Mambu Yina Bantu ya Siansi Me Zaba Ve

Bantu ya siansi me longukaka kaka mambu ya me tala bima ya ke monikaka na zulu mpi na ntoto. Ata mpidina, yo kele ti bangiufula mingi ya mfunu yina bo ke kukaka ve kupesa bamvutu.

Keti bantu ya siansi me zaba mutindu zulu, ntoto ti bima ya kele na kati mpi luzingu yantikaka? Mvutu kele nde ve. Bantu ya nkaka ya siansi ke tubaka nde bantu ya siansi yina ke longukaka zulu, ntoto ti bima yina kele na kati lenda tendula kisika yo katukaka. Kansi Marcelo Gleiser kele longi na ekole mosi (Dartmouth College). Yandi ke longaka mambu ya me tala bima yina kele na zulu (astronomie). Yandi ke sambilaka ve, kansi yandi ke tuba nde: “Beto me tendulaka ve kisika kisika zulu, ntoto ti bima ya kele na kati me katukaka.”

Kiteso mosi, disolo mosi ya kele na zulunalu mosi (Science News) ke tuba mambu yai sambu na kisina ya luzingu. Yo ke tuba nde: “Yo kele mpasi kibeni na kuzaba mutindu luzingu yantikaka kibeni na Ntoto: Matadi mingi mpi bima mingi ya ntama yina lenda monisa mutindu luzingu yantikaka na ntoto bilumbu mingi na ntwala me vilaka banda ntama.” Mambu yai ke sadisa beto na kumona nde bantu ya siansi me zabaka ntete kisika zulu, ntoto ti bima ya kele na kati mpi luzingu me katukaka.

Kansi nge lenda kudiyula nde, ‘Kana yo kele ti Muntu Mosi ya Me Salaka nde luzingu kuvanda na ntoto, muntu yango yina kele nani?’ Mbala ya nkaka, nge me kudiyulaka mpi nde: ‘Kana muntu mosi ya mayele mpi ya ke zolaka bantu ke zingaka, sambu na nki yandi me bikaka nde bantu kumona mpasi? Sambu na nki yandi me bikaka nde mabundu kuvanda mingi mpi bisaka-saka na ntoto? Sambu na nki yandi me bikaka nde bantu yina ke tubaka nde bo ke sambilaka yandi kusala mambu mingi ya mbi?’

Siansi yo mosi lenda pesa ve bamvutu na bangiufula yai. Kansi yo ke tendula mpi ve nde nge lenda zwa ve bamvutu ya mbote na bangiufula yai. Ya masonga, bantu mingi me zwaka bamvutu ya mbote na Biblia.

Kana nge ke zola kuzaba sambu na nki bantu ya nkaka ya siansi yina bakaka ntangu ya kulonguka Biblia ke tubaka nde bo ke ndimaka nde yo kele ti Muntu mosi ya Me Salaka Bima Yonso, kota na jw.org. Sosa ndonga ya bavideo ya kele ti ntu-diambu: Bangindu na Yina Me Tala Kisina ya Luzingu.

Siansi ti Biblia Me Ndimisaka Bo

Georgiy Koïdane, longi ya chimie

“Mbala mingi, kisalu na mono ke lombaka ‘kuvukisa’ bima ya bo ke bingaka ba molécules. Yo kele bonso kubula nsaka mosi buna (échecs): nge fwete yidika mambu mingi na ntwala. Kana nge vila kusala ata kima mosi, molécule ta salama ve. Ata kisalu na mono ke vandaka mpasi mingi, mono ke monaka yo pete kana mono fwanisa yo ti bima yina bo ke bingaka réactions chimiques yina ke salamaka na kati ya ba cellules yina ke zinga sambu na kubasisa ba molécules ya nkaka ya bantu ke bakisaka ve. Yo ke pusaka mono na kundima nde yo fwete vanda ti Nzambi mosi yina me zaba mbote-mbote mambu ya me tala chimie kuluta beto.

“Ntangu mono longukaka Biblia, mono bakisaka nde yo kele ve bonso mikanda ya nkaka. Bo manisaka kusonika yo na kiteso ya bamvula 2000 me luta, kansi mono ke monaka nde bandongisila ya kele na kati kele kaka mfunu mingi. Mambu yina yo ke tubaka na yina me tala mutindu ya kumanisa makambu na dibuta, na kisalu mpi na kartie ke sadisaka kibeni. Mono me bakisaka nde bandongisila ya mbote ya mutindu yai lenda katuka kaka na muntu mosi ya kele mayele mingi kuluta bantu.”

Yan-Der Hsuuw, ke longukaka mutindu mwana ke yantikaka kusalama

“Ntangu mwana ke yantikaka kusalama na divumu, ba cellules yonso ke salaka na bumosi sambu na kusala nde ba cellules ya nkaka kukuma misisa ya ntu, misuni ya nitu, mikwa, menga mpi bima ya nkaka ebuna na nsuka, yo ke basisaka muntu. Beto ke bakisaka ve kibeni inki mutindu ba cellules yai ke kumaka dikie (embryon). Sambu na mono, yo kele ti muntu mosi ya mayele ya me salaka luzingu.

“Mambu yina Biblia ke tubaka na Nkunga 139:15, 16 nde kuyela ya mwana na kati ya divumu ya mama na yandi ke wakana ti mambu yina bantu ya siansi me mona na bamvula kumi ya me katuka kuluta. Inki mutindu bo lenda sonika mambu ya siki-siki ya mutindu yai banda ntama kana Muntu Yina Salaka Bima Yonso songaka yo ve na muntu ya sonikaka yo?”

Tala video Rocío Picado Herrero: Longi Mosi ya Chimie Ke Tendula Lukwikilu na Yandi. Sosa ntu-diambu ya video yai na jw.org.