Yehowa Kepesaka Ngolo Na Bantu Ya Kulemba

“Bayina ke tulaka ntima na Mfumu Nzambi, bo ke yikaka diaka ngolo na bo. Bo ke pumbukaka bonso bakumbi-kumbi.”​—⁠YEZAYA 40:⁠31.

BAKUMBI-KUMBI kele na kati ya bandeke ya kuluta ngolo na zulu. Bau lenda kutambula kitaminu ya nda nkatu kubula mapapu na bau. Ti mapapu ya lenda kuvanda nda bametre zole, “Ntotila ya Bandeke,” kumbi-kumbi ya wolo, kele “kumbi-kumbi mosi ya kuluta bakumbi-kumbi yonso na ngituka; na kutambulaka na zulu kibeni ya biwanda mpi banseke, [yau] kenangaka bantangu mingi kibeni na zulu ya bansongi ya ngumba, na nima yandi kumata na kuzyetaka tii kuna ya yandi kekumaka bonso kaditona ya ndombe.”​—⁠The Audubon Society Encyclopedia of North American Birds.

² Na kuzabaka ngolo ya kupambukila ya kumbi-kumbi, Yezaya kusonikaka nde: “[Yehowa] ke pesaka ngolo na muntu yina me lemba, yandi ke yikaka ngolo na muntu yina me konda ngolo. Ata baleki mpi bo ke lembaka, kikesa na bo ke manaka; ata bantu yina kele kikesa ti ngolo mingi bo mpi ke bwaka, bo ke taka sakuba. Kansi bayina ke tulaka ntima na Mfumu Nzambi, bo ke yikaka diaka ngolo na bo. Bo ke pumbukaka bonso bakumbi-kumbi. Bo ke bakaka ntinu, kikesa na bo ke manaka ve; bo ke tambulaka mingi, kulemba ve.” (Yezaya 40:​29-31) Ndembikilu ya inki mutindu na kuzaba nde Yehowa kepesaka ngolo ya kukwenda na ntwala na bayina ketulaka ntima na yandi, na kusadisaka bau bonso muntu yina kepesa bau mapapu ya kumbi-kumbi yina kele bonso yau kelembaka ve! Beto tadila ntangu yai bangidika yina yandi mesalaka sambu na kupesa bantu ya kulemba ngolo.

Ngolo ya Kisambu

³ Yezu kusyamisaka balongoki na yandi na “kusambaka Nzambi ntangu yonso kukonda kulemba.” (Luka 18:⁠1) Keti yau kele kyeleka nde kupesa ntima na beto ntangu yonso na Yehowa lenda kusadisa beto na kulemba ve ntangu mpasi ya luzingu kelutana? Ee, kansi kele ti bima ya beto fwete kusimba na ntu.

⁴ Beto fwete kuzaba mpenza inki beto kekinga nde Yehowa kupesa beto bonso mvutu na bisambu na beto. Mukristu mosi ya nkento, yina kulalaka ti mabanza ya kunyokwama ngolo kibeni, kwisaka kumona na nima nde: “Mutindu yau kesalamaka ti bamaladi ya nkaka, Yehowa kesalaka ve bimpa na ntangu yai. Kansi yandi kesadisaka beto na kununga mpi na kubeluka na kiteso yina mefwana na ngidika yai.” Na kutendulaka sambu na inki bisambu na yandi kuyidikaka dikambu, yandi kuyikaka nde: “Mono vandaka na bantangu 24 konso kilumbu ya kulomba mpeve santu ya Yehowa.” Na yau, Yehowa kekatulaka beto ve na bampasi ya luzingu yina lenda kulembisa beto, kansi yandi “kepesaka mpenza mpeve na yandi na bantu yina ke lombaka yandi mpeve!” (Luka 11:13; Nkunga 88:​1-3) Mpeve yina lenda kukitula beto ya kufwana na kununga konso minyoku to mpasi ya beto lenda kuvanda na yau. (1 Korinto 10:13) Kana yau melombama, yau lenda kupesa beto “ngolo yina meluta ngolo ya bantu” sambu na kuvibidila tii kuna ya Nzambi takatula makambu ya mpasi yonso na inza ya mpa yina mefinama mpenza.​—⁠2 Korinto 4:​7, NW.

