Balukutakanu ya Ke ‘Pusaka na Kumonisa Zola mpi na Kusala Bisalu ya Mbote’

BANDA ntama, bansadi ya Yehowa ke salaka balukutakanu na ndonga. Na ntangu ya ntama na Izraele, babakala yonso vandaka kukwenda na Yeruzalemi mbala tatu sambu na bankinsi ya nene. (Kul. 16:16) Na mvu-nkama ya ntete, Bakristu vandaka kuvukana mbala mingi na banzo ya bampangi. (Film. 1, 2) Bubu yai, beto ke kwendaka na balukutakanu ya dibundu, ya nene mpi ya distrike. Sambu na nki bansadi ya Nzambi ke salaka balukutakanu? Ntete-ntete sambu yo kele kitini ya mfunu ya lusambu na beto.—Nk. 95:6; Bakol. 3:16.

² Diaka, bantu yina ke kwendaka na balukutakanu ke bakaka mambote. Nzambi vandaka kusonga bantu ya Izraele mambu yai sambu na konso Nkinsi ya Bisasa ya nsambwadi: “Vukisa bantu, babakala, bankento, bana, mpi munzenza yina kele na kati ya bambanza na nge, na mpila nde bo widikila, bo longuka, mpi bo wa Yehowa Nzambi na beno boma mpi bo sala yonso sambu na kuzitisa mambu yonso ya Nsiku yai.” (Kul. 31:12) Ya kieleka, beto ke kwendaka ntete-ntete na balukutakanu sambu ‘Yehowa kulonga’ beto. (Yez. 54:13) Balukutakanu ke sadisaka beto mpi na kuzabana ti bampangi, na kubaka kikesa mpi ngolo ntangu beto ke vukanaka ti bo.

BALUKUTAKANU YA DIBUNDU

³ Balongoki yina vandaka kuvukana na nima ya Pantekoti 33 ya ntangu na beto, vandaka kudipesa na malongi ya bantumwa mpi “konso kilumbu bo vandaka kuvukana mbala na mbala na tempelo na lukanu mosi kaka.” (Bis. 2:42, 46) Na nima, ntangu Bakristu vandaka kuvukana sambu na kusambila, bo vandaka kutanga masonuku ya santu mpi mikanda yina bantumwa ti balongoki ya nkaka vandaka kusonika. (1 Bak. 1:1, 2; Bakol. 4:16; 1 Bate. 1:1; Yak. 1:1) Bo vandaka mpi kusala kisambu na kimvuka. (Bis. 4:24-29; 20:36) Bantangu ya nkaka, bo vandaka kuta mambu yina bamisionere vandaka kukutana ti yo na kisalu ya kusamuna. (Bis. 11:5-18; 14:27, 28) Bo vandaka kutadila malongi ya Biblia mpi kulungana ya bambikudulu na yo. Bo vandaka kulonga mambu ya me tala bikalulu yina Bakristu fwete monisa mpi kukangama na Nzambi. Bo vandaka kusiamisa bantu yonso na kuvanda bansamuni ya kikesa ya nsangu ya mbote.—Bar. 10:9, 10; 1 Bak. 11:23-26; 15:58; Baef. 5:1-33.

⁴ Bubu yai, beto ke salaka balukutakanu ya Bukristu na kulanda mbandu ya bantumwa. Beto ke landaka ndongisila yai ya Biblia ya kele na Baebreo 10:24, 25: “Mpi beto tudila bankaka dikebi . . . , beto yambula ve kuvukana kumosi, mutindu yo kele kikalulu ya bankaka, kansi beto pesana kikesa, mpi beno sala yo diaka mingi kuluta sambu beno ke mona kilumbu ke finama.” Na bilumbu yai ya nsuka mpi ya mpasi, beto ke vandaka na mfunu ya kikesa mingi yina beto ke bakaka ntangu beto ke vukanaka mbala na mbala na balukutakanu. Yo ke sadisaka beto na kubikala ngolo na kimpeve mpi na kulanda kuvanda ya kwikama. (Bar. 1:11, 12) Beto Bakristu, beto ke zingaka na kati ya bantu ya mbi mpi ya me bebaka. Beto me yambulaka luzingu ya mbi mpi banzala ya nsi-ntoto. (Bafil. 2:15, 16; Tito 2:12-14) Na kutuba masonga, katula Bambangi ya Yehowa, kele ve ti kisika ya nkaka yina beto lenda zwa bantu ya mbote yina beto lenda vukana ti bo! (Nk. 84:10) Diaka, keti kele ti kima ya nkaka yina kele mfunu mingi kuluta kulonguka mpi kutubila mambu ya me tala Ndinga ya Nzambi? Beto tubila balukutakanu yina bo me yidikaka sambu na mambote na beto.

