Mikanda ya Ntama Ke Monisa Kibeni Kisika Yina Dikanda Mosi ya Izraele Vandaka

Biblia ke tuba nde ntangu bana ya Izraele botulaka Ntoto ya Lusilu mpi bo kabulaka yo na mabuta na bo, mabuta kumi ya dikanda ya Manase bakaka dikabu ya ntoto na bo na ndambu ya westi ya Yordani. Bo vandaka ya kukabwana ti mabuta yina ya nkaka ya bikalaka. (Yozue 17:1-6) Keti yo kele ti mambu ya ntama yina ke ndimisa nde diambu yai kele ya masonga?

Na 1910, mwa bitini ya dibungu mosi yina bo me sonikaka bisono ya Kiebreo na zulu na yo monanaka na Samaria. Mwa bitini ya dibungu yango ya bo ke binga ostraca mpi ya kele ti bisono na ndinga ya Kiebreo, bo tulaka yo na nzo ya mfumu mosi na kisika ya bo ke tulaka bima ya ntalu mingi bonso vinu mpi mafuta ya kupakula na nitu. Na yonso, yo vandaka ostraca 102 yina bo zwaka, yo vandaka kuna yantika na mvu-nkama ya 8 na ntwala ya ntangu na beto. Kansi nge lenda mona mambu yina bo sonikaka na zulu na yo kaka na 63 mpamba. Kansi na bitini 63 ya dibungu yina, nge lenda mona badati, bazina ya mabuta mpi bazina to makambu yina me tala bantu yina vandaka kuteka bima mpi ya bayina vandaka kusumba bima.

Kima ya kuyituka kele nde, bazina ya mabuta yonso ya kele ya kusonika na dibungu ostraca ya Samaria kele bazina ya bantu ya dibuta ya Manase. Biblia mosi (NIV Archaeological Study Bible) ke monisa nde ba-ostraca yina “ke monisa kuwakana ti mambu yina Biblia ke tuba sambu na kisika yina bana ya Manase kwendaka kuvanda.”

Ostraca ya Samaria ke ndimisa diaka diambu yina Amosi, nsoniki mosi ya Biblia sonikaka sambu na bamvwama ya ntangu yina. Yandi sonikaka nde: “Bo ke nwa vinu na babolo ya kufuluka mpi bo ke kudipakula mafuta ya kuluta kitoko.” (Amosi 6:1, 6) Ostraca ya Samaria ke ndimisa beto nde bima ya mutindu yina vandaka na kisika yina mabuta kumi ya Manase vandaka kuvanda.