⁵ Kansi, sambu bisambu na beto kuvanda na ngolo, beto fwete kuvibidila, ye beto fwete kutuba kibeni kima ya beto kele na yau mfunu. (Roma 12:12) Mu mbandu kana nge kele na kulemba sambu nge kele na kunwana ti lebakana mosi ya kinsuni, na luyantiku ya konso kilumbu, lomba lusadisu na Yehowa sambu nge kubwa ve na kifu yango yina mosi kilumbu yina. Samba mpi kaka mutindu mosi na kilumbu ya mvimba mpi na ntwala ya kulala konso mpimpa. Kana nge mebwa dyaka, lomba ndolula na Yehowa, kansi songa yandi mpi, inki kunataka nge na kubwa dyaka ye inki nge kezola kusala sambu na kutina bamvwandilu ya mutindu mosi na makwisa. Bisambu ya mbala na mbala ti kutuba kima kibeni yina nge kezola, tamonisa na “Muwi ya bisambu” masonga ya luzolo na nge ya kununga ndwana yina.​—⁠Nkunga 65:2; Luka 11:​5-13.

⁶ Kansi, bantangu ya nkaka, bayina kele ya kulemba lenda kumona nde bau mefwana ve na kusamba. Mukristu mosi ya nkento yina kuwaka mutindu yina kumonaka na nima nde: “Yau kele kigonsa ya nene na kuyindula mutindu yina, sambu yau ketendula nde beto mebaka mukumba ya kudisambisa beto mosi, kansi yau kele mukumba na beto ve.” Ya kyeleka, “yandi mosi Nzambi kele zuzi.” (Nkunga 50:⁠6) Biblia kesyamisa beto nde ata “ntima na beto ke funda beto . . . Nzambi kuluta ntima na beto na nene, yandi zaba mambu yonso.” (1 Yoane 3:20) Ndembikilu ya inki mutindu yau kele na kuzaba nde, ata beto lenda kudimona bonso bantu yina mefwana ve na kusamba, yau lenda kuvanda nde Yehowa kemona ve mutindu yina! Yandi “zaba mambu yonso” yina metadila beto, ata mambu yina ya mesalaka nde beto banda kudiwa ya kukonda mbalu mutindu yina. (Nkunga 103:​10-14) Nkenda na yandi ti mbakisa na yandi ya mudindu ketindaka yandi na kuwa bisambu ya “ntima ya kupasuka mpi ya ntantu.” (Nkunga 51:​17, NW) Inki mutindu yandi lendaka kubuya kuwa bidilu na beto sambu na lusadisu, kana yandi mosi kelolaka muntu yina ke “buyaka bansukami ntangu bo ke didilaka [yandi]”?​—⁠Bingana 21:⁠13.

Tiya ya Kimpangi

⁷ Ngidika ya nkaka ya Yehowa mesalaka sambu na kusadisa beto na kubaka dyaka ngolo kele kimpangi na beto ya Bukristu. Dibaku ya inki mutindu yau kele na kuvanda na kati ya dibuta mosi ya inza ya mvimba ti bampangi ya babakala mpi ya banketo! (1 Piere 2:17) Kana bampasi ya luzingu kulembisa beto, tiya ya kimpangi na beto lenda kusadisa beto na kubaka dyaka ngolo. Inki mutindu? Kuzaba nde kaka beto mpamba ve kele na kumonaka mimekamu ya mpasi lenda kupesa beto kikesa. Na kati ya bampangi na beto ya babakala mpi ya bankento, mbefula kele ve nde kele ti bankaka mekutanaka ti bampasi ya mutindu mosi mpi mewaka mutindu beto kewa. (1 Piere 5:⁠9) Yau kepesaka ntima kyese na kuzaba nde yonso yai ya beto kemona, kele mambu ya bantu ya nkaka kemonaka mpi nde mawi na beto kele ya bantu yonso.

