Kapu ya Sambanu

Ntembe Yina Ketadila Beto Yonso

1, 2. (a) Inki ntembe Satana kubasisaka na Edeni? (b) Inki mutindu ntembe yango kemonana na mambu ya yandi tubaka?

NTEMBE mosi ya kuluta mfunu yina bantu mekutanaka na yo banda ntama ketadila nge mpi. Pozisio na nge mosi tazenga kana nge tabaka luzingu ya mvula na mvula to ve. Ntembe yango kubasikaka ntangu kukolama kubasikaka na Edeni. Na ntangu yina Satana kuyulaka Eva nde: “Keti ya kieleka, Nzambi songaka beno nde beno dia ve bambuma ya konso nti yina kele na kati ya kilanga?” Nkento kuvutulaka nde sambu na nti mosi Nzambi kutubaka nde: “Beto lenda kudia yo ve . . . kana ve beto ta fwa.” Na mpila Satana kufundaka mbala mosi Yehowa nde yandi kele luvunu, yandi monisaka nde kulemfuka na Nzambi vandaka kusimba ve luzingu ya Eva ti ya Adami. Satana kukusaka nde Nzambi vandaka kubumbila bigangwa na yandi kima mosi ya mbote, disongidila, mayele ya kuditudila bo mosi minsiku ya luzingu na bo, ntangu yandi tubaka nde: “Nzambi tubaka mpidina sambu yandi zaba nde kilumbu ya beno ta dia yo, meso na beno ta kanguka, beno ta vanda bonso yandi Nzambi, beno ta zaba mambu ya mbote ti mambu ya mbi bonso yandi.”​—⁠Kuyantika 3:1-5.

² Yo kemonika nde, Satana vandaka kutuba nde bantu tavanda mbote mpenza kana bo kekudibakila badesizio na bo mosi olie ya kulemfuka na bansiku ya Nzambi. Yandi tulaka ntembe na mutindu ya kuyala ya Nzambi. Yo yina ntembe ya kuluta mfunu ya metala kimfumu yina Nzambi kele na yo na inza ya mvimba kubasikaka, disongidila, Satana kutulaka ntembe na nswa ya kuyala yina Nzambi kele na yo. Ngyufula ya kubasikaka kele yai: Inki kima kele mbote mpenza sambu na bantu, luyalu ya Yehowa to kudiyala bo mosi kukonda lutwadisu na yandi? Na ntangu ntembe yai kubasikaka Yehowa lendaka kufwa mbala mosi Adami ti Eva, kansi yo zolaka kumanisa ve na mutindu mosi ya kufwana ntembe ya nswa na yandi ya kuyala yina kubasikaka. Mutindu Yandi bikisaka nde bantu kukuma mingi na nsungi mosi ya nda, Nzambi kumonisaka mbuma yina kebutukaka kana bantu kusosa dipanda na ntwala ya Nzambi mpi ya bansiku na yandi.

3. Inki ntembe ya zole Satana kubasisaka?

³ Sambu Satana kuvandaka mpenza na lukanu ya kutula ntembe na nswa ya kuyala ya Yehowa, yandi sukaka kaka ve na mambu yina yandi salaka na Edeni. Yandi basisaka dyaka ntembe nde bigangwa yankaka lenda kwikama ve na Yehowa. Ngindu yai kukumaka ntembe ya zole ya kewakana mpenza ti yina ya ntete. Na ntembe na yandi yai yandi kotisaka bana yonso ya Adami ti Eva mpi bana ya kimpeve yonso ya Nzambi, ata nkutu Mwana ya Yehowa ya ntete ya yandi kezolaka mingi. Mu mbandu, na bilumbu ya Yobi, Satana kutubaka nde bantu yina kesadilaka Yehowa, kesalaka yo ve sambu bo kezolaka Nzambi mpi mutindu na yandi ya kuyala, kansi sambu na mambote na bo mosi. Yandi tubaka nde kana bantu yango kukutana ti mambu ya mpasi, bo yonso tabwa na bampusa ya kinsuni ya bwimi.​—⁠Yobi 2:1-6; Kusonga 12:⁠10.

Mambu Yina Luzingu ya Bantu Memonisaka

4, 5. Disolo ya luzingu ya bantu memonisa nki na yina metala kuditambusa bo mosi?