LUKUTAKANU YA NSUKA YA MPOSO

⁵ Lukutakanu ya nsuka ya mposo ke yantikaka ntete ti diskure ya bantu yonso yina bo ke salaka ntete-ntete sambu na bantu yonso, mu mbandu bantu yina me kwisa sambu na mbala ya ntete na balukutakanu. Diskure ya bantu yonso ke vandaka mfunu mingi sambu yo ke lungisaka bampusa ya kimpeve ya bantu yina me kwisa sambu na mbala ya ntete mpi ya bansamuni ya dibundu.—Bis. 18:4; 19:9, 10.

⁶ Yezu Kristu ti bantumwa na yandi mpi banduku na bo vandaka kutwadisa balukutakanu ya bantu yonso mutindu mosi ti ya beto ke salaka bubu yai na mabundu ya bansadi ya Yehowa. Ntembe kele ve nde, Yezu vandaka mutubi ya nene kibeni kuluta bantu yonso awa na ntoto. Bantu tubaka mambu yai sambu na yandi: “Ata mbala mosi ve muntu me tubaka mutindu yai.” (Yoa. 7:46) Yezu vandaka kutuba ti kiyeka mpi yo vandaka kuyitukisa bawi na yandi. (Mat. 7:28, 29) Bantu yina vandaka kundima nsangu na yandi na bantima na bo bakaka mambote mingi. (Mat. 13:16, 17) Bantumwa landaka mbandu na yandi. Bisalu 2:14-36 ke tubila diskure ya ngolo yina Piere salaka na kilumbu ya Pantekoti ya mvu 33 ya ntangu na beto. Yo pusaka bantu mingi na kusadila mambu ya bo waka. Na nima, bantu mingi kumaka kukwikila ntangu bo waka diskure ya Polo na Atene.—Bis. 17:22-34.

⁷ Mutindu mosi na bilumbu na beto, bamilio ya bantu me bakaka mambote na badiskure ya bantu yonso yina ke salamaka konso mposo na mabundu mpi badiskure ya bantu yonso yina bo ke salaka na balukutakanu ya nene mpi ya distrike. Badiskure yai ke sadisaka beto na kuzaba mbote malongi ya Bukristu mpi na kusala kisalu ya Kimfumu ti kikesa. Kana beto ke binga bantu yina ke sepela ti kieleka mpi bantu yonso na kulanda badiskure yai, beto ta sadisa bantu mingi na kuzaba malongi ya Biblia yina yo ke lombaka nde muntu kuzaba ntete.

⁸ Diskure ya bantu yonso ke tubilaka bantu-diambu mingi. Badiskure ke tubilaka malongi mpi bambikudulu ya Biblia, minsiku na yo mpi bandongisila ya ke tadila luzingu ya dibuta, mambu ya makwela, mambu yina baleke ke kutana ti yo mpi bikalulu ya Bukristu. Badiskure ya nkaka ke tubilaka bima ya kuyituka yina Yehowa me salaka. Ya nkaka diaka ke tubilaka bambandu ya lukwikilu, ya kikesa mpi ya lunungu ya bantu yina Biblia ke tubilaka. Diaka, yo ke tubilaka mingi malongi yina beto lenda baka bubu yai.

⁹ Sambu badiskure ya bantu yonso kunatila beto mambote mingi, yo kele mfunu nde beto landa yo ti dikebi yonso, beto sosa baverse yina mutubi ke tubila mpi beto landa ntangu yandi ke tanga mpi ke tendula yo. (Luka 8:18) Kana beto ke zikisa mambu yina badiskure ke tubilaka, beto ta kangama ngolo na mambu yina beto ke longuka mpi beto ta sadila yo.—1 Bate. 5:21.