⁸ Na kati ya tiya ya kimpangi, beto lenda kuzwa ‘banduku ya kyeleka’ yina lenda kupesa beto lusadisu mpi ndembikilu ntangu ya beto kele na mpasi. (Bingana 17:17) Mbala mingi, yau kevandaka kaka kutubila beto mwa bangogo ya mbote to kusadila beto bisalu ya mfunu. Mukristu mosi yina vandaka kunwana ti mawi ya kukonda mbalu keyibuka nde: “Kuvandaka ti bampangi ya nkaka yina vandaka kuzola kusonga mono mambu ya mbote ya metadila mono sambu na kusadisa mono na kununga mabanza ya imbi yina mono vandaka na yau.” (Bingana 15:23) Na nima ya lufwa ya mwana na yandi ya nkento, mpangi mosi ya nkento kuvandaka ntete na mpasi na kuyimba bankunga ya Kimfumu na balukutakanu ya dibundu, mingimingi bankunga yina vandaka kutubila lufutumuku. Yandi keyibuka nde: “Mbala mosi, mpangi nkento mosi, yina vandaka ya kufonga na lweka ya bakiti, kumonaka mono kedila. Yandi pusanaka mpi tulaka diboko na yandi na nkingu na mono, mpi kuyimbaka kitini ya nkunga yina kubikalaka kumosi ti mono. Mono kuwaka zola mingi sambu na bampangi ya babakala mpi ya bankento mpi kyese mingi mutindu ya beto kwisaka na lukutakanu, na kubakisaka nde kyese na beto kele kuna, kuna na Nzo ya Kimfumu.”

⁹ Ya kyeleka, muntu yonso na kati na beto kele na mukumba ya kusimbisa tiya ya kimpangi na beto ya Bukristu. Ebuna, ntima na beto fwete “kukanguka” sambu na kukotisa bampangi yonso ya babakala mpi ya bankento. (2 Korinto 6:​13, NW) Mawa ya inki mutindu yau kele sambu na bayina melembaka na kudiwaka nde zola ya kimpangi na beto mekumaka madidi na lweka na bau! Kansi, Bakristu ya nkaka ketubaka nde bau kekudiwaka na kinsyona mpi ya kuvilana. Mpangi nkento mosi, yina bakala na yandi vandaka kubuya kyeleka, kudodokilaka nde: “Nani kezolaka ve to kevandaka ve na mfunu ya kinduku ya mbote, ya nsyamisa, mpi ya kimvuka ya zola? Pardo, beno yibusa bampangi na beto ya babakala ti ya bankento nde beto kele na mfunu na bau!” Ee, mingimingi bayina kele na bamvwandilu yina kelembisaka bau​—⁠bayina kele ti bankwelani ya kekwikilaka ve, kibuti yina kele yandi mosi, bayina kele ti maladi ya kemanaka ve, minunu, ti bankaka​—⁠kele na mfunu ya kinduku ya mbote. Keti kele ti bantu na kati na beto yina kele ti mfunu ya ngibusa yai?

¹⁰ Inki beto lenda kusala sambu na kusadisa? Bika nde beto kukanguka na kumonisaka zola na bantu yonso. Na kuyedisaka nkadilu na beto ya kuyamba, bika nde beto kuvila ve bayina ya kele ti mfunu ya nsyamisa. (Luka 14:​12-14; Baebreo 13:⁠2) Ata beto kemona nde mvwandilu na bau tapesa bau nswa ve na kundima, sambu na inki kubinga bau ve ntete? Ebuna beto bika bau mosi kuzenga. Ata nkutu bau lenda kundima ve, bau takudiwa nkatu ntembe ya kusyamisama, na kubakisa nde bankaka meyibuka bau. Yau lenda kuvanda nde kima yau yina bau kele na yau mfunu sambu na kubaka dyaka ngolo.

