KAPU ZOLE
Kudibongisa Sambu na Makwela ya Mbote
1, 2. (a) Inki mutindu Yezu kumonisaka mfunu ya kudibongisa? (b) Mingimingi, na inki makambu kudibongisa kevandaka mfunu?
KUTUNGA nzo ya nene kelombaka kudibongisa ya mbote mpenza. Na ntwala ya kutula lufulu, ntoto fwete kuzwama mpi pula ya nzo fwete kusalama. Kansi, kele ti kima yankaka dyaka ya mfunu. Yezu kutubaka nde: “Kana muntu mosi na kati na beno ke zola kutunga nzo ya nda, ntete yandi fweti vanda sambu na kuyindula kana yandi ta basisa mbongo ntalu ikwa sambu na nzo yina. Mpidina, yandi ta zaba kana yandi ke na mbongo ya kulunga sambu na kumanisa nzo yina.”—Luka 14:28.
2 Dyambu yina kele kyeleka sambu na lutungu ya nzo ya nene kele mpi kyeleka sambu na lutungu ya dibuta ya mbote. Bamingi ketubaka nde: “Mono kezola kukwela.” Kansi bantu ikwa kefongaka sambu na kutadila bunene ya mambu ya yau kelomba? Ata nkutu Biblia ketubila makwela na mutindu mosi ya mbote, yau kebenda mpi dikebi na bampasi yina makwela kevandaka na yau. (Bingana 18:22; 1 Korinto 7:28) Yau yina, bayina kekana kukwela fwete kuvanda ti mboninu ya kyeleka ya mambu yai zole: balusakumunu mpi malombu ya makwela.
3. Sambu na inki Biblia kele lusadisu yina mefwana sambu na bayina kekudibongisa sambu na makwela, mpi tanga bangyufula tatu yina tasadisa beto na kupesa mvutu?
3 Biblia lenda kusadisa. Ndongisila na yau kele ya kupemama na Ngangi ya makwela, Yehowa Nzambi. (Efezo 3:14, 15; 2 Timoteo 3:16) Kusadila minsiku yina kele na kati ya mukanda yai ya ntama kansi yina kele ti ngala, lenda kusadisa beto na kuzaba: (1) Inki mutindu muntu lenda kuzaba kana yandi, bakala to nkento, mekuka na kukwela? (2) Inki yandi fwete kusosa na nkwelani? mpi (3) Inki mutindu ntangu ya kukutana sambu na makwela lenda kulundama ya lukumu?
KETI NGE MEKUKA SAMBU NA KUKWELA?
4. Inki kele dyambu ya kuluta mfunu na yina ketadila kulunda makwela ya mbote mpi sambu na inki?
4 Lutungu ya nzo ya nene lenda kulomba mbongo mingi, kansi kusungimina sambu nde yau kuzinga mingi kelombaka mpi mbongo kuluta mingi. Yau kele kiteso mosi sambu na makwela. Kukwela kemonanaka mpenza mpasi mingi; kansi, kulunda kuwakana na kati ya makwela konso mvula fwete kutadilama mpi. Kulunda kuwakana ya mutindu yina kelombaka inki? Dyambu ya mfunu mingi kele ndefi yina kekatuka kibeni na ntima. Tala mutindu Biblia ketendula kuwakana yina kele na kati ya makwela: “Bakala ta bikisa tata na yandi ti mama na yandi, yandi ta kwenda kuvukana na nkento na yandi, ebuna bo zole bo ta kuma muntu mosi.” (Kuyantika 2:24) Yezu Kristu kupesaka kikuma mosi kaka yina kewakana ti Masonuku sambu na kufwa makwela ti kivuvu ya kukwela dyaka—“pite,” disongidila, kuvukisa nitu ti muntu yankaka na nganda ya makwela. (Matayo 19:9) Kana nge kekana kukwela, kuvila ve bansiku yai ya Masonuku na ntu na nge. Kana nge mekuka ve sambu na ndefi yai ya nene, disongidila nge mekuka mpi ve na kukwela.—Kulonga 23:21; Longi 5:4, 5.