¹⁰ Kana mitubi kele mingi, ntembe kele ve nde dibundu ta salaka diskure ya bantu yonso konso mposo. Mbala mingi bo ke bingisaka mitubi ya nzenza yina ke katukaka na mabundu ya pene-pene. Kana mitubi kele mingi ve, bo ke salaka badiskure yai na kiteso yina me fwana.

¹¹ Kitini ya zole ya lukutakanu ya nsuka ya mposo kele Kulonguka ya Nzozulu ya Nkengi. Kulonguka yai ke salamaka na bangiufula mpi bamvutu yina ke vandaka na masolo ya Nzozulu ya Nkengi ya kulonguka. Na nzila ya Nzozulu ya Nkengi Yehowa ke pesaka beto madia ya kimpeve na ntangu ya mbote.

¹² Mbala mingi malongi ke tubilaka mutindu ya kusadila minsiku ya Biblia na luzingu na beto ya konso kilumbu. Yo ke pesaka Bakristu ngolo ya kunwana ti “mpeve ya nsi-ntoto” mpi bikalulu ya mvindu. (1 Bak. 2:12) Nzozulu ya Nkengi ke pesaka nsemo mingi na malongi mpi bambikudulu ya Biblia. Yo ke sadisaka bantu yonso na kuzaba bantendula ya mpa na yina me tala kieleka mpi na kubikala na nzila ya bantu ya lunungu. (Nk. 97:11; Bing. 4:18) Kuvukana mpi kupesa bamvutu na Kulonguka ya Nzozulu ya Nkengi lenda sadisa beto na kusepela ti kivuvu ya nsi-ntoto ya mpa mpi ya lunungu yina Yehowa me silaka beto. (Bar. 12:12; 2 Pie. 3:13) Kuvukana ti Bakristu ya nkaka ke sadisaka beto na kukuna mbuma ya mpeve mpi na kukumisa ngolo nzala na beto ya kusadila Yehowa na kikesa yonso. (Bag. 5:22, 23) Beto ke bakaka kikesa ya kunwana ti mimekamu mpi ya “kudibumbila fondasio ya mbote sambu na bilumbu ke kwisa” sambu beto “simba ngolo luzingu ya kieleka.”—1 Tim. 6:19; 1 Pie. 1:6, 7.

¹³ Inki mutindu beto lenda baka mambote mingi na madia yai ya kimpeve? Beto fwete yidika na ntwala beto mosi to na dibuta mambu yina beto ta longuka, beto fwete sosa baverse yina bo me tula mpi beto fwete pesa bamvutu na bangogo na beto mosi ntangu balukutakanu ke salama. Kusala mutindu yai ta sala nde kieleka kukota na bantima na beto mpi yo ta sala nde bantu ya nkaka kubaka mambote ntangu bo ta wa mutindu beto ke tubila lukwikilu na beto. Kana beto ke widikila na dikebi yonso bakomantere ya bampangi, beto ta baka mambote na malongi ya konso mposo.

LUKUTAKANU YA KATI-KATI YA MPOSO

¹⁴ Dibundu ke vukanaka konso mposo na Nzo ya Kimfumu sambu na lukutakanu mosi ya beto ke bingaka Luzingu mpi Kisalu na Beto ya Bukristu. Lukutakanu yai kele ti bitini tatu yina bo me yidikaka; yo ke “sadisaka beto” na kuvanda bansadi ya Nzambi yina me fwana kibeni. (2 Bak. 3:5, 6) Bo ke pesaka manaka ti mambu ya kulonguka na Mukanda ya Lukutakanu—Luzingu mpi Kisalu na Beto ya Bukristu ya konso ngonda. Mukanda ya Lukutakanu Luzingu mpi Kisalu kele mpi ti bambandu ya disolo ti muntu ya beto lenda sadila na kisalu ya kusamuna.

