KAPU 12
Beto Me Vukana Sambu na Kusadila “Nzambi ya Ngemba”
1, 2. Na Yanuari 1895, nki nsoba bo salaka na Nzozulu ya Nkengi ya Sioni, mpi bampangi tadilaka yo nki mutindu?
NTANGU John Bohnet, Longoki ya Biblia ya kikesa, bakaka nimero na yandi ya Nzozulu ya Nkengi ya Sioni (Kingelesi) ya Yanuari 1895, yandi monaka mambu yina pesaka yandi kiese mingi. Lutiti ya zulu ya zulunalu yango vandaka ya mpa mpi ya ngolo; yo vandaka ti kifwanisu ya nzo-zulu mosi ya nene, ya ke sema na zulu ya nzadi-mungwa mosi ya ke nikana na mupepe ya ngolo, mpi yo ke sema ngolo na kati-kati ya mudidi na zulu. Disolo mosi ya zulunalu yai vandaka na ntu-diambu, “Lele na Beto ya Mpa;” yo vandaka kutubila mutindu yai ya mpa ya bo me yidika Nzozulu ya Nkengi.
2 Mpangi Bohnet yitukaka mpi sonikilaka Mpangi Russell nde: “Mu ke na kiese ya kumona nde Nzozulu ya Nkengi me kuma kitoko kibeni.” Ntangu John Brown, longoki ya nkaka ya Biblia ya kwikama, monaka lutiti yina ya zulu, yandi sonikaka nde: “Yo ke kitoko mingi kibeni. Yo ke monana nde nzozulu yina ke na fondasio ya mbote mpi me telama ngolo, ata bitembo mpi mupepe ya ngolo ke bula yo.” Lutiti yina ya zulu ya mpa vandaka nsoba ya ntete yina bampangi monaka na mvula yina—kansi yo vandaka ve ya nsuka. Na Novembri, bo monaka nsoba ya nkaka ya nene. Kima ya kiese kele nde, yo vandaka kutadila diaka kitembo ya nzadi-mungwa.
3, 4. Inki kima ya mpasi Nzozulu ya Nkengi ya Novembri 15, 1895 tubilaka, mpi nki nsoba ya nene yo zabisaka?
3 Disolo mosi ya nda basikaka na Nzozulu ya Nkengi ya Novembri 15, 1895, mpi tubilaka pwelele kima mosi ya mpasi: Mavwanga yina me fwanana ti bitembo ya ngolo ya nzadi, vandaka kubebisa ngemba ya organizasio ya Balongoki ya Biblia. Bampangi vandaka kuswana sambu na kuzaba bantu yina fwete twadisa mabundu. Sambu na kusadisa bampangi na kuzaba mambu yina bo fwete sala sambu na kusungika mpeve yina ya kukabwana mpi ya kuswana, disolo yai ya Nzozulu ya Nkengi fwanisaka organizasio ti maswa. Yo yina, yo monisaka na masonga yonso nde bantu yina vandaka kutwadisa organizasio, yina kele bonso maswa, kukaka ve kuyidika yo na ntwala sambu na kutelamina mupepe yina ya ngolo. Yo lombaka kusala nki?
4 Disolo yina ya Nzozulu ya Nkengi tubaka nde, kapitene ya me fwana ke zikisaka nde bima yina ke sadisaka bantu na kudinda ve na masa kele, mpi nde bansadi ya maswa kele ya kuyilama sambu na kutanina maswa kana mupepe ya ngolo ke kwisa. Mutindu mosi, yo lombaka nde bantwadisi ya organizasio kuzikisa nde mabundu yonso kele ya kuyilama sambu na kunwana ti mambu ya mpasi. Sambu na kusala yo, disolo yango zabisaka nsoba mosi ya nene. Yo tubaka nde, banda ntangu yai “bo ta ponaka bankuluntu na konso dibundu sambu na kukengila mameme.”—Bis. 20:28.
5. (a) Sambu na nki ngidika ya ntete ya kutula bankuluntu vandaka kitambi mosi ya ntete ya me fwana? (b) Inki bangiufula beto ta tadila?