5. Ata nkutu ndefi ya nene ya makwela kebangisaka bantu yankaka, kansi sambu na inki yau fwete kuvanda na mfunu mingi sambu na bayina kekana kukwela?
5 Ngindu ya ndefi ya nene kebangisaka bantu mingi. Toko mosi kutubaka nde: “Kuzaba nde beto zole takangama kumosi sambu na luzingu ya mvimba vandaka kupesa mono mawi ya boloko, ya kukangama, ya balukakilu mpenza.” Kansi kana nge kezola kibeni muntu yina ya nge kekana kukwela, ndefi tamonana ve bonso vangu. Kansi, yau tatadilama bonso nto ya lutaninu. Sansa yina mepesama na ndefi na kati ya makwela tatindaka bankwelani na kuzola lukanu ya kubikala kumosi yau vanda na bantangu ya kyese to ya mpasi mpi ya kusadisana mosi mpi yankaka yau vanda na dyambu ya inki mutindu yina takumina bau. Ntumwa Mukristu Polo kusonikaka nde zola ya kyeleka “kekangaka ntima na mambu yonso” mpi “kevibidilaka mambu yonso.” (1 Korinto 13:4, 7, NW) Nkento mosi ketuba nde: “Ndefi ya makwela mekumisaka mono na mawi ya lutaninu mpenza. Mono keyangalalaka mutindu beto ndimanaka beto mosi mpi na ntwala ya bantu yonso nde beto kekana kukangama kumosi.”—Longi 4:9-12.
6. Sambu na inki yau kele mbote mpenza na kukonda kunwanina kukwela na buleke?
6 Kuzinga na kuwakana ti ndefi ya mutindu yina kelombaka kuyela. Yau yina, Polo kelongisila nde Bakristu tasala mbote na kukonda kukwela tii ntangu bau “kuluta mvu ya lunga,” nsungi yina mawi ya binama ya nitu kevandaka ngolo mpi lenda kubebisa luswasukusu ya muntu. (1 Korinto 7:36, Luwawanu Yampa ye Bankunga) Baleke kesobaka nswalu kibeni na ntangu bau keyela. Bamingi yina kukwelaka ntangu bau vandaka mpenza baleke kumonaka nde kaka na nima ya mwa bamvula bansatu mpi bampusa na bau, kiteso mosi ti yina ya bankwelani na bau, kusobaka. Balapolo kemonisa nde batoko yina kekwelaka kevandaka mpenza na kyese ve mpi kesosaka kufwa makwela kuluta bayina kekwelaka na kimbuta. Yau yina, kunwanina ve na kukwela nswalunswalu. Mwa bamvula ya nge melutisa na kuzingaka bonso leke mpi mpumpa ya mbuta lenda kupesa nge eksperiansi ya kuluta mbote yina takumisa nge ya kuyela mpenza mpi ya kubongisama mbotembote sambu na kuvanda nkwelani ya mbote. Kusukinina na ntwala ya kukwela lenda mpi kusadisa nge na kudizaba kuluta mbote mpenza—yau kele mfunu mingi kana nge kezola kuyedisa kuwakana ya kuluta mbote na kati ya makwela na nge.
KUDIZABA NTETE
7. Sambu na inki bayina kekudibongisa na kukwela fwete kuditadila bau mosi ntete?
7 Keti nge kemonaka petepete na kusala lisiti ya bikalulu ya mbote yina nge kezola kumona na nkwelani na nge? Bamingi kesalaka yau. Kansi, inki beto lenda kutuba sambu na yina metala bikalulu na nge mosi ya mbote? Inki bikalulu nge kele na yau yina tasadisa nge sambu na kuvanda ti makwela ya mbote? Bakala to nkento ya inki mutindu nge tavanda? Mu mbandu, keti nge kendimaka bifu na nge na masonga yonso mpi kendimaka ndongisila, to nge kepesaka kaka bikuma ntangu yonso kana bau kesongisa nge? Keti nge kevandaka ntangu yonso na kyese mpi na mboninu ya mbote, to nge kevandaka ti kikalulu ya kuvanda mawamawa, ya kubokutaka mbala na mbala? (Bingana 8:33; 15:15) Yibuka nde, makwela tasoba ve bumuntu na nge. Kana na ntangu ya nge mekwela ntete ve nge kele lulendo, muntu yina kewaka makasi mingi, to yina kele na mboninu kaka ya mbi, nge tavanda kaka kiteso mosi ntangu nge takwela. Sambu yau kele mpasi na kudimona mutindu bankaka kemonaka beto, sambu na inki ve kusonga kibuti mosi to nduku mosi ya ntima na kutubila beto na masonga yonso mutindu beto kele mpi na kupesa beto mwa bangindu mpi bandongisila ya mbote? Kana nge mezaba bansoba yina fwete kusalama, sala ngolo na kumanisa yau na ntwala ya kusala kitambi ya kukwela.