¹¹ Bayina kele ya kunyokwama na mabanza lenda kuvanda na mfunu ya lusadisu ya mitindu ya nkaka. Mu mbandu, mama yina kele na bakala ve lenda kuvanda na mfunu ya mpangi mosi ya bakala ya kutela, sambu na kutula dikebi na mwana na yandi ya bakala ya kukonda tata. (Yakobo 1:27) Mpangi mosi ya bakala to ya nkento yina kele ti kimbefo ya mingi lenda kuvanda na mfunu ya lusadisu na yina metala kusumba bima to kusala bisalu ya nzo. Mpangi ya mununu lenda kuvanda na mpusa ya ngolo ya kuzwa muntu to lusadisu sambu na kubasika na kisalu ya kusamuna. Kana mfunu ya mingi kele sambu na lusadisu ya mutindu yina, yau kevandaka kumekama ya ngolo ya ‘kuzola na beto ya kieleka.’ (2 Korinto 8:⁠8) Na kisika ya kubanda kutina bantu yina kele na mfunu ya lusadisu sambu na ntangu ti kikesa yina kelombama, bika beto kununga kumekama ya zola ya Bukristu, na kumonaka mawa mpi na kusadisaka bampasi ya bankaka.

Ngolo ya Ndinga ya Nzambi

¹² Muntu yina kebikisaka kudya kemanisaka nswalu kikesa to ngolo na yandi. Mutindu mosi, mutindu ya nkaka ya Yehowa kepesaka beto ngolo sambu na kukwenda na ntwala kele kubongisa mambu sambu beto kuvanda ya kudisama mbote na kimpeve. (Yezaya 65:​13, 14) Inki madya ya kimpeve yandi mebongisaka? Ya ntetentete kele Ndinga na yandi, Biblia. (Matayo 4:4; fwanisa ti Baebreo 4:12.) Inki mutindu yau lenda kusadisa beto na kubaka dyaka ngolo? Kana mpasi ti makambu ya beto kekutana na yau mebanda kunyokula ngolo na beto, beto lenda kuzwa ngolo na kutangaka mambu yina metadila mawi ti bandwana ya luzingu ya babakala mpi bankento ya kwikama ya ntangu ya Biblia. Ata bau kele bambandu ya ngolo ya kwikama, bau kuvandaka bantu “ti mawi bonso ya beto.” (Yakobo 5:​17, NW; Bisalu 14:15) Bau vandaka kukutana ti mimekanu mpi mpasi yina kefwanana ti ya beto. Tala mwa bambandu.

¹³ Tata ya kikanda Abrahami kudilaka ngolo sambu na lufwa ya nkento na yandi, ata nkutu yandi kuvandaka ti kivuvu ya lufutumuku. (Kuyantika 23:2; fwanisa ti Baebreo 11:​8-10, 17-19.) Davidi yina kubalulaka ntima kudiwaka nde masumu na yandi kukumisaka yandi ya kukonda kulunga na kusadila Yehowa. (Nkunga 51:11) Moize kudiwaka ya kukonda kulunga. (Kubasika 4:10) Epafrodite kunyokwamaka na mabanza ntangu yau kuzabanaka nde maladi mosi ya ngolo kutulaka ndilu na “kisalu na yandi ya Mfunu.” (Filipi 2:​25-30) Polo vandaka ti bitumba ya kunwana ti bampusa ya nitu. (Roma 7:​21-25) Evodia ti Sintike, bampangi ya bankento zole ya kupakulama na dibundu ya Filipi, kuvandaka ti mwa mikakatanu na ngwakana na bau. (Filipi 1:1; 4:​2, 3) Nsyamisa ya inki mutindu na kuzaba nde bantu ya kwikama yai kuvandaka ti mawi mpi makambu kaka bonso ya beto, kansi bau kulembaka ve! Ata Yehowa mpi kulembaka bau ve.

