KETI YO KUDIBASIKILAKA?

Bima Yina Ke Taninaka Furmi ya Arza ya Sahara na Mwini

FURMI ya arza ya ntoto ya zelo na zelo ya Sahara (Cataglyphis bombycina) kele na kati ya baniama yina ke kukaka mwini kuluta baniama ya nkaka. Ntangu mwini ya midi ya Sahara ke pusaka bambeni ya furmi yai na kusosa kisika ya kubumbana, furmi yai ke basikaka ntangu fioti na mabulu na yo mbala na mbala sambu na kusosa madia; madia yango kele bafurmi ya nkaka yina mwini ya ngolo ke fwaka.

Mika ya sipesiali ya furmi ya arza yina ke zingaka na ntoto ya zelo na zelo ya Sahara kele na kati ya bima yina ke taninaka yo na mwini — [50]

Beto tadila diambu yai: Bima ya ke sadisaka furmi ya arza kele bima yina ke taninaka yo na mwini; bima yango yo yai: mika ya sipesiali yina kele na zulu mpi na balweka ya nitu na yo mpi divumu na yo yina kele ve ti mika. Mika (1, 2), yina ke salaka nde furmi yai kuvanda ti mukubu ya arza, kele tu batibe yina bitini na yo ya nkaka kele triangle (3). Bandambu na yo zole ya nganda kele ti tu batibe ya fioti-fioti yina kele na zulu ya mika na yo, kansi ndambu na yo ya kati kele butesi. Bima yai ke sadisaka na mambu zole. Ya ntete, yo ke sadisaka mika yina na kumonisa nsemo ya ntangu na bandonga ya mbwaki yina ke monanaka. Ya zole, yo ke sadisaka furmi yai na kubasisa na nitu na yo mwini yina yo ke bakaka na kisika yina yo kele. Mpi divumu na yo yina ke vandaka ve ti mika, ke monisaka nsemo yina kele mwa mbwaki mpi yina ke katukaka na ntoto ya zelo na zelo.a

Mika ya sipesiali ya furmi ya arza yina ke zingaka na ntoto ya zelo na zelo ya Sahara me yilama sambu yo monana bonso tu batibe yina bitini na yo kele triangle — [10]

Bima yina ke taninaka furmi ya arza ya Sahara na mwini ke sadisaka yo na kutanina tiya (température) na yo na nsi ya tiya yina yo lenda kuka—53,6 degré Celcius (128,5°F). Na nsadisa ya kigangwa yai ya fioti, bantu yina ke salaka bansosa ke longuka mutindu ya kusala bilele ya sipesiali yina ta pesaka madidi kukonda kusadila ventilateur to ba apareyi ya nkaka.

Nki nge ke yindula? Bima yina ke taninaka furmi ya arza ya Sahara na mwini, bo gangaka yo? To keti yo kudibasikilaka?

a Bima ya nkaka ya furmi yai kele ti yo kele bavitamine ya sipesiali ya kele na nitu na yo yina mwini ya ngolo ke bebisaka ve, makulu ya nda yina ke tombulaka yo na zulu ya zelo ya tiya mpi yina ke sadisaka yo na kubaka ntinu nswalu, mpi mayele ya kuyituka ya kupumbuka, yina ke sadisaka yo na kuvutuka nswalu na dibulu na yo.