¹⁵ Kitini ya ntete ya lukutakanu yai, ya beto ke bingaka nde Bimvwama ya Ndinga ya Nzambi, ke sadisaka beto na kuzaba mutindu mambu vandaka ntangu bo sonikaka disolo mosi ya Biblia, mambu yina kele na ntwala mpi na nima ya baverse yina ke tubila disolo yango mpi mutindu beto lenda sadila yo. Lukutakanu yai kele ti diskure mosi, lutangu ya Biblia mpi disolo ti bawi ya me katuka na lutangu ya Biblia ya konso mposo. Mukanda ya Lukutakanu Luzingu mpi Kisalu kele mpi ti bima ya ke monana mpi lutiti yina ke sadisaka beto na kuyindula mpi na kulonga masolo yina. Kutadila Biblia mbote-mbote mutindu yai ke natilaka beto mambote na luzingu mpi yo ke sadisaka beto na kulonga mbote sambu beto vanda “ya kukuka kibeni, mpi ya kufwana kibeni sambu na konso kisalu ya mbote.”—2 Tim. 3:16, 17.

¹⁶ Kitini ya zole ya lukutakanu yai, Kudipesa na Kisalu ya Bilanga, ke pesaka beto yonso dibaku ya kubaka formasio sambu na kisalu ya kusamuna mpi yo ke sadisaka beto na kutomisa mayele na beto ya kusamuna mpi ya kulonga. Katula masolo ya bana ya nzo-nkanda, beto ke talaka mpi bavideo ya mbandu ya disolo ti muntu. Kitini yai ke sadisaka beto na kukuma ti “ludimi ya bantu yina bo me longaka” mpi na ‘kuzaba kupesa mvutu ti bangogo ya mbote na muntu yina me lemba.’—Yez. 50:4.

¹⁷ Kitini ya tatu, Zinga Mutindu Bakristu Fwete Zinga, ke tubilaka mutindu ya kusadila minsiku ya Biblia na luzingu ya konso kilumbu. (Nk. 119:105) Disolo ya mfunu mingi na kitini yai ya lukutakanu kele Kulonguka ya Biblia ya Dibundu. Kulonguka ya Biblia ya Dibundu kele disolo ya bangiufula mpi bamvutu kaka bonso Kulonguka ya Nzozulu ya Nkengi.

¹⁸ Konso ngonda kana Mukanda ya Lukutakanu Luzingu mpi Kisalu me kwisa, mutambusi ya kimvuka ya bankuluntu to nkuluntu yina ke sadisaka yandi ke tadilaka yo na dikebi yonso mpi ke kabulaka masolo. Konso mposo, nkuluntu mosi ya ke longaka mbote mpi yina kimvuka ya bankuluntu me ponaka ke twadisaka lukutakanu yai. Yandi fwete sala yonso sambu lukutakanu kuyantika mpi kusuka na ntangu ya mbote. Yandi ke sikisaka bana ya nzo-nkanda mpi ke pesaka bo bandongisila.

¹⁹ Kana beto ke kudibongisa mbala na mbala, ke kwenda mpi ke pesa bamvutu na Lukutakanu Luzingu mpi Kisalu, beto ta zaba Biblia mbote, beto ta bakisa minsiku na yo, beto ta vanda ti kikesa ya kuzabisa nsangu ya mbote mpi beto ta kuma ti mayele ya kukumisa bantu balongoki. Bantu yina ke kwisaka na lukutakanu yai, bayina kele ve Bambangi ya Yehowa ke bakaka mpi mambote na kinduku ya mbote ti bampangi mpi na masolo ya kimpeve ya ke tungaka. Sambu na kusadisa beto na kudibongisa sambu na lukutakanu yai mpi balukutakanu ya nkaka, beto lenda sadila Watchtower Library, JW Library^®, Watchtower ONLINE LIBRARY^™ (kana yo kele na ndinga na beno) mpi biblioteke ya Nzo ya Kimfumu. Biblioteke ya Nzo ya Kimfumu ke vandaka ti mikanda yina Bambangi ya Yehowa me basisaka dezia, Index des publications Watch Tower to Mukanda ya Bansosa Sambu na Bambangi ya Yehowa mpi bambalula mingi ya Biblia, concordance, diksionere mpi mikanda ya nkaka ya mfunu. Konso muntu lenda sadila biblioteke yai na ntwala to na nima ya balukutakanu.

