Baleke​—beno sadila mayele na beno ya kuyindula!

“Bambuta kaka me lunga na kudia madia ya ngolo, sambu bo me yikanaka konso ntangu na kuswasisa mambu ya mbote ti mambu ya mbi.”​—BAEBREO 5:14.

1, 2. (a) Inki mutindu mambu ya beto kemona bubu yai kefwanana ti yina ya Bakristu ya Efezo ya ntangu ya ntama kukutanaka na yo? (b) Inki bikalulu lenda tanina nge na kigonsa mpi inki mutindu nge lenda yedisa yo?

“BENO keba mbote na luzingu yina ya beno ke zingaka. Beno zinga ve bonso bantu ya buzoba, kansi beno zinga bonso bantu ya mayele. Awa ya beno ke na ntangu ya mbote, beno sadila yo, sambu bilumbu yai ya beto kele yo kele ya mbi.” (Efezo 5:​15, 16) Banda ntangu ntumwa Polo kusonikaka mambu yai, kiteso ya bamvula mafunda zole meluta, ‘bantu ya mbi ti bantu ya luvunu, mbi na bo ke kwisa mingi.’ Beto kezinga na ‘bilumbu ya mpasi,’ to mutindu mubaludi ya nkaka ya Biblia ketuba, beto kezinga na ntangu ya “kufuluka na bigonsa.”​—2 Timoteo 3:​1-5, 13; Phillips.

² Nge lenda tina bigonsa yina kele ya kubumbana na nzila ya nge ketambula. Kansi, kima tasadisa nge kele kuyedisa “mayele, . . . nzayilu ti ngolo ya kuyindula.” (Bingana 1:​4, NW) Bingana 2:​10-12 (NW) ketuba nde: “Kana mayele kukota na ntima na nge mpi moyo na nge kukuma kusepela na nzayilu, ngolo ya kuyindula tatwadisa nge, luswasukusu tatanina nge, sambu na kugulusa nge na nzila ya mbi, mpi na muntu yina ketubaka mambu ya luvunu.” Kansi, inki mutindu nge lenda yedisa bikalulu yai? Baebreo 5:14 ketuba nde: “Bambuta kaka me lunga na kudia madia ya ngolo, sambu bo me yikanaka konso ntangu na kuswasisa mambu ya mbote ti mambu ya mbi.” Sambu muntu kuyikana na konso dyambu yina, yo kelombaka yandi sadila mayele na yandi ya kuyindula. Ngogo ya Kigreki ya Polo mesadila awa ketendula ntetentete ‘kulongama bonso bantu yina kesalaka ngalasisi.’ Inki mutindu nge lenda yantika kulonguka mutindu yai?

Sadila mayele na nge ya kuyindula

3. Inki mutindu nge lenda sadila mayele na nge ya kuyindula na ntangu nge kebaka desizio?

³ Zaba nde mayele na nge ya kuyindula to ya kuswasukisa mambu ya mbote ti ya mbi kelongamaka na ntangu nge “kesadila yo.” Na ntangu nge kezola kubaka desizio na dyambu mosi, kana nge yindula ve, nge baka yo kaka sambu mawi na nge ketinda nge, to kaka sambu na kulanda mutindu banduku na nge kesala, desizio na nge tavanda ve ya mayele. Sambu na kubaka badesizio ya mayele, nge fwete sadila mayele na nge ya kuyindula. Inki mutindu? Ntete, beto fwete sosaka kuzikisa mambu mbotembote mpi kuzaba yo yonso. Kana mpila kele, yula na bantu yankaka. Sosa kuzaba inki kele ngindu na nge. Bingana 13:16 ketuba nde: “Muntu ya mayele na kusala ntete dikambu, yandi ke yindulaka.” Na nima, sosa kuzaba inki bansiku ya Biblia to minsiku nge lenda sadila sambu na dyambu yango. (Bingana 3:⁠5) Ntembe kele ve nde sambu na kusala mutindu yai, nge fwete vanda na nzayilu ya Biblia. Yo yina, Polo kesyamisa beto na kudia “madia ya ngolo”​—⁠na kulonguka “bunene ti bunda ti kilo ti mudindu” ya kyeleka.​—⁠Efezo 3:​18, NW.