5 Ngidika yai ya ntete ya kupona bankuluntu vandaka kitambi mosi ya ntete ya me fwana, yina yantikaka kusadisa dibundu na kutambula mbote. Yo sadisaka bampangi na beto na kusabuka kitembo ya bampasi yina basikaka na Mvita ya Ntete ya Ntoto ya Mvimba. Na bamvula yina landaka, bo salaka bansoba mingi na mutindu ya kusala mambu, mpi yo sadisaka bansadi ya Yehowa Nzambi na kukuka kibeni kusadila yandi. Inki mbikudulu ya biblia tubilaka mambu yai na ntwala? Inki bansoba ya me tala mutindu ya kusala mambu nge me monaka dezia? Inki mambote yo me natilaka nge?
“Mono Ta Tula Ngemba na Kuvanda Bankengi na Nge”
6, 7. (a) Yezaya 60:17 ke tendula nki? (b) Sambu na nki yo ke tubila “bankengi” mpi ‘bantu yina ke pesaka kisalu’?
6 Mutindu beto monaka yo na Kapu 9, Yezaya tubaka nde Yehowa ta sakumuna bansadi na yandi mpi ta kumisa bo mingi. (Yez. 60:22) Kansi, Yehowa silaka nde yandi ta sala diaka mambu mingi. Kaka na mbikudulu yina, yandi tubaka nde: “Na kisika ya kwivre mono ta nata wolo, mpi na kisika ya kibende mono ta nata arza, na kisika ya dibaya, kwivre, mpi na kisika ya matadi, kibende; mpi mono ta tula ngemba na kuvanda bankengi na nge mpi lunungu na kuvanda bantu yina ke pesaka nge kisalu.” (Yez. 60:17, NW) Mbikudulu yina ke tendula nki? Yo ke tadila beto na nki bubu yai?
7 Mbikudulu ya Yezaya ke tuba nde bo ta yingisa kima mosi na kima ya nkaka. Kansi simba nde, bansoba yina ya kuyingisa bima, bo ke sala yo ve sambu na kutula bima ya mbote na kisika ya bima ya mbi, kansi sambu na kutula bima ya kuluta mbote na kisika ya bima ya mbote. Kutula wolo na kisika ya kwivre ke tendula kutomisa mambu; yo kele mpi mutindu mosi sambu na bima ya nkaka yina bo me tubila. Na nzila ya bangogo yai ya kifwani, Yehowa monisaka na ntwala nde bansadi na yandi ta tomisaka kima mosi-mosi, kansi ve mambu yonso na mbala mosi. Mbikudulu yina ke tubila kutomisa mambu ya nki mutindu? Yehowa sadilaka bangogo, “bankengi” mpi “bantu yina ke pesaka kisalu,” sambu na kumonisa nde mutindu na bo ya kukengila bansadi na yandi mpi mutindu na bo ya kusala mambu zolaka kutoma malembe-malembe.
8. (a) Nani ke tomisa mambu yina mbikudulu ya Yezaya ke tubila? (b) Mambu yina ke toma ke natilaka beto nki mambote? (Tala mpi lupangu, “Yandi Ndimaka Ndongisila na Kudikulumusa Yonso.”)
8 Nani ke tomisa mutindu yai ya kusala mambu? Yehowa ke tuba nde: “Mono ta nata arza, . . . mono ta nata wolo, . . . mpi mono ta tula ngemba.” Ya kieleka, Yehowa muntu me tomisaka mutindu ya kusala mambu na dibundu, kansi bikesa ya bantu ve. Diaka, banda Yehowa me kumisaka Yezu Ntotila, yandi ke tomisaka mambu na nzila ya Mwana na yandi. Inki mambote beto ke bakaka na bansoba yai? Verse yango ke tuba nde, mambu yina bo ta tomisa ta nata “ngemba” mpi “lunungu.” Kana beto ke ndima lutwadisu ya Nzambi mpi ke sala bansoba, beto ta vanda na ngemba mpi zola ya kusala mambu ya lunungu ta pusa beto na kusadila Yehowa, yina ntumwa Polo tubaka nde yandi kele “Nzambi ya ngemba.”—Bafi. 4:9.