8-10. Inki ndongisila Biblia kepesa yina tasadisa muntu na kudibongisa sambu na makwela?
8 Biblia kesyamisa beto na kupesa nzila na mpeve santu ya Nzambi sambu yau kusala kisalu na kati na beto, na kubutaka bankadulu bonso “zola, kyese, ngemba, ntima ya nda, ntima ya mbote, bumbote, lukwikilu, ndembama, kudiyala.” Yau kesonga beto dyaka na “kukuma ya mpa na kati ya ngolo yina kefumbika mabanza na [beto]” mpi na “kulwata bumuntu ya mpa yina megangamaka na kuwakana ti luzolo ya Nzambi na lunungu mpi kwikama ya kyeleka.” (Galatia 5:22, 23, NW; Efezo 4:23, 24, NW) Kusadila ndongisila yai na ntangu nge mekwela ntete ve tavanda bonso kubumba mbongo na banki—kima yina tamonana ya mfunu kibeni na makwisa, ntangu nge takwela.
9 Mu mbandu, kana nge kele nkento, longuka na kutula dikebi mingi na “kitoko yina kele na kati ya ntima” kuluta yina ya nge kesalaka sambu na kitoko na nge ya nganda. (1 Piere 3:3, 4) Kukonda lulendo mpi nkadilu ya mbote ya mabanza tasadisa nge na kuzwa mayele, yina kele “koloa ya kitoko” ya kyeleka. (Bingana 4:9, NW; Bing 31:10, 30; 1 Timoteo 2:9, 10) Kana nge kele bakala, longuka na kusadila nkento mambu na mutindu mosi ya mbote mpi ya luzitu. (1 Timoteo 5:1, 2) Na ntangu nge kelonguka na kubaka balukanu mpi kunata mukumba, longuka mpi na kuvanda ya kukonda lulendo mpi ya kudikulumusa. Nkadilu ya kuyala bankaka tanata bampasi na kati ya makwela.—Bingana 29:23; Mishe 6:8; Efezo 5:28, 29.
10 Ata nkutu kusadila mambu yina kevandaka petepete ve, yau kele kima mosi ya Bakristu yonso fwete kusala ngolo sambu na yau. Mpi yau tasadisa nge na kuvanda nkundi mosi ya kuluta mbote.
YINA NGE FWETE SOSA NA NKWELANI
11, 12. Inki mutindu bantu zole lenda kuzaba kana bau kele ya kuwakana na kati na bau to ve?
11 Keti yau kele kikalulu na kisika ya nge kezingaka nde muntu kudisosila nkwelani yandi mosi? Kana yau kele mpila yina, inki mutindu nge fwete kusala kana nge mezwa bakala to nkento mosi yina meyangidika nge? Ntetentete, kudiyula nge mosi nde: ‘Keti makwela kele mpenza dibanza na mono?’ Yau kele nku kibeni na kusakana ti mawi ya muntu yankaka na kuvumbulaka bivuvu ya luvunu. (Bingana 13:12) Na nima, kudiyula nde: ‘Keti mono mekuka sambu na kukwela?’ Kana bamvutu na bangyufula yonso zole kele ee, kitambi yina ya nge tasala na nima tavanda na kuwakana ti bikalulu ya kisika yina nge kezingaka. Na bansi yankaka, na nima ya kutadila muntu yango sambu na mwa ntangu, nge lenda kufinama na kusolula ti yandi mpi kumonisa mpusa ya nge kele na yau sambu beno kuzabana mbotembote. Kana yandi mebuya, mfunu ya kulatama ti dibanza na nge na mpila nde yandi kundima yau kele ve. Yibuka nde, muntu yango mpi kele ti nswa ya kubaka lukanu na dyambu yango. Kansi, kana yandi mendima, nge lenda kusala ngidika sambu na kulutisaka ntangu kumosi na bisalu ya mbote. Yau tapesa nge dibaku ya kuzaba kana kukwela muntu yina tavanda dyambu ya mayele.a Inki nge fwete kusosa na ntangu yai?
