KETI NTOTO NA BETO TA FWA?
BAMFINDA
BANTU ya mayele ke fwanisaka bamfinda ti bapumo ya muntu. Sambu na nki? Kaka bonso bapumo, banti ke yungulaka mupepe. Banti ke minaka mupepe ya bo ke bingaka dioxyde de carbone yina lenda sala beto mbi. Diaka, bo ke basisaka oxygène, mupepe ya mfunu ya beto ke peminaka. Banti mpi bambisi mingi kibeni (80%) ya ke zingaka bubu yai ke zingaka na bamfinda. Kana bamfinda vandaka ve, beto zolaka kufwa.
Inki Ke Kumina Bamfinda?
Konso mvula, bo ke zengaka banti mingi kibeni, mbala mingi sambu na kusala bilanga. Banda na mvula 1940, kati-kati ya bamfinda na ntoto me manaka.
Kana bo me fwa mfinda mosi, banti mpi bambisi yonso ya vandaka kuzinga muna ke fwaka mpi.
Nzambi Salaka Ntoto na Beto Sambu yo Fwa Ve
Bamfinda lenda banda kuyela diaka ata na bisika yina bo zengaka banti mingi. Ntama ve ntangu bantu ya mayele (écologiste) katukaka kusala bansosa, bo yitukaka na kumona nde bisika yina bo zengaka banti mingi vandaka kukuma diaka mfinda na nswalu yonso. Beto tadila bambandu yai:
Bantu ya mayele kele na kutala mambu ya ke salama na bantoto yina bantu fwaka bamfinda sambu na kusala bilanga mpi na nima bo yambulaka yo. Bo landilaka bisika 2 200 na Amerique mpi na Westi ya Afrika mpi bo monaka nde bamfinda lenda banda kuyela diaka na bisika yango na bamvula 10 ya ke landa.
Nsosa mosi ya bo basisaka na zulunalu Science ke monisa nde, na nima ya bamvula kiteso ya 100, bamfinda yina bo zengaka lenda vutuka kaka mpila yo vandaka ntete na ntwala nde bo zenga yo.
Ntama ve na Brésil bantu ya mayele me katuka kulonguka kana mfinda ke yelaka diaka nswalu na bisika yina bantu kele ve to na bisika yina bantu ke sala bikesa sambu na kukuna diaka banti.
Na kutadila bansosa yai, zulunalu National Geographic tubaka nde: “Bo sepelaka ntangu bo monaka nde kukuna banti vandaka ve mfunu.” Kaka na nima bamvula tanu, bantoto yina bo vandaka kulonguka, “fulukaka ti banti ya vandaka kuyela yo mosi.”
Mambu ya Bantu Ke Salaka Sambu na Kutanina Bamfinda
Na ntoto ya mvimba, bantu ke salaka bikesa sambu na kutanina bamfinda mpi kukuna diaka banti na bisika yina bamfinda fwaka. Mutindu ONU me monisa yo, mambu yai me salaka nde “bo fwa kaka kati-kati ya bamfinda ya ke vandaka na ntoto kana beto fwanisa yo ti mutindu bo vandaka kufwa yo mingi kibeni” bamvula 25 me luta.
Kansi bikesa yai yonso ya bo ke sala ke lunga ve. Rapore ya kimvuka mosi (Global Forest Watch) monisaka nde “ntalu ya bamfinda yina bo ke na kufwa me soba mpenza ve na bamvula ya me katuka kuluta.”
Ba-izine yina ke zengaka banti sambu na kusala mabaya kukonda kubaka nswa ya bamfumu ya leta ke salaka mbongo mingi. Mpi mpusa na bo yina ke salaka nde bamfinda kufwa.
Kimvuka ya bantu ya ke taninaka bamfinda ke zengaka banti ya kuyela fioti mpamba mpi bo ke kunaka ya nkaka
Mambu ya Ke Monisa nde Ntoto Ta Fwa Ve—Inki Biblia Ke Tuba?
“Yehowaa Nzambi kunaka na ntoto konso nti yina vandaka kitoko na kutala mpi mbote na kudia.”—Kuyantika 2:9.
Nzambi salaka bamfinda yonso ti makuki ya kulanda kuvanda sambu beto bakila yo mambote. Yandi ke zola kutanina bamfinda mpi bambisi ya ke zingaka muna.
Biblia ke tuba nde Nzambi ta bika ve nde bantu kufwa ntoto mpi bigangwa ya ke zingaka na zulu na yo. Tala disolo “Nzambi Me Silaka nde Ntoto na Beto Ta Fwa Ve,” na lutiti 15.
a Yehowa kele zina ya Nzambi.—Nkunga 83:18.