4. Sambu na inki nzayilu ya minsiku ya Nzambi kele mfunu?

⁴ Kusala mutindu yina kele mfunu sambu na beto bantu ya kukonda kukuka, mpi ya kevandaka na kikalulu ya kubwa na masumu. (Kuyantika 8:21; Roma 5:12) Yeremia 17:9 (NW) ketuba nde: “Ntima kele buzoba mpi ya kufuluka na mambu ya mbi.” Kana beto kelanda ve minsiku ya Nzambi, beto lenda kudikusa na kuyindula nde kima ya mbi kele mbote, kaka sambu beto kele na nzala na yo. (Fwanisa ti Yezaya 5:20.) Muyimbi-bankunga kusonikaka nde: “Nki mutindu mwana-bakala lenda vanda na bifu ya mbote na luzingu na yandi? Yandi ta vanda na bifu ya mbote kana yandi ke lemfuka na bansiku na nge Mfumu Nzambi. Bansiku na nge ke pesaka mono mayele, yo yina mono ke buyaka banzila ya mbi.”​—Nkunga 119:​9, 104.

5. (a) Sambu na inki baleke yankaka kelandaka banzila ya mbi? (b) Nki mutindu leke mosi ya nkento salaka na mpila nde kyeleka kukota yandi na ntima?

⁵ Sambu na inki baleke yankaka yina bo sansaka na mabuta ya Bakristu kumaka kulanda banzila ya mbi? Keti yo lenda vanda nde bana ya mutindu yina ‘mezabaka ntete ve mambu yai ya Nzambi ke zolaka: mambu yina kele ya mbote, mambu yina ke pesaka [Nzambi] kiese, mambu yina ke na kifu ve’? (Roma 12:⁠2) Ziku bankaka kekwendaka ti bibuti na bo na balukutakanu mpi bo kekukaka na kutula na ntu ndambu ya malongi ya mfunu ya Biblia. Kansi, kana bo lomba bo na kumonisa nde bo kekwikilaka na malongi yango, to na kutendula mwa mambu ya mudindu yina kele na Ndinga ya Nzambi, yo kevandaka mawa na kumona nde nzayilu na bo kevandaka ya zuluzulu. Baleke ya mutindu yina bo kekusaka bo kukonda mpasi. (Efezo 4:14) Kana nge mpi kele bonso bana ya mutindu yai, sambu na inki nge baka ve lukanu ya kusoba? Mpangi-nkento mosi ya leke ketuba nde: “Mono sosaka. Mono kudiyulaka nde: ‘Nki mutindu mono kezaba nde yai kele lusambu ya kyeleka? Inki mutindu mono kezaba nde zina ya Nzambi kele Yehowa?’ ”a Kutadila Masonuku na dikebi yonso kusadisaka yandi na kundima mpenza nde mambu yina bibuti na yandi longaka yandi vandaka ya kyeleka!​—⁠Fwanisa ti Bisalu 17:⁠11.

6. Inki mutindu nge lenda sala ‘mambu yina ke pesaka’ Mfumu, Yehowa, kyese?

⁶ Kana nge zaba mbotembote minsiku ya Yehowa, nge tamona ve mpasi na kusala “mambu yina ke pesaka Mfumu . . . kiese.” (Efezo 5:10) Ebuna, inki nge tasala kana nge kezaba ve kima ya nge fwete sala na dyambu mosi? Samba Yehowa sambu yandi twadisa nge. (Nkunga 119:144) Meka na kusolula dyambu yango ti bibuti na nge to ti Mukristu mosi ya kuyela. (Bingana 15:22; 27:17) Nge lenda baka mpi lusadisu ya mbote kana nge sosa kisika yina bo ketubila mambu yango na kati ya Biblia to na mikanda ya la Société Watch Tower. (Bingana 2:​3-5) Kana nge kesadila mingi mayele na nge ya kuyindula, nge takuma mpenza mayele.

Monisa luswasukusu na ntangu ya nsaka

7, 8. (a) Nki mutindu nge lenda sadila mayele na nge ya kuyindula sambu na kuzaba kana nge fwete kwenda na feti kapanda to ve? (b) Inki mutindu Biblia ketadilaka bansaka?