⁴ Dyambu ya mfunu na ntembe yina metala kimfumu kele yai: Nzambi kusalaka ve bantu nde bo zinga na dipanda kukonda luyalu na yandi mpi bo nunga. Sambu na mambote na bo, yandi tudilaka bo bansiku na yandi ya lunungu ya bo fwete zitisa. Profete Yeremia kundimaka nde: “Mfumu Nzambi, mono zaba nde ke na muntu ve lenda sola nzila na yandi mosi, ke na muntu ve lenda songa nzila na makulu na yandi ntangu yandi [ke] tambula. Mfumu, pesa beto bantu na nge ndola.” (Yeremia 10:23, 24) Ndinga ya Nzambi kesyamisa nde: “Tula ntima na nge yonso na Mfumu Nzambi; kutula ntima ve na mambu ya nge mosi ke yindulaka nde nge zaba.” (Bingana 3:⁠5) Kaka mutindu Nzambi kusalaka bantu nde bo fwete zitisa bansiku ya lugangu sambu bo zinga, mutindu mosi mpi, yandi pesaka bansiku ya bikalulu ya mbote yina bo fwete landa sambu, kana bo kelemfukila yo, yo tasala nde bo vanda na ngwisana ya mbote na kati na bo.

⁵ Yo kele pwelele nde Nzambi zabaka nde dibuta ya bantu lenda nunga ve ata fyoti na kuzinga mbote yo mosi kukonda lutwadisu na yandi. Sambu na kumeka kuditambusa kukonda luyalu ya Nzambi, bantu metulaka bangidika ya politike, ya mumbongo, mpi ya lusambu ya mpila na mpila ya kenungaka ve. Kukonda kuwakana ya bangidika yai mekotisaka bantu na kimbeni ya kemanaka ve, yina mebutaka mubulu, bitumba, mpi lufwa. “Bantu ya nkaka kele bamfumu ebuna bankaka ke mona mpasi na maboko na bo.” (Longi 8:⁠9) Yo yai mpenza mambu ya kesalamaka na luzingu ya bantu. Mutindu bo zabisaka yo na Ndinga ya Nzambi, bantu ya mbi ti bantu ya luvunu, “mbi na bo ta kwisa mingi.” (2 Timoteo 3:13) Mvu-nkama ya 20, ya mesalaka nde bantu kuzaba mambu mingi mpenza ya siansi ti kusala bima mingi, mekutanaka mpi na mambu mingi kibeni ya kuluta mpasi. Bangogo ya Yeremia 10:23 melunganaka kibeni, bantu kusalamaka ve sambu bo kuditambusa bo mosi.

6. Ntama mingi ve, nki mutindu Nzambi tasukisa dipanda ya bantu mesosaka na ntwala na yandi?

⁶ Na nima ya bamvula mingi, bampasi ya ngolo ya bantu kemonaka sambu na dipanda ya bo sosaka na ntwala ya Nzambi memonisa mpenza nde bantu lenda nunga ve ata fyoti na kudiyala. Luyalu ya Nzambi kele nzila mosi kaka yina lenda nata kyese, bumosi, mavimpi ya mbote, mpi luzingu. Mpi Ndinga ya Nzambi kemonisa nde kubika fyoti ntangu yina Yehowa kubikisilaka bantu nde bo kudiyala kukuma na nsuka na yo. (Matayo 24:3-14; 2 Timoteo 3:1-5) Ntama mingi ve, yandi takota na mambu ya bantu sambu na kutula luyalu na yandi na ntoto ya mvimba. Mbikudulu ya Biblia ketuba nde: “Ntangu ya bantotila yina ta yala [luyalu ya bantu yina kele bubu yai], Nzambi ya zulu ta tula ntotila mosi [na zulu] yina ta yalaka tii kuna; ntotila yina bantotila ya nkaka ta bedisaka yandi ve [bantu tayala dyaka ve na ntoto], kansi yandi ta fwa bantotila yonso [ya keyala ntangu yai] ebuna yandi ta yalaka tii kuna.”​—⁠Daniele 2:⁠44.