¹⁴ Sambu na kusadisa beto na kubaka ngolo na Ndinga na yandi, Yehowa kesadilaka kalasi ya mpika ya kwikama mpi ya mayele sambu na kubongisila beto mvula ya “madya na ntangu ya mbote.” (Matayo 24:​45, NW) Tuka ntama mpika ya kwikama mpi ya mayele kesadilaka bazulunalu Nzozulu ya Nkengi ti Réveillez-vous! sambu na kumonisa bakyeleka ya Biblia mpi kusamuna Kimfumu ya Nzambi bonso kivuvu kaka mosi ya bantu. Mingimingi na bamvula yai ya mekatuka kuluta, bazulunalu yai mebasisaka masolo mingi yina metala luzingu ya bantu, dibuta, mpi mimekamu ya mawi yina bantu ya Nzambi nkutu mpi kekutanaka na yau. Sambu na inki masolo yina yonso mebasisamaka? Sambu na kusadisa bayina kekutanaka ti mimekamu ya mutindu yina na kubaka ngolo mpi nsyamisa yina kekatuka na Ndinga ya Nzambi. Kansi, masolo ya mutindu yina mpi lenda kusadisa beto yonso na kuzaba mbotembote inki bampangi na beto ya nkaka kele na kuvibidila. Na yau, beto kele na bisadilu yonso sambu na kusadila bangogo ya Polo yai: “Beno pesa kikesa na bantu yina ke na ntima ya petepete, beno sadisa bantu yina ke na lukwikilu ya ngolo ve, beno kanga ntima sambu na bantu yonso.”​—⁠1 Tesalonika 5:⁠14.

Bankuluntu Yina Kele “Bisika ya Kutinina Mupepe”

¹⁵ Yehowa mebongisaka kima ya nkaka yina lenda kusadisa beto kana beto melemba​—⁠Bankuluntu ya dibundu. Na yina metadila bau, mbikudi Yezaya kusonikaka nde: “Bo yonso ta vanda bonso bisika ya kutinina mupepe ya ngolo ti mvula; bo ta vanda bonso banzadi na ntoto ya kuyuma, bonso madidi ya ditadi ya nene na ntoto ya zelo na zelo.” (Yezaya 32:​1, 2) Na yau, bankuluntu kele ti mukumba ya kudimonisa ya kulunga sambu na mambu ya Yehowa kubikulaka sambu na bau. Bau “fwete kumonisa nde bau kele” nto ya ndembikilu mpi ya kupema sambu na bankaka, kuvanda mpi na luzolo ya “kulanda kunata bizitu [to, “bima ya mpasi”; na sansa ya ntete, “bima ya kilo”] ya bamosi ti bankaka.” (Galatia 6:​2, NW, noti na nsi ya lutiti) Inki mutindu bau lenda kusala yau?

¹⁶ Mutindu beto tubaka yau ntete, bantangu ya nkaka, muntu yina melemba lenda kudiwa ya kulunga ve na kusamba. Inki bankuluntu lenda kusala? Bau lenda kusamba sambu na muntu yango kisika mosi ti yandi. (Yakobo 5:14) Kulomba kaka na Yehowa, na makutu ya muntu yina melemba, sambu na kusadisa yandi na kubakisa inki mutindu yandi mezolama na Yehowa mpi na bantu ya nkaka lenda kuvanda ndembikilu ya nene. Kuwa kisambu ya tiya, yina kekatuka na ntima ya nkuluntu, lenda kusadisa na kupesa ngolo na muntu yina kele na kunyokwama sambu yandi kutula ntima. Yandi lenda kusadisama na kuyindula nde, kana bankuluntu ketula ntima nde Yehowa tandima bisambu na mono, mono mpi lenda kubanda kutula ntima.

¹⁷ Yakobo 1:19 ketuba nde: “Konso muntu fweti vanda ya kuyilama na kuwa . . . , kansi yandi fweti yindula ntete ebuna yandi tuba.” Na kusadisa bantu yina melemba, bankuluntu mpi fwete kuvanda bantu yina kewidikilaka na mawa. Ntangu ya nkaka, bamambere ya dibundu lenda kuvanda na kunwana ti makambu yina lenda kuyilama ve na ngidika ya bima yai. Kima ya bau lenda kuvanda na yau mfunu na ntangu yina, lenda kuvanda mbala ya nkaka mutindu ya “kuyilamisa” dikambu na bau ve, kansi kusolula ti muntu yina kewidikilaka mbote. Muntu ya mbote na kuwidikila kele ve yina takwenda kusonga bau mutindu bau fwete kudiwa, kansi kele yina tawidikila nkatu kusambisa.​—⁠Luka 6:37; Roma 14:⁠13.

