Kusoba Ndinga

KUNYATA bangogo ya mfunu kesadisaka bawi na kubakisa mambu ya nge ketuba. Kansi, kana nge kesoba volime, vitesi, mpi mungungu na mutindu ya mbote, diskure na nge lenda vanda kitoko mingi na kuwidikila. Kuluta dyaka, yo lenda songa bawi na nge mutindu nge kekudiwa na yina metala mambu ya nge ketuba. Ngindu na nge sambu na malongi yango lenda vanda ti bupusi na mutindu bo tasepila na yo. Mambu yai kele kyeleka, yo vanda nde nge ketuba na estrade to nge ketubila muntu mosi na kisalu ya bilanga.

Ndinga ya muntu kele kisadilu mosi ya kuyituka, yina lenda sala bansoba ya nene kibeni. Kana nge sadila yo mbote, yo lenda pesa luzingu na disolo na nge, kusimba ntima, kutedimisa mawi, mpi kupusa bawi na kusala mambu ya nge ketuba. Kansi, nge talungisa yo ve kaka kana nge tula bidimbu na banoti na nge sambu na kumonisa bisika yina nge tasoba volime, vitesi, to mungungu. Kusoba ndinga sambu na kuzitisa bisika yina nge tulaka bidimbu tasonga ve nde nge ketuba mutindu nge ketubaka ntete. Olie yo pesa luzingu mpi yo yika ngolo na disolo na nge, yo lenda pesa bawi na nge mpasi na ntima. Kusadila kusoba ndinga na mutindu ya mbote kekatukaka na ntima.

Kana yo sadilama na mayele, kusoba ndinga tabenda ve dikebi ya kuluta mingi na mutubi. Kansi, yo tasadisa bawi na kubakisa ngindu ya kyeleka ya disolo ya beno ketadila.

Soba Volime. Mutindu mosi ya kusoba kutuba na nge kele ya kusoba volime na nge. Kansi, yo fwete vanda kaka ve kutombusa to kukulumusa volime ya ndinga mutindu mosi ntangu yonso. Kusala mutindu yina tabebisa ntendula ya mambu ya nge ketuba. Kana nge ketombusa volime mbala na mbala, yo tapesa ngindu ya mbi.

Volime na nge fwete wakana ti malongi na nge. Kana nge ketanga bantuma yina bantu fwete sala kukonda kusukinina, bonso yina kele na Kusonga 14:6, 7 to na Kusonga 18:4, to bangogo yina kemonisa kundima ya ngolo, bonso yina kele na Kubasika 14:13, 14, yo kele mbote na kutombusa volime na kiteso ya kufwana. Mutindu mosi mpi, kana nge ketanga nsangu ya kezengila bantu nkanu na Biblia, bonso yina kele na Yeremia 25:27-38, kumatisa to kukulumusa volime na nge tasala nde bangogo yankaka kumonana pwelele.

Tadila mpi lukanu na nge. Keti nge kezola kupusa bawi na nge na kusadila mambu ya nge ketuba? Keti nge kezola kubasisa bangindu ya mfunu ya disolo na nge? Kumatisa volime ti mayele kesadisaka na kulungisa balukanu yai. Kansi, nge takuka ve kulungisa lukanu na nge kana nge suka kaka na kutombusa volime ya ndinga na nge. Inki mutindu? Mambu ya nge ketuba lenda lomba tiya mpi mawi na kisika ya kutombusa volime. Beto tatubila yo na Dilongi ya 11.

Kana muntu kusadila yo ti luswasukusu, kukulumusa volime ya ndinga lenda sala nde bantu kuyantika kuvingila na ntwala mambu yina kelanda. Kansi mbala mingi yo kelombaka kuyika mbala mosi ngolo na mungungu. Nge lenda sadila volime ya nsi mpi nge yika ngolo na mungungu sambu na kubasisa susi to boma. Nge lenda sadila dyaka volime ya nsi sambu na kumonisa nde mambu ya nge ketuba kele mfunu mingi ve kana nge fwanisa yo ti mambu yina mezyunga yo. Kansi, kana volime na nge kele ntangu yonso na nsi, yo lenda pesa ngindu nde nge kele na badute, kukonda kundima, to mpi nde nge kesepila ve ti disolo na nge. Yo kele pwelele nde nge fwete sadila mungungu ya petepete ti mayele.

Soba Vitesi na Nge. Na masolo ya konso kilumbu, bangogo kebasikaka kukonda mpasi ntangu beto ketubaka mambu ya beto ke na yo na ntu. Kana beto kele na kyese, beto ketubaka ntinu-ntinu. Kana beto kezola nde bantu yankaka kuyibuka na sikisiki yonso mambu ya beto ketuba, beto kekulumusaka vitesi ntangu beto ketuba.

Kansi, mitubi fyoti mpamba ya mpa kesobaka vitesi na bo ntangu bo ketubaka. Sambu na inki? Bo keyidikaka mbotembote mambu yonso ya bo tatuba. Mambu yango yonso lenda vanda ya kusonika. Ata yandi tasala ve diskure yango bonso maniskri, yandi lenda kanga bangogo yonso na ntu. Yo kesalaka nde yandi tuba mambu yonso ti vitesi ya mutindu mosi. Kulonguka na kusala diskure na nsadisa ya pula tasadisa na kusongisa kifu yai.

Kumatisa ve vitesi na nge na kintulumukina mutindu pusu ketinaka kana yandi memona mbwa. Kutuba nswalu-nswalu mpi ve kana ve nge takuka ve kutuba bangogo mutindu nge meyikanaka.