Kuguluka Sambu na Kukota na Inza ya Mpa ya Nzambi

7. Ntangu luyalu ya Nzambi tasukisa luyalu ya bantu, nani taguluka?

⁷ Ntangu luyalu ya Nzambi tasukisa luyalu ya bantu, nani taguluka? Biblia kepesa mvutu nde: “Bantu ya mbote ti ya kieleka [bayina kendimaka nswa ya kuyala ya Nzambi kele na yo] ta zinga na ntoto . . . ; kansi bantu yonso ya mbi [bayina kendimaka ve nswa ya kuyala ya Nzambi], Nzambi ta katula bo na ntoto.” (Bingana 2:21, 22) Muyimbi-bankunga mpi kutubaka mutindu mosi nde: “Kubika fioti kaka bantu ya mbi ta vila . . . Bantu ya mbote ta zinga na ngemba na ntoto yina ya Mfumu Nzambi tubaka na kupesa bo; yo ta vanda ya bo tii kuna.”​—⁠Nkunga 37:10, 29.

8. Inki mutindu Nzambi tanungisa mpenza Kimfumu na yandi?

⁸ Na nima ya kukatula ngidika ya Satana, Nzambi tatula inza na yandi ya mpa, yina takatula kimakulu mubulu, bitumba, kinsukami, mpasi, maladi, mpi lufwa yina kenyokulaka bantu mafunda ya bamvula meluta. Biblia ketendula mbote mpenza balusakumunu yina kevingila bantu ya bulemfu nde: “Yandi [Nzambi] ta kusula mansanga yonso na meso na bo. Lufwa ta vandaka diaka ve, bantu ta lwataka mpidi diaka ve, bo ta dilaka diaka ve, bo mpi ta waka diaka mpasi ve. Na ntangu yina mambu ya ntama ta vanda me vila.” (Kusonga 21:3, 4) Na nzila ya Kimfumu na yandi ya zulu yina Kristu keyala, Nzambi tanungisa (to tamonisa) mpenza nswa na Yandi ya kuvanda Mfumu na beto, disongidila, Ntotila na beto.​—⁠Roma 16:20; 2 Piere 3:10-13; Kusonga 20:1-6.

Mutindu Bantu Yankaka Kumonisaka Lweka ya Bo Vandaka

9. (a) Inki mutindu bantu yina kubikalaka ya kwikama na Yehowa vandaka kutadila ndinga na yandi? (b) Inki mutindu Noa kumonisaka kwikama na yandi mpi nki mutindu beto lenda baka mambote na mbandu na yandi?

⁹ Na bamvula yonso ya meluta, kuvandaka ti babakala mpi bankento yina vandaka na lukwikilu, bayina kumonisaka kwikama na bo na Yehowa mpi vandaka kuzitisa yandi nde yandi kele Mfumu na bo. Bo zabaka nde kima vandaka kusimba luzingu na bo kuvandaka kuwila mpi kulemfukila yandi. Noa kuvandaka na kati na bo. Ebuna Nzambi kutubilaka Noa nde: “Mono me zenga nde mono ta fwa bantu yonso . . . Sala maswa sambu na nge mosi.” Mpi Noa kulemfukaka na lutwadisu ya Yehowa. Ata bo kebisaka bo, bantu yankaka ya bilumbu yina landaka na kuzinga bonso nde ata kima mosi ve ya nene tabwila bo. Kansi Noa kutungaka maswa ya nene mpi yandi landaka na kusamuna banzila ya lunungu ya Yehowa na bantu yankaka. Disolo kelanda na kutuba nde: “Ebuna Noa salaka mambu yonso ya Nzambi songaka yandi.”​—⁠Kuyantika 6:13-22; Baebreo 11:7; 2 Piere 2:⁠5.

10. (a) Inki mutindu Abrahami ti Sara kunwaninaka kimfumu ya Yehowa? (b) Inki mutindu beto lenda baka mambote na mbandu ya Abrahami ti Sara?

¹⁰ Abrahami ti Sara kuvandaka mpi bambandu ya mbote na yina metala kunwanina kimfumu ya Yehowa sambu bo salaka mambu yonso ya yandi lombaka bo. Bo vandaka kuzinga na mbanza ya Ure ya bantu ya Kaldea, mbanza mosi ya lukumu. Kansi ntangu Yehowa kusongaka Abrahami na kukwenda na ntoto yankaka, yina yandi mezabaka ntete ve, Abrahami “kwendaka mutindu Mfumu Nzambi songaka yandi.” Ntembe kele ve nde Sara kuvandaka na luzingu ya mbote mpenza, ti nzo, banduku, mpi bampangi na yandi. Kansi, yandi lemfukilaka Yehowa ti bakala na yandi mpi yandi kwendaka na Kanana, ata yandi zabaka ve nki mutindu yandi tazingaka kuna.​—⁠Kuyantika 11:31–12:4; Bisalu 7:2-4.