9. Inki ke siamisaka mbote ndonga mpi bumosi na dibundu, mpi sambu na nki?
9 Polo sonikaka mpi sambu na Yehowa nde: “Nzambi kele ve Nzambi mosi ya mavwanga, kansi ya ngemba.” (1 Bak. 14:33) Nge ke mona nde Polo ke swaswanisa ve mavwanga ti ndonga, kansi yandi ke swaswanisa mavwanga ti ngemba. Sambu na nki? Sambu ndonga yo mosi mpamba ke nataka ve ngemba. Mu mbandu, kimvuka mosi ya basoda lenda tambula na ndonga ntangu bo ke kwenda na kisika ya kunwana, kansi ndonga yina ta nata ve ngemba; yo ta nata bitumba. Yo yina beto Bakristu, beto fwete simba dibanza yai ya mfunu: Konso kima yina ke salama na ndonga, kana yo me simbama ve na ngemba, nsuka-nsuka yo ta beba. Kansi, ngemba ya Nzambi ke siamisaka ndonga yina ke zingaka mingi. Beto kele na ntonda kibeni mutindu “Nzambi yina ke pesaka ngemba” muntu ke twadisaka organizasio na beto! (Bar. 15:33) Ngemba yina Nzambi ke pesaka ke siamisaka ndonga ya mbote mpi bumosi ya masonga yina beto ke vandaka na yo na mabundu na beto ya nsi-ntoto ya mvimba. (Nk. 29:11)
10. (a) Inki bansoba bo salaka na organizasio na beto na bamvula ya ntete? (Tala lupangu, “Mutindu Bo Tomisaka Mukumba ya Bankengi.”) (b) Inki bangiufula beto ta tadila ntangu yai?
10 Lupangu, “Mutindu Bo Tomisaka Mukumba ya Bankengi,” ke monisa na bunkufi bansoba ya mbote kibeni yina salamaka na organizasio na beto na bamvula ya ntete. Kansi nki nsoba ya kutula ‘wolo na kisika ya kwivre’ Yehowa me katuka kusala ntama mingi ve na nzila ya Ntotila na beto? Inki mutindu bansoba yina ya ke tadila bankengi me siamisaka ngemba mpi bumosi ya ngolo na mabundu ya nsi-ntoto ya mvimba? Inki mutindu yo me sadisaka nge na kusadila “Nzambi ya ngemba”?
Mutindu Kristu Ke Twadisaka Dibundu
11. (a) Kulonguka ya Masonuku sadisaka bampangi ya Nto-Kimvuka na kusoba nki mambu? (b) Bo bakaka lukanu ya kusala nki?
11 Banda na 1964 tii na 1971, Nto-Kimvuka twadisaka kisalu mosi ya nene ya kulonguka Biblia sambu na kutadila mambu mingi; mu mbandu, bo tadilaka mutindu dibundu ya Bukristu ya mvu-nkama ya ntete vandaka kusala mambu.a Bo bakisaka nde, na mabundu ya mvu-nkama ya ntete, kimvuka mosi ya bankuluntu vandaka kutwadisa mambu kansi ve nkuluntu mosi to nkengi mosi mpamba. (Tanga Bafilipi 1:1; 1 Timoteo 4:14.) Ntangu bo bakisaka mbote-mbote diambu yai, nto-kimvuka monaka nde Ntotila na bo, Yezu, vandaka kutwadisa bo sambu na kutomisa mambu na organizasio ya bansadi ya Nzambi; yo yina, bampangi ya nto-kimvuka bakaka lukanu ya kulanda lutwadisu ya Ntotila. Kukonda kusukinina, bo salaka bansoba sambu organizasio kusala mambu na kuwakana mpenza ti ngidika ya kutula bankuluntu, mutindu Masonuku ke tubilaka yo. Inki bansoba ya nkaka salamaka na luyantiku ya mvu 1970?
12. (a) Inki nsoba salamaka na Nto-Kimvuka? (b) Tendula mutindu Nto-Kimvuka ke salaka mambu bubu yai. (Tala lupangu “Mutindu Nto-Kimvuka Ke Kebaka Mambote ya Kimfumu, na lutiti 130.)
12 Nsoba ya ntete salamaka na nto-kimvuka yo mosi. Banda ntama, bampangi-babakala yina bo me tulaka mafuta, ya kimvuka yai vandaka 7 mpi bo yonso vandaka bantwadisi ya kimvuka Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Kansi na 1971, bo yikaka bampangi ya nkaka na nto-kimvuka mpi bo kumaka 11; bo vandaka diaka ve kubinga bo bantwadisi ya kimvuka yina. Bo vandaka kudimona nde bo yonso kele kiteso mosi mpi bo yantikaka kusoba mukumba ya kiprezida konso mvula; bo vandaka kutadila ngogo ya ntete ya zina ya konso muntu (ordre alphabétique) sambu na kusala bature.