¹⁸ Bankuluntu, kuvanda na luzaku ya kuwidikila lenda kusadisa beno na kukonda kulutisa, nkatu kuzaba, kizitu ya muntu yina meyita kulemba. Mu mbandu, kana mpangi mosi ya nkento to ya bakala mekonda na ndambu ya balukutakanu to mefyotuna kisalu na yandi ya kusamuna, keti yandi kele kibeni ti mfunu ya bandongisila na yina metala kusala mingi na kusamuna to kukwisa mbala na mbala na balukutakanu? Mbala ya nkaka. Kansi, keti nge kezaba dikambu yango na bumvimba? Keti mitungisi ya mavimpi melutana? Keti mikumba ya dibuta kusobaka na bilumbu ya meluta? Keti kele ti bamvwandilu to bampasi ya nkaka yina kele na kulembisa yandi? Yibuka, muntu lenda kuvanda meyita kudipesa makambu sambu yandi fwanaka ve na kusala mingi.

¹⁹ Ebuna, inki mutindu nge lenda sadisa mpangi ya bakala to ya nkento? Na ntwala nge kusukisa to kupesa ndongisila, widikila! (Bingana 18:13) Na nsadisa ya bangyufula ya nsengumuna, ‘basisa’ mawi yina kele na ntima ya muntu yango. (Bingana 20:⁠5) Kuvila ve mawi yina​—⁠simba yau. Muntu yina kele ya kulemba lenda kuvanda na mfunu ya kuzaba nde, Yehowa kesungiminaka beto mpi kebakisaka nde na bantangu ya nkaka, mvwandilu na beto lenda kutudila beto ndilu. (1 Piere 5:⁠7) Kana bankuluntu kemonisa “mawi ya bumpangi” ya mutindu yina, bantu ya kulemba ‘tazwa kupema sambu na myoyo na bau.’ (1 Piere 3:8; Matayo 11:​28-30, NW) Kana bau mezwa kupema ya mutindu yina, bau takinga dyaka ve nde muntu kwisa kutubila bau na kusala mingi; bantima na bau tapusa bau na kusala yonso yina ya bau lenda na kisalu ya Yehowa.​—⁠Fwanisa ti 2 Korinto 8:12; 9:⁠7.

²⁰ Na kutuba ya kyeleka, beto kele na kuzinga na nsungi mosi ya kuluta mpasi na nsungi yonso ya bantu. Mpasi ya kuzinga na inza ya Satana kele na kuluta mutindu ya beto kele na kukota ngolo na ntangu ya nsuka. Yibuka nde, bonso ntambu yina kezomba, Satana kekinga beto kulemba sambu yandi kukanga beto bonso madya na yandi ya kukonda mpasi. Matondo ya inki mutindu beto fwete kuvandaka na yau sambu na Yehowa yina kepesaka ngolo na bantu ya kulemba! Bika nde beto kubaka mambote ya bangidika yina yandi mesalaka sambu na kupesa beto ngolo ya kukwenda na ntwala, mpila mosi yandi kepesaka beto mapapu ya ngolo ya kupumbukila ya kumbi-kumbi. Ti nsuka ya mbandu yai ya mefinama, yai kele ve ntangu ya kubikisa ntinu ya beto kebaka sambu na nsendo​—⁠luzingu ya mvula na mvula.​—⁠Baebreo 12:⁠1.

[Study Questions]

1, 2. Inki Yehowa kepesa na bayina ketulaka ntima na yandi, ye inki beto tatadila ntangu yai?

3, 4. (a) Yezu kusyamisaka balongoki na yandi na kusala inki? (b) Inki beto lenda kukinga nde Yehowa kupesa beto bonso mvutu na bisambu na beto?