11. (a) Na kati ya mambu ya nki mutindu Moize kunwaninaka kimfumu ya Yehowa? (b) Inki mutindu beto lenda baka mambote na mbandu ya Moize?

¹¹ Muntu yankaka ya kunwaninaka kimfumu ya Yehowa kuvandaka Moize. Yandi salaka yo ata na bantangu ya kuluta mpasi, bonso na ntwala ya Farao ya Ezipte. Moize vandaka kuditudila ntima ve. Nkutu, yandi vandaka na dute nde yandi mezaba ve kutuba mbote. Kansi yandi lemfukilaka Yehowa. Na lusadisu ya Yehowa mpi ya mpangi na yandi, Aroni, Moize kutubaka mbala na mbala bangogo ya Yehowa na Farao yina kuvandaka ntu-ngolo. Nkutu bantu yankaka ya Izraele vandaka kutonga Moize ngolo kibeni. Kansi, na kwikama yonso Moize kusalaka mambu yonso ya Yehowa kusongaka yandi, mpi na nzila na yandi, Izraele kukatukaka na kimpika ya Ezipte.​—⁠Kubasika 7:6; 12:50, 51; Baebreo 11:24-27.

12. (a) Inki kemonisa nde kwikama na Yehowa kelombaka mambu mingi kuluta yina ya Nzambi mesonikaka na mikanda? (b) Inki mutindu kubakisa mbote kwikama ya mutindu yai lenda sadisa beto na kusadila mambu yina kele na 1 Yoane 2:⁠15?

¹² Bayina kuvandaka ya kwikama na Yehowa vandaka kuyindula ve nde bo fwete zitisa kaka mambu yina ya Nzambi mesonikaka. Sambu ntangu nkento ya Potifare kusosaka kuvukisa nitu ti Yozefi na kingolongolo, Nzambi kusonikaka ntete ve ata nsiku mosi ya metala pite. Kansi, Yozefi kuzabaka mutindu Yehowa kusadisaka makwela na Edeni. Yandi zabaka nde kuvukisa nitu ti nkento ya muntu yankaka lenda sepedisa ve Nzambi. Yozefi sosaka ve kuzikisa kiteso ya ndilu yina Nzambi tabikisa yandi sambu yandi kuvanda bonso bantu ya Ezipte. Yandi nwaninaka banzila ya Yehowa na kuyindululaka mambu yina Nzambi metubaka to mesalaka sambu na bantu, yo yina yandi vandaka kulemfuka na mambu yonso ya yandi vandaka kubakisa nde yo kewakana ti luzolo ya Nzambi.​—⁠Kuyantika 39:7-12; Nkunga 77:12, 13.

13. Inki mutindu Satana kumonanaka nde yandi kele muntu ya luvunu na dikambu ya kubwilaka (a) Yobi? (b) Baebreo tatu?

¹³ Ata bo memekama ngolo, bantu yina kezabaka Yehowa mbotembote kebuyaka yandi ve. Satana kuyindulaka nde ata Yobi, yina Yehowa vandaka kusikisa, tabuya Nzambi kana yandi vidisa bima na yandi, to mavimpi na yandi. Kansi Yobi kumonisaka nde Dyabulu kele muntu ya luvunu, ata Yobi yandi mosi vandaka kuzaba ve sambu na nki bampasi vandaka kubwila yandi. (Yobi 2:9, 10) Bamvu-nkama mingi na nima, kaka sambu na kundimisa ngindu na yandi, Satana kupusaka ntotila mosi ya Babilone na kuwa makasi mingi kibeni mpi na kusosa kufwa batoko tatu ya Baebreo na fulu mosi ya tiya sambu bo sambilaka ve kiteki yina ntotila kutedimisaka. Ntangu bo pusaka bo na ngolo na kupona kuzitisa nsiku ya ntotila to kuzitisa nsiku yina Yehowa kupesaka sambu na yina metala kusambila biteki, batoko yango kumonisaka pwelele nde bo kesadilaka Yehowa mpi nde yandi kele Mfumu na bo ya Kuluta Nene. Kwikama na Nzambi kuvandaka na mfunu mingi na meso na bo kuluta luzingu na bo ya ntangu yina.​—⁠Daniele 3:14-18.