12 Sambu na kupesa mvutu na ngyufulu yina, baka mbandu ya bisadilu zole ya miziki, mbala yankaka, piano ti kitari. Kana yau mebongisama mbotembote, mosi mosi na kati na yau kebasisaka mwalulu ya kitoko kibeni na miziki. Kansi, inki kesalamaka kana bisadilu yai mebulama kumosi? Ntangu yai, yau talenda kuvanda na kuwakana ti yina yankaka. Yau kele kiteso mosi sambu na nge ti muntu yina ya nge kezola kukwela. Yau lenda kulomba nde mosi mosi na kati na beno kusala ngolo sambu na “kuwakanisa” bikalulu ya bumuntu na yandi na yina ya muntu yina yankaka. Kansi, ntangu yai ngyufula kele nde: Keti beno kele na kuwakana mosi ti yankaka? Na bangogo yankaka, keti beno kekukana na mambu mingi?
13. Sambu na inki yau kele mpenza kukonda mayele na kusosa kukwelana ti muntu yina beno kele na yandi lukwikilu mosi ve?
13 Yau kele mfunu nde beno zole kuvanda ti balukwikilu mpi minsiku ya kiteso mosi. Ntumwa Polo kusonikaka nde: “Beno kwenda kuvukana ve ti bamimpani.” (2 Korinto 6:14; 1 Korinto 7:39) Kukwela ti muntu yina kekwikilaka ve na Nzambi mutindu nge kekwikilaka kekumisaka mambu mpasi mingi na mpila nde kukonda kuwakana ya ngolo kibeni tavanda. Na ndambu yankaka, kudipesa mosi ti yankaka na Yehowa Nzambi kele lufulu ya kuluta ngolo ya bumosi. Yehowa kezola nde nge vanda na kyese mpi nge yangalala na kikangilu ya ngolo ti muntu yina ya nge takwela. Yandi kezola nde beno kukangama na Yandi mpi na mosi ti yankaka na kikangilu ya zola ya bansinga tatu.—Longi 4:12.
14, 15. Keti kuvanda na lukwikilu mosi kele dyambu mosi kaka ya mfunu sambu na kuvanda na bumosi na kati ya makwela? Tendula.
14 Ata nkutu kusambila Nzambi kumosi kele dyambu ya mfunu sambu na kuvanda na bumosi, mambu mingi kelombama. Sambu na kuvanda na kuwakana mosi ti yankaka, nge ti muntu yina ya nge kezola kukwela fwete kuvanda ti balukanu ya kiteso mosi. Balukanu na nge kele inki? Mu mbandu, beno zole ketadilaka kubuta bana inki mutindu? Inki bima kele na kisika ya ntete na luzingu na beno?b (Matayo 6:33) Na kati ya makwela ya mbote kibeni, bankwelani kele banduku ya kyeleka mpi keyangalalaka na kuvanda kumosi. (Bingana 17:17) Sambu na dyambu yai, bau fwete kuvanda ti bampusa ya kiteso mosi. Yau kele mpasi na kulunda kinduku ya ngolo—nkutu kuluta dyaka makwela—kana bampusa kele ya kiteso mosi ve. Kansi, kana muntu ya nge kezola kukwela kezolaka kisalu mosi, mu mbandu kulenga, ye nge kezolaka yau ve, keti yau kesongidila nde beno zole lenda ve kukwelana? Yau kele mpila yina ve. Mbala yankaka beno kele ti mambu yankaka mingi ya kiteso mosi yina ya kuluta mfunu. Kuluta dyaka, nge lenda kupesa kyese na nkundi ya nge kezola kukwela na kuvukanaka na bisalu ya mbote sambu yandi keyangalalaka na yau.—Bisalu 20:35.
