Drame Yina “Beto Lenda Vila Ve” Kwisaka na Ntangu ya Mbote

“BETO LENDA VILA YO VE!” Yai kele bangogo yina bantu mingi tubaka sambu na “Drame de la Création.” Drame yai kwisaka na ntangu ya mbote mpi yo me bikalaka na mabanza ya bantu yina talaka yo. Ya kieleka, “Drame de la Création” taka kimbangi ya ngolo sambu na lukumu ya Yehowa, ntangu fioti na ntwala nde luyalu ya Hitler yantika kuniokula Bakristu ya Eropa. Kansi, “Drame de la Création” kele nki?

Na 1914, nto-kimvuka ya bansadi ya Yehowa na Brooklyn, na mbanza New York, na insi États-Unis, basisaka “Photo-Drame de la Création.” Yo vandaka filme mosi ya bangunga nana yina vandaka kusongisa bafoto mpi bifwanisu yina ke nikana, yo vandaka ti mikubu mpi bandinga ya bantu. Bamilio ya bantu ya nsi-ntoto ya mvimba talaka “Photo-Drame de la Création.” Na 1914, bo salaka mpi basisaka drame yina na bunkufi mpi bingaka yo “Eurêka-Drame.” Kansi na bamvu 1920, bafoto yina ke nikanaka, bafilme, mpi masini yina bo vandaka kusadila sambu na kusongisa drame yina bebaka ngolo. Ata mpidina, bantu mingi vandaka kaka kulomba “Photo-Drame de la Création.” Mu mbandu, bantu ya mbanza Ludwigsburg, na insi Allemagne yulaka nde: “Inki kilumbu beno ta songa diaka ‘Photo-Drame de la Création’?” Bampangi salaka nki?

Sambu na kulungisa mpusa ya bantu yina vandaka na mfunu ya kutala drame, na bamvu 1920, bo tindaka bampangi ya nkaka ya dibuta ya Betele ya Magdeburg, ya insi Allemagne, na kukwenda kusumba bafilme na agence de presse mosi na mbanza Paris na insi France, mpi kusumba bifwanisu yina ke nikanaka na bakompani yina ke salaka bifwanisu na bambanza Leipzig mpi Dresde. Na nima, bo vukisaka yo ti bifwanisu ya nkaka ya ntama ya “Photo-Drame” yina vandaka mwa mbote sambu na kusadila.

Mpangi-bakala Erich Frost, yina zabaka kubula miziki mbote-mbote, sonikaka miziki yina fwanaka sambu na kubula nzila mosi ti bafilme mpi bafoto yina ke nikanaka. Bangogo ya nkaka ya muntu yina ke ta disolo vandaka katukaka na mukanda Création. Yo yina, “Photo-Drame de la Création” yina bo salaka diaka bakaka zina ya mpa​—“Drame de la Création.”

Drame yai ya mpa vandaka mpi ya bangunga nana bonso “Photo-Drame,” mpi bantu vandaka kutala kitini na yo mosi mosi na bankokila ya kulandana. Yo vandaka kusonga bifwanisu ya kitoko ya bilumbu ya lugangu, yo vandaka kutubila disolo ya Biblia ti disolo ya nsi-ntoto mpi kumonisa mutindu mabundu ya luvunu me vidisaka bantu nzila. Bo songisaka “Drame de la Création” na Autriche, Allemagne, Luxembourg, Suisse mpi na bisika yonso yina bantu ke tubaka Allemand.

Erich Frost ke tuba nde: “Ntangu bo vandaka kusongisa drame yina, mono vandaka kusiamisa banduku na mono yina ke bulaka miziki, mingi-mingi bayina beto vandaka ti bo na orkestre na kupesa bantu yina ke kwisa kutala drame, mikanda mpi tumikanda na beto ya kitoko. Beto kabulaka mikanda mingi na mutindu yina kuluta mutindu beto vandaka kukabulaka yo nzo na nzo.” Johannes Rauthe, yina songisaka drame yina na Pologne mpi na insi yina bo ke bingaka bubu yai République tchèque, ke yibuka nde bantu mingi yina kwisaka kutala yo yambulaka ba adresi na bo sambu bampangi kukwenda kutala bo. Ba adresi yina sadisaka bampangi sambu na kuvutukila bantu yina sambu bo yela na kimpeve.

Na bamvu 1930, bisika yina bo vandaka kusongisa “Drame de la Création” vandaka kufuluka ti bantu mingi, mpi bantu mingi ya bambanza vandaka kutubila Bambangi na Yehowa. Tii na mvu 1933, bantu kiteso ya milio mosi talaka drame yina biro ya filiale ya Allemagne songisaka. Käthe Krauss ke yibuka nde: “Kaka sambu na kukwenda kutala Photo-Drame, na nsungi ya bilumbu yonso tanu, beto vandaka kutambula bakilometre 10 konso kilumbu, na nzila ya bamfinda, bangumba mpi miwanda.” Else Billharz ke tuba nde: “‘Drame de la Création’ sadisaka mono na kuzola kieleka.”

Alfred Almendinger tubaka nde, na nima ya kutala “Drame de la Création,” mama na yandi “sepelaka mingi, sumbaka Biblia mpi sosaka ngogo ‘kombelo.’” Sambu yandi monaka yo ve na Biblia, yandi yambulaka kukwenda na dibundu na yandi mpi na nima bakaka mbotika. Erich Frost ke yibuka nde: “‘Drame de la Création’ sadisaka bantu mingi na kuzaba kieleka.”​—3 Yoa. 1-3.

Kaka na ntangu yina bantu mingi vandaka kutala “Drame de la Création,” bansi mingi ya Eropa kumaka kupesa maboko na luyalu ya Nazi mpi yo basisaka mavwanga. Yantika na mvu 1933, bo buyisaka kisalu ya Bambangi ya Yehowa na Allemagne. Banda na ntangu yina tii na nsuka ya Mvita ya Zole ya Nsi-Ntoto ya Mvimba na 1945, bansadi ya Yehowa ya bansi ya Eropa kutanaka ti mbangika ya ngolo mpenza. Erich Frost lutisaka kiteso ya bamvula nana na boloko. Kansi, nsuka-nsuka yandi basikaka mpi na nima kumaka kusala na Betele ya Wiesbaden, na Allemagne. Yo vandaka mbote mpenza nde “Drame de la Création,” yina bantu lenda vila ve kwisaka na ntangu ya mbote sambu na kupesa kikesa na Bakristu mingi yina zolaka kukutana ti mbangika sambu na lukwikilu na bo na nsungi ya Mvita ya Zole ya Ntoto ya Mvimba!​—Yo me katuka na mikanda na beto ya ntama, na Allemagne.