13. (a) Inki ngidika vandaka na mabundu banda bamvula 40? (b) Nto-Kimvuka salaka nki na 1972?
13 Bo salaka nsoba ya zole na mabundu yonso. Na nki mambu? Banda na 1932 tii na 1972, na konso dibundu, mpangi-bakala mosi mpamba muntu vandaka nkengi. Bo vandaka kubinga mpangi yango direktere ya kisalu, tii na 1936. Na nima, bo sobaka zina yina mpi bo kumaka kubinga yandi nsadi ya kimvuka; bo bingaka yandi diaka, nsadi ya dibundu; mpi nsuka-nsuka bo bingaka yandi nkengi ya dibundu. Bampangi-babakala yai lungisaka na kikesa yonso bampusa ya kimpeve ya mameme. Mbala mingi, nkengi ya dibundu vandaka kubaka badesizio kukonda kuyula mabanza ya bansadi ya nkaka na dibundu. Kansi, na 1972, Nto-Kimvuka yidikaka nsoba mosi ya nene kibeni. Nsoba yango vandaka kutadila nki?
14. (a) Inki ngidika ya mpa mabundu yantikaka kusadila banda na Oktobri 1, 1972? (b) Inki mutindu ntwadisi ya kimvuka mosi ya bankuluntu sadilaka ndongisila yina kele na Bafilipi 2:3?
14 Na kisika nde mpangi mosi mpamba kuvanda nkengi na konso dibundu, bo bakaka bangidika ya kupona ntangu yai bampangi-babakala ya nkaka, ya ke lungisa mambu yina Masonuku ke lombaka, sambu na kukuma bankuluntu ya dibundu. Bo yantikaka kusadila ngidika yai ya mpa ya bankuluntu na Oktobri 1, 1972. Bubu yai, mutambusi ya kimvuka ya bankuluntu ke kudimonaka ve bonso muntu ya nene na kimvuka, kansi bonso “muntu ya fioti.” (Luka 9:48) Yo kele lusakumunu mpenza na kuvanda ti bampangi-babakala ya kudikulumusa mutindu yai na mabundu ya ntoto ya mvimba!—Bafi. 2:3.
Ya kieleka, na mayele yonso, Ntotila na beto me pesaka balongoki na yandi bangungudi ya me fwana mpi na ntangu ya mbote
15. (a) Inki mambote mabundu bakaka na ngidika ya kuvanda ti kimvuka mosi ya bankuluntu? (b) Inki ke monisa nde Ntotila na beto ke salaka na mayele yonso?
15 Banzikisa me monisaka nde, ngidika ya kukabula mikumba ya dibundu na kati ya kimvuka ya bankuluntu kele mutindu mosi ya kuluta mbote ya kutomisa mambu. Beto tadila mambote yai tatu: Ya ntete, ngidika yai ke sadisaka konso nkuluntu na kuzaba mbote-mbote nde Yezu muntu kele Mfumu ya dibundu, yo vanda yandi kele ti mikumba ya nki mutindu na dibundu. (Baef. 5:23) Ya zole, Bingana 11:14 ke monisa nde, mambu ke nungaka kana bantu mingi ke pesa bandongisila. Ntangu bankuluntu ke solulaka kumosi sambu na kutadila mambu ya kimpeve ya dibundu mpi ke widikilaka bangindu ya konso nkuluntu, yo ke sadisaka bo na kubaka badesizio yina ke wakana ti minsiku ya Biblia. (Bing. 27:17) Yehowa ke sakumunaka badesizio ya mutindu yina, mpi yo ke sadisaka na kununga. Ya tatu, kuvanda ti bampangi-babakala mingi ya kele bankuluntu me sadisaka organizasio na kulanda kukengila mpi kugungula mabundu, ata bantu ke kuma mingi. (Yez. 60:3-5) Yindula fioti: Na 1971, mabundu vandaka 27 000 na nsi-ntoto ya mvimba; kansi na 2013, ntalu yina tombukaka mpi kumaka 113 000! Ya kieleka, na mayele yonso, Ntotila na beto me pesaka balongoki na yandi bangungudi ya me fwana mpi na ntangu ya mbote.—Mis. 5:4.