15 Ya kyeleka, na mambu mingi, kuwakana kezabanaka na mutindu beno zole kesala ngolo sambu na kuyikana na mambu mpi bikalulu na beno kansi yau ketadilaka ve mutindu beno zole mefwanana. Na kisika ya kuyula nde, “Keti beto kewakanaka na mambu yonso?” mwa bangyufula ya mfunu lenda kuvanda yai: “Inki kesalamaka kana beto kewakana ve? Keti beto lenda kusolula mambu yango na ngemba yonso, na kupesanaka luzitu ti lukumu? To mbala mingi masolo na beto kesukaka na bangogo yina kepesaka makasi?” (Efezo 4:29, 31) Kana nge kezola kukwela, keba na muntu yonso yina kele lulendo mpi ntu ngolo, yina kendimaka ve ata fyoti bangindu ya bantu yankaka, to yina kelombaka makambu mingi mpi kesosaka kaka nzila na yandi mosi.
SOSA KUZABA YANDI NTETE
16, 17. Inki mambu bakala to nkento lenda kusosa na ntangu yandi ketadila muntu yina ya yandi kekana kukwela?
16 Na kati ya dibundu ya Bukristu, bayina lenda kubaka mikumba fwete “kumekama ntete.” (1 Timoteo 3:10, NW) Nge lenda mpi kusadila ntuma yai. Mu mbandu, nkento lenda kudiyula nde: “Bakala yai mezabanaka na inki mutindu? Banani kele banduku na yandi? Keti yandi kevandaka na kudiyala? Inki mutindu yandi ketadilaka minunu? Yandi mekatuka na dibuta ya inki mutindu? Inki mutindu yandi kewakanaka ti bau? Yandi kevandaka ti inki kikalulu na yina ketadila mbongo? Keti yandi kelutisaka kunwa malafu? Keti yandi kevandaka muntu ya makasi, ata nkutu ya nku? Inki mikumba yandi kele na yau na kati ya dibundu, mpi inki mutindu yandi kelungisaka yau? Keti mono takuka kupesa yandi luzitu ya mudindu?”—Levi 19:32; Bingana 22:29; 31:23; Efezo 5:3-5, 33; 1 Timoteo 5:8; 6:10; Tito 2:6, 7.
17 Bakala lenda kudiyula nde: “Keti nkento yai kemonisaka zola mpi luzitu sambu na Nzambi? Keti yandi mekuka na kusungimina nzo? Dibuta na yandi tavingilaka inki na beto? Keti yandi kele mayele, musadi mpi yina kuzaba kubumba mbongo? Inki mambu yandi ketubilaka? Keti yandi kekudibanzaka mpenza sambu na mambote ya bantu yankaka, to yandi kele bwimi, kekotaka na makambu ya bantu? Keti yandi melunga mpenza na kutudilama ntima? Keti yandi tazolaka kulemfuka na kimfumu na ntima mosi, to yandi kele ntu ngolo, mbala ya nkaka mpi nkolami?”—Bingana 31:10-31; Luka 6:45; Efezo 5:22, 23; 1 Timoteo 5:13; 1 Piere 4:15.
