Nani Keyidikaka Bangindu na Nge?
“MONO kelandaka ngindu ya muntu ve! Muntu mosi mpi ve kesongaka mono kima ya mono fwete sala!” Kutuba mutindu yai ti ngolo yonso kesonga nde nge ketulaka ntima mingi na nge mosi mpi na mayele na nge. Keti nge kele muntu ya mutindu yina? Beto kezaba nde muntu yankaka kele na nswa ve ya kuzengila nge mambu ya nge fwete sala. Kansi, keti yo ke mbote na kubuya ndongisila nswalu, ata ndongisila ya lenda pesa nge mambote? Keti ata muntu mosi ve mpenza lenda sadisa nge na kusonga nge nzila ya mbote? Dyaka, keti nge lenda tuba mpenza nde ata muntu mosi ve ke na kuyidika bangindu na nge, nkatu nge mosi nge zaba?
Na bilumbu ya kuyitaka mvita ya zole ya inza ya mvimba, Joseph Goebbels, yina vandaka kusala propagande ya Hitler, botulaka izine ya vandaka kusala bafilme na Allemagne. Sambu na nki? Sambu yandi zabaka nde filme kele kinwaninu ya ngolo “sambu na kusoba ngindu ya bantu ti bikalulu na bo.” (Propaganda and the German Cinema 1933-1945) Ziku nge kevila ve mutindu yandi sadilaka yo mbotembote ti bamwaye yankaka mpi yandi nungaka na kubenda bantu mingi, ya mbote mpi ya mayele, bo landaka ngindu ya Nazi bonso bifwa-meso.
Na kuta masonga, mambu yonso ya nge keyindulaka ti ya nge kesalaka, kevandaka ntangu yonso ti mwa mabanza mpi ngindu ya bantu yina ya nge kewidikilaka. Yo ke mbi ve, mingimingi kana nge kelanda bantu ya kesosaka ntete mambote na nge, mu mbandu: balongi, banduku, to bibuti, sambu ndongisila na bo tapesa nge mambote mingi. Kansi, nge fwete keba ti bayina kesosaka mambote na bo mosi, to bantu ya ke ti bangindu ya mbi to ya luvunu, bantu ya Polo ketuba nde “bo ke kusaka mpi bantu”!—Tito 1:10; Kulonga 13:6-8.
Yo yina, kudikusa ve nde ke na muntu ve ya lenda kusa nge. (Fwanisa ti 1 Korinto 10:12.) Ziku mpi yo ke na kusalama dezia, mbala na mbala, na kiteso ya nge tandima ve, mpi nge kekudizabaka ve. Tala kambandu mosi ya fyoti: bima ya nge kekwendaka kusumba na zandu. Keti yonso kevandaka bima ya nge kekanaka na ntima na nge? To ngindu ya bantu yankaka, ya kelutaka kumonana ve, kepusaka nge na nsinsi kansi na ngolo yonso na kupona kima yai to yina. Eric Clark, nsoniki ya zulunalu mosi, sosaka kuzaba dyambu yai ye yandi tubaka nde ngindu ya bantu yankaka kezangaka ve. Yandi tubaka nde: “Ntangu bateki kesikisa bima na bo ngolo na makutu na beto, mayele na beto kelembaka, mpi, ntembe kele ve, beto kekumaka kuzola yo.” Yandi tubaka mpi nde, kana nge yula bantu na kuzaba keti kisalu ya kusikisa bima ya bateki kesalaka kele na ngolo ya kupusa bantu na kusumba, “bamingi kendimaka nde yo ke na ngolo, kansi bo ketubaka nde bo, yo kesalaka bo kima ve.” Muntu kemonaka bonso bo lenda kusa bantu yankaka yonso, kansi yandi ve. “Muntu yonso kemonaka bonso yandi mebakaka ntunga ya mangwele, bo lenda kusa yandi ve.”—The Want Makers.
Satana Tayidika Nge na Kinzanza na Yandi?
Kulanda mambu ya bateki ya kesikisaka bima na bo konso kilumbu kenataka ve mpasi ya ngolo. Kansi, ke ti mpukumuna yankaka ya lenda tula beto na kigonsa ya nene. Biblia kemonisa pwelele nde Satana kele mukusi ya nene. (Kusonga 12:9) Mayele na yandi kele kiteso mosi ti dibanza ya muteki mosi yina tubaka nde mitindu ya kubenda misumbi kele zole: “kukusa bo ti kusala bima ya bo kezolaka.” Kana bayina kesala propagande ti bayina kesikisaka bima kesadila mayele ya mbi ya mutindu yai sambu na kuyidika bangindu na nge, keti Satana tasadila yo ve na mutindu ya kuluta mpenza?—Yoane 8:44.