14. Inki mutindu beto bantu ya kukonda kukuka lenda monisa nde ya kyeleka beto kele ya kwikama na Yehowa?

¹⁴ Kana beto tadila bambandu yai keti beto lenda tuba nde sambu na kukwikama na Yehowa, yo kelomba nde muntu kuvanda ya kukuka to kana muntu mesala disumu, yandi mebwa kimakulu? Ata fyoti ve! Biblia kesonga beto nde Moize kusalaka mpi mbi mbala mingi. Ata Yehowa kusepelaka ve, yandi losaka ve Moize. Bantumwa ya Yezu Kristu mpi kuvandaka ti bulembu na bo. Sambu Yehowa kezabaka nde beto kele bantu ya kukonda kukuka banda lubutuku na beto, Yandi kesepelaka kana beto kevweza ve luzolo na yandi na nku na mambu yonso. Kana yo mekumina beto nde beto bwa na mambi sambu na kulemba ya nitu, yo kele mfunu nde beto balula ntima na masonga yonso mpi beto vutukila dyaka ve mambi yina. Kana beto kesala mutindu yina, beto tamonisa nde ya kyeleka, beto kezolaka mambu yina Yehowa kemonaka mbote mpi beto kemengaka mambu yina yandi kemonaka mbi. Na nsadisa ya lukwikilu yina beto ketulaka na valere ya nkudulu ya kimenga ya Yezu yina kelolulaka masumu, Nzambi lenda mona beto bonso bantu ya mbote.​—⁠Amosi 5:15; Bisalu 3:19; Baebreo 9:⁠14.

15. (a) Na kati ya bantu yonso, nani kulundaka kwikama ya kukuka na Nzambi, mpi dyambu yai kumonisaka inki? (b) Inki mutindu mambu ya Yezu kusalaka kesadisa beto?

¹⁵ Keti beto lenda tuba nde yo kele mpasi sambu bantu kulemfukila kimfumu ya Yehowa na mutindu mosi ya kukuka? Bamvula kuluta 4 000 meluta, mvutu na ngyufula yai kuvandaka bonso “diswekamu ya santu.” (1 Timoteo 3:16, NW) Ata bo salaka yandi ya kukuka, Adami kubikaka ve mbandu mosi ya kukuka ya kukangama na Nzambi. Ebuna nani kukukaka na kusala yo? Ya kyeleka, ata mwana mosi ve na kati ya bana na yandi ya masumu lendaka kusala yo. Muntu mosi kaka ya kukukaka na kusala yo kele Yezu Kristu. (Baebreo 4:15) Mambu ya Yezu salaka kumonisaka nde Adami, yina kuvandaka na luzingu ya kuluta mbote, lendaka kubikala ya kwikama kana yandi zolaka. Kifu kuvandaka ve na kisalu ya lugangu ya Nzambi. Yo yina, Yezu Kristu kele mbandu ya beto kezola kulanda sambu na kumonisa bulemfu kaka na bansiku ya Nzambi ve, kansi sambu na kusonga dyaka nde beto mosi kekangamaka mpenza na Yehowa, Mfumu ya Inza ya Mvimba.​—⁠Kulonga 32:4, 5.

Na Nki Lweka Beto Kele?