18. Kana bifu ya fyoti memonika na ntangu ya kukutana na beno sambu na makwela, inki beno fwete kuvila ve ata fyoti?
18 Kuvila ve nde nge kewakana ti muntu ya kukonda kukuka yina kele mwana ya Adami; kutadila yandi ve bonso kafumba ya bakala to ya nkento ya mbandu yina kevandaka na kati ya mikanda yina bantu kebasisaka na kutadilaka bangindu na bau mosi. Konso muntu kele ti bifu, mpi bifu yango lenda kuvilama—yau vanda ya nge to ya nkundi yina nge kezola kukwela. (Roma 3:23; Yakobo 3:2) Mpi dyaka, kumona kifu mosi lenda kupesa dibaku ya kuyela na kimpeve. Mu mbandu, yindula kana na ntangu ya kukutana na beno sambu na makwela maswana kubasika. Zaba nde: Yau kekuminaka ata nkutu bantu yina kezolanaka mpi kezitisanaka na kukonda kuwakana bantangu yankaka. (Fwanisa ti Kuyantika 30:2; Bisalu 15:39.) Keti yau kemonisa mpenza nde beno zole metumama kibeni na ‘kuyala mabanza na beno’ mwa mingi mpi kulonguka mutindu ya kumanisa makambu yango na ngemba yonso? (Bingana 25:28, NW) Keti muntu yina ya nge kezola kukwela kemonisa mpusa ya kumanisa dikambu yango? Keti nge kevandaka mpi ti mpusa yango? Keti nge lenda kulonguka na kuvanda muntu yina kuzaba kudiyala, yina kewaka makasi mpambampamba ve? (Longi 7:9) Kulonguka mutindu ya kumanisa makambu lenda kupesa nzila na kusolula ya masonga yina kele mfunu kana beno zole kezola kukwelana.—Kolosai 3:13.
19. Inki tavanda nsadilu ya mayele mpenza kana matata ya ngolo memonana na ntangu ya kukutana sambu na makwela?
19 Kansi, inki nge keyindula kana nge memona nde makambu yango keyangisa nge mingi? Bambefula ya mutindu yina fwete kutadilama na dikebi mpenza. Ata nge vanda na mawi ya zola ya inki mutindu, to nge vanda na mayindu ya kukwela ya inki mutindu, kukanga meso ve na ntwala ya bifu ya ngolo. (Bingana 22:3; Longi 2:14) Kana nge kele na ngwisana ti muntu yina beno kele na yandi bangindu ya kuswaswana, yau kele mayele na kuzenga ngwisana yango mpi kukonda kudia ndefi ya ntangu mingi ti muntu yango.
LUNDA NTANGU YA KUKUTANA NA BENO SAMBU NA MAKWELA YA LUKUMU
20. Inki mutindu bakala ti nkento yina kekutana sambu na makwela lenda kulunda ntangu ya kukutana na bau ya kukonda mbi?
20 Inki mutindu beno lenda kulunda ntangu ya kukutana na beno sambu na makwela ya lukumu? Ntetentete, beno sosa na kuzaba mpenza kana nkadilu na beno kele ya kugedila. Kisika ya beno kezingaka, keti kupesana mbote na diboko, nsila-nwa, to kuyambana mepesama nswa na bantu yina mekwelanaka ntete ve? Ata nkutu bidimbu ya mutindu yina sambu na kumonisa zola kendimamaka, yau fwete kupesama nzila kaka kana ngwisana memonisa mpenza nde makwela mekuma penepene. Beno keba na mpila nde mutindu ya kumonisana zola kunata beno ve na nkadilu ya mbi to nkutu na pite. (Efezo 4:18, 19; fwanisa ti Kitoko 1:2; 2:6; 8:5, 9, 10.) Sambu ntima mefulukaka na luvunu, beno zole fwete kuvanda mayele na kubuyaka kuvanda na kingenga beno zole kaka na kati ya nzo, na kati ya apartema mosi, na kati ya mutumambila yina metelama, to konso kifulu yankaka yina talenda kupesa dibaku na nkadilu ya mbi. (Yeremia 17:9) Kulunda ntangu ya kukutana na beno ya kugedila mpenza kepesaka nzikisa ya pwelele nde beno kele na kudiyala mpi nde beno kekudibanzaka sambu na mambote ya muntu yankaka na kisika ya kutadila kaka bampusa na nge mosi. Kuluta dyaka, ntangu ya kukutana sambu na makwela ya kugedila tayangidika Yehowa Nzambi, yina ketuma bansadi na yandi na kubuya nsumukunu ti pite.—Galatia 5:19-21.