“Beno Kuma Bambandu Sambu na Kibuka”
16. (a) Bankuluntu kele ti nki mukumba? (b) Inki mutindu Balongoki ya Biblia vandaka kutadila ndongisila ya ‘kugungula mameme’?
16 Banda na luyantiku ya kimvuka ya Balongoki ya Biblia, bankuluntu bakisaka dezia nde bo kele ti mukumba ya kusadisa bampangi na bo Bakristu na kulanda kusadila Nzambi. (Tanga Bagalatia 6:10.) Na 1908, disolo mosi ya Nzozulu ya Nkengi tubilaka lukebisu yai ya Yezu: “Gungula mameme na mono ya fioti.” (Yoa. 21:15-17) Disolo yango zabisaka bankuluntu nde: “Yo kele mfunu mingi nde beto bumba na ntima na beto ntuma yina Mfumu pesaka sambu na mameme; beto fwete mona nde kudisa balongoki ya Mfumu mpi kutudila bo dikebi kele mukumba mosi ya mbalu.” Na 1925, Nzozulu ya Nkengi siamisaka diaka bankuluntu na kusala kisalu na bo ya kingungudi mpi yibusaka bo nde: “Dibundu ya Nzambi kele ya yandi mosi, . . . mpi yandi ta lomba bankuluntu yonso bakonti na mutindu bo ke lungisa mukumba na bo ya kusadila bampangi.”
17. Inki mutindu bo sadisaka bankengi na kukuma bangungudi ya me fwana?
17 Inki mutindu organizasio ya Yehowa me sadisaka bankuluntu na kutomisa mayele na bo ya kugungula, bonso muntu ‘ke tula arza na kisika ya kibende’? Organizasio ke pesaka bo formasio. Na 1959, bo salaka Nzo-Nkanda ya Kisalu ya Kimfumu ya ntete sambu na bankengi. Kitini mosi ya manaka yina tadilaka disolo yai: “Beto Tudila Bampangi Dikebi.” Bo siamisaka bampangi yai ya kele ti mikumba na “kusala manaka sambu na kukwendaka kutala bansamuni na banzo na bo.” Disolo yango monisaka mambu mingi yina bangungudi lenda sala sambu na kupesa bampangi kikesa na bavizite yai. Na 1966, Nzo-Nkanda ya Kisalu ya Kimfumu yina bo salaka vandaka ti mambu ya mpa. Ntu-diambu na yo vandaka, “Mfunu ya Kisalu ya Kugungula.” Inki dilongi ya mfunu mingi nzo-nkanda yai pesaka? Bampangi yina ke twadisa “fwete gungula mameme ya Nzambi na zola yonso; bo fwete vila mpi ve kutula dikebi ya me fwana na bantu ya mabuta na bo mpi na kisalu ya kusamuna.” Na bamvula yai ya me katuka kuluta, bo salaka banzo-nkanda mingi sambu na bankuluntu. Baformasio yonso yina organizasio ya Yehowa ke pesaka mbala na mbala me butaka nki mbuma? Bubu yai, dibundu ya Bukristu ke vandaka ti mafunda ya bankuluntu yina kele bangungudi ya kimpeve.
Nzo-nkanda ya Kisalu ya Kimfumu na Philippines, na 1966
18. (a) Inki mukumba ya nene bo me pesaka bankuluntu? (b) Sambu na nki Yehowa ti Yezu ke zolaka mingi bankuluntu yina ke salaka ngolo?
18 Yehowa muntu me tulaka ngidika ya bankuluntu na dibundu na nzila ya Ntotila na beto Yezu, sambu na kulungisa mukumba mosi ya nene. Mukumba yango kele nki? Kutwadisa mameme ya Nzambi na nsungi yai ya kuluta mpasi na disolo ya luzingu ya bantu. (Baef. 4:11, 12; 2 Tim. 3:1) Yehowa ti Yezu ke zolaka mingi bampangi bankuluntu yina ke salaka ngolo, sambu bo ke zitisaka ntuma yai ya Masonuku: ‘Beno gungula kibuka ya Nzambi yina bo me pesaka beno, beno sala yo na luzolo yonso mpi na kiese yonso; beno kuma bambandu sambu na kibuka.’ (1 Pie. 5:2, 3) Bika beto tadila mambu zole na kati ya mambu mingi yina bampangi bankuluntu ke salaka sambu na kupesa mameme mbandu mpi kusiamisa ngemba ti kiese na dibundu.