⁷ Ntangu yai, beto tala inki mutindu nge lenda sadila mayele na nge ya kuyindula na mambu yankaka ya sikisiki. Baka mbandu mosi. Bo mebinga nge na feti mosi. Ziku nge mebaka papie ya imvitasio yina kesikisa feti yango. Bo mezabisa nge nde baleke mingi ya Bambangi tavanda na feti yina. Kansi muntu na muntu fwete nata ndambu ya mbongo. Keti nge takwenda na feti yango?

⁸ Ee, yai kele kisika ya nge fwete sadila mayele na nge ya kuyindula. Ntete, sosa kuzaba mambu yonso. Feti yango tavanda nene inki kiteso? Banani tavanda pana? Yo tayantika inki ntangu? Yo tamana inki ntangu? Inki mambu tasalama kuna? Inki mutindu bo tatwadisa yo? Na nima, sosa bandongisila na Index des publications de la Société Watch Tower.b Sosa bangogo “Réunions récréatives,” ti “Divertissements.” Bandongisila ya nge tasosa lenda songa nge inki? Mosi na kati ya mambu yo lenda songa nge kele yai: Yehowa kebuyaka ve bafeti yina kesadisaka na kulutisa ntangu ya mbote. Nkutu, Longi 8:15 ketuba nde “muntu fweti mona kiese, sambu kiese mosi mpamba ya yandi ke na yo na luzingu yai kele kudia, kunwa ti kumona kiese.” Yezu Kristu yandi mosi mpi kudyaka madya ti bantu mingi, mpi yandi kwendaka na feti mosi ya makwela. (Luka 5:​27-29; Yoane 2:​1-10) Kana bafeti kele na bukatikati, yo lenda nata mambote.

9, 10. (a) Nki bigonsa lenda monana na bafeti yankaka? (b) Nki bangyufula nge lenda kudiyula na ntwala ya kubaka desizio ya kukwenda to ve na feti kapanda?

⁹ Kansi, kana bafeti kele ya kukonda kubongisa mbote, yo lenda nata bampasi. Na 1 Korinto 10:​7, 8, beto ketanga mambu yina ya kemonisa inki mutindu feti ya bantu yina kondaka kumonisa mayele nataka bo na kusala pite mpi “bantu [ya Izraele ya kukonda kwikama] mile makumi zole na tatu fwaka na kilumbu mosi.” Lukebisu yankaka yina fwete nata muntu na kuyindula kele na Roma 13:13: “Mbote beto vanda na bikalulu ya mbote, mutindu ke vandaka bantu ke salaka na mwini. Beto kwenda ve na bafete yina ya bantu ke salaka mambu ya kisakasaka, beto kulauka malafu ve, beto sala pite ve, beto sala mambu ya nsoni ve, beto swana ve, beto dia mpi bantu ya nkaka kimpala ve.” (Fwanisa ti 1 Piere 4:⁠3.) Na kutuba ya mbote, beto lenda tula ve ntalu ya bantu yina fwete vanda na feti. Kansi, beto kelutaka kumona nde kana feti meluta nene, yo kevandaka mpasi na kutwadisa yo mbotembote. Kana yo kele ya fyoti, mpi ya kubongisa mbote, mbala mingi “mavwanga” kekotaka ve.​—⁠Galatia 5:​21, Byington.

¹⁰ Ntangu nge kesosa kubakisa mambu ya metala feti yango, nge lenda kudiyula dyaka bangyufula bonso yai: Keti Bakristu yankaka ya kuyela tavanda na feti yango? Nani tatwadisa yo? Keti lukanu ya feti yango kele sambu na kupesa nzila na kinduku ya mbote to sambu na mambote ya muntu mosi? Keti kele ti bandilu ya bo metula sambu na bantu yina fwete vanda na feti yango? Kana feti kele na wikendi, keti yo tamana na ntangu ya mbote na mpila nde bayina tavanda pana kukuka kukwenda na kisalu ya kusamuna na kilumbu ya kulanda? Kana miziki ti makinu tavanda, keti yo tawakana ti minsiku ya Bukristu? (2 Korinto 6:⁠3) Yo lenda vanda mpasi na kuyula bangyufula ya mutindu yai. Kansi, Bingana 22:3 kekebisa beto nde: “Muntu ya mayele kana yandi mona mpasi ke kwisa, yandi fweti tina yo; kansi zoba ke tinaka ve, yandi ke kotaka kaka na mpasi.” Ee, nge lenda tina bigonsa kana nge kesadila mayele na nge ya kuyindula.