5. (a) Sambu bisambu na beto kuvanda na ngolo, inki bima zole kele mfunu? (b) Inki mutindu beto lenda kusamba kana beto kele na kunwana ti lebakanu mosi ya kinsuni? (c) Inki bisambu na beto ya mbala na mbala ti kutuba kima kibeni yina beto kezola tamonisa na Yehowa?

6. Sambu na inki beto lenda kutula ntima nde Yehowa tapesa mvutu na bisambu na beto ata ntangu ya beto kekudiwa ya kulunga ve na kusamba?

7. (a) Inki kele ngidika ya nkaka ya Yehowa mesalaka sambu na kusadisa beto na kubaka dyaka ngolo? (b) Inki dyambu beto lenda kuzaba yina metala kimpangi na beto yina lenda kusyamisa beto?

8. (a) Inki bambandu kesonga mutindu ya beto lenda kuzwa lusadisu mpi ndembikilu na kimpangi na beto? (b) Na inki mutindu nge mosi mebakaka lusadisu to ndembikilu ya “nduku ya kyeleka”?

9, 10. (a) Inki mutindu beto lenda kusimbisa tiya ya kimpangi na beto? (b) Nani kibeni kele na mfunu ya banduku ya mbote? (c) Inki beto lenda kusala sambu na kusadisa bayina kele na mfunu ya nsyamisa?

11. Bayina kele ya kunyokwama na mabanza lenda kuvanda na mfunu ya lusadisu na inki mutindu?

12. Inki mutindu Ndinga ya Nzambi kesadisaka beto na kubaka dyaka ngolo?

13. Tanga bambandu ya Masonuku yina kemonisa nde babakala ti bankento ya kwikama na ntangu ya Biblia kuvandaka na mawi mpi makambu yina mefwanana ti yina ya beto?

14. (a) Inki kisadilu Yehowa mesadilaka sambu na kusadisa beto na kubaka ngolo na Ndinga na yandi? (b) Sambu na inki bazulunalu Nzozulu ya Nkengi ti Réveillez-vous mebasisaka masolo yina metala luzingu ya bantu, dibuta, mpi mimekamu ya mawi?

15. Inki Yezaya kubikulaka na yina metala bayina kesala bonso bankuluntu, ye inki mikumba yau kepesa na zulu na bau?

16. Inki bankuluntu lenda kusala na kusadisa bayina kekudiwaka ya kufwana ve na kusamba?

17. Sambu na inki bankuluntu fwete kuvanda bantu yina kewidikilaka ti mawa?

18, 19. (a) Inki mutindu nkadilu ya kuvanda ti luzaku ya kuwidikila lenda kusadisa nkuluntu na kutina kuyika kilo na zulu ya muntu yina meyita kulemba? (b) Inki mbutu kevandaka kana bankuluntu kemonisa “mawi ya bumpangi”?

20. Ti nsuka ya mbandu yai ya imbi yina mefinama mpenza, inki beto fwete sila na kusala?

[Caption on page 1]

[Bangyufula]

[Caption on page 28]

[Ntendula ya Bifwanisu ya lutiti 28]

Na kuyedisaka nkadilu na beto ya kuyamba, bika nde beto kuvila ve bayina ya kele ti mfunu ya nsyamisa

[Caption on page 29]

[Ntendula ya Bifwanisu ya lutiti 29]

Bankuluntu lenda kulomba Yehowa na kusadisa bantu ya kulemba na kubakisa mutindu bau mezolama

[Caption on page 1]

Mvutu na Nge Kele Inki?

◻ Inki beto lenda kukinga nde Yehowa kupesa bonso mvutu na bisambu na beto?

◻ Na inki mitindu beto lenda kubaka ngolo na Kimpangi na beto ya Bukristu?

◻ Inki mutindu Ndinga ya Nzambi kesadisaka beto na kubaka dyaka ngolo?

◻ Inki bankuluntu lenda kusala sambu na kusadisa bantu ya kulemba na kubaka dyaka ngolo?