BALUKUTAKANU SAMBU NA KISALU YA KUSAMUNA

²⁰ Na bantangu ya kuswaswana na kati-kati ya mposo mpi na kilumbu ya Mposo mpi ya Lumingu, bimvuka ya bansamuni ke vukanaka ntangu fioti na balukutakanu sambu na kisalu ya kusamuna. Mbala mingi, bo ke salaka balukutakanu yai na banzo ya bampangi to na bisika ya nkaka ya me fwana. Bo lenda sala mpi balukutakanu yai na Nzo ya Kimfumu. Kana bampangi ke vukana na bimvuka ya fioti bisika mingi na teritware, yo lenda sadisa bansamuni na kukwenda kukonda mpasi na lukutakanu sambu na kisalu ya kusamuna mpi na teritware. Bo lenda kabisa bansamuni na bimvuka mpi kutinda bo nswalu na teritware. Nkengi ya kimvuka lenda tudila mpi bantu yina kele na nsi ya kiyeka na yandi dikebi ya mingi. Ata yo ke vandaka ti mambote mingi kana konso kimvuka ke sala balukutakanu na kisika na yo mosi, mambu ya nkaka lenda sala nde bimvuka mingi kuvukana kisika mosi. Mu mbandu, kana bansamuni fioti ke basikaka na kisalu ya kusamuna na kati-kati ya mposo, yo lenda vanda mbote na kuvukisa bimvuka yina to na kuvukisa bantu yonso na Nzo ya Kimfumu to na kisika ya nkaka ya me fwana. Na mutindu yina, bansamuni ta vanda ti bantu ya kusamuna ti bo. Dibundu lenda mona mpi nde yo kele mbote na kuvukana na Nzo ya Kimfumu na bilumbu ya bankinsi ya nsi-ntoto. To dibundu lenda baka mpi lukanu ya kuvukisa bimvuka yonso mpi kusala kaka lukutakanu mosi ya kisalu ya kusamuna na nima ya Kulonguka ya Nzozulu ya Nkengi.

²¹ Kana konso kimvuka me vukana na kisika na yo, nkengi ya kimvuka muntu ke twadisaka lukutakanu sambu na kisalu ya kusamuna. Bantangu ya nkaka, nkengi ya kimvuka lenda songa kilandi na yandi to mpangi ya nkaka ya me fwana na kutwadisa lukutakanu yai. Ntwadisi fwete kudibongisa sambu na kutubila dibanza mosi ya mfunu mpi yina lenda sadisa na kisalu ya kusamuna. Bo ke kabisaka bampangi, na nima mpangi mosi ke salaka kisambu. Na nima, bampangi ya kimvuka yina ke kwendaka mbala mosi na teritware. Balukutakanu yai ke salaka minuta tanu, sambanu to nsambwadi kansi yo fwete vanda nkufi kana bo me sala yo na nima ya lukutakanu ya dibundu. Yo fwete pesa bampangi yina ke kwenda na kisalu ya kusamuna kikesa, malongi ya mfunu mpi lutwadisu. Bansamuni ya mpa to bayina kele ti mfunu ya lusadisu lenda samuna ti bansamuni ya ntama sambu bo baka formasio.

BALUKUTAKANU NA MABUNDU YA MPA TO YA FIOTI

²² Bantu mingi ke kuma balongoki, yo yina ntalu ya mabundu mpi ke kuma mingi. Mbala mingi, nkengi ya nziunga muntu ke tindaka formilere sambu na kukangula dibundu ya mpa. Kansi bantangu ya nkaka, bimvuka ya fioti lenda mona nde yo kele mbote na kuvukana ti dibundu mosi ya pene-pene.