Sambu na kukuka kusoba vitesi, yo kelomba kaka ve nde nge matisa to nge kukulumusa vitesi mbala na mbala na nima ya mwa ntangu. Olie ya kutomisa malongi ya nge kelonga, kutuba mutindu yai takatula dikebi ya bantu na malongi yango. Vitesi fwete wakana ti mambu ya nge ketuba, mawi ya nge kezola kubasisa, mpi lukanu na nge. Sala diskure na nge ti vitesi ya katikati. Sambu na kubasisa kyese, tuba mwa nswalu, kaka mutindu nge zolaka kusala yo na luzingu ya konso kilumbu. Yo mefwana mpi na kusadila vitesi ya mutindu yai kana bangindu ya nge ketuba kele mfunu mingi ve to kana nge keta disolo yina kele ti tumambu mingi ya kukonda mfunu. Yo tasala nde nge soba vitesi na kutuba na nge mpi nde diskure na nge kuvanda ve mutindu mosi banda na luyantiku tii na nsuka. Na ndambu yankaka, yo kelombaka ntangu yonso kukulumusa vitesi ntangu nge kepesa bangindu yina kebwisa dilongi mosi, ntangu nge kepesa bangindu ya mfunu, mpi na bitini ya kuluta kitoko na diskure na nge.

Soba Mungungu na Nge. Beto baka mbandu ya muntu mosi ya kebula kima mosi ya bo kebudilaka miziki kiteso ya ngunga mosi ya mvimba. Na ntangu yina yonso, yandi kebula kaka noti mosi, disongidila ntete yandi kebula yo na ndinga ya ngolo, na nima yandi kekulumusa yo fyoti, ntangu yankaka nswalu-nswalu, na nima malembe. Yandi kesoba volime ti vitesi, kansi sambu yandi kesoba ve mungungu, “miziki” yina kele kitoko mingi ve. Kiteso mosi mpi, kana beto kesoba ve mungungu, ndinga na beto tavanda ve kitoko na makutu.

Kansi beto fwete vila ve nde kusoba mungungu kebutaka ve mbuma ya kiteso mosi na bandinga yonso. Na bandinga yina bo kebingaka nde langues à tons, bonso Kishinwa, kusoba mungungu lenda soba ntendula ya ngogo. Kansi, ata na bandinga ya mutindu yai, kele ti bima yina muntu lenda sala na mpila nde mambu ya yandi ketuba kubasika ve kiteso mosi. Yandi lenda sala ngolo na kutomisa ngolo ya ndinga na yandi mpi kusala yonso sambu yandi bebisa ve mingungu ya kuswaswana yina yandi kesadila sambu na kutuba bangogo. Mpidina, yandi lenda tombusa mungungu kisika yina yo kelomba kutombusa yo mpi yandi lenda kulumusa yo kisika yina yo kelomba nde yandi kukulumusa yo.

Ata na bandinga yina kele ve bandinga ya bo kebingaka nde langues à tons, kusoba mungungu lenda sadisa nge na kutuba bangindu ya mutindu na mutindu. Mu mbandu, nge lenda tombusa fyoti mungungu mpi volime ya ndinga na nge sambu na kunyata bangogo ya mfunu. To nge lenda soba mungungu sambu na kumonisa nene to kitamina. Kutombusa ndinga na nsuka ya nsa lenda monisa nde nge keyula ngyufula. Kansi na bandinga yankaka yo kelombaka nde muntu kukulumusa ndinga.

Nge lenda matisa mungungu sambu na kumonisa kyese mpi kikesa. (Na bandinga yina bo kebingaka nde langues à tons, yo lenda lomba nde nge matisa ndinga ngolo kibeni.) Kansi sambu na kumonisa mawa mpi susi, yo lenda lomba nde nge kulumusa mungungu. (Na bandinga yina bo kebingaka nde langues à tons, nge lenda sadila ndinga ya fyoti.) Mawi ya beto ketubila awa kesadisaka mutubi na kusimba ntima ya bawi. Kana nge kezola kumonisa yo, kusuka kaka ve na kutuba bangogo. Sadila ndinga na nge na mutindu yina kemonisa nde nge kewa yo mpi.

Tula Fondasio. Kusoba ndinga keyantikaka na wapi? Na ntangu nge kepona malongi ya nge tatubila na diskure na nge. Kana nge tula kaka mambu yina kepesa bikuma to kikesa, nge tavanda ti mabaku fyoti ya kusoba mutindu na nge ya kutuba. Yo yina, longuka pula na nge mbote, mpi sosa mambu yina kele mfunu sambu diskure na nge kuvanda kitoko mpi yo longa bantu.

Inki nge tasala kana na ntangu nge kesala diskure na nge, nge kemona nde nge fwete soba mutindu nge kesala yo sambu yo kekwenda malembe mingi mpi yo kele ntomo ve? Soba mutindu na nge ya kulonga. Inki mutindu nge lenda sala yo? Mutindu mosi kele kukangula Biblia, kulomba bawi na kusala mutindu mosi, mpi kutanga verse na kisika ya kulanda kaka na kutuba. To soba nsa mosi na ngyufula, mpi na nima pema sambu na kunyata dibanza yina. Kotisa mbandu mosi ya petepete. Yai kele mwa mambu ya mitubi yina kele ti eksperiansi mingi kesalaka. Kansi, ata nge kele ti eksperiansi fyoti to mingi, nge lenda sadila bangindu yai ntangu nge kebongisa malongi na nge.

Beto lenda tuba nde kusoba ndinga kele bonso mukubi na diskure. Kana nge sadila mukubi ya mbote mpi na kiteso ya kufwana, yo tabasisa nsudi yonso ya malongi na nge mpi yo tasepidisa bawi na nge.