Vanda ti Luswasukusu na Balukanu ya Nzo-Nkanda na Nge

11. Inki mutindu baleke lenda sadila mayele na bo ya kuyindula na yina metala kusala bapula sambu na bilumbu kekwisa?

¹¹ Biblia ketuba nde yo kele mayele na kuvanda ti balukanu sambu na bilumbu kekwisa. (Bingana 21:⁠5) Keti nge ti bibuti na nge, beno metubilaka mambu ya nge tasala na bilumbu kekwisa? Ziku, nge kekana kusala kisalu ya ntangu yonso bonso mupasudi-nzila. Ya kyeleka, kele ve ti kisalu ya lenda pesa kyese ya mingi kuluta kisalu yai. Kana nge kekuna bikalulu ya mbote ya kulonguka mpi kana nge keyedisa mayele na kisalu ya kusamuna, nge kekudibongisa sambu na kusala kisalu yai ya kepesaka kyese. Keti nge meyindula sambu na kuzaba inki mutindu nge talungisaka bampusa na nge ya musuni na ntangu nge tasalaka kisalu ya kimupasudi-nzila? Kana na bilumbu ya kekwisa na ntwala nge mepona na kusansa dibuta na nge mosi, keti nge takuka na kulungisa mikumba yina tayikama? Sambu na kubaka badesizio ya bukatikati, mpi ya masonga na mambu yai, yo kelombaka kusadila mayele na nge ya kuyindula.

12. (a) Nki mutindu mabuta yankaka mesalaka sambu na kuzinga ata mpasi ya mbongo kele? (b) Keti kana muntu kelanda malongi ya ngika, yandi lenda sala ve kisalu ya kimupasudi-nzila? Tendula.

¹² Na bisika yankaka, yo kevandaka mfunu na kulonguka kisalu ya maboko. Kele ti baleke yina kelongukaka kuteka bima na nzo to na nsadisa ya banduku ya bambuta yina kesalaka mumbongo. Bankaka kekotaka banzo-nkanda yina tasadisa bo na kusala kisalu kilumbu sambu na kuzwa mbongo ya kuzingila. Na bisika yina bamwaye yai kele ve, na nima ya kuyindula mbotembote, bibuti lenda kudibongisa na mpila nde kana bana na bo kumanisa ekole segondere bo kota dyaka banzo-nkanda yankaka. Kubongisa mambu na ntwala mutindu yai sambu na kusadisa mwana na kulungisa mikumba na yandi ntangu yandi takuma mbuta, mpi mingimingi kana yandi kusala kisalu ya kimupasudi-nzila ntangu mingi na luzingu na yandi, kezola kutuba ve nde beto ketula ve Kimfumu ya Nzambi na kisika ya ntete. (Matayo 6:33) Kana muntu kelanda malongi ya ngika yo lenda kangisa yandi ve na kusala kisalu ya kimupasudi-nzila. Mu mbandu, Mbangi mosi ya leke zolaka kusala kisalu ya kimupasudi-nzila na nsungi mosi ya nda. Ntangu yandi manisaka ekole segondere, bibuti na yandi yina vandaka bapasudi-nzila ya ntangu yonso, kubongisaka na mpila nde yandi longuka dyaka. Yandi vandaka kusala kisalu ya kimupasudi-nzila na ntangu yandi vandaka kulonguka. Ebuna ntangu yai, yandi kesala kisalu ya kesadisaka yandi na kudisansa mpi na kulanda kusala kisalu ya kimupasudi-nzila.