Mutindu Bankuluntu Ke Gungulaka Mameme ya Nzambi Bubu yai
19. Inki mutindu beto ke tadilaka bankuluntu yina ke samunaka ti beto?
19 Ya ntete, bankuluntu ke salaka kumosi ti bampangi ya dibundu. Luka, nsoniki mosi ya Evanzile, tubaka mambu yai sambu na Yezu: “Yandi yantikaka kutambula mbanza na mbanza mpi bwala na bwala, sambu na kusamuna mpi kuzabisa nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi. Bantumwa kumi na zole vandaka ti yandi.” (Luka 8:1) Kaka mutindu Yezu samunaka kumosi ti bantumwa na yandi, bubu yai mpi bankuluntu yina ke pesaka mbandu ya mbote ke samunaka kumosi ti bampangi na bo na dibundu. Bo ke bakisaka nde, kana bo ke sala mpidina, bo ke siamisa kibeni mpeve ya mbote na dibundu. Inki mutindu bampangi ya dibundu ke tadilaka bankuluntu ya mutindu yai? Jeannine, mpangi-nkento mosi ya ke zo lungisa bamvula 90, ke tuba nde: “Kusamuna kumosi ti nkuluntu mosi ke pesaka mono dibaku ya mbote ya kusolula ti yandi mpi ya kuzaba yandi mbote.” Steven, mpangi-bakala mosi ya bamvula kiteso ya 35, ke tuba nde: “Ntangu mu ke samunaka nzo na nzo ti nkuluntu mosi, mu ke monaka nde yandi ke zola kusadisa mono. Kubaka lusadisu ya mutindu yai ke pesaka mono kiese mingi.”
Mutindu ngungudi ke sosaka dimeme yina me vila, bankuluntu mpi ke salaka ngolo sambu na kusosa bampangi yina ke kwisaka diaka ve na dibundu
20, 21. Inki mutindu bankuluntu lenda landa mbandu ya ngungudi ya kingana ya Yezu? Pesa mbandu. (Tala mpi lupangu “Baviziti ya Mbote Konso Mposo.”)
20 Ya zole, organizasio ya Yehowa me longaka mpi bankuluntu na kutula dikebi na bampangi yina ke vukanaka diaka ve ti dibundu. (Baeb. 12:12) Sambu na nki bankuluntu ke sadisaka bampangi yai ya me lemba na kimpeve, mpi nki mutindu bo fwete sala yo? Mvutu kele na kingana yina Yezu pesaka, ya ke tubila ngungudi mosi ti dimeme yina vilaka. (Tanga Luka 15:4-7.) Ntangu ngungudi yina ya kingana monaka nde dimeme me vila, yandi sosaka dimeme yango bonso nde yandi vandaka kaka ti dimeme mosi. Bubu yai, nki mutindu bampangi bangungudi ke landaka mbandu ya ngungudi yina ya kingana? Kaka mutindu ngungudi yina vandaka kubaka dimeme yina vilaka na mbalu, bankuluntu mpi ke bakaka na mbalu bampangi yina ke vukanaka diaka ve ti bansadi ya Nzambi. Bo ke monaka ve nde, kusosa mpi kusadisa bampangi yina, kele kaka kisalu mosi ya mpamba. Kansi, kaka mutindu ngungudi yina bakaka lukanu ya ‘kukwenda kusosa dimeme yina vilaka tii kuna yandi monaka yo,’ bankuluntu mpi ke bakaka bangidika sambu na kukwenda kusosa mpi kusadisa bantu yina me lembaka na kimpeve.