Ntumwa Polo zabaka mambu yai. Yandi zolaka ve nde bampangi na yandi Bakristu kubwa kidiba sambu Satana kukusa bo. Yandi sonikaka nde: “Mono ke mona boma nde beno ke zola kubaka mabanza ya mbi ti kukatula ntima na beno ya mbote ti ya kieleka na Yesu, mutindu nioka kusaka Eva na luvunu na yandi ya mayele.” (2 Korinto 11:3) Simba lukebisu yai mbote. Kana ve nge takuma bonso bantu ya keyindulaka nde propagande ti kusikisa lenda kusa bantu yankaka, “kansi bo, yo kesalaka bo kima ve.” Kana nge tala nku, mansoni, ti bumfarizi ya mefuluka na kati ya bantu ya ntangu yai, nge tandima nde Satana menungaka na kukusa bantu.
Yo yina, Polo bondilaka bampangi na yandi Bakristu nde: “Beno landa bikalulu ya bantu ya ntangu yai ve.” (Roma 12:2) Na Biblia yankaka bo balulaka bangogo ya Polo mutindu yai: “Beno kudibika ve sambu inza ya mezyunga beno kuyidika beno na kinzanza na yo.” (Roma 12:2, Phillips) Satana tasadila bamwaye yonso sambu na kukotisa beno na kati ya kinzanza na yandi, kaka mutindu bantu yina vandaka kusala banzungu na ntangu ya ntama vandaka kukotisa ntoto ya tuma na kati ya kinzanza, sambu na kusala dibungu, to nzungu, to dikopa mutindu ntima na bo mezola. Satana mpi kesadilaka politiki, mumbongo, lusambu ti bansaka ya inza sambu na kusala kisalu ya mutindu mosi. Luvunu na yandi yai mekumaka na wapi? Yo mefulukaka na ntoto ya mvimba, kaka bonso na ntangu yina ntumwa Yoane sonikaka nde: “Nsi-ntoto [ya mvimba] kele na maboko ya Muntu ya Mbi.” (1 Yoane 5:19; tala mpi 2 Korinto 4:4.) Kana nge ke na ntembe nde Satana lenda kusa ve bantu ti kubebisa mabanza na bo, yibuka nki mutindu yandi nungaka na kupukumuna dikanda yonso ya bantu ya Izraele yina vandaka ya kudipesa na Nzambi. (1 Korinto 10:6-12) Keti yandi lenda kusa nge mpi? Ee, Satana lenda kusa nge kana nge kelanda mambu ya yandi kesala na kuleba bantu.
Zaba Nki Ke na Kusalama
Na kutuba ya mbote, luvunu yina yonso takota na mabanza na nge kaka kana nge mepesa yo nzila. Na mukanda na yandi (The Hidden Persuaders), Vance Packard tubaka mutindu yai: “Beto kele dyaka na ngolo ya kunwanisa mambu ya kubumbana yina kekusaka beto: beto lenda buya nde yo kusa beto. Na konso mambu yina lenda sosa kukusa beto, beto kevandaka na nswa ya kupona, ye yo tabwisa beto ve kana beto kezaba nki ke na kusalama.” Yo ke mpi mutindu mosi ti propagande mpi mpukumuna.
Ya kyeleka, na ‘kuzaba nki ke na kusalama,’ mabanza na nge fwete vandaka ya kukanguka, mpi nge fwete ndimaka mambu ya mbote. Mabanza ya mbote, kaka mutindu mosi na nitu ya kele na sante ya mbote, kesalaka mbote kana nge kedisa yo mbote. (Bingana 5:1, 2) Kukonda kuzaba nsangu lenda vandaka kingonsa ya nene bonso kuzaba nsangu ya luvunu. Yo yina, ata nge fwete tanina mabanza na nge sambu bangindu ya luvunu kukota ve, kubaka ve kikalulu ya kubuya ndongisila to mambu yonso ya bo kesonga nge.—1 Yoane 4:1.
Muntu ya kendimisa nge mambu ya mbote kele ve bonso yina kekusa nge na mayele ya mbi. Ya kyeleka, ntumwa Polo songaka Timoteo nde keba sambu “bantu ya mbi ti bantu ya luvunu, mbi na bo ta kwisa mingi, . . . bo ta kusaka bantu ya nkaka, bantu ya nkaka mpi ta kusaka bo.” Kansi Polo yikaka nde: “Kansi nge, nge landa kaka mambu yina ya nge longukaka, ti ya nge ke tulaka ntima. Sambu nge mosi zaba banani balongi longaka nge.” (2 Timoteo 3:13, 14) Sambu mambu yonso ya kekota na mabanza na nge fwete pusa nge na mitindu ya mpila na mpila, yo kelombaka nde nge ‘zaba banani balongi longaka nge yo.’ Mpidina, nge tazaba kana bo kesosaka mambote na nge to ya bo mosi.