21. Inki masolo ya masonga lenda kuvanda mfunu sambu na kulunda ntangu ya kukutana ya lukumu?
21 Ya zole, ntangu ya kukutana sambu na makwela ya lukumu kelombaka mpi masolo ya masonga. Mutindu ntangu ya kukutana na beno kekwenda na makwela, yau talombama nde mambu yankaka kutadilama pwelele. Na wapi beno tazingaka? Keti yau talombama nde beno zole kusala kisalu ya kinsuni? Keti beno kezola kubuta bana? Mpi dyaka, yau kele kaka mbote na kubasisa mambu, mbala yankaka yina metala luzingu ya ntama ya muntu, yina talenda kubasisa matata na kati ya makwela. Yau lenda kuvanda bamfuka ya ngolo, to mikumba, to mambu metala mavimpi ya nitu, mu mbandu maladi mosi ya ngolo to mvwandilu yina nge lenda kuvanda na yau. Sambu bantu mingi yina kele ti HIV (mikrobe yina kepesaka SIDA) kemonisaka bidimbu na yau nswalu ve, yau tavanda mbi ve sambu na muntu to sambu na bibuti yina kekudibanzaka na kulomba nde muntu yina vandaka kudipesa na ntangu ya ntama na mubulu ya kuvukisa nitu to vandaka kusadila malafu to makaya ya kulausa na nzila ya misisa, kusadisa ekzame ya SIDA. Kana ekzame memonisa maladi, muntu yina kele na yau fwete ve kupusa muntu yina zolaka kukwelana ti yandi na kulanda ngwisana na bau kana muntu yina kele ve ti maladi kezola nde bau kuzenga ngwisana yango. Ya kyeleka, muntu yonso yina kudipesaka na luzingu ya mubulu ya kuvukisa nitu tasala mbote na kundima na luzolo yonso nde ekzame ya SIDA kusalama na ntwala ya kuyantika ntangu ya kukutana sambu na makwela.
KUTADILA VE KAKA KILUMBU YA MAKWELA
22, 23. (a) Inki mutindu bukatikati lenda kukonda na ntangu ya kubongisa nkinsi ya makwela? (b) Inki mboninu ya bukatikati fwete kulundama na ntangu beto ketadila nkinsi ya makwela mpi makwela yau mosi?
22 Na bangonda ya nsuka na ntwala ya makwela, ngatu beno yonso zole tavanda ti makambu mingi ya kusala sambu na kubongisa makwela na beno. Beno lenda kudikatula mayindu mingi na kuvandaka na bukatikati. Nkinsi ya nene ya makwela lenda kuyangidika bamambere ya dibuta mpi bantu yankaka, kansi yau lenda kulembisa bankwelani ya mpa ti bibuti na bau na kinsuni mpi kumanisa mbongo na bau. Kulanda bikalulu yankaka ya kisika ya beno kezingaka kele mbote, kansi kimpika na bikalulu yango mpi ntangu yankaka dibanza ya kunwanina sambu na kusala kaka bonso bantu yankaka kusalaka lenda kukatula ntendula ya makwela mpi yau lenda kukatula beno kyese yina beno fwete kuvanda na yau. Ata nkutu mawi ya bantu yankaka fwete kutadilama, bakala yina kekwela yandi mosi kele na mukumba ya ntete ya kubaka lukanu ya mambu yina tasalama na nkinsi ya makwela na bau.—Yoane 2:9.
23 Beno vila ve nde nkinsi ya makwela na beno tasala kaka kilumbu mosi, kansi makwela na beno tazinga luzingu ya mvimba. Katula dibanza ya kudipesa kuluta mingi sambu na kilumbu ya makwela. Kansi, beno tula ntima na lutwadisu ya Yehowa, mpi beno yita kudibongisa sambu na luzingu ya makwela. Na nima, beno takudibongisa mbote sambu na makwela ya mbote.
a Dyambu yai lenda kusadilama na bansi yina kukutana na kati ya bakala ti nkento yina kezola kukwelana kele mbote sambu na Bakristu.
b Ata na kati ya dibundu ya Bukristu, yau lenda kuvanda ti bankaka kemonanaka nde bau mekudipesaka ya mvimba mpenza ve na kisalu ya dibundu. Na kisika ya kuvanda bansadi ya Nzambi yina mekudipesaka na ntima ya mvimba, bau lenda kupusama na bankadilu mpi bikalulu ya inza.—Yoane 17:16; Yakobo 4:4.