16. Sambu na nki beto fwete keba ntangu yonso sambu na mutindu na beto ya kutadila kimfumu ya Yehowa?

¹⁶ Bubu yai, konso muntu na kati na beto fwete monisa pozisio na yandi na ntembe ya metala kimfumu ya inza ya mvimba. Kana beto monisa pwelele nde beto kele na lweka ya Yehowa, Satana takumisa beto bambeni yina yandi tanwanisaka. Yandi kenwanisaka beto na bandambu yonso mpi yandi talanda na kusala yo tii na nsuka ya ngidika ya bima ya mbi ya ntangu yai. Beto lemba ve, beto fwete kangula meso. (1 Piere 5:⁠8) Bikalulu na beto kemonisaka lweka yina beto kele na yina metala ntembe ya ntete ya kimfumu ya Yehowa mpi ntembe ya zole ya metala kukwikama na Nzambi na ntangu ya kumekama. Yo tavanda kigonsa sambu na beto kana beto ketadila bikalulu ya mbi bonso kima mosi ya fyoti kaka sambu bantu mingi ya inza kesalaka yo. Sambu na kubikala ya kwikama yo kelomba nde beto sala ngolo sambu na kulemfuka na banzila yonso ya lunungu ya Yehowa na konso dyambu ya luzingu na beto.

17. Inki beto mezaba na yina metala kisina ya luvunu ti muyibi yina fwete sala nde beto tina yo?

¹⁷ Mu mbandu, beto lenda landa ve mbandu ya Satana yina kele “tata ya luvunu.” (Yoane 8:44) Beto fwete taka masonga na mambu yonso. Na ngidika yai ya Satana, mbala mingi baleke ketaka ve masonga na bibuti na bo. Kansi baleke yina kele Bakristu kebuyaka kikalulu yai, mpi bo kemonisaka nde Satana kudikusaka ntangu yandi tubaka nde bantu tabikala ve ya kwikama na Nzambi kana bo memeka bo. (Yobi 1:9-11; Bingana 6:16-19) Mambu yankaka ya bo kesalaka na mumbongo kele mpi na kati ya mambu yina kesongaka nde muntu kapanda kele na lweka ya “tata ya luvunu” na kisika ya kuvanda na lweka ya Nzambi ya kyeleka. Beto ketinaka mambu ya mitindu yina. (Mishe 6:11, 12) Ata kikuma mosi ve lenda nungisa muyibi, ata yo vanda nde muntu ya meyiba kele na mpasi to muntu ya yandi meyiba kele mvwama. (Bingana 6:30, 31; 1 Piere 4:15) Ata kikalulu yai kele mingi na kisika beto kezingaka to nde kima ya nge mebaka kele ya fyoti, kuyiba kele kaka kikalulu mosi ya kewakanaka ve ti bansiku ya Nzambi.​—⁠Luka 16:10; Roma 12:2; Efezo 4:⁠28.

18. (a) Inki kumekama tavanda na bantu yonso na nsuka ya Luyalu ya Bamvula Funda Mosi ya Kristu? (b) Inki kikalulu beto fwete kuna katuka bubu yai?

¹⁸ Na ntangu ya Luyalu ya Bamvula Funda Mosi ya Kristu, Satana ti bademo na yandi tavanda na dibulu ya nda, bo tavanda ve na ngolo ya kukusa bantu. Yo tavanda ntangu ya kupema mpenza! Kansi na nima ya bamvula funda mosi yina, Nzambi tabasisa bo sambu na mwa ntangu fyoti. Satana ti bademo na yandi tameka bantu ya mbote yina kubikalaka ya kwikama na Nzambi. (Kusonga 20:7-10) Kana beto tavanda na dibaku ya kuzinga na ntangu yina, inki pozisio beto tabaka na yina metala ntembe ya kimfumu ya inza ya mvimba? Sambu bantu yonso tavanda ya kukuka na ntangu yina, kana muntu kusala konso kima yina ya mbi, yandi tasala yo na luzolo yonso mpi bo tafwa yandi kimakulu. Yo yina, yo kele mfunu nde banda bubu yai, beto kuna kikalulu ya kulemfuka na konso ntuma yina Yehowa kepesa beto, yo vanda na nzila ya Ndinga na yandi to ya organizasio na yandi! Kana beto kesala mutindu yina, beto tamonisa nde beto kekangama na masonga yonso na muntu yina kele Mfumu ya Inza ya Mvimba.

Mvutukila

• Inki ntembe ya nene kelomba nde beto yonso kumonisa pozisio na beto? Na nki mutindu yo ketadila beto?

• Inki dyambu ya kuluta nene kemonana na mitindu babakala ti bankento ya ntangu ya ntama vandaka kumonisa kwikama na bo na Yehowa?

• Sambu na nki yo kele mfunu nde beto kumisa Yehowa na bikalulu na beto ya konso kilumbu?