Yonso kele luzolo na nge. Kana nge kezola kubaka “bikalulu ya bantu ya ntangu yai,” bikisa bangindu ti bikalulu ya inza yai kuyala mabanza na nge. (Roma 12:2) Kansi, zaba nde inza yai kesosaka ve mambote na nge. Yo yina, ntumwa Polo kekebisa beto nde: “Beno keba, mbaimbai bantu ta kumisa beno bampika na bo na malongi na bo ya mpamba-mpamba ti ya luvunu, yina ke katukaka na mambu yina ya bantu ke longaka.” (Kolosai 2:8) Yo ke mpasi ve nde Satana kuyidika beto mutindu yai na kinzanza na yandi, to yandi ‘kumisa beto bampika na yandi.’ Yo kele kaka bonso midinga ya makaya ya bantu kenwa na lweka na nge. Nge lenda bela sambu na mupepe ya kubeba yina ya nge kefulumuna pana.
Nge lenda buya mpi kufulumuna “mupepe” yina. (Efezo 2:2) Nge lenda kuka na kusala buna kana nge kelanda ndongisila ya Polo kepesa: “Beno pesa Nzambi nzila na kubalula mabanza na beno sambu beno kukuma mutindu ya nkaka mpenza. Ebuna beno ta zaba mambu yai ya Nzambi ke zolaka: mambu yina kele ya mbote, mambu yina ke pesaka yandi kiese, mambu yina ke na kifu ve.” (Roma 12:2) Yo kelombaka kutula ngolo. (Bingana 2:1-5) Yibuka nde Yehowa kekusaka bantu ve. Yandi kesongaka mambu yonso ya beto ke na yo mfunu. Kansi, na kubaka mambote na yo, nge fwete widikila yo ti kupesa yo nzila ya kukota na mabanza na nge. (Yezaya 30:20, 21; 1 Tesalonika 2:13) Nge fwete vanda na luzolo ya kufulusa mabanza na nge ti kyeleka yina kele na “Mukanda ya Nzambi,” Biblia, Ndinga na yandi ya kupemama.—2 Timoteo 3:15-17.
Ndima nde Yehowa Kuyidika Nge
Na kusonga nde nge fwete lemfuka na luzolo yonso nde Yehowa kuyidika nge sambu na mambote na nge, Yehowa pesaka mbandu mosi ya mfunu ntangu Yandi tindaka Yeremia na kwenda na nzo ya kisalu ya muntu yina kesalaka bima ti ntoto ya tuma. Yeremia monaka muntu yina kebaka ntoto ya nzungu ya ntete ya yandi salaka, yandi kebalula yo kima yankaka, sambu “yo bongaka ve.” Ebuna Yehowa tubaka nde: “Keti mono mpi lenda sala ve na bantu na mono Israele mutindu muntu yai me sala? Beno kele na maboko na mono mutindu ntoto ya tuma kele na maboko ya muntu yina ke salaka banzungu.” (Yeremia 18:1-6) Keti yo kesonga nde bantu ya Izraele vandaka kaka bonso ntoto ya tuma ya kenikanaka ve na maboko ya Yehowa, na mpila nde yandi lendaka kusala konso kima yina ya yandi mezola?
Yehowa kesadilaka ve ngolo na yandi ya kuluta mingi sambu na kupusa bantu na kusala mambu ya bo mosi kezola ve kusala. Dyaka, kana kisalu na yandi mebeba, yo kele ve sambu yandi mesala kifu, bonso muntu yina kesalaka banzungu. (Kulonga 32:4) Bantu kebebaka ntangu bo mosi kebuyaka na kulanda nzila ya Yehowa kesonga sambu na kuyidika bo. Yai dyambu ya nene ya keswaswanisa nge ti nzungu ya bo mesala ti ntoto ya tuma ya kenikanaka ve. Nge kele ti luzolo na nge mosi. Nge lenda sadila yo sambu na kundima nde Yehowa kuyidika nge to nge lenda buya na luzolo na nge.
Yo kepesa beto dilongi mosi ya ngolo! Yo ke mbote mpenza nde beto landa ndinga ya Yehowa, olie ya kutuba na lulendo yonso nde, “Muntu mosi ve kesongaka mono kima ya mono fwete sala”! Beto yonso kele na mfunu ya lutwadisu ya Yehowa. (Yoane 17:3) Vanda bonso muyimbi-bankunga Davidi yina sambaka nde: “Mfumu, songa mono nzila ya nge zola nde mono landa, longa mono na kuzinga mutindu nge zola.” (Nkunga 25:4) Yindula nki Ntotila Salomo tubaka: “Bantu ya mayele bo wa, mpidina bo yika mayele na bo.” (Bingana 1:5) Keti nge tawa? Kana nde ee, “Nge ta kuma mayele, ebuna mayele na nge ta pesa nge kiese. Yo ta keba nge na kusala mbi ve.”—Bingana 2:10, 11.