13. Inki mutindu mabuta fwete tadila mambu sambu na kuzaba kana bana na bo fwete baka malongi ya ngika to ve?

¹³ Sambu na mambu yina metala kulanda banzo-nkanda, konso dibuta kele ti nswa mpi mukumba ya kubaka desizio na bo mosi. Kana bo mesola banzo-nkanda ya mbote, yo lenda sadisa bo. Kansi, yo lenda vanda mpi mutambu. Kana nge kezola kulanda nzo-nkanda ya mutindu yina, inki kele lukanu na nge? Keti nge kezola kusosa mpila ya kulungisa mikumba na nge ya kimbuta na mutindu mosi ya lukumu? To nge “ke sosa mambote ya mutindu ya nkaka”? (Yeremia 45:5; 2 Tesalonika 3:10; 1 Timoteo 5:8; 6:⁠9) Ebuna, beto tatuba inki sambu na yina metala banzo-nkanda ya ngika yina kelombaka kuzinga ntama ti nzo, mbala yankaka kukwenda kuzinga na kampisi? Keti yo tavanda nzila ya mayele kana beto tadila lukebisu ya Polo pesaka nde “banduku ya mbi ke bebisaka bikalulu ya mbote”? (1 Korinto 15:33; 2 Timoteo 2:22) Zaba dyaka nde “ntangu me bika diaka mingi ve.” (1 Korinto 7:29) Bantangu ikwa nge talutisa na nzo-nkanda yango? Keti bamvula na nge ya mingi ya buleke tamanina na nzo-nkanda? Kana yo kele mpidina, inki mutindu nge tasadila nsyamisa yina ya Biblia kepesa nde ‘yindula Muntu yina salaka nge ntangu nge kele kaka leki’? (Longi 12:⁠1) Dyaka, keti malongi ya nge kelonguka tapesa nge ntangu ya kudipesa na bisalu ya mfunu bonso kuvanda na balukutakanu, kubasika na kisalu ya kusamuna to kulonguka nge mosi? (Matayo 24:14; Baebreo 10:​24, 25) Kana mayele na nge ya kuyindula kele ya mbote, nge tavila ve ata fyoti na kutula balukanu ya kimpeve na ntangu nge ti dibuta na nge kebaka balukanu ya bilumbu kekwisa.

Kinduku na beno ya makwela kuvanda ya lukumu

14. (a) Inki minsiku fwete sadisa banduku yina ketalana sambu na makwela na ntangu bo kesongana zola? (b) Inki mutindu banduku yankaka yina vandaka kutalana sambu na makwela kumonisaka ve bukatikati na dyambu yai?

¹⁴ Dyambu yankaka ya kelomba nde nge kusadila mayele na nge ya kuyindula kele yai: kinduku ya makwela. Yo kevandaka mbi ve na kusonga zola na muntu yina nge kezola kukwela. Ntembe kele ve nde mwana-bakala ti mwana-nkento yina mukanda ya Kitoko ketubila vandaka kusongana mwa zola na ntwala ya kukwelana. (Kitoko 1:2; 2:6; 8:⁠5) Bubu yai, bantu yankaka ya ketalanaka sambu na makwela lenda mona nde yo kele mbi ve kana bo kesimbana na maboko, bo kepesana babeze mpi bo yambana, mingimingi na ntangu mambu yonso memonisa nde makwela mekuma kibeni penepene. Kansi, yibuka nde: “Muntu yina ke landaka ngindu na yandi mosi, yandi kele zoba.” (Bingana 28:26) Yo kele mawa mingi na kumona nde banduku mingi yina kusadilaka ve luswasukusu kuditulaka na bigonsa. Nzala ya kusongana zola kukumaka kibeni ngolo mpi bo kukaka dyaka ve kuyala yo na mpila nde yo nataka bo na mambu ya nsoni, mpi nsukansuka na pite.

15, 16. Inki mambu ya bukatikati banduku ya ketalana sambu na makwela fwete yita kusala sambu na kuditanina na mpila nde kinduku na bo kuvanda kaka ya lukumu?

¹⁵ Kana nge ketalaka nduku sambu na makwela, yo kele mayele nge buya kikalulu ya kuvanda nge mosi ti nduku na nge ya nge takwela na bisika yina mefwana ve. Yo yina, yo lenda vanda mbote beno kuna kikalulu ya kuvandaka na kimvuka ti bantu yankaka to na bisika ya bantu mingi. Banduku yankaka kesosaka kuvanda ti chaperon. Tadila dyaka bangogo yai ya Ozea 4:11: “Kunwa ti kulauka vinu ke katula[ka] mayele.” Malafu lenda manisa banduku yina kesosa kukwelana mayele mpi yo nata bo na kusala mambu yina tapesa bo mawa na nima.

¹⁶ Bingana 13:10 ketuba nde: “Lulendo kisalu na yo kaka kusosa makelele; mayele