21 Nkengi yina ya kingana sala nki ntangu yandi zwaka dimeme yango? Yandi nangulaka yo na mawete yonso, ‘tulaka yo na zulu ya mapeka,’ mpi vutulaka yo na kati ya kibuka. Mutindu mosi, kana nkuluntu ke tudila muntu yina me lemba dikebi na zola yonso, yandi lenda pesa yandi kikesa na mawete yonso, mpi kusadisa yandi na kuvutuka na dibundu. Mambu yai kuminaka Victor, mpangi mosi ya Afrika, yina yambulaka kuvukana ti dibundu. Yandi ke tuba nde: “Na nsungi ya bamvula nana yina mono yambulaka kusamuna, bankuluntu vandaka kusosa ntangu yonso kusadisa mono.” Inki simbaka kibeni ntima na yandi? Yandi ke tendula nde: “Kilumbu mosi, John, nkuluntu mosi yina mono kotaka ti yandi Nzo-Nkanda ya Kisalu ya Kimupasudi-Nzila, bakaka ntangu ya kukwisa kutala mono mpi yandi songaka mono bafoto yina yandi kangaka beto na nzo-nkanda. Yo yibusaka mono mambu mingi ya kitoko mpi mu yantikaka kuyindula kiese yina mu vandaka na yo ntangu mu vandaka kusadila Yehowa.” Ntangu fioti na nima ya vizite ya John, Victor vutukaka na dibundu. Bubu yai, yandi me vutukilaka kisalu ya kimupasudi-nzila. Ya kieleka, dikebi yina bankuluntu ke tudilaka beto ke sadisaka beto kibeni na kuvanda na kiese.—2 Bak. 1:24.b
Kutomisa Kisalu ya Bankengi Ke Kumisaka Ngolo Bumosi ya Bansadi ya Nzambi
22. Inki mutindu lunungu mpi ngemba ke kumisaka ngolo bumosi ya dibundu ya Bukristu? (Tala mpi lupangu “Beto Yitukaka Mingi.”)
22 Mutindu beto monaka yo na luyantiku, Yehowa Nzambi tubaka na ntwala nde, bansadi na yandi ta sala mambu na lunungu mpi ta vanda na ngemba mingi. (Yez. 60:17) Bikalulu yai zole ke kumisaka ngolo bumosi ya dibundu. Nki mutindu? “Nzambi na beto kele Yehowa mosi kaka” na mambu ya lunungu. (Kul. 6:4, NW) Minsiku na yandi ya ke tadila mambu ya mbote mpi ya mbi ke vandaka mutindu mosi sambu na “mabundu yonso ya basantu,” na konso insi. (1 Bak. 14:33) Yo yina, mambu ke tambulaka mbote na mabundu kaka kana bampangi ke zitisa minsiku ya Nzambi. Na yina me tala ngemba, Ntotila na beto ke zolaka nde beto suka kaka ve na kuvanda na ngemba na dibundu, kansi yandi ke zolaka mpi nde beto vanda “bantu yina ke tulaka ngemba.” (Mat. 5:9) Yo yina, beto ‘ke landaka mambu yina ke kotisaka ngemba.’ Beto ke bakaka bangidika sambu na kuyidika mavwanga yina lenda basika na kati na beto. (Bar. 14:19) Kana beto ke sala mpidina, pana beto ke siamisa ngemba mpi bumosi na dibundu na beto.—Yez. 60:18.
23. Inki ke pesaka beto bansadi ya Yehowa kiese bubu yai?
23 Na Novembri 1895, ntangu Nzozulu ya Nkengi tubilaka ngidika ya ntete ya kutula bankuluntu, bampangi yina vandaka bantwadisi monisaka mpi mpusa na bo ya masonga. Inki vandaka mpusa yango? Bo sambaka, mpi bo tulaka ntima nde, ngidika yai ya mpa ta sadisa bansadi ya Nzambi na “kukuma nswalu na bumosi ya lukwikilu.” Ntangu beto ke tadila mambu yina me salamaka bamvula ya me luta, beto kele na ntonda ya kumona nde, bumosi na beto ya lusambu me kumaka ngolo mutindu Yehowa me tomisaka malembe-malembe ngidika ya bankengi. (Nk. 99:4) Yo yina bubu yai, bansadi ya Yehowa na ntoto ya mvimba ke vandaka na kiese ya kutambula na “mpeve mosi,” kulanda “bitambi mosi,” mpi kusadila “Nzambi ya ngemba” “na ntima mosi.”—2 Bak. 12:18; tanga Sofonia 3:9.
a Mambu yina ya bo sengumunaka, bo basisaka yo na mukanda, Auxiliaire pour une meilleure intelligence de la Bible.
b Tala disolo, “Bankuluntu—‘Banduku ya Kisalu Sambu na Kiese na Beto,’” na Nzozulu ya Nkengi ya Yanuari 15, 2013, balutiti 27-31.
Bansoba yina ya kuyingisa bima, bo ke sala yo ve sambu na kutula bima ya mbote na kisika ya bima ya mbi, kansi sambu na kutula bima ya kuluta mbote na kisika ya bima ya mbote