi na bandambu yonso+
Mpi ke kudikisa yandi.
13 Bo me dia mpusu na yandi;
Maladi ya ke fwaka mingi kuluta* ke dia makulu mpi maboko na yandi.
14 Bo me katula yandi na kingolo-ngolo na lutaninu ya tenta na yandi+
Mpi bo me nata yandi na ntotila ya ke pesaka boma.*
16 Misisa na yandi ta yuma na nsi na yandi,
Mpi balutangu na yandi ta yuma na zulu na yandi.
17 Bo ta yibuka yandi diaka ve na ntoto,
Mpi bo ta zaba ve zina na yandi* na bala-bala.
18 Bo ta katula yandi na nsemo mpi ta nata yandi na mpimpa
Mpi ta kula yandi na ntoto yina ke butaka.
19 Yandi ta vanda ve ti bana mpi bantekolo na kati ya bantu na yandi,
Mpi na kisika yina yandi ke zinga,* yandi ta vanda ve ata ti muntu mosi ya ta bikala na luzingu.
20 Ntangu kilumbu na yandi ta kwisa, bantu yina kele na ndambu ya Westi ta wa boma kibeni
Mpi bantu yina kele na ndambu ya Esti ta tekita na boma.
21 Yai kele mambu ya ke kuminaka batenta ya muntu ya ke salaka mambu ya mbi
Mpi kisika ya muntu yina me zaba Nzambi ve.”
19 Yobi vutulaka nde:
3 Yai mbala ya kumi ya beno ke nganina* mono;
Beno ke wa nsoni ve na kusadila mono mambu na nku yonso.+
4 Kana ya kieleka mono salaka kifu,
Kifu na mono ke tadila kaka mono.
5 Kana beno ke kwamina na kudinangula na zulu na mono,
Mpi ke tuba nde nsoni me bwila mono ti kikuma,
6 Beno zaba nde Nzambi muntu me kusa mono,
Mpi yandi me kanga mono na bukondi na yandi ya kuzomba.
7 Tala! Mono ke landa kuboka na ndinga ya ngolo nde, ‘Nku!’ kansi mono ke baka mvutu ve;+
Mono ke landa kuboka sambu na kulomba lusadisu, kansi lunungu kele ve.+
8 Yandi me kanga nzila na mono ti kibaka ya matadi, mpi mono lenda luta ve;
Yandi me fika banzila na mono ti mpimpa.+
9 Yandi me katula mono nkembo na mono
Mpi me katula mpu ya kimfumu na ntu na mono.
10 Yandi ke buka-buka mono na bandambu yonso tii kuna mono ta fwa;
Yandi ke tumuna kivuvu na mono bonso nti.
11 Yandi ke wila mono makasi ya ngolo,
Mpi yandi ke mona mono bonso mbeni na yandi.+
12 Basoda na yandi me kwisa kumosi mpi me ziunga mono,
Mpi bo me sala camp na nziunga ya tenta na mono.
13 Bampangi na mono mosi, yandi me kula bo ntama ti mono,
Mpi bantu yina me zaba mono me pesa mono mukongo.+
15 Banzenza yina kele na nzo na mono+ ti bampika na mono ya bankento ke baka mono bonso munzenza;
Mono kele munzenza na meso na bo.
16 Mono ke binga nsadi na mono, kansi yandi ke ndima ve;
Mono ke bondila yandi na munoko na mono sambu yandi wila mono mawa.
17 Mpema na mono me kuma kima ya nzanzi sambu na nkento na mono,+
Mpi mono kele kima ya nsudi ya mbi sambu na bampangi na mono mosi.*
18 Ata bana ya fioti ke vweza mono;
Kana mono telama, bo ke yantika kuseka mono.
19 Banduku na mono yonso ya ngolo ke menga mono,+
Mpi bantu yina mono vandaka kuzola me balukila mono.+
20 Mikwa na mono ke kangama na mpusu na mono ti na nsuni na mono,+
Mpi mono ke guluka ti mpusu ya meno na mono.
21 Beno wila mono mawa, banduku na mono, beno wila mono mawa,
Sambu diboko ya Nzambi me simba mono.+
22 Sambu na nki beno ke landa kumonisa mono mpasi mutindu Nzambi ke monisa mono mpasi,+
23 A kana bo sonikaka bangogo na mono!
A kana bo sonikaka yo na mukanda mosi!
24 A kana bo sonikaka yo kimakulu na ditadi,
Ti kilapi ya kibende mpi plomb!
25 Sambu mono ke zaba mbote nde muntu yina ke sumbulula mono*+ kele na luzingu;
Yandi ta kwisa na nima mpi ta telama na zulu ya ntoto.*
26 Kana maladi kubebisa mpusu na mono mutindu yina imene,
Na ntangu ya mono kele kaka na nsuni na mono, mono ta mona Nzambi,
27 Yina mono ta mona na meso na mono mosi,
Yina meso na mono mosi ta mona, kansi ya muntu ya nkaka ve.+
Kansi mono ke mona nde mambu me lutila mono na kati kibeni!*
28 Sambu beno ke tuba nde, ‘Na nki mutindu beto ke monisa yandi mpasi?’+
Sambu mono muntu kele na kisina ya makambu.
29 Beno vanda beno mosi na boma ya mbele ya bitumba,+
Sambu mbele ya bitumba ke nataka ndola na bantu ya ke salaka bifu;
Beno fwete zaba nde zuzi kele.”+
20 Sofare+ muntu ya Naama vutulaka nde:
2 “Yo yina mabanza ya ke yangisa mono ke pusa mono na kupesa mvutu
Sambu na susi ya mono ke wa.
3 Mono me wa kunganina yina ke finga mono;
Mpi mayele na mono ya kubakisa mambu* ke pusa mono na kupesa mvutu.
4 Ya kieleka, yo fwete vanda nde nge ke zabaka diambu yai tuka ntama,
Sambu yo ke vandaka mutindu yina katuka bo me tulaka muntu* na ntoto,+
5 Nde milolo ya kiese ya bantu ya mbi ke sukininaka ve
Mpi kiese ya muntu yina ke kwikilaka ve na Nzambi* ke vandaka ya ntangu fioti.+
6 Ata bunene na yandi ke tombuka tii na zulu
Mpi ntu na yandi ke kuma na matuti,
7 Yandi ta fwa kimakulu bonso tufi na yandi mosi;
Bantu yina vandaka kumona yandi ta tuba nde, ‘Yandi kele na wapi?’
8 Yandi ta waluka bonso ndosi, mpi bo ta mona yandi ve;
Bo ta kula yandi bonso mbona-meso ya mpimpa.
9 Meso yina monaka yandi ntete ta mona yandi diaka ve,
Mpi kisika na yandi ta mona yandi diaka ve.+
10 Bana na yandi mosi ta sosa nde bansukami kundima bo,
Mpi maboko na yandi mosi ta vutula kimvwama na yandi.+
11 Mikwa na yandi vandaka ya kufuluka ti ngolo ya kileke,
Kansi yo* ta lala ti yandi na mfututu.
12 Kana kima ya mbi kele sukadi na munoko na yandi,
Kana yandi ke bumba yo na nsi ya ludimi na yandi,
13 Kana yandi wa ntomo na yo mpi ke bika yo ve,
Kansi yandi landa na kubu- mba yo na munoko na yandi,
14 Madia na yandi ta kuma ngani na kati na yandi;
Yo ta kuma bonso ndikila* ya bakobra na kati na yandi.
15 Yandi me mina kimvwama, kansi yandi ta luka yo;
Nzambi ta basisa yo na divumu na yandi.
16 Yandi ta feta meno ya bakobra;
Meno ya nda mpi ya nsongi* ya kiwuta ta fwa yandi.
17 Yandi ta monaka ve bamasa ata fioti,
Bwiki mingi mpi manteka mingi.
18 Yandi ta vutula bima na yandi kukonda kusadila yo;*
Yandi ta wa ve kiese ya kimvwama ya me katuka na mumbongo na yandi.+
19 Sambu yandi me bedisa mpi me yambula bansukami;
Yandi me botula nzo yina yandi tungaka ve.
20 Kansi yandi ta vanda ve na ngemba na kati na yandi;
Kimvwama na yandi ta sadisa yandi ve na kuguluka.
21 Ata kima mosi ve me bikala sambu yandi dia;
Yo yina kimvwama na yandi ta zinga ve.
22 Ntangu kimvwama na yandi ta kuma mingi kibeni, susi ta kanga yandi;
Mambu yonso ya mbi ta bwila yandi.
23 Ntangu yandi ke fulusa divumu na yandi,
Nzambi* ta tinda makasi na yandi ya ngolo na zulu na yandi,
Yandi ta nokisa yo na zulu na yandi tii na misopo na yandi.
24 Kana yandi tina binwaninu ya bibende,
Batolo-tolo ya me katuka na munduki ya tolo-tolo ya kwivre ta tobula yandi.
25 Yandi ke benda tolo-tolo na mukongo na yandi,
Kinwaninu ya ke sema na ndulu na yandi,
Ebuna boma ya ngolo ke simba yandi.+
26 Mpimpa ya ngolo kibeni ke vingila bima na yandi ya ntalu;
Tiya yina ata muntu mosi ve me pupula ta yoka yandi;
Mpasi ke vingila konso muntu yina me bikala na luzingu na tenta na yandi.
27 Zulu ta monisa kifu na yandi
Ntoto ta telama sambu na kunwanisa yandi.
28 Mvula ya ngolo ta nata nzo na yandi ntama;
Yo ta vanda masa ya ngolo na kilumbu ya makasi ya Nzambi.*
29 Yai kele dikabu ya me katuka na Nzambi sambu na muntu ya mbi,
Dikabu yina Nzambi me pesaka nsiku sambu na yandi.”
21 Yobi vutulaka nde:
2 “Beno wa mbote-mbote mambu yina mono ke tuba;
Bika mambu yai kuvanda mambu ya beno ke tuba sambu na kulembika mono.
3 Beno kanga ntima na ntangu mono ke tuba;
Kana mono me manisa kutuba, beno lenda seka mono na nima.+
4 Keti mono ke bokutila muntu?
Kana yo vandaka mutindu yina, keti mono* zolaka ve kuyambula kukanga ntima?
5 Beno tala mono mpi beno tala ti kuyituka;
Beno tula diboko na munoko na beno.
6 Kana mono yindula diambu yai, yo ke yangisa mono,
Mpi nitu na mono ya mvimba ke tekita.
8 Bana na bo ke vandaka ntangu yonso na ntwala na bo,
Mpi bo ke monaka bantekolo na bo.
9 Banzo na bo ke vandaka na lutaninu, bo ke waka boma ve,+
Mpi Nzambi ke pesaka bo ve ndola ti fimbu na yandi.
10 Bangombe na bo ya babakala ke butaka kaka;
Bangombe na bo ya bankento ke butaka mpi mavumu na yo ke basikaka ve.
11 Bana na bo ya babakala ke bakaka ntinu na nganda kaka bonso bitwisi,
Mpi bana na bo ke pumbuka-pumbukaka.
12 Bo ke yimbaka ti ngoma ya fioti mpi kidare
Mpi ke sepelaka na makelele ya musembu.+
14 Kansi bo ke tubaka na Nzambi ya kieleka nde, ‘Yambula beto!
Beto ke zola ve kuzaba banzila na nge.+
15 Nkwa-Ngolo Yonso kele nani sambu beto sadila yandi?+
Inki beto ta baka kana beto zaba yandi?’+
16 Kansi mono me zaba nde bo ke yalaka ve kimvwama na bo mosi.+
Bangindu* ya bantu ya mbi kele ntama ti mono.+
17 Mbala ikwa mwinda ya bantu ya mbi ke fwaka?+
Mbala ikwa mpasi ke bwilaka bo?
Mbala ikwa Nzambi ke pesaka bo ndola ya lufwa sambu na makasi na yandi?
18 Keti bo me kumaka bonso matiti na ntwala ya mupepe
Mpi bonso bampusu yina mupepe ya ngolo ke nataka?
19 Nzambi ta bumba ndola ya muntu sambu na bana na yandi mosi.
Kansi bika nde Nzambi kufuta yandi, mpidina yandi ta zaba yo.+
20 Bika nde meso na yandi mosi kumona mutindu yandi ke beba,
Mpi bika nde yandi vanda muntu yina ke nwa makasi ya Nkwa-Ngolo Yonso.+
21 Sambu na nki yandi ke kudibanza sambu na mambu yina ta kumina nzo na yandi na nima na yandi
23 Muntu mosi ke fwa na ntangu yandi kele na ngolo na yandi yonso+
Na ntangu yandi ke kudiyangisa ve ata fioti mpi kele na ngemba kibeni,+
24 Na ntangu bambendi na yandi me fuluka ti mafuta
Mpi mikwa na yandi kele ngolo.*
25 Kansi muntu ya nkaka ke fwa ti mpasi ya ngolo,*
Yandi me bikaka ve kumeka bima ya mbote.
27 Tala! Mono ke zaba mbote-mbote mambu ya beno ke yindula
28 Sambu beno ke tuba nde, ‘Wapi nzo ya muntu ya lukumu,
Mpi wapi tenta yina muntu ya mbi zingaka?’+
29 Keti beno me yulaka ve bantu ya ke salaka nzietelo?
Keti beno ke longukaka ve na dikebi yonso mambu ya bo ke monaka,*
30 Nde muntu ya mbi ke fwaka ve na kilumbu ya mpasi
Mpi ke gulukaka na kilumbu ya makasi?
31 Nani ta nwanisa yandi sambu na nzila na yandi,
Mpi nani ta futa yandi sambu na mambu yina yandi me salaka?
32 Ntangu bo ke nata yandi na maziamu,
Bo ta langidila maziamu na yandi.
33 Bambuma ya ntoto ya muwanda ta vanda sukadi sambu na yandi,+
Mpi bantu yonso ta landa yandi,*+
Bonso ntalu ya bantu ya bo lenda tanga ve yina fwaka na ntwala nde yandi fwa.
34 Ebuna sambu na nki kulembika mono na ntangu yo kele mpamba?+
Kima kele ve na bamvutu na beno, kaka luvunu!”
22 Elifazi+ muntu ya Temani vutulaka nde:
2 “Keti muntu lenda vanda mfunu na meso ya Nzambi?