²³ Bantangu ya nkaka, mabundu ya fioti lenda vanda kaka ti bampangi ya bankento. Kana yo kele mutindu yina, mpangi-nkento yina ke sala kisambu to ke twadisa balukutakanu fwete fika ntu na yandi mutindu Biblia ke lombaka. (1 Bak. 11:3-16) Mbala mingi, yo ke lombaka nde yandi vanda mpi yandi tala bawi. Bampangi-bankento ke salaka ve badiskure na balukutakanu. Kansi, bo ke tangaka mpi ke tendulaka malongi yina organizasio ke basisaka, to bo ke salaka yo na nzila ya disolo ti bawi to ya nsonga mosi. Betele ta pona mpangi-nkento mosi sambu na kubaka mpi kutinda mikanda na Betele mpi sambu na kutwadisa balukutakanu. Na nima, kana bampangi-babakala me lungisa mambu yina Biblia ke lombaka, bo bantu ta kuma kusala mambu yai.

BALUKUTAKANU YA NZIUNGA

²⁴ Konso mvula, bo ke yidikaka mambu sambu mabundu yina kele na nziunga mosi kuvukana sambu na balukutakanu zole ya nziunga. Konso lukutakanu ke salaka kilumbu mosi. Bantangu yai ya kiese ke sadisaka bampangi yonso na ‘kukangula kibeni ntima na bo’ sambu na kuta kinduku ti Bakristu ya nkaka. (2 Bak. 6:11-13) Organizasio ya Yehowa ke yidikaka bantu-diambu mpi masolo ya mutindu na mutindu yina ke katukaka na Biblia sambu na kulungisa mpusa mosi buna. Bo ke longaka malongi yina na nzila ya badiskure, bansonga, bansonga ya ke monisaka mutindu mambu salamaka, bansonga ya bantu ke kuditubila mpi ba-interview. Malongi yai ya ke kwisaka na ntangu ya mbote ke tungaka bantu yonso yina ke vukanaka. Balukutakanu yai ke pesaka balongoki ya mpa dibaku ya kubaka mbotika sambu na kumonisa nde bo me kudipesaka na Yehowa.

BALUKUTAKANU YA DISTRIKE

²⁵ Konso mvula, beto ke salaka balukutakanu ya distrike mbala mosi. Mbala mingi balukutakanu yai ya distrike ke salaka bilumbu tatu mpi yo ke vukisaka mabundu ya banziunga mingi. Babetele ya fioti lenda mona nde yo kele mbote na kuvukisa mabundu yonso yina kele na teritware ya Betele na bo na kisika mosi. Na bansi ya nkaka, bo ke yidikaka mambu mutindu ya nkaka na kutadila luzingu ya bantu to lutwadisu yina organizasio ke pesaka. Bantangu ya nkaka, bo ke yidikaka balukutakanu ya bansi mingi to balukutakanu ya distrike ya sipesiali na bansi ya nkaka mpi yo ke vukisaka Bambangi ya Yehowa mingi ya ke katukaka na bansi mingi kibeni. Banda ntama, bantu mingi me longukaka nsangu ya mbote ya Kimfumu sambu bo waka bansangu ya balukutakanu yai ya nene ya Bambangi ya Yehowa.

²⁶ Sambu na bansadi ya Yehowa yina me kudipesaka, balukutakanu ya distrike ke vandaka bantangu ya kiese ya kusambila yandi na bumosi. Yo ke vandaka bantangu ya kutubila nsemo ya kieleka yina ke kuma kaka mingi. Na balukutakanu ya nkaka ya distrike, bo ke basisaka mikanda ya mpa sambu konso muntu mpi konso dibundu kulonguka yo to kusadila yo na kisalu ya kusamuna. Bantu ke bakaka mpi mbotika na balukutakanu ya distrike. Balukutakanu ya distrike kele mfunu mingi sambu yo ke sadisaka beto na kuyela na kimpeve. Yo ke monisaka pwelele nde bansadi ya Yehowa kele na dibuta ya ntoto ya mvimba ya bampangi yina me kudipesaka na Nzambi. Bo ke monisaka nde bo kele kibeni balongoki ya Yezu Kristu.—Yoa. 13:35.

²⁷ Ntangu beto ke kwendaka na balukutakanu ya dibundu, na balukutakanu ya nziunga mpi ya distrike ya bansadi ya Yehowa, beto ke bakaka kikesa ya kusala luzolo ya Yehowa. Yo ke taninaka beto mpi na bupusi ya nsi-ntoto yina lenda bebisa lukwikilu na beto. Balukutakanu yai yonso ke pesaka Yehowa nkembo mpi lukumu. (Nk. 35:18; Bing. 14:28) Beto ke monisaka ntonda sambu Yehowa me salaka nde bansadi yina me kudipesaka na yandi kuvanda ti mabaku yai ya kubaka kikesa na kimpeve na ntangu yai ya nsuka.