Keti konso muntu yina kele ti mayele ya kubakisa mambu lenda vanda mfunu na meso na yandi?+
3 Kana nge kele muntu ya lunungu, keti yo me tala Nkwa-Ngolo Yonso,*
To keti yandi ke bakaka luta sambu nge ke landa nzila ya kwikama?+
4 Keti yandi ta pesa nge ndola
Mpi ta samba ti nge sambu nge ke zitisaka Nzambi?
5 Keti yo kele ve sambu mbi na nge kele mingi kibeni
Mpi bifu na nge kele ve ti nsuka?+
6 Sambu nge me simba kukonda kikuma bima yina bampangi na nge me simbisa nge sambu na mfuka,
Mpi nge me katula bantu bilele na bo, nge me bika bo kinkonga.*+
7 Nge me pesa ve muntu yina me lemba masa ya kunwa,
Mpi nge me yimina madia na muntu yina kele na nzala.+
8 Insi kele ya muntu ya ngolo,+
Mpi muntu ya me ndimama ke zingaka na kati na yo.
10 Yo yina mitambu* ke ziunga nge,+
Mpi boma ya kintulumukina ke titisa nge;
11 Yo yina mpimpa kele mingi kibeni na mpila nde nge lenda mona ve,
Mpi masa ya mingi ke fika nge.
12 Keti Nzambi ke vandaka ve na zulu kibeni?
Mpi tala mutindu bambwetete yonso kele na zulu kibeni.
13 Kansi nge me tuba nde: ‘Inki Nzambi me zaba kibeni?
Keti yandi lenda sambisa na mpimpa ya ngolo?
14 Matuti me fika yandi yo yina yandi ke mona ve
Na ntangu yandi ke tambula-tambula na nziunga* ya zulu.’
15 Keti nge ta landa nzila ya ntama
Yina bantu ya mbi tambulaka,
16 Bantu yina bo me katulaka na kingolo-ngolo* na ntwala ya ntangu na bo,
17 Bo vandaka kutubila Nzambi ya kieleka nde: ‘Yambula beto!’
Mpi nde, ‘Inki Nkwa-Ngolo Yonso lenda sala beto?’
18 Ata mpidina, yandi Muntu fulusaka banzo na bo ti bima ya mbote.
(Bangindu ya mbi ya mutindu yina kele ntama ti ya mono.)
19 Muntu ya lunungu ta mona diambu yai mpi ta wa kiese,
Mpi muntu ya me sala mbi ve ta seka bo mpi ta tuba nde:
20 ‘Bo me fwa bambeni na beto,
Mpi tiya ta yoka bitini ya nitu na bo yina me bikala.’
21 Sosa kuzaba yandi mpi nge ta vanda na ngemba;
Ebuna mambu ya mbote ta kwisila nge.
22 Ndima nsiku ya ke katuka na munoko na yandi,
Mpi bumba na ntima na nge mambu yina yandi ke tuba.+
23 Kana nge vutukila Nkwa-Ngolo Yonso, nge ta toma diaka;+
Kana nge katula mambu ya kukonda lunungu na tenta na nge,
24 Kana nge losa wolo na nge* na mfututu
Mpi wolo ya Ofire+ na mabengi ya matadi,
25 Nkwa-Ngolo Yonso ta kuma wolo na nge,*
Mpi yandi ta vanda arza na nge ya kuluta kitoko.
26 Mpidina kiese na nge ta vanda na Nkwa-Ngolo Yonso,
Mpi nge ta nangula luse na nge na ndambu ya Nzambi.
27 Nge ta bondila yandi, mpi yandi ta wa nge;
Ebuna nge ta lungisa balusilu na nge.
28 Konso kima yina nge ke kana kusala ta nunga,
Mpi nsemo ta sema na nzila na nge.
29 Sambu nge ta wa nsoni ntangu nge ta tuba na lulendo yonso,
Kansi yandi ta gulusa muntu ya kudikulumusa.*
30 Yandi ta gulusa bantu yina me sala mbi ve;
Yo yina kana maboko na nge kele bunkete, nge ta guluka kibeni.”
23 Yobi vutulaka nde:
3 A kana mono zabaka kisika ya kumona Nzambi!+
Mono zolaka kukwenda na kisika yina yandi ke zingaka.+
4 Mono zolaka kunata diambu na mono na ntwala na yandi
Mpi kufulusa munoko na mono ti mambu ya kutuba;
5 Mono zolaka kuzaba mvutu yina yandi zolaka kupesa mono
Mpi kutula dikebi na mambu yina yandi zolaka kutubila mono.
6 Keti yandi zolaka kusadila ngolo na yandi ya nene sambu na kunwanisa mono?
Ve, ntembe kele ve nde yandi zolaka kutula dikutu na mambu na mono.+
7 Kuna muntu ya mbote lenda tula mambu na ndonga ti yandi,
Mpi Zuzi na mono zolaka kuzenga mbala mosi imene nde mono me sala mbi ve.
8 Kansi kana mono kwenda na ndambu ya esti, yandi kele ve kuna;
Mono me vutuka kansi mono ke mona yandi ve.
9 Na ntangu yandi ke sala na ndambu ya diboko ya kimama, mono lenda tala yandi ve;
Ebuna yandi me baluka na ndambu ya diboko ya kitata, ata mpidina mono ke mona yandi kaka ve.
10 Kansi yandi ke zaba nzila yina mono ke landa.+
Kana yandi meka mono imene, mono ta kuma bonso wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka.+
11 Makulu na mono me landa bitambi na yandi mbote-mbote;
Mono me kangama na nzila na yandi kukonda kusoba nzila.+
12 Mono me yambula ve nsiku ya munoko na yandi.
Mono me bumba mbote-mbote mambu yina yandi ke tubaka+ kuluta nkutu yina yandi lombaka mono.*
13 Kana yandi me baka lukanu, nani lenda buyisa yandi?+
Kana yandi* ke zola kusala kima mosi buna, yandi ke salaka yo.+
14 Sambu yandi ta lungisa kibeni mambu yina yandi me kanaka* sambu na mono,
Mpi yandi kele ti mambu mingi ya mutindu yina ya kele ya kubumba.
15 Yo yina mono ke kudiyangisa sambu na yandi;
Kana mono yindula yandi, boma na mono ke kuma mingi.
16 Nzambi me sala nde ntima na mono kukonda kikesa,
Mpi Nkwa-Ngolo Yonso me pesa mono boma.
17 Kansi mpimpa me kanga mono ntete ve munoko,
Mudidi yina me fika luse na mono me kanga mono mpi ntete ve munoko.
24 “Sambu na nki Nkwa-Ngolo Yonso ke tula ve ntangu?+
Sambu na nki bantu yina me zaba yandi ke mona ve kilumbu na yandi?*
2 Bantu ke vutula nima bidimbu ya bandilu;+
Bo ke yiba mameme sambu na banseke na bo mosi.
3 Bo ke kula mpunda ya bana ya me konda batata
Mpi bo ke kanga ngombe ya mufwidi ya nkento bonso kidimbu* sambu na mfuka.+
4 Bo ke katula bansukami na nzila;
Bantu ya ntoto ya me konda lusadisu fwete bumbana bo.+
5 Bansukami ke sosa madia bonso bampunda+ ya mfinda na ntoto-makanga;
Bo ke sosa madia na ntoto ya zelo na zelo sambu na bana na bo.
6 Bo fwete katula bima na bilanga ya muntu ya nkaka*
Mpi kulokuta bima yina me bikala na bilanga ya vinu ya muntu ya mbi.
7 Bo ke lala kinkonga, kukonda bilele;+
Bo kele ve ti kima ya kudifika sambu na madidi.
8 Bamvula ya ngumba ke podisa bo;
Bo ke kangama na matadi sambu bo me konda kisika ya lutaninu.
9 Bo ke katula mwana ya me konda tata na mabele;+
Mpi bo ke baka bilele ya nsukami bonso kidimbu sambu na mfuka,+
10 Bo ke pusa bo na kingolo-ngolo na kutambula-tambula kinkonga, kukonda bilele,
Mpi ti nzala, ntangu bo ke nata bita ya bambuma.
11 Bo ke sala kisalu ya ngolo na kati ya bibaka ya bilanga ya vinu na kati-kati ya mwini;*
Bo ke niata-niata bambuma ya vinu na bikamuninu ya vinu, ata mpidina bo kele na nzala ya masa.+
12 Bantu ya ke zola kufwa ke landa kudila na mbanza;
Bantu ya me lwala bamputa yina ke zola kufwa bo* ke dila sambu na kulomba lusadisu,+
Kansi Nzambi ke mona yo ve mbi.*
13 Kele ti bantu yina ke kolama na nsemo;+
Bo ke zaba ve banzila na yo,
Mpi bo ke landa ve banzila na yo.
14 Muntu ya ke fwaka bantu ke telamaka na suka-suka;
Yandi ke fwaka muntu ya me konda lusadisu mpi nsukami,+
Kansi na mpimpa yandi ke yibaka.
15 Meso ya muntu ya ke salaka bizumba ke vingila nkokila,*+
Mpi yandi ke tuba nde, ‘Ata muntu mosi ve ta mona mono!’+
Ebuna yandi ke fika luse na yandi.
16 Na mudidi bo ke kotaka na kingolo-ngolo* na kati ya ba-nzo;
Na mwini bo ke kudikangaka na kati.
Bo me zaba ve nsemo ya mwini.+
17 Sambu suka kele mutindu mosi ti mudidi ya ngolo sambu na bo;
Bo me yikanaka ti boma yina mudidi ya ngolo ke pesaka.
18 Kansi bamasa ke nataka bo nswalu.*
Bo ta singa kitini na bo ya ntoto.+
Bo ta vutuka ve na bilanga na bo ya vinu.
19 Kaka mutindu nsungi ya kuyuma mpi mwini ya ngolo ke katulaka mvula ya mpembe* yina me kuma masa,
20 Mama na yandi* ta vila yandi; mukuni ta dia yandi na kiese.
Bo ta yibukaka yandi diaka ve.+
Mpidina bo ta zenga bantu ya kukonda lunungu bonso nti.
21 Yandi ke pesaka nkento ya mukobo mpasi,
Mpi ke niokulaka mufwidi ya nkento.
22 Nzambi* ta sadila ngolo na yandi sambu na kufwa bantu ya ngolo;
Ata bo kudinangula, bo kele ve ti kivuvu ya luzingu.
23 Nzambi* ke bikaka nde bo kuma kuditudila ntima mpi kudiwa na lutaninu,+
Kansi meso na yandi ke vandaka na mambu yonso ya bo ke salaka.*+
24 Bo ke nangulaka bo sambu na mwa ntangu, na nima bo ke vandaka diaka ve.+
Bo ke kulumusaka bo+ mpi ke vukisaka bo bonso bantu yonso ya nkaka;
Bo ke zengaka bo bonso ba-ntu ya bambuma.
25 Ntangu yai, nani lenda monisa nde mono kele muntu ya luvunu
To kumonisa nde diambu ya mono ke tuba kele luvunu?”
25 Bildadi+ muntu ya Shua vutulaka nde:
2 “Luyalu mpi ngolo ya ke pesa boma kele ya yandi;
Yandi ke tulaka ngemba na zulu.
3 Keti bo lenda tanga ntalu ya basoda na yandi?
Na zulu ya nani nsemo na yandi ke basikaka ve?
4 Ebuna inki mutindu muntu lenda vanda muntu ya lunungu na ntwala ya Nzambi,+
To inki mutindu muntu ya me butuka na nkento lenda vanda muntu ya me sala mbi ve?*+
5 Ngonda nkutu ke sema ve
Mpi bambwetete kele ve bunkete na meso na yandi,
6 Ebuna yo ta vanda nki mutindu sambu na muntu, yina kele mukuni,
Mpi sambu na mwana ya muntu, yina kele musobi!”
26 Yobi vutulaka nde:
2 “Keti yai mutindu nge ke sadisa muntu yina me konda ngolo?
Keti yai mutindu nge ke gulusa diboko yina me konda ngolo?+
3 Keti yai ndongisila ya nene ya nge ke pesa muntu ya me konda mayele?+
Keti yai mutindu nge ke monisa na luzolo yonso* mayele na nge?*
4 Na nani nge ke meka kutuba,
Mpi nani pesaka nge ngolo ya kutuba mambu ya mutindu yai?*
5 Bantu yina me konda ngolo na lufwa ke tekita;
Bo kele nkutu na nsi kuluta bamasa ti bigangwa yina ke zingaka na kati.
7 Yandi me tandulaka zulu ya ndambu ya nordi* na kisika ya mpamba,*+
Yandi me tulaka ntoto na zulu ya kima ve;
8 Yandi me kangisaka bamasa na matuti na yandi,+
Na mpila nde matuti kupa- suka ve sambu na kilo na yo;
9 Yandi ke kangaka nzila sambu bo mona ve kiti na yandi ya kimfumu,
Yandi ke tandulaka dituti na yandi na zulu na yo.+
10 Yandi me tulaka ndilu* kisika ntoto ke kutanaka ti zulu na zulu ya bamasa;+
Yandi me tulaka ndilu na kati ya nsemo ti mpimpa.
11 Makunzi ya zulu ke nikana;
Kana yandi ngana, yo ke yituka.
12 Yandi me tedimisaka nzadi-mungwa ti ngolo na yandi,+
Mpi na mayele na yandi ya kubakisa mambu, yandi me zenga-zenga mbisi ya boma ya nzadi-mungwa.*+
13 Ti mpema* na yandi, yandi ke kumisaka zulu bunkete;
Diboko na yandi me fwa nioka yina kele mpasi na kukanga.*
14 Tala! Yai kele kaka mwa ndambu ya bisalu na yandi;+
Kaka mwa makelele na yandi ya fioti me wakana!
Ebuna nani lenda bakisa makelele ya kungana na yandi ya ngolo?”+
27 Yobi landaka kutuba* nde:
2 “Mutindu Nzambi kele na luzingu, yandi muntu yina me buyisa mono lunungu,+
Mutindu Nkwa-Ngolo Yonso kele na luzingu, yandi muntu yina me kumisa mono* bululu,+
3 Ntangu yonso yina mpema na mono kele na kati na mono
Mpi mpeve yina ke katukaka na Nzambi kele na mbombo na mono,+
4 Munoko na mono ta tuba ve mambu ya kukonda lunungu;
Ludimi na mono mpi ta nguna-nguna ve mambu ya luvunu!
5 Ngindu lenda kwisila mono ve ata fioti na kundima beno nde beno kele bantu ya lunungu!
Tii kuna mono ta fwa, mono ta yambula ve* kwikama na mono!+
6 Mono ta tanina lunungu na mono mpi ta yambula yo ve ata fioti;+
Ntima na mono ta bedisa* mono ve ntangu yonso ya mono kele na luzingu.*
7 Bika nde mbeni na mono kukuma bonso muntu ya mbi,
Mpi bantu yina ke nwanisa mono kukuma bonso bantu ya kukonda lunungu.
8 Inki kivuvu muntu yina ke kwikilaka ve na Nzambi kele na yo* kana yandi fwa,+
Kana Nzambi kukatula luzingu* na yandi?
9 Keti Nzambi ta wa bidilu na yandi
Kana mpasi kubwila yandi?+
10 To keti yandi ta wa kiese na Nkwa-Ngolo Yonso?
Keti yandi ta bingaka Nzambi ntangu yonso?
11 Mono ta longa beno ngolo* ya Nzambi;
Mono ta bumba ve ata diambu mosi ya me tala Nkwa-Ngolo Yonso.
12 Tala! Kana beno yonso me monaka bambona-meso,
Sambu na nki kutuba na beno kele kibeni ya kukonda mfunu?
13 Yai kele dikabu ya me katuka na Nzambi sambu na muntu ya mbi,+
Dikabu yina bantu ya nku ke bakaka na Nkwa-Ngolo Yonso.
14 Kana bana na yandi kukuma mingi, bo ta fwa na mbele ya bitumba,+
Mpi bana na yandi ta vanda ve ti madia ya kufwana.
15 Bantu yina ta bikala na luzingu na nima na yandi, bo ta zika bo sambu na maladi,
Mpi mifwidi na bo ya bankento ta dila bo ve.
16 Ata kana yandi kuma ti arza mingi bonso mfututu
Mpi kubumba bilele ya kitoko bonso ntoto ya tuma,
17 Ata yandi lenda vukisa yo,
Muntu ya lunungu ta lwata yo,+
Mpi muntu ya me sala mbi ve ta kabula arza na yandi.
18 Nzo yina yandi ke tunga kele ngolo ve bonso nzo ya baniama,
Bonso kisika ya lutaninu+ yina nkengidi me tunga.
19 Ntangu yandi ta kwenda kulala, yandi kele mvwama kansi yandi ta vukisa ata kima mosi ve;
Ntangu yandi ta kangula meso, ata kima mosi ve ta vanda pana.
20 Boma ya ngolo ke simba yandi bonso mvula ya ngolo;
Mupepe ya ngolo ke nata yandi ntama na mpimpa.+
21 Mupepe ya esti ta nata yandi, mpi yandi ta kwenda;
Yo ta katula yandi nswalu na kisika na yandi.+
22 Yo ta bwila yandi kukonda mawa+
Na ntangu yandi ta sosa kutina ngolo na yo, kukonda kivuvu ya kununga.+
23 Yo ke bula maboko sambu na kuseka yandi
Mpi ke bula mwita+ sambu na kupesa yandi nsoni kisika yo kele.*
28 “Kele ti kisika sambu na kutimuna arza
Mpi kisika sambu na wolo yina bo ke katulaka mvindu;+
2 Bo ke bakaka kibende na nsi ya ntoto,
3 Muntu ke waka ve mudidi boma;
Yandi ke kwendaka tii na ndilu, na mudidi ya ngolo,
Sambu na kusosa ditadi yina ke basisaka bibende.*
4 Yandi ke timunaka dibulu ntama ti kisika yina bantu ke zingaka,
Na bisika yina bo me vilaka, ntama ti kisika yina bantu ke tambulaka;
Bantu ya nkaka ke kulumukaka mpi ke lelaka, ya kudikanga nsinga.
5 Madia ke yelaka na zulu ya ntoto;
Kansi na nsi, mavwanga kele bonso na tiya.*
6 Safire kele kuna na kati ya matadi,
Mpi wolo kele na kati ya mfututu.
7 Ata ndeke mosi ve ya ke diaka misuni me zaba nzila yina,
Disu ya kumbi-kumbi ya ndombe me monaka yo ve.
8 Bambisi ya makasi me tambulaka ve na zulu na yo;
Mwana-ntambu me tambula-tambulaka ve kuna.
9 Muntu ke bulaka ditadi ya sileksi ti diboko na yandi;
Yandi ke balulaka bangumba na fondasio na yo.
10 Yandi ke zengaka banzila ya masa+ na kati ya ditadi;
Meso na yandi ke monaka bima yonso ya ntalu.
11 Yandi ke kangaka banto ya banzadi
Mpi ke basisaka na nsemo bima yina vandaka ya kubumbana.
13 Ata muntu mosi ve ke zaba ntalu na yo,+
Mpi bo lenda mona yo ve na insi ya bantu ya moyo.
14 Bamasa ya mudindu ke tuba nde, ‘Yo kele ve na kati na mono!’
Mpi nzadi-mungwa ke tuba nde, ‘Yo kele ve ti mono!’+
15 Bo lenda sumba yo ve ti wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka;
Bo lenda tesa mpi ve arza sambu na kupesa yo na kisika na yo.+
16 Bo lenda sumba yo ve ti wolo ya Ofire+
To ti oniksi ya ke monanaka mingi ve mpi safire.
17 Bo lenda fwanisa yo ve ti wolo mpi ditensi;
Bo lenda pesa mpi ve dibungu ya wolo ya mbote* na kisika na yo.+
18 Yo me fwana ve na kufwanisa yo ti korayi mpi kristale,+
Sambu mwa-saki ya kufuluka ti mayele kele ntalu kuluta mwa-saki ya kufuluka ti mayaka.
19 Bo lenda fwanisa yo ve ti topaze+ ya Kushi;
Bo lenda sumba yo ve ata ti wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka.
20 Kansi mayele me katukaka na wapi?
Mpi nto ya mayele ya kubakisa mambu ke vandaka na wapi?+
21 Bo me bumbaka yo sambu konso kima yina ke zinga kumona yo ve na meso+
Mpi bo me bumbaka yo sambu bandeke ya zulu kumona yo ve.
22 Kubeba mpi lufwa ke tuba nde,
‘Makutu na beto me wa kaka nsangu na yo.’
23 Nzambi me zaba nzila ya kuzwa yo;
Kaka yandi mosi me zaba kisika yo ke vandaka,+
24 Sambu yandi ke talaka tii na nsuka ya ntoto,
Mpi yandi ke monaka konso kima na zulu ya ntoto.+
25 Ntangu yandi tulaka ngolo* ya mupepe,+
Mpi tesaka bamasa,+
26 Ntangu yandi tulaka nsiku sambu na mvula+
Mpi salaka nzila sambu na matuti ya mvula ya ngolo mpi ya banzasi,+
27 Yandi monaka mayele mpi tendulaka yo;
Yandi tulaka yo mpi mekaka yo.
28 Ebuna yandi tubilaka muntu nde:
29 Yobi landaka kutuba* nde:
2 “A kana mono vandaka mutindu mono vandaka na bangonda yina me luta,
Na bilumbu yina Nzambi vandaka kutala mono,
3 Ntangu yandi vandaka kusala nde mwinda na yandi kusema na zulu ya ntu na mono,
Ntangu mono vandaka kutambula na mpimpa na nsadisa ya nsemo na yandi,+
4 Ntangu* mono vandaka kuzinga mbote,
Ntangu kinduku ya Nzambi vandaka kumonana na tenta na mono,+
5 Ntangu Nkwa-Ngolo Yonso vandaka kaka ti mono,
Ntangu bana* na mono vandaka na nziunga na mono,
6 Ntangu bitambi na mono vandaka kudinda na manteka,
Mpi matadi vandaka kubasisa mafuta mingi sambu na mono.+
7 Ntangu mono vandaka kubasika sambu na kukwenda na kielo ya mbanza,+
Mpi kuvanda na bala-bala ya nene!+
8 Baleke ya babakala vandaka kumona mono mpi kubikila mono nzila,*
Nkutu bambuta vandaka kutelama mpi kubikala ya kutelama.+
9 Bamfumu vandaka kuyambula kutuba,
Bo vandaka kutula diboko na munoko.
10 Mingungu ya bantu ya lukumu vandaka kuwakana diaka ve,
Ludimi na bo kumaka kizitu na kati ya munoko na bo.
11 Konso muntu yina vandaka kuwa mono vandaka kutuba mambu ya mbote sambu na mono,
Mpi bantu yina monaka mono vandaka kuta kimbangi sambu na mono.
12 Sambu mono vandaka kusadisa nsukami yina vandaka kuboka sambu na kulomba lusadisu,+
Ti mwana ya me konda tata mpi konso muntu yina vandaka ve ti muntu ya kusadisa yandi.+
13 Muntu yina vandaka pene-pene ya kufwa vandaka kusakumuna mono,+
Mpi mono vandaka kupesa mufwidi ya nkento kiese na ntima.+
14 Mono vandaka kulwata lunungu bonso lele.
Lunungu na mono vandaka bonso mvwela* mpi tirbani.
15 Mono kumaka meso sambu na kifwa-meso,
Mpi makulu sambu na muntu ya makulu-kifu.
16 Mono vandaka tata ya bansukami;+
Mono vandaka kutadila mbote-mbote mambu ya bantu yina mono zabaka ve.+
17 Mono vandaka kubuka bambwanga ya muntu yina ke salaka mambu ya mbi+
Mpi kubotula mbisi na meno na yandi.
18 Mono vandaka kutuba nde, ‘Mono ta fwa na kati ya nzo na mono mosi,*+
Mpi bilumbu na mono ta vanda mingi bonso bambuma ya zelo.
19 Misisa na mono ta yalumuka tii na kati ya bamasa,
Mpi malulu ta bikala mpimpa ya mvimba na zulu ya balutangu na mono.
20 Nkembo na mono ke vutuka ntangu yonso ya mpa,
Mpi munduki ya tolo-tolo yina kele na diboko na mono ta landa kulosa batolo-tolo.’
21 Bantu vandaka kuwa mpi kuvingila,
Bo vandaka kuvingila ndongisila na mono na pima yonso.+
22 Ntangu mono manisaka kutuba, bo vandaka diaka ve ti kima ya kutuba,
Mambu ya mono vandaka kutuba vandaka kunoka* na makutu na bo.
23 Bo vandaka kuvingila mono mutindu bo ke vingilaka mvula;
Bo vandaka kunwa bangogo na mono bonso masa ya mvula ya nsuka.+
24 Ntangu mono vandaka kutala bo mpi kumweta, bo vandaka kukuka ve kundima yo;
Nsemo ya luse na mono vandaka kukitisa bo ntima.*
25 Mono pesaka bo lutwadisu sambu mono vandaka mfumu na bo,
Mpi mono vandaka kuzinga bonso ntotila na kati ya basoda na yandi,+
Bonso muntu yina ke lembikaka bantu ya ke dila.+
30 “Ntangu yai bo ke seka mono+
—Bantu yina kele baleke na ntwala na mono,
Bayina mono zolaka kubuya kutula batata na bo
Kumosi ti bambwa yina vandaka kukeba bitwisi na mono.
2 Inki vandaka mfunu ya ngolo ya maboko na bo sambu na mono?
Ngolo na bo me mana.
3 Bo me lemba sambu bo me konda bima mpi bo kele na nzala;
Bo ke tafuna-tafuna ntoto ya kuyuma
Yina vandaka dezia ya kubeba mpi bikalaka mpamba.
4 Bo ke lokuta matiti ya mungwa na banti;
Madia na bo kele misisa ya tu-banti.
5 Bo me kula bo na kati ya bantu;+
Bantu ke tula bo milolo mutindu bo ke tulaka muyibi.
6 Bo ke zinga na lweka ya mabengi,*
Na mabulu yina kele na ntoto mpi na matadi.
7 Bo ke boka kuna na banti yina
Mpi ke kangama-kangama kisika mosi na kati ya banti ya bansende.
8 Sambu bo kele bana ya bantu yina me konda mayele mpi ya bantu yina me konda zina,
Bo me kula* bo na insi.
11 Sambu Nzambi me katula mono binwaninu* mpi me pesa mono nsoni,
Bo ke kudiyala diaka ve* na ntwala na mono.
12 Bo me telama bonso kimvuka ya bantu na diboko na mono ya kitata;
Bo me sala nde mono tina
Mpi bo me tula na nzila na mono bima ya ke kangaka nzila mpi ya ke fwaka.
13 Bo me bebisa banzila na mono
Mpi me kumisa bampasi na mono ngolo kuluta,+
Muntu ya kukanga bo nzila kele ve.*
14 Bo ke kwisa bonso na nzila yina bo me pasula na kibaka;
Bo ke dindumuka na kati ya kisika ya kubeba.
15 Boma ya ngolo me simba mono;
Lukumu na mono me kwenda bonso mupepe,
Mpi luguluku na mono me vila bonso dituti.
18 Ti ngolo ya nene lele na mono me beba kibeni;*
Bonso nkingu ya lele na mono, yo ke bweta mono na nkingu.
19 Nzambi me losa mono na kati ya poto-poto;
Mono me kuma mfututu mpi putulu ya tiya.
20 Mono ke didila nge sambu na kulomba lusadisu, kansi nge ke pesa mono ve mvutu;+
Mono me telama, kansi nge ke tala mono kaka.
21 Nge me balukila mono na nku yonso;+
Nge ke nwanisa mono na ngolo yonso ya diboko na nge.
22 Nge me nangula mono mpi me nata mono na mupepe;
Ebuna nge ke nikisa-nikisa mono na mupepe ya ngolo.*
23 Sambu mono me zaba nde nge ta kulumusa mono na lufwa,
Na nzo yina bantu yonso ya kele na luzingu ta kutana.
24 Kansi ata muntu mosi ve lenda bula muntu ya me bukana*+
Ntangu yandi ke dila sambu na kulomba lusadisu na ntangu na yandi ya mpasi.
25 Keti mono dilaka ve sambu na bantu yina bampasi me bwila bo?*
Keti mono* waka ve mawa mingi sambu na nsukami?+
26 Ata mono vandaka kutula kivuvu na mambu ya mbote, mambu ya mbi kwisaka;
Mono vandaka kuvingila nsemo, kansi mpimpa kwisaka.
27 Kunikana-nikana na kati na mono sukaka ve;
Bilumbu ya mpasi kwisilaka mono.
28 Mono ke tambula-tambula ti mawa;+ nsemo ya ntangu kele ve.
Na kati ya kimvuka ya bantu, mono ke telama mpi ke dila sambu na kulomba lusadisu.
29 Mono me kuma mpangi ya bambwa ya nseke,
Mpi nduku ya bana-bankento ya otrishi.+
31 Bo ke sadila kidare na mono kaka sambu na kudila,
Mpi musembu na mono sambu na makelele ya bidilu.
31 “Mono me salaka kuwakana ti meso na mono.+
Ebuna nki mutindu mono lenda tudila mwense dikebi na mutindu ya mbi?+
2 Inki dikabu Nzambi yina kele na zulu ta pesa mono?
Inki dikabu Nkwa-Ngolo Yonso yina kele na zulu ta pesa mono?
3 Keti kisumbula ke vingilaka ve muntu ya ke salaka mambu ya mbi?
Keti mpasi ke vingilaka ve bantu yina ke salaka mambu ya mbi?+
4 Keti yandi ke mona ve banzila na mono+
Mpi ke tanga ve bitambi na mono yonso?
5 Keti mono me tambulaka dezia na kukonda masonga?*
Keti dikulu na mono me kwendaka ntinu sambu na kukusa?+
7 Kana bitambi na mono katukaka na nzila,+
Kana ntima na mono landaka meso na mono,+
To kana maboko na mono bebaka,
8 Bika nde mono kuna nkeni kansi muntu ya nkaka kudia,+
Mpi bika nde bo tumuna bima yina mono ke kuna.*
9 Kana mono bikaka nde nkento mosi+ kupukumuna ntima na mono
Mpi kana mono bumbanaka na kielo ya nkweno na mono sambu na kuvingila,+
10 Bika nde nkento na mono kututa mbuma sambu na bakala ya nkaka,
11 Sambu yo zolaka kuvanda diambu mosi ya nsoni,
Kifu yina me fwana nde bazuzi kupesa ndola.+
12 Yo zolaka kuvanda tiya yina zolaka kubebisa mpi kufwa,*+
Mpi kuyoka ata misisa ya* bima na mono yonso.
13 Kana mono zengaka ve makambu ya bansadi na mono ya babakala to ya bankento na lunungu
Ntangu bo vandaka ti diambu ya kubokutila* mono,
nki mvutu mono lenda pesa kana yandi lomba mono na kuvutula munoko?+
15 Keti Muntu yina salaka mono na kati ya divumu salaka bo mpi ve?+
Keti kaka Muntu yina mosi ve muntu salaka beto na ntwala nde beto butuka?*+
16 Kana mono buyaka kupesa bansukami bima yina bo vandaka na nzala na yo,+
To kana mono pesaka meso ya mufwidi ya nkento mawa;*+
17 Kana mono diaka madia na mono mono mosi,
Kukonda kukabula yo ti bana-nsiona;+
18 (Sambu katuka kileke na mono, mwana-nsiona* ke yelaka ti mono bonso nde mono vandaka tata na yandi,
Mpi mono vandaka ntwadisi ya mufwidi ya nkento* katuka bumwana.*)
19 Kana mono monaka muntu ke fwa sambu yandi me konda lele
To nsukami yina kele ve ti kima sambu na kudifika;+
20 Kana yandi* sakumunaka mono ve+
Ntangu yandi vandaka kuwa tiya na lele ya bo me sala na lene ya mameme na mono;
21 Kana mono songaka dikofi na mwana-nsiona+
Ntangu yandi vandaka na mfunu ya lusadisu na mono na kielo ya mbanza;*+
22 Bika nde diboko* na mono kukatuka na dipeka na mono mpi kubwa,
Mpi bika nde diboko na mono kutoluka na kinkoso na mono.*
23 Sambu mono waka boma mingi ya mpasi yina ke katukaka na Nzambi,
Mpi mono lendaka ve kutelama na ntwala ya lukumu na yandi.
24 Kana mono tulaka ntima na mono na wolo
To tubilaka wolo ya mbote nde, ‘Nge kele lutaninu na mono!’+
25 Kana mono vandaka na kiese sambu na kimvwama na mono ya mingi+
Sambu na bima mingi yina mono me bakaka;+
26 Kana mono monaka ntangu* ke sema
To ngonda ke tambula na kitoko na yo;+
27 Mpi ntima na mono bendamaka na kinsweki,
Mpi munoko na mono pesaka diboko na mono beze sambu na kusambila yo;+
28 Yo zolaka kuvanda kifu yina me fwana nde bazuzi kupesa ndola,
Sambu mono zolaka kubuya Nzambi ya kieleka na zulu.
29 Keti mono waka kiese sambu na lufwa ya mbeni na mono?+
Keti mono waka kiese sambu mambu ya mbi kuminaka yandi?
30 Mono me pesaka ve ata fioti munoko na mono nzila ya kusala disumu
Mpi mono diaka ve ndefi+ sambu na kulomba luzingu* na yandi.
31 Keti bantu ya tenta na mono tubaka ve nde,
‘Nani lenda mona muntu mosi yina diaka ve madia* na yandi mpi fulukaka?’+
32 Ata munzenza mosi ve vandaka kulala na nganda;+
Mono vandaka kukangudila muntu ya ke sala nzietelo bakielo na mono.
33 Keti mono me mekaka ntete kufika mambu na mono ya mbi, bonso bantu ya nkaka,+
Sambu na kubumba kifu na mono na poshi ya lele na mono?
34 Keti mono waka boma sambu na mambu yina bantu mingi ta sala,
To keti mono tekitaka sambu na kukonda luzitu ya mabuta ya nkaka,
Sambu yo sala nde mono vanda pima mpi kuwa boma ya kubasika na nganda?
35 A kana muntu lendaka kuwa mono!+
Mono zolaka kutula diboko na mambu ya mono me tuba.*
Bika nde Nkwa-Ngolo Yonso kupesa mono mvutu!+
A kana muntu ya ke funda mono sonikaka mambu yina yandi ke funda na mukanda mosi!
36 Mono zolaka kunata yo na dipeka na mono,
Mpi mono zolaka kukangisa yo na ntu na mono bonso mpu ya ki-mfumu.
37 Mono zolaka kusonga yandi mambu yonso ya mono salaka;
Mono zolaka kupusana pene-pene na yandi ti kutula ntima yonso, bonso mfumu.
38 Kana ntoto na mono bokaka sambu na kubokutila mono,
Mpi mikala na yo dilaka kumosi;
39 Kana mono diaka bambuma na yo kukonda kufuta,+
To kana mono salaka nde bankwa na yo* kukonda kivuvu;+
40 Bika nde na kisika ya ble bansende kubasika sambu na mono
Mpi matiti ya nsudi ya mbi na kisika ya orze.”
Bangogo ya Yobi me suka awa.
32 Ebuna babakala yai tatu yambulaka kusosa kupesa Yobi mvutu, sambu yandi vandaka kundima kibeni lunungu na yandi mosi.*+ 2 Kansi Elihu mwana ya Barakele muntu ya Buze+ ya dibuta ya Rami waka makasi mingi. Yandi wilaka Yobi makasi sambu yandi vandaka kusosa kudimonisa muntu ya mbote* na kisika ya Nzambi.+ 3 Yandi wilaka mpi banduku tatu ya Yobi makasi mingi sambu bo kukaka ve kuzwa mvutu ya kupesa, kansi bo tubaka nde Nzambi kele muntu ya mbi.+ 4 Elihu vandaka kuvingila sambu na kupesa Yobi mvutu, sambu bo vandaka bambuta na yandi.+ 5 Ntangu Elihu monaka nde babakala yina tatu vandaka ve ata ti mvutu ya kupesa, makasi na yandi kumaka ngolo kibeni. 6 Yo yina Elihu mwana ya Barakele muntu ya Buze yantikaka kutuba nde:
Yo yina na luzitu yonso mono buyaka kutuba,+
Mpi mono zolaka ve kusonga beno mambu yina mono me zaba.
7 Mono yindulaka nde, ‘Bika kimbuta* kutuba,
Mpi bika bamvula ya mingi kuzabisa mayele.’
8 Kansi yo kele mpeve na kati ya bantu,
Mpema ya Nkwa-Ngolo Yonso, yina ke pesaka bo mayele ya kubakisa mambu.+
9 Kimbuta yo mosi* ke kumisaka ve muntu mayele,
Bambuta kaka mpi ve bantu ke bakisaka mambu ya mbote.+
10 Yo yina mono ke tuba nde, ‘Beno wa mono,
Ebuna mono ta songa beno mpi mambu yina mono me zaba.’
11 Tala! Mono vandaka kuvingila mambu ya beno vandaka kutuba;
Mono landaka kuwa bangindu na beno,+
Ntangu beno vandaka kusosa mambu ya kutuba.+
12 Mono tudilaka beno dikebi mbote-mbote,
Kansi ata muntu mosi ve na kati na beno lendaka kumonisa nde Yobi kele na kifu*
To kupesa mvutu na bangindu na yandi.
13 Yo yina beno tuba ve nde, ‘Beto me mona mayele;
Yo kele Nzambi muntu me bedisa yandi, kansi muntu ve.’
14 Mambu yina yandi vandaka kutuba, yandi vandaka kutuba yo ve na mono,
Yo yina mono ta vutudila yandi ve mvutu ti bangindu na beno.
15 Bo ke wa boma, bo kele diaka ve ti bamvutu ya kupesa;
Bo kele ve ti kima ya nkaka ya kutuba.
16 Mono me vingila, kansi bo ke tuba diaka ve;
Bo me telama kaka pana, mvutu ya nkaka kele ve.
17 Yo yina mono mpi ta pesa mvutu;
Mono mpi ta tuba mambu ya mono me zaba,
18 Mono kele ti mambu mingi ya kutuba;
Mpeve yina kele na kati na mono ke pusa mono na kutuba.
19 Kati na mono kele bonso vinu yina kele ve ti dibulu ya mupepe;
Bonso mabungu ya mpa ya vinu ya mpusu ya mbisi ya ke zola kupasuka.+
20 Beno bika mono, mono tuba sambu mono lembama!
Mono ta kangula munoko na mono mpi ta pesa mvutu.
21 Mono ta monisa ve kikalulu ya kupona-pona ata na muntu mosi;+
Mono ta leba mpi ve ata* muntu mosi,
22 Sambu mono me zaba ve mutindu bo ke lebaka;
Kana mono zabaka, Muntu yina salaka mono zolaka kufwa mono nswalu.
33 “Kansi ntangu yai, Yobi, pardo, wa mambu ya mono ke tuba;
Widikila mambu yonso ya mono ke tuba.
2 Pardo, wa mono! Mono fwete kangula munoko na mono;
Ludimi na mono* fwete tuba.
3 Bangogo na mono ke zabisa kusungama ya ntima na mono,+
Mpi munoko na mono ke songa na masonga yonso mambu ya mono me zaba.
5 Pesa mono mvutu kana nge ta kuka,
Monisa bangindu na nge na ntwala na mono; yilama na kutuba.
6 Tala! Mono kele kaka bonso nge na meso ya Nzambi ya kieleka;
Mono mpi salamaka na ntoto ya tuma.+
7 Yo yina, boma na mono fwete titisa nge ve,
Mpi ata ngolo mosi ve ya ke katuka na mono fwete lutila nge.
8 Kansi nge tubaka na makutu na mono,
Ee, mono vandaka kuwa bangogo yai,
9 ‘Mono kele bunkete, kukonda mbi;+
Mono kele bunkete, kukonda kifu.+
10 Kansi Nzambi ke mona bikuma ya kunwanisa mono;
Yandi ke tadila mono bonso mbeni na yandi.+
11 Yandi ke tula makulu na mono na mabaya;
Yandi ke talaka mbote-mbote banzila na mono yonso.’+
12 Kansi nge ke tuba ve masonga ntangu nge ke tuba mambu yai, yo yina mono ta pesa nge mvutu nde:
Nzambi kele nene kuluta muntu.+
13 Sambu na nki nge ke bokutila yandi?+
Keti yo kele sambu yandi pesaka ve mvutu na mambu yonso ya nge vandaka kutuba?+
14 Sambu Nzambi ke tubaka mbala mosi mpi mbala zole,
Kansi ata muntu mosi ve ke tula dikebi,
15 Na ndosi, mbona-meso ya mpimpa,+
Ntangu mpongi ya ngolo ke bwisaka bantu
Na ntangu bo ke lalaka na bambeto na bo.
16 Ebuna yandi ke kangulaka makutu na bo+
Mpi ke niemaka* malongi na yandi na zulu na bo,
17 Sambu na kusala nde muntu kuyambula kusala mambu ya mbi+
Mpi sambu na kutanina muntu na kuvanda ve lulendo.+
18 Nzambi ke gulusa moyo* na yandi na dibulu,*+
Mpi luzingu na yandi sambu yo fwa ve na mbele ya bitumba.*
19 Muntu lenda baka mpi dilongi ntangu yandi kele na mpasi na mbeto na yandi,
Mpi ntangu mikwa na yandi ke sala yandi mpasi konso ntangu,
20 Na mpila nde nitu na yandi* ke menga kibeni dimpa,
21 Nsuni na yandi me konda mpi yo ke vila na meso ya bantu,
Mpi mikwa na yandi yina vandaka ya kubumbana me basika ntangu yai na nganda.*
22 Moyo* na yandi ke pusana pene-pene ya dibulu;*
Luzingu na yandi ke pusana pene-pene ya bantu yina ke fwaka bantu.
23 Kana kele ti kinati-nsangu* sambu na yandi,
Muntu mosi ya nsiku na kati ya bantu funda,
Sambu na kusonga muntu mambu yina kele ya kusungama,
24 Pana Nzambi ke ndima yandi mpi ke tuba nde,
Mono me mona nkudulu!+
25 Bika nde nsuni na yandi kukuma ya mpa* kuluta na kileke;+
Bika nde yandi vutuka na bilumbu ya ngolo ya kileke na yandi.’+
26 Yandi ta bondila Nzambi,+ yina ta ndima yandi,
Mpi yandi ta tula milolo ya kiese ntangu yandi ta mona luse na yandi,
Ebuna yandi ta vutula lunungu na yandi na muntu.
27 Muntu yina ta zabisa* bantu nde,
‘Mono me sala disumu+ mpi me bebisa mambu ya mbote,
Kansi mono bakaka ve ndola yina yo fwanaka nde mono baka.*
28 Yandi sumbaka diaka moyo* na mono sambu yo kwenda ve na dibulu,*+
Mpi luzingu na mono ta mona nsemo.’
29 Ya kieleka, Nzambi ke salaka mambu yai yonso,
Mbala zole, mbala tatu, sambu na muntu,
30 Sambu na kubasisa yandi* na dibulu,*
Sambu bo temuna yandi ti nsemo ya luzingu.+
31 Tula dikebi, Yobi! Wa mono!
Vanda pima, mpi mono ta landa kutuba.
32 Kana nge kele ti diambu ya kutuba, pesa mono mvutu.
Tuba, sambu mono ke zola kumonisa nde nge ke tuba masonga.
33 Kana nge kele ve ti diambu ya kutuba, nge fwete wa mono;
Vanda pima, ebuna mono ta longa nge mayele.”
34 Ebuna Elihu landaka kupesa mvutu nde:
2 “Beno widikila mambu ya mono ke tuba, beno bantu ya mayele;
Beno wa mono, beno bantu ya me zaba mambu mingi.
3 Sambu dikutu ke mekaka bangogo
Kaka mutindu ludimi* ke mekaka madia.
4 Beto tadila sambu na beto mosi mambu yina kele ya lunungu;
Beto zenga na kati na beto mambu yina kele ya mbote.
5 Sambu Yobi tubaka nde, ‘Mono me sala kima ve,+
Kansi Nzambi me zenga ve makambu na mono na lunungu.+
6 Keti mono ke tuba luvunu na yina me tala lusambisu ya mono fwete baka?
Mputa na mono ta beluka ve, ata mono me sala mbi ve.’+
7 Inki muntu ya nkaka kele bonso Yobi,
Yina ke nwaka kuvweza bonso masa?
8 Yandi ke vandaka kisika mosi ti bantu ya ke salaka mambu ya mbi
Mpi na kimvuka ti bantu ya mbi.+
9 Sambu yandi me tuba nde, ‘Muntu ke bakaka ve mambote
Kana yandi ke sosa kusepedisa Nzambi.’+
10 Yo yina beno wa mono, beno bantu ya kele ti mayele ya kubakisa mambu:*
Ngindu lenda kwisila ve ata fioti Nzambi ya kieleka na kusala mambu na nku yonso,+
Ngindu lenda kwisila ve ata fioti Nkwa-Ngolo Yonso na kusala mambu ya mbi!+
11 Sambu yandi ta futa muntu na kutadila mambu yina yandi ke sala+
Mpi ta sala nde yandi buka mbuma ya banzila na yandi.
12 Ya kieleka kibeni, Nzambi ke salaka ve mambu na nku yonso;+
Nkwa-Ngolo Yonso ke sambisaka ve mambu na mutindu ya mbi.+
13 Nani pesaka yandi kiyeka ya kuyala ntoto,
Mpi nani tulaka yandi na zulu ya nsi-ntoto ya mvimba?*
14 Kana yandi tudila bo dikebi na yandi,*
Kana yandi katula mpeve na bo ti mpema na bo,+
15 Bantu* yonso ta fwa kumosi,
Mpi bantu ta vutuka na mfututu.+
16 Yo yina kana nge kele ti mayele ya kubakisa mambu, tula dikebi na diambu yai;
Wa mbote-mbote mambu ya mono ke tuba.
17 Keti muntu yina ke mengaka lunungu fwete yala,
To keti nge ta bedisa muntu ya ngolo yina kele muntu ya lunungu?
18 Keti nge lenda tubila ntotila nde, ‘Nge kele muntu ya mpamba-mpamba,’
To bantu ya lukumu nde, ‘Beno kele bantu ya mbi’?+
19 Kele ti Muntu yina ke monisaka ve kikalulu ya kupona-pona sambu na bamfumu
Mpi yina ke ndimaka bamvwama kiteso mosi ti bansukami,*+
Sambu bo yonso kele kisalu ya maboko na yandi.+
20 Bo lenda fwa na kintulumukina,+ na kati-kati ya mpimpa;+
Bo ke tekitaka na ngolo yonso mpi ke fwaka;
Ata bantu yina kele ti kiyeka, bo ke katulaka bo kansi na maboko ya bantu ve.+
21 Sambu meso ya Nzambi ke vandaka na zulu ya banzila ya muntu,+
Mpi Yandi ke monaka bitambi na yandi yonso.
23 Nzambi me tulaka ve ntangu mosi buna sambu konso muntu
Kumonana na ntwala na yandi sambu na lusambisu.
24 Yandi ke sukisaka bantu ya kiyeka kukonda kuvanda na mfunu ya kuzikisa mbote-mbote
Mpi yandi ke tulaka bantu ya nkaka na bisika na bo.+
26 Yandi ke bulaka bo sambu na mbi na bo,
Na kisika yina bantu yonso lenda mona,+
27 Sambu bo me yambulaka na kulanda yandi+
Mpi me zitisaka ve banzila na yandi yonso;+
28 Bo ke pusa nsukami na kudidila yandi,
Yo yina yandi ke waka bidilu ya muntu ya me konda lusadisu.+
29 Kana Nzambi kubikala pima, nani lenda bedisa yandi?
Kana yandi bumba luse na yandi, nani lenda mona yandi?
Yo vanda na dikanda mosi to na muntu mosi, nsuka ke vandaka kaka kiteso mosi,
30 Sambu muntu yina ke kwikilaka ve na Nzambi kuyala ve*+
To kutudila bantu mitambu.
31 Keti muntu ta tubila Nzambi nde,
‘Bo me pesa mono ndola, ata mono me sala mbi ve;+
32 Longa mono mambu yina mono me monaka ve;
Kana mono me salaka kima mosi ya mbi, mono ta sala yo diaka ve’?
33 Keti yandi fwete pesa nge matabisi sambu na mambu yina nge ke lomba kana nge ke buya lusambisu na yandi?
Nge muntu fwete baka lukanu, kansi mono ve.
Yo yina, songa mono mambu yina nge me zaba mbote-mbote.
34 Bantu ya kele ti mayele ya kubakisa mambu* ta tubila mono nde
—Konso muntu ya mayele yina ke wa mono—
35 ‘Yobi ke tuba kukonda kuzaba,+
Mpi bangogo na yandi me konda mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote.’
36 Bika nde Yobi kumekama* tii na nsuka
Sambu bamvutu na yandi kele bonso ya bantu ya mbi!
37 Yandi ke yika kukolama na disumu na yandi;+
Yandi ke bula maboko na yandi na ntwala na beto na kuvweza yonso
Mpi yandi ke tuba mambu mingi ya makasi sambu na Nzambi ya kieleka!”+
35 Elihu landaka kupesa mvutu nde:
2 “Keti nge ke ndima kibeni nde nge me sala kima ve yo yina nge ke tuba nde,
‘Mono kele muntu ya lunungu kuluta Nzambi’?+
3 Sambu nge ke tuba nde, ‘Yo ke tadila nge na inki?*
Keti mono kele mbote kuluta kana mono salaka disumu?’+
4 Mono ta pesa nge mvutu
Mpi na banduku na nge+ yina kele ti nge.
5 Tala na zulu mpi mona,
Tala mbote-mbote matuti,+ yina kele na zulu na nge kibeni.
6 Kana nge sala disumu, nki mutindu nge ke pesa yandi mpasi?+
Kana masumu na nge kuku- ma mingi, inki nge ke sala yandi?+
8 Mbi na nge kele na bupusi kaka na muntu bonso nge,
Mpi lunungu na nge, na mwana ya muntu.
9 Bantu ke bokaka ntangu bo ke niokulaka bo ngolo;
Bo ke bokaka sambu na kulomba nde bo katula bo na nsi ya luyalu* ya bantu ya ngolo.+
10 Kansi ata muntu mosi ve ke tuba nde, ‘Wapi Nzambi, Muntu ya Nene yina salaka mono,+
Muntu yina ke salaka nde bo yimba bankunga na mpimpa?’+
11 Yandi ke longaka beto+ mambu mingi kuluta bambisi ya ntoto,+
Mpi yandi ke salaka nde beto vanda mayele kuluta bandeke ya zulu.
13 Ya kieleka Nzambi ke waka ve kuboka ya mpamba-mpamba;*+
Nkwa-Ngolo Yonso ke tudilaka yo ve dikebi.
14 Ebuna yo ta vanda inki mutindu kana nge ke bokuta nde nge ke mona yandi ve!+
Diambu na nge kele na ntwala na yandi, yo yina nge fwete vingila yandi ti kukanga-ntima yonso.+
15 Sambu yandi me pesa ve ndola na makasi yonso;
Yandi me tula mpi ve dikebi na mutindu nge salaka mambu kukonda kuyindula kibeni.+
16 Yobi ke kangula munoko na yandi nene sambu na mpamba;
Yandi ke kumisa bangogo mingi kukonda kuzaba.”+
36 Elihu landaka kutuba nde:
2 “Kanga ntima mwa fioti na ntangu mono ke tendula,
Sambu mono kele kaka ti mambu ya kutuba sambu na Nzambi.
3 Mambu yina mono me zaba, mono ta tuba yo na mutindu yina bantu lenda bakisa,
Mpi mono ta zabisa nde lunungu kele ya Muntu yina salaka mono.+
4 Ya kieleka, mambu ya mono ke tuba kele ve ya luvunu;
Muntu yina kele ya kukuka na nzayilu+ kele awa na ntwala na nge.
5 Ya kieleka, Nzambi kele ngolo+ mpi ke buyaka ve ata muntu mosi;
Yandi kele nene na ngolo na yandi ya kubakisa mambu.*
6 Yandi ta tanina ve luzingu ya muntu ya mbi,+
Kansi yandi ke zengaka mambu ya muntu yina bo ke monisa mpasi na lunungu.+
7 Yandi ke katulaka ve meso na yandi na muntu ya lunungu;+
Yandi ke tulaka bo na kiti ya kimfumu sambu bo vanda bantotila,*+ ebuna bo ke bakaka lukumu kimakulu.
8 Kansi kana bo me kangisa bo miniololo
Mpi me kanga bo bansinga ya mpasi,
9 Yandi ke monisaka bo mambu ya bo me sala,
Mambu na bo ya mbi yina me katuka na lulendo na bo.
10 Yandi ke kangulaka makutu na bo sambu na kusungika bo
Mpi ke songaka bo na kuyambula mambi.+
11 Kana bo lemfuka mpi bo sadila yandi,
Bo ta zinga bilumbu na bo na kimvwama,
Mpi bamvula na bo ta vanda ya mbote.+
13 Bantu yina ke kwikilaka ve na Nzambi na ntima na bo* ta bumba kimbeni.
Bo ke dilaka ve sambu na kulomba lusadisu ata kana yandi kanga bo bansinga.
14 Bo ke fwa* na ntangu bo kele kaka baleke,+
Mpi ke lutisa* luzingu na bo na kati ya babakala yina vandaka bandumba ya tempelo.+
15 Kansi Nzambi* ke gulusaka bantu ya bo ke monisa mpasi na ntangu ya bampasi na bo;
Yandi ke kangulaka makutu na bo na ntangu bo ke niokulaka bo.
16 Yandi ke katula nge na mpasi+
Sambu na kunata nge na kisika mosi ya nene, ya kukonda kinkakama,+
Ti madia ya mbote na mesa na nge sambu yo lembika nge.+
17 Ebuna nge ta vanda na kiese na mutindu bo ta sambisa muntu ya mbi,+
Ntangu bo ta zenga makambu mpi ta pesa maboko na lunungu.
18 Kansi keba nde makasi kunata nge ve na kusala mbi,*+
Mpi kubika ve nde kundima avoka mingi kuvidisa nge nzila.
19 Keti kudila na nge sambu na kulomba lusadisu
To bikesa na nge yonso ta tanina nge na mpasi?+
20 Kuvanda ve ti nzala ya ngolo ya mpimpa,
Ntangu bantu ke katukaka na bisika ya bo ke vandaka.
21 Keba na mpila nde nge sala ve mambu ya mbi,
Mpi nge sola yo na kisika ya mpasi.+
22 Tala! Nzambi kele ya kunanguka na ngolo na yandi;
Inki longi kele bonso yandi?
25 Bantu yonso me monaka yo,
Muntu ke talaka yo na kintama.
26 Ee, Nzambi kele nene mingi kuluta yina beto lenda zaba;+
Muntu lenda bakisa ve+ ntalu ya bamvula na yandi.
27 Yandi ke bendaka matonsi ya masa;+
Yo ke kangamaka mpi ke kumaka mvula yina ke katukaka na lubungi na yandi;
28 Na nima matuti ke nokisaka yo na ntoto,+
Yo ke nokilaka bantu.
29 Keti muntu lenda bakisa mutindu matuti ke yalumukaka,
Mpi mutindu makelele ya nzasi ke katukaka na tenta*+ na yandi?
30 Tala mutindu yandi ke yalumunaka nsemo na yandi ya nzasi*+ na zulu na yo
Mpi ke fikaka bisika ya mudindu* ya nzadi-mungwa.
32 Yandi ke fikaka nsemo ya nzasi ti maboko na yandi,
Mpi yandi ke twadisaka yo sambu na kubula kima yina yandi ke kana kuta.+
33 Makelele na yandi ya nzasi ke songaka mambu na yandi,
Nkutu bitwisi ke songaka nani* ke kwisa.
37 “Yo yina ntima na mono ke bula ngolo
Mpi ke bula ntinu-ntinu.
2 Wa mbote-mbote kunguna-nguna ya ndinga na yandi
Mpi makelele ya nzasi yina ke katuka na munoko na yandi.
3 Yandi ke tindaka yo na zulu ya ntoto ya mvimba
Mpi ke tindaka nsemo na yandi ya nzasi+ tii na nsuka ya ntoto.
4 Na nima makelele ya ngolo ke basikaka;
Yandi ke nganaka bonso nzasi ti ndinga ya kuyituka,+
Mpi yandi ke kangaka yo ve nzila ntangu ndinga na yandi ke wakanaka.
5 Nzambi ke nganaka bonso nzasi ti ndinga na yandi+ na mutindu mosi ya kuyituka;
Yandi ke salaka mambu ya nene yina me luta mayele na beto ya kubakisa mambu.+
6 Sambu yandi ke tubaka na mvula ya mpembe* nde, ‘Bwa na ntoto,’+
Mpi na mvula ya ngolo nde, ‘Noka ngolo.’+
8 Bambisi ya mfinda ke kotaka na mabulu na bo
Mpi ke bikalaka na bisika ya bo ke lalaka.
11 Ee, yandi ke fulusaka matuti ti matanga ya masa,
Yandi ke yalumunaka nsemo na yandi ya nzasi+ na matuti,
12 Yo ke baluka-balukaka kisika yina yandi ke twadisaka yo;
13 Yo vanda sambu na kupesa ndola*+ to sambu na insi
To sambu na zola ya kwikama, yandi ke salaka nde yo salama.+
15 Keti nge ke zaba mutindu Nzambi ke yalaka* matuti
Mpi mutindu yandi ke salaka nde nsemo ya nzasi kusema kuna na dituti na yandi?
16 Keti nge ke zaba mutindu matuti ke lelaka?+
Bima yai kele bisalu ya kuyituka ya Muntu yina kele ya kukuka na nzayilu.+
17 Sambu na nki bilele na nge ke kumaka tiya
Ntangu ntoto ke vandaka pima sambu na mupepe ya sudi?+
19 Songa beto mambu yina beto fwete tubila yandi;
Beto lenda pesa ve mvutu sambu beto kele na mpimpa.
20 Keti bo fwete songa yandi nde mono ke zola kutuba?
To keti muntu mosi tubaka diambu yina bo fwete zabisa yandi?+
21 Bo lenda mona nkutu nsemo ve,*
Ata yo ke sema na zulu,
Tii kuna mupepe ta luta mpi ta komba matuti.
22 Nsemo ya ke sema bonso wolo ke katukaka na nordi;
Bunene ya Nzambi+ ke pesaka boma.
23 Beto lenda bakisa ve Nkwa-Ngolo Yonso;+
Yandi kele ti ngolo mingi,+
Mpi yandi ke fwaka ve ata fioti lunungu na yandi+ mpi kusungama na yandi ya mingi.+
24 Yo yina, bantu fwete wa yandi boma.+
Sambu yandi ke ndimaka ve bantu yonso yina ke yindulaka nde bo kele mayele.”*+
38 Ebuna Yehowa pesaka Yobi mvutu na kati ya mupepe ya ngolo+ nde:
3 Pardo, yilama bonso bakala;
Mono ta yula nge bangiufula, ebuna nge ta zabisa mono.
4 Nge vandaka na wapi ntangu mono salaka ntoto?+
Songa mono, kana nge ke yindula nde nge ke bakisa.
5 Nani tulaka bandilu na yo, kana nge zaba,
To nani tandulaka nsinga ya kutesila na zulu na yo?
6 Makunzi na yo me kotaka na nki,
To nani tulaka ditadi na yo ya kinkonko,+
7 Ntangu bambwetete ya suka+ tulaka milolo ya kiese kumosi,
Mpi bana yonso ya Nzambi*+ yantikaka kutula milolo ya kiese?
8 Nani kangaka nzadi-mungwa ti bakielo+
Ntangu yo basikaka nswalu na divumu,
9 Ntangu mono lwatisaka yo matuti
Mpi fikaka* yo mpimpa ya ngolo,
10 Ntangu mono tudilaka yo ndilu na mono
Mpi tulaka banti na yo ya ke kangaka kielo mpi bakielo na yo na bisika na yo,+
11 Mpi mono tubaka nde, ‘Nge lenda kwisa tii awa, kansi nge lenda luta kisika yai ve;
Bitembo na nge ya lulendo ta suka awa’?+
12 Keti nge me pesaka dezia* suka nsiku
To me salaka nde suka kuzaba kisika na yo,+
13 Sambu na kusimba bansuka ya ntoto
Mpi sambu na kunikisa bantu ya mbi bo basika na yo?+
14 Yo ke sobaka bonso ntoto ya tuma na nsi ya kashe,
Mpi bitini na yo ke monikaka bonso bitini ya lele.
15 Kansi bo me yimina bantu ya mbi nsemo,
Mpi diboko na bo ya kunanguka me bukana.
16 Keti nge me kulumukaka tii na banto ya nzadi-mungwa
To me kwendaka kutala bamasa ya mudindu?+
18 Keti nge me bakisaka bunene ya ntoto?+
Songa mono kana nge me zaba mambu yai yonso.
19 Na nki ndambu nsemo ke zingaka?+
Mpi inki kisika mudidi ke vandaka,
20 Sambu nge nata yo na teritware na yo
Mpi nge bakisa banzila yina ke nataka na nzo na yo?
21 Keti nge me zaba mambu yai sambu nge vandaka me butuka dezia
Mpi sambu ntalu ya bamvula* na nge kele mingi?
22 Keti nge me kotaka na banzo ya bo ke bumbaka mvula ya mpembe,*+
To keti nge me monaka banzo ya bo ke bumbaka mvula ya matadi,+
23 Yina mono me bumbaka sambu na ntangu ya mpasi,
Sambu na kilumbu ya bitumba mpi ya mvita?+
24 Nsemo* ke katukaka na nki ndambu sambu yo panzana,
Mpi mupepe ya esti ke katukaka na wapi sambu na kubula na zulu ya ntoto?+
25 Nani me salaka nzila sambu na mvula ya ngolo
Mpi me salaka nzila sambu na matuti ya mvula ya ngolo mpi ya banzasi,+
26 Sambu na kusala nde mvula kunoka kisika yina ata muntu mosi ve ke zingaka,
Na ntoto-makanga, kisika yina bantu ke vandaka ve,+
27 Sambu na kufulusa bima na bisika yina kele mpamba mpi ya me bebaka
Mpi kusala nde matiti kumena?+
29 Glase basikaka na divumu ya nani,
Mpi nani butaka masa ya matadi ya zulu+
30 Ntangu bamasa ke fikamaka kaka bonso nde ditadi me fika yo,
Mpi zulu ya bamasa ya mudindu ke kangamaka bonso ditadi?+
32 Keti nge lenda twadisa kimvuka ya bambwetete* na nsungi na yo
To kutwadisa kimvuka ya bambwetete ya Ashe* kumosi ti bana na yo?
34 Keti nge lenda tombula ndinga na nge tii na matuti
Sambu na kusala nde masa ya mingi kufika nge?+
35 Keti nge lenda tinda nsemo ya nzasi?
Keti yo ta kwisa mpi ta tubila nge nde, ‘Beto bo yai!’
36 Nani tulaka mayele na kati ya matuti*+
To pesaka mayele ya kubakisa mambu na bima ya kuyituka yina kele na zulu?*+
37 Nani kele mayele mingi sambu na kutanga matuti,
To nani lenda balula mabungu ya masa ya zulu+
38 Ntangu mfututu ke bwaka mingi,
Mpi ntoto ke kangamaka kumosi?
39 Keti nge lenda zomba mbisi sambu na ntambu
To kumanisa nzala ya bana-bantambu+
40 Ntangu bo ke kondamaka na bisika ya bo ke lalaka
To ke bumbanaka na kati ya mabulu na bo sambu na kuzomba?
41 Nani ke lambilaka kwanga-kwanga+ madia
Ntangu mwana na yo ke didilaka Nzambi sambu na kulomba lusadisu
Mpi ke yungana-yunganaka sambu ata kima mosi ya kudia kele ve?
39 “Keti nge me zaba ntangu bankombo ya ngumba ke butaka?+
Keti nge me talaka mutindu bakabuluku ke butaka bana na bo?+
2 Keti nge ke tangaka bangonda yina bo ke vandaka ti bana na divumu?
Keti nge me zaba ntangu yina bo ke butaka?
3 Bo ke niekaka ntangu bo ke butaka bana na bo,
Ebuna misongo na bo ke manaka.
4 Bana na bo ke kumaka ngolo mpi ke yelaka na nseke;
Bo ke kwendaka mpi ke vutukilaka bo ve.
6 Mono me kumisaka ntoto ya zelo na zelo nzo na yo
Mpi insi ya mungwa kisika na yo ya kuzinga.
7 Yo ke vwezaka mavwanga ya mbanza;
Yo ke waka ve makelele ya muntu yina ke sadisaka yo kisalu.
8 Yo ke tambula-tambulaka na bangumba ya fioti, sambu na kusosa matiti,
Mpi sambu na kusosa tu-banti yonso ya mubisu.
9 Keti mpakasa ta zola kusadila nge?+
Keti yo ta lala na nzo na nge ya kubumba bampunda?*
10 Keti nge ta kanga mpakasa nsinga sambu yo bundula mikala na nge,
To keti yo ta landa nge sambu na kubundula* muwanda?
11 Keti nge ta tula ntima na ngolo na yo ya mingi
Mpi kubikila yo kisalu na nge ya ngolo?
12 Keti nge ta tudila yo ntima sambu yo natila nge bima na nge ya nge ta katula na bilanga,*
Mpi keti yo ta vukisa bima yina na kisika na nge ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu?
13 Mapapu ya otrishi ya nkento ke bula-bulaka na kiese yonso,
Kansi keti bo lenda fwanisa mapapu na yandi mpi mansala na yandi ti ya mubila?+
14 Sambu yandi ke yambulaka maki na yandi na ntoto,
Mpi yandi ke bikaka yo na mfututu sambu yo baka tiya.
15 Yandi ke vilaka nde dikulu mosi lenda niata yo
To nde mbisi mosi ya mfinda lenda niata yo.
16 Yandi ke sadilaka bana na yandi mambu na nku yonso, bonso nde bo kele ve bana na yandi;+
Yandi ke waka ve boma nde kisalu na yandi ya ngolo lenda vanda ya mpamba.
17 Sambu Nzambi me buyaka kupesa yandi* mayele,
Mpi me pesaka yandi ve dikabu ya mayele ya kubakisa mambu.
18 Kansi ntangu yandi ke telamaka mpi ke bulaka mapapu na yandi,
Yandi ke sekaka mpunda ti muntu yina ke tambusaka yo.
19 Keti nge muntu ke pesaka mpunda ngolo na yo?+
Keti nge ke lwatisaka nkingu na yo mika ya nda yina ke nikanaka?
20 Keti nge lenda sala nde yo pumbuka bonso mpasu?
Kana yo sala nsia, yo ke pesaka boma.+
21 Yo ke bula-bulaka makulu na ntoto na kati ya muwanda mpi ke vandaka na kiese ya ngolo;+
22 Yo ke sekaka boma mpi ke waka ve boma ata ya kima mosi.+
Yo ke vutukaka ve nima sambu na mbele ya bitumba.
23 Lupaya ke salaka makelele ntangu yo ke tutanaka ti yo,
Dikonga ya nene mpi ya fioti ke basisaka nsemo.
24 Ntangu yo ke tekitaka na kiese, yo ke kwendaka na ntwala,*
Yo lenda telama ve kana yo wa* makelele ya kibongo.
25 Ntangu kibongo ke bulaka, yo ke tubaka nde, ‘Aa!’
Yo ke waka nsudi ya bitumba na kintama
Mpi ke waka milolo ya bamfumu mpi milolo ya bitumba.+
26 Keti kumbi-kumbi ya matono-matono ke pumbukaka na mayele na nge ya kubakisa mambu,
Mpi ke tandulaka mapapu na yo na ndambu ya sudi?
27 To keti ngo-zulu ke landaka nsiku na nge yo yina yo ke pumbukaka+
Yo ke tungaka buyamba na yo na zulu,+
28 Yo ke lalaka na nsongi ya ditadi,
Mpi ke zingaka na kisika na yo ya ngolo ya lutaninu na zulu ya ditadi?*
30 Bana na yo ke nwaka menga;
Mpi konso kisika yina bamvumbi kele, yo ke vandaka pana.”+
40 Yehowa landaka kupesa Yobi mvutu nde:
2 “Keti muntu ya ke sosa-sosaka bifu fwete nwanisa Nkwa-Ngolo Yonso?+
Bika nde muntu yina ke zola kunganina Nzambi kupesa mvutu.”+
3 Yobi vutudilaka Yehowa nde:
4 “Tala! Mono me fwana ve.+
Inki mvutu mono lenda pesa nge?
Mono me tula diboko na munoko na mono.+
5 Mono tubaka mbala mosi, kansi mono ta pesa diaka mvutu ve;
Mbala zole, kansi mono ta tuba diaka ve.”
6 Ebuna Yehowa pesaka Yobi mvutu na kati ya mupepe ya ngolo+ nde:
7 “Pardo, yilama bonso bakala;
Mono ta yula nge bangiufula, ebuna nge ta zabisa mono.+
8 Keti nge ta tudila lunungu na mono ntembe?*
Keti nge ta bedisa mono sambu nge, nge nunga?+
9 Keti nge kele ti diboko ya ngolo bonso ya Nzambi ya kieleka,+
To keti ndinga na nge lenda ngana bonso ya yandi?+
10 Pardo, kudikumisa kitoko ti nkembo mpi kimfumu;
Lwata lukumu mpi bunene.
11 Basisa makasi na nge ya ngolo;
Tala konso muntu yina kele lulendo, mpi kulumusa yandi.
12 Tala konso muntu yina kele lulendo, mpi kulumusa yandi,
Mpi niata-niata bantu ya mbi kisika bo kele.
13 Bumba bo yonso na mfututu;
Kangisa bo* na kisika ya kubumbana,
14 Ebuna mono ta ndima na ntwala na nge*
Nde diboko na nge ya kitata lenda gulusa nge.
15 Ntangu yai, tala Behemoti,* mbisi yina mono salaka mutindu mono salaka nge.
Yo ke diaka matiti bonso ngombe.
16 Tala ngolo yina kele na luke- to na yo
Mpi ngolo yina kele na misuni ya divumu na yo!
17 Yo ke kumisaka mukila na yo ngolo bonso nti ya sedre;
Misisa ya bambendi na yo kele ya kutunga kumosi.
18 Mikwa na yo kele ya kwivre;
Makulu na yo kele ya kibende.
19 Yo kele na kisika ya ntete na kati* ya bisalu ya Nzambi;
Kaka Muntu yina salaka yo lenda pusana pene-pene na yo ti mbele na yandi ya bitumba.
20 Sambu bangumba ke basi- saka madia sambu na yo,
Kisika bambisi yonso ya mfinda ke sakanaka.
21 Yo ke lalaka na nsi ya banti ya lotusi,
Na kisika ya lutaninu ya balukengi ya kiziba ya masa.
22 Banti ya lotusi ke pesaka yo madidi,
Mpi banti ya pepliye ya muwanda ke ziungaka yo.
23 Kana nzadi ke nikana-nikana, yo ke waka boma ve.
Yo ke tulaka ntima, ata Yordani+ ke bula munoko na yo.
24 Keti muntu lenda kanga yo na ntangu yo ke tala,
To kutobula mbombo na yo ti ndobo?*
3 Keti yo ta bondila nge kibeni,
To keti yo ta tubila nge na mawete yonso?
4 Keti yo ta sala kuwakana ti nge,
Sambu nge kumisa yo mpika na nge luzingu ya mvimba?
5 Keti nge ta sakana ti yo mutindu bo ke sakanaka ti ndeke
To ta kanga yo nsinga ya bambwa sambu na bana na nge ya fioti ya bankento?
6 Keti bantu ya mumbongo ta wakana ntalu na yo?
Keti bo ta kabisa yo na kati ya bantu yina ke salaka kinkita?
7 Keti nge ta kotisa badionga+ mingi na mpusu na yo
To makonga ya kulobila na ntu na yo?
8 Tula diboko na nge na zulu na yo;
Nge ta yibukaka bitumba yina mpi ta sala yo diaka ve ata fioti!
9 Kivuvu yonso ya kuyala yo, kele mpamba.
Kaka kumona yo ya mpamba ta lutila nge.*
10 Ata muntu mosi ve kele ti kikesa ya kuyangisa yo.
Ebuna nani lenda telama na ntwala na mono?+
11 Nani vandaka muntu ya ntete ya kupesa mono konso kima yina sambu mono vutudila yandi?+
Konso kima yina kele na zulu ya ntoto kele ya mono.+
12 Mono ta vanda ve pima sambu na makulu na yo,
Sambu na ngolo na yo mpi nitu na yo ya me salamaka mbote.
13 Nani me katulaka lele na yo ya zulu?
Nani ta kota na kati ya bambwanga na yo ya kukangula?
14 Nani lenda kangula bakielo ya munoko* na yo na kingolo-ngolo?
Meno na yo yina kele na nziunga ke pesaka boma.
15 Mukongo na yo kele ti bandonga ya bibala*
Yina me kangamaka ngolo kumosi.
16 Konso kibala kele ya kuka- ngama ngolo ti ya nkaka,
Na mpila nde ata mupepe lenda kota ve na kati-kati na yo.
17 Yo kele ya kukangama mosi ti ya nkaka;
Yo kele ya kukangama kisika mosi mpi bo lenda kabisa yo ve.
18 Kana yo sala nsia, nsemo ke basikaka,
Mpi meso na yo kele bonso nsemo ya suka.
19 Nsemo ya nzasi ke basikaka na munoko na yo;
Tiya ke basikaka.
20 Midinga ke basikaka na mbombo na yo,
Bonso fulu yina bo me pedisa tiya na yo ti matiti ya nda.
21 Mpema na yo ke pedisaka makala,
Mpi tiya ke basikaka na munoko na yo.
22 Ngolo ya mingi kele na nkingu na yo,
Mpi boma ke bakaka ntinu na ntwala na yo.
23 Mpusu ya divumu na yo kele ngolo kibeni
Bonso kibende mosi ya me kuma ngolo na zulu na yo mpi yina lenda nikana ve.
24 Ntima na yo kele ngolo bonso ditadi,
Ee, ngolo bonso ditadi ya nsi yina bo ke nikilaka bambuma.
25 Ntangu yo ke telamaka, ata bantu ya ngolo ke waka boma;
Ntangu yo ke nikana-nikanaka, yo ke kumisaka bantu kisaka-saka.
26 Ata mbele mosi ve ya bitumba yina ke simba yo ta nunga;
Yo vanda dikonga, tolo-tolo ya fioti, to ntu ya tolo-tolo.+
27 Yo ke monaka kibende bonso nianga,
Kwivre bonso dibaya ya kupola.
28 Tolo-tolo ke tinisaka yo ve;
Matadi ya lanse ke kumaka nianga kana yo tutana ti yo.
29 Yo ke monaka nti bonso mwa-dititi,
Mpi yo ke sekaka ntangu bo ke taka dikonga.
30 Na nsi, yo kele bonso bipesi ya dilonga ya ntoto yina lenda lwadisa;
Yo ke kuditandulaka na poto-poto bonso kima ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu.+
31 Yo ke salaka nde bamasa ya mudindu kutoka bonso masa na nzungu;
Yo ke funsulaka nzadi-mungwa bonso nzungu ya mafuta.
32 Ntangu yo ke lutaka, nzila na yo ke bikalaka kusema na nima.
Muntu lenda yindula nde mudindu ya masa ke vandaka ti nsuki ya mpembe.
33 Kele ve ti kima mosi bonso yo na zulu ya ntoto,
Kigangwa yina bo me salaka sambu na kuwa boma ve.
34 Yo ke talaka ti makasi konso kima ya lulendo.
Yo kele ntotila ya bambisi yonso ya nene ya mfinda.”
42 Ebuna Yobi vutudilaka Yehowa nde:
2 “Ntangu yai, mono me zaba nde nge lenda sala mambu yonso
Mpi ata kima mosi ve ya nge ke yindula kusala kele mpasi sambu na nge.+
3 Nge tubaka nde, ‘Yai nani ke bebisa ndongisila na mono kukonda kuzaba?’+
Yo yina mono tubaka, kansi kukonda kubakisa
Mambu yina kele ya kuyituka mingi sambu na mono, yina mono me zaba ve.+
4 Nge tubaka nde, ‘Pardo wa, mpi mono ta tuba.
Mono ta yula nge bangiufula, ebuna nge ta zabisa mono.’+
5 Makutu na mono me waka mambu na nge,
Kansi ntangu yai mono me mona nge ti meso na mono.
6 Yo yina mono me wa mawa sambu na mambu yina mono tubaka,+
Mpi mono me vanda na mfututu mpi na putulu ya tiya sambu na kumonisa nde mono me balula ntima.”+
7 Ntangu Yehowa manisaka kutubila Yobi mambu yina, Yehowa tubilaka Elifazi muntu ya Temani nde:
“Mono me wila nge ti banduku na nge zole makasi ya ngolo,+ sambu beno me tuba ve mambu ya kieleka sambu na mono+ mutindu nsadi na mono Yobi me tuba. 8 Ntangu yai, beno baka bangombe ya babakala nsambwadi ti mameme ya babakala nsambwadi mpi beno kwenda na nsadi na mono Yobi, ebuna beno pesa kimenga ya kuyoka sambu na beno mosi. Nsadi na mono Yobi ta samba sambu na beno.+ Mono ta ndima kibeni mambu yina yandi ta lomba* sambu na kusadila beno ve mambu na kuwakana ti buzoba na beno, sambu beno me tuba ve mambu ya kieleka sambu na mono mutindu nsadi na mono Yobi me tuba.”
9 Yo yina Elifazi muntu ya Temani, Bildadi muntu ya Shua, ti Sofare muntu ya Naama kwendaka mpi salaka mambu yina Yehowa songaka bo na kusala. Ebuna Yehowa ndimaka kisambu ya Yobi.
10 Ntangu Yobi manisaka kusala kisambu sambu na banduku na yandi,+ Yehowa katulaka mpasi ya Yobi+ mpi vutulaka kimvwama na yandi.* Yehowa pesaka yandi bima yina yandi vandaka na yo ntete mbala zole.+ 11 Bampangi na yandi yonso ya babakala ti ya bankento mpi banduku na yandi yonso ya ntama+ kwisaka na yandi mpi diaka ti yandi na nzo na yandi. Bo kuditulaka na kisika na yandi mpi pesaka yandi kikesa sambu na bampasi yonso yina Yehowa pesaka nzila nde yo bwila yandi. Konso muntu na kati na bo pesaka yandi mbongo ya kibende mpi lupetu ya wolo.
12 Ebuna Yehowa sakumunaka nsuka ya luzingu ya Yobi kuluta nkutu luyantiku,+ mpi Yobi kumaka ti mameme 14 000, bashamo 6 000, bangombe 2 000,* ti bampunda ya bankento 1 000.+ 13 Yandi butaka mpi bana ya nkaka nsambwadi ya babakala mpi tatu ya bankento.+ 14 Yandi pesaka mwana ya ntete ya nkento zina Yemima, ya zole Kesia, mpi ya tatu Kereni-apuki. 15 Na insi ya mvimba, kuvandaka ve ti bankento ya kitoko bonso bana ya Yobi ya bankento, mpi tata na bo pesaka bo dikabu kumosi ti bampangi na bo ya babakala.
16 Na nima Yobi zingaka bamvula 140, mpi yandi monaka bana na yandi ti bantekolo na yandi—bandonga iya ya bantu. 17 Nsuka-nsuka Yobi fwaka, na nima ya kuzinga luzingu mosi ya nda mpi ya mbote.*
Ziku yo ke tendula, “Kima ya Bo Ke Mengaka.”
To “muntu ya kukonda kifu mpi ya mbote.”
Na kisina, “bangombe zole-zole 500.”
Na kisina, “bampunda ya bankento.”
To “kusala nkinsi na nzo ya konso muntu na ntangu na yandi.”
Kutuba mosi ya kifwani ya Kiebreo ya ke tubila bana ya Nzambi, bawanzio.
Na kisina, “me tula ntima na nge.”
To “muntu ya kukonda kifu mpi ya mbote.”
Na kisina, “luse.”
To “kele na nsi ya kiyeka na nge.”
Na kisina, “luse.”
To mbala ya nkaka, “Nsemo.”
To “pesaka ve Nzambi foti ata sambu na kima mosi ya mbi.”
Kutuba mosi ya kifwani ya Kiebreo ya ke tubila bana ya Nzambi, bawanzio.
Na kisina, “me tula ntima na nge.”
To “muntu ya kukonda kifu mpi ya mbote.”
Na kisina, “kumina.”
To “moyo.”
Na kisina, “luse.”
To “na nsi ya kiyeka na nge.”
To “moyo.”
Na kisina, “luse.”
To “bamputa ya nene.”
To “Bantu tatu yina Yobi zabaka.”
Na kisina, “kusinga kilumbu na yandi.”
To “mudidi mpi kivudi ya lufwa.”
Bantu ke bakisaka nde yo ke tubilaka ngandu to mutindu mosi ya mbisi ya masa ya nkaka ya nene mpi ya ngolo.
Na kisina, “kati-kati ya bankokila zole.”
To mbala ya nkaka, “bayina kuditungilaka bisika yina me bikalaka mpamba.”
To “bakapita ya lukumu mingi ya nzo ya ntotila.”
To “bantu yina kele ti moyo ya bululu.”
Na kisina, “nge me lemba.”
To “ke kanaka.”
To “bana-bantambu yina kele ti mika mingi na nkingu.”
Na kisina, “mikwa na mono.”
To “Kigangwa mosi ya kimpeve.”
To “binati-nsangu.”
To “ta sala kuwakana ti nge.”
Na kisina, “ngemba.”
To “me kuma kutuba ya kukonda kuyindula, ya kukonda mayele.”
To “Moyo na mono.”
To “sambu mono kumisa luzingu (moyo) na mono nda.”
To “neige.”
To “Kimvuka ya bantu ya Sabea yina ke salaka nzietelo.”
Na kisina, “sumbulula.”
Na kisina, “mambu ya mbote.”
To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo.
Na kisina, “mpeve.”
To “mpasi ya ngolo ya moyo na mono!”
To “moyo na mono.”
Na kisina, “ya mikwa na mono.”
Na kisika, “nge tula ntima na nge na yandi.”
Na kisina, “Yandi tindaka bo na maboko ya kukolama na bo.”
To “kutelama sambu na nge.”
Na kisina, “Mpi kubasisa mambu yina kele na bantima na bo?”
Na kisina, “Yai banzila ya.”
To “kivuvu ya nkolami ta fwa.”
To “Yandi ke tala nzo ya matadi.”
To “mina.”
To “nzila na yandi ta suka mutindu yina.”
To “bantu ya kukonda kifu.”
Na kisina, “ta simba mpi ve na diboko.”
To “kunata yandi na tribinale.”
Na kisina, “mayele na ntima.”
Ziku kimvuka ya bambwetete ya Urse ya Nene.
Ziku kimvuka ya bambwetete ya Orioni.
Ziku bambwetete ya Pleyade yina kele na kimvuka ya bambwetete ya Torusi.
Na kisina, “basuku ya kati ya ndambu ya sudi.”
Mbala ya nkaka mbisi mosi ya boma ya nzadi-mungwa.
To mbala ya nkaka, “sambu mbeni na mono yina me nata mono na tribinale.”
Na kisina, “lenda binga mono?”
To “Ata kana mono me sala mbi ve.”
Na kisina, “me fumbama.”
To “Ata kana mono me sala mbi ve.”
To “mono ke zaba ve moyo na mono.”
To “vweza; buya.”
To “bantu yina ke tanina kwikama.”
Na kisina, “baluse.”
Na kisina, “mono kele muntu ya mbi.”
To “neige.”
To “putulu ya tiya.”
To “Muwakanisi kele ve.”
Na kisina, “lenda tula diboko na yandi na zulu na beto zole.”
Na kisina, “katula fimbu na yandi na zulu na mono.”
To “Moyo na mono ke menga.”
To “bululu ya moyo na mono!”
To “mabele.”
Na kisina, “Mpi nge bumbaka mambu yai na ntima na nge.”
To “mono wa kiese mwa fioti.”
To “ya mpimpa mpi ya kivudi ya lufwa.”
To “keti muntu ya ke kudisikisaka ta nunga?”
To “kuzaba ndilu ya.”
To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo.
To “kana mpunda ya mfinda kubutuka muntu.”
To “lufwa ya moyo.”
Na kisina, “beno kele bantu.”
Na kisina, “ti ntima.”
To “ke sietemuka.”
To mbala ya nkaka, “tuba.”
To “kele moyo ya konso muntu yina kele na luzingu.”
Na kisina, “mpeve.”
Na kisina, “nsuni yonso ya muntu.”
Na kisina, “kitini ya zulu ya kati ya munoko.”
To “ti bima yonso ya kukatula.”
To “ya bankuluntu.”
Na kisina, “ke lembisaka mukaba ya bantu ya ngolo.”
Na kisina, “ke katulaka ntima.”
To “ta monisa kikalulu ya kupona-pona na ndambu na yandi.”
To “ya bo ta yibukaka.”
Na kisina, “Bitaninu na beno ya kele ti bisika ya kuvimba.”
Na kisina, “Sambu na nki mono ke nata nsuni na mono na kati ya meno na mono?”
To “moyo.”
To “ta nwanina banzila na mono.”
To “ata nkolami mosi ve lenda kota.”
To mbala ya nkaka, “Kana muntu lenda sala yo, mono ta bikala pima mpi ta fwa.”
Na kisina, “Kaka mambu zole, kusala mono yo ve.”
Na kisina, “yandi,” ziku yo ke tubila Yobi.
To “me fulukaka na mavwanga.”
To mbala ya nkaka, “mpi bo ke zengaka yandi.”
Na kisina, “mono.”
To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo.
To “Moyo na yandi.”
To “ti nzayilu ya mbi.”
To “kifu na nge ke longa munoko na nge.”
Na kisina, “ke nata mpeve na nge na kunwanisa Nzambi.”
Na kisina, “mampa.”
To “ke sosa kununga.”
Na kisina, “bitaninu na yandi ya nene yina vandaka ti bisika ya kuvimba.”
Disongidila, kivuvu ya kukuma diaka mbote.
Na kisina, “munoko na yandi.”
To “lukutakanu ya bankolami ta buta ve mbuma.”
To “ya nku.”
To “Kana moyo na beno vandaka na kisika ya moyo na mono.”
To “bantu yina ke vukanaka ti mono.”
To “ngolo.” Na kisina, “kibongo.”
To “kivudi ya lufwa.”
To mbala ya nkaka, “ke tala Nzambi kukonda kuwa mpongi.”
To “fwete vanda kaka na.”
Na kisina, “me kumisa mono kingana; disapu.”
To “sambu na nkolami.”
To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo.
To “maziamu.”
Disongidila, kivuvu na mono.
To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo.
To mbala ya nkaka, “bantu ya mvindu.”
To “nge zenga moyo na nge.”
Na kisina, “kisingini.”
To “lemba.”
Na kisina, “Mwana ya ntete ya lufwa.”
To “na lufwa mosi ya mbi kibeni.”
Na kisina, “Kima mosi yina kele ve ya yandi.”
Na kisina, “yandi ta vanda ve ti zina.”
To “kisika ya yandi ke zinga sambu na ntangu fioti.”
To “kuyangisa mono.” Tala Bantendula ya Bangogo.
To “finga.”
To “Bampangi na mono.”
Na kisina, “bana ya divumu na mono,” disongidila, divumu yina butaka mono (divumu ya mama na mono).
Na kisina, “Mpi beno ke fuluka ve nsuni na mono?”
To “muntu yina ke sumba mono diaka.”
Na kisina, “na zulu ya mfututu.”
To “Bapiku na mono me lemba na kati na mono.”
Na kisina, “mpeve ya me katuka na mayele na mono ya kubakisa mambu.”
To “bantu; Adami.”
To “kiese ya nkolami.”
Disongidila, ngolo na yandi.
To “ndulu.”
Na kisina, “Ludimi.”
Na kisina, “mpi yandi ta mina ve.”
Na kisina, “Yandi.”
Na kisina, “makasi na yandi.”
Na kisina, “mpeve na mono.”
To “ngolo.”
To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo.
To “na ntangu mosi,” disongidila, lufwa ya nswalu mpi ya kukonda mpasi.
To “Bandongisila; Balukanu.”
To “kuzengana na bandambu zole.”
To “longa Nzambi konso kima yina.”
Na kisina, “nluka ya mikwa na yandi me baka masa.”
To “ti moyo ya ndudi.”
To mbala ya nkaka, “sambu na kusadila mono mambu na nku yonso.”
Na kisina, “bidimbu na bo.”
Na kisina, “Mpi yandi ta benda bambisi yonso na nima na yandi.”
To “keti yo ke sepedisaka Nkwa-Ngolo Yonso.”
Na kisina, “me katula bilele ya bantu yina kele kinkonga.”
Na kisina, “tutaka maboko ya.”
To “ya bana-nsiona.”
Na kisina, “mitambu ya bandeke.”
To “nkongolo.”
To “bo kumisaka luzingu na bo nkufi.”
Na kisina, “nzadi.”
To “tu-bitini na nge ya wolo.”
To “tu-bitini na nge ya wolo.”
To “muntu yina kele ti meso ya ke tala na ntoto.”
To “mabokuta na mono ke kolama.”
To “sonikaka sambu na mono.”
To “moyo na yandi.”
To “me sonikaka.”
Disongidila, kilumbu na yandi ya lusambisu.
To “bonso kima ya bo me simbisa.”
To mbala ya nkaka, “katula madia ya bambisi na bilanga.”
To mbala ya nkaka, “bo ke kamuna mafuta na kati ya bibaka ya bilanga ya vinu.”
To “Mioyo ya bantu ya me lwala bamputa.”
To mbala ya nkaka, “Nzambi ke pesa ve ata muntu mosi foti.”
Na kisina, “kati-kati ya bankokila zole.”
Na kisina, “bo ke timunaka.”
Na kisina, “Yandi ke vandaka ntinu na zulu ya bamasa.”
To “neige.”
To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo.
Na kisina, “Divumu.”
Na kisina, “Yandi.”
Na kisina, “Yandi.”
Na kisina, “na banzila na bo.”
To “vanda bunkete.”
To “mingi kibeni.”
To “mayele yina bantu yonso ke vandaka ti yo.”
Na kisina, “Mpi mpema (mpeve) ya nani me basika na nge?”
To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo.
Na kisina, “na ntwala na yandi.”
To “Mpi Abadoni.”
Na kisina, “me tandula nordi.”
Na kisina, “na mpamba.”
Na kisina, “nkongolo.”
Na kisina, “Rahabi.”
To “mupepe.”
To “nioka ya butesi.”
Na kisina, “kingana na yandi.”
To “moyo na mono.”
To “mono ta katula ve na kati na mono; mono ta tanina.”
To “sosila.”
To “ata kilumbu mosi.”
To “kivuvu nkolami kele na yo.”
To “moyo.”
To mbala ya nkaka, “na nsadisa ya diboko.”
To mbala ya nkaka, “Bo ke bula maboko sambu na kuseka yandi mpi ke budila yandi mwita kisika bo kele.”
Na kisina, “ke tiamunaka kwivre.”
Na kisina, “na kusosa ditadi.”
Yo ke monana bonso nde yo ke tubila bisalu ya kutimuna matadi ya ntalu.
To “wolo ya bunkete.”
Na kisina, “kilo.”
Na kisina, “kingana na yandi.”
Na kisina, “Na bilumbu yina.”
To “bansadi.”
Na kisina, “kubumbana.”
To “kazaka ya kukonda maboko.”
Na kisina, “ya buyamba na mono.”
To “kubwa malembe-malembe.”
To mbala ya nkaka, “Bo kumisaka ve nsemo ya luse na mono mpimpa.”
To “miwanda.”
Na kisina, “bula.”
Na kisina, “me kuma kingana sambu na bo; disapu sambu na bo.”
Na kisina, “me kangula nsinga ya munduki na mono ya tolo-tolo.”
To “Bo ke kangula nsinga ya bo ke tulaka na munoko ya mpunda.”
To mbala ya nkaka, “Muntu ya kusadisa bo kele ve.”
To “moyo.”
Na kisina, “Mikwa na mono me tobuka.”
To mbala ya nkaka, “Mpasi na mono ya ngolo me bebisa luse na mono.”
To mbala ya nkaka, “ke fwa mono na mupepe ya ngolo.”
Na kisina, “bula mayumbu.”
To “yina ke lutisa kilumbu ya mbi?”
To “Keti moyo na mono.”
To mbala ya nkaka, “fievre.”
To mbala ya nkaka, “ti bantu ya kukonda masonga?”
To “bika nde bo tumuna bana na mono.”
Na kisina, “bika nde babakala ya nkaka kufukama na zulu na yandi.”
Na kisina, “kudia (kubebisa) tii na lufwa.”
To “kutumuna.”
To “diambu ya kufunda.”
Na kisina, “kutelama?”
Na kisina, “na divumu.”
Na kisina, “mono salaka nde meso ya mufwidi ya nkento kulemba.”
Na kisina, “yandi.”
Na kisina, “ntwadisi na yandi.”
Na kisina, “katuka divumu ya mama na mono.”
Na kisina, “nsi ya mukongo na yandi.”
To mbala ya nkaka, “Ntangu mono monaka nde bo ke sadisa mono na kielo ya mbanza.”
To “mukwa ya dipeka.”
To “na dibulu na yo; na mukwa na yo ya zulu.”
Na kisina, “nsemo.”
To “moyo.”
Na kisina, “musuni.”
To “Yai diboko ya mono me tula.”
To “moyo ya bankwa na yo.”
To “sambu yandi vandaka muntu ya lunungu na meso na yandi mosi.”
To “nde moyo na yandi vandaka.”
Na kisina, “fioti na bilumbu.”
Na kisina, “bilumbu.”
To “Bilumbu mingi yo mosi.”
To “lendaka kunganina Yobi.”
To “Mono ta pesa mpi ve titre ya lukumu na.”
Na kisina, “Ludimi na mono ti kitini ya zulu ya kati ya munoko na mono.”
Na kisina, “ke tulaka kidimbu na.”
To “luzingu.”
To “maziamu.”
To “na munduki.”
Na kisina, “luzingu na yandi.”
To “moyo na yandi.”
To “me bikala ya kukonda kufika.”
To “Luzingu.”
To “maziamu.”
To “wanzio.”
To “maziamu.”
To “kukuma ti mavimpi ya mbote.”
Na kisina, “yimbila.”
To mbala ya nkaka, “Mpi mono bakilaka yo ve mambote.”
To “luzingu.”
To “maziamu.”
To “moyo na yandi.”
To “maziamu.”
Na kisina, “kitini ya zulu ya kati ya munoko.”
Na kisina, “bantu ya kele ti ntima.”
To “ntoto ya mvimba.”
Na kisina, “ntima na yandi.”
Na kisina, “Nsuni.”
To “ke ndimaka bantu ya lukumu kiteso mosi ti bantu ya kukonda mfunu.”
To “nde nkolami kuyala ve.”
Na kisina, “Bantu ya kele ti ntima.”
To mbala ya nkaka, “Tata na mono, bika nde Yobi kumekama.”
Ziku yo ke tubila Nzambi.
Na kisina, “diboko.”
To “luvunu.”
Na kisina, “ya ntima.”
To mbala ya nkaka, “Yandi ke tulaka bantotila na bakiti ya kimfumu.”
To “na munduki.”
To “Bantu yina kele bankolami na ntima.”
To “Moyo na bo ke fwa.”
To mbala ya nkaka, “Mpi ke sukisa.”
Na kisina, “Yandi.”
To “na kubula maboko sambu na kuvweza.”
To mbala ya nkaka, “me vwezaka; me sambisaka yandi sambu na.”
Na kisina, “kisasa.”
Na kisina, “nsemo na yandi.”
Na kisina, “bansimbulu.”
To mbala ya nkaka, “ke sambisaka mambu ya.”
To mbala ya nkaka, “mambu yina.”
To “neige.”
Na kisina, “ke tulaka kidimbu na diboko ya konso muntu.”
To “kitini ya ntoto yina ke butaka.”
Na kisina, “na nti.”
To “ke pesaka bantuma na.”
To “bula.”
Disongidila, nsemo ya ntangu.
Na kisina, “yina kele na mayele ya ntima.”
Kutuba mosi ya kifwani ya Kiebreo ya ke tubila bana ya Nzambi, bawanzio.
To “dimbaka.”
Na kisina, “na bilumbu na nge.”
To “kivudi ya lufwa.”
Na kisina, “bilumbu.”
To “neige.”
To mbala ya nkaka, “Nsemo ya nzasi.”
Ziku bambwetete ya Pleyade yina kele na kimvuka ya bambwetete ya Torusi.
Ziku kimvuka ya bambwetete ya Orioni.
Na kisina, “Masaroti.” Na 2Bn 23:5, ngogo ya me fwanana ti yo na ntalu-bumbidi ke tubila bimvuka ya bambwetete ya zodiake.
Ziku kimvuka ya bambwetete ya Urse ya Nene.
To mbala ya nkaka, “na yandi.”
To mbala ya nkaka, “na kati ya muntu.”
To mbala ya nkaka, “na mabanza.”
To “onagre.”
To “na kidikilu na nge.”
To “kuyidika.”
Na kisina, “nkeni na nge.”
Na kisina, “me salaka nde yandi vila.”
Na kisina, “Yo ke basikaka sambu na kukutana ti binwaninu.”
Na kisina, “ke minaka ntoto.”
To mbala ya nkaka, “Yo ke ndimaka ve.”
Na kisina, “na zulu ya dinu ya ditadi.”
To “ta mona mpamba lunungu na mono.”
Na kisina, “baluse na bo.”
To “ta sikisa nge.”
Mbala ya nkaka kiboko.
Na kisina, “Yo kele luyantiku.”
Na kisina, “mutambu.”
Mbala ya nkaka ngandu.
Na kisina, “lukengi.”
Na kisina, “ti nsende.”
To “ta losa nge na ntoto.”
Na kisina, “kangula luse.”
To mbala ya nkaka, “Bandonga ya bibala na yo kele lulendo na yo.”
Na kisina, “Mono ta nangula kibeni luse na yandi.”
Na kisina, “Yehowa sobaka kimpika ya Yobi.”
Na kisina, “bangombe zole-zole 1 000.”
Na kisina, “na kimununu mpi ya kufuluka ti bilumbu.”