MADIA YA NKOKILA YA MFUMU

²⁸ Mbala mosi konso mvula na dati yina Yezu Kristu fwaka, mabundu ya Bambangi ya Yehowa na ntoto ya mvimba ke salaka Lusungiminu ya lufwa ya Kristu to Madia ya Nkokila ya Mfumu. (1 Bak. 11:20, 23, 24) Yo kele lukutakanu ya kuluta mfunu yina bansadi ya Yehowa ke salaka konso mvula. Biblia ke lombaka beto kibeni na kusala Lusungiminu yai.—Luka 22:19.

²⁹ Dati ya Lusungiminu ke wakanaka ti dati ya Paki yina Biblia ke tubilaka. (Kub. 12:2, 6; Mat. 26:17, 20, 26) Paki vandaka kusalama mbala mosi konso mvula sambu na kuyibuka mutindu bantu ya Izraele basikaka na Ezipte na mvu 1513 na ntwala ya ntangu na beto. Na ntangu yina, Yehowa ponaka kilumbu ya 14 ya ngonda na bo ya ntete bonso dati ya bo fwete dia mwana-dimeme ya Paki mpi ya bo fwete katuka na kimpika na Ezipte. (Kub. 12:1-51) Sambu na kuzaba dati yina, bo ke tangaka bilumbu 13 banda na kilumbu yina ngonda ke basikaka pene-pene ya équinoxe de printemps to nsungi yina bunda ya ntangu ti mpimpa ke vandaka kiteso mosi na Yeruzalemi. Mbala mingi, nkinsi ya Lusungiminu ke bwaka kilumbu yina ngonda ke basikaka ya mvimba na mbala ya ntete na nima ya équinoxe de printemps.

³⁰ Matayo 26:26-28 ke tubila mbandu yina Yezu pesaka na mutindu beto fwete sala Lusungiminu. Yo ke vandaka ve nkinsi mosi ya kele ti mambu ya kuyituka kansi yo kele madia ya kifwani yina bantu ya bo me bingaka sambu na kuyala ti Yezu Kristu na Kimfumu na yandi ya zulu ke diaka. (Luka 22:28-30) Bo ke lombaka mpi Bakristu yonso ya nkaka yina me kudipesaka na Nzambi mpi bantu yina ke sepelaka na kieleka na kuvukana na Madia ya Nkokila ya Mfumu sambu na kutala kaka. Ntangu bo ke vukanaka, bo ke monisaka ntonda na bo na mutindu Yehowa Nzambi me yidikaka mambu sambu na mambote ya bantu yonso na nzila ya Mwana na yandi, Yezu Kristu. Bilumbu fioti na ntwala ya Lusungiminu, bo ke salaka diskure ya sipesiali ya bantu yonso sambu na kupesa bantu mpusa ya kukwisa na Lusungiminu mpi ya kulonguka Biblia.

³¹ Bambangi ya Yehowa ke vingilaka na kiese yonso bantangu yai ya bo ke vukanaka kumosi na balukutakanu, kisika beto ke ‘tudilaka bankaka dikebi sambu na kupusa bo na kumonisa zola mpi na kusala bisalu ya mbote.’ (Baeb. 10:24) Mpika ya kwikama mpi ya mayele ke yidikaka balukutakanu ya mutindu yai na kutadila bampusa na beto ya kimpeve. Beto ke siamisa bansadi ya Yehowa yonso ti bantu yina ke sepelaka ti kieleka na kubaka kibeni mambote na balukutakanu yai ya ke salamaka mbala na mbala. Ntangu beto bansadi ya Nzambi ke monisaka ntonda ya masonga na mambu yai ya Yehowa me yidikaka na nzila ya organizasio na yandi, beto ke zingaka mpenza na bumosi. Kima ya kuluta mfunu kele nde, beto ke pesaka Yehowa nkembo mpi lukumu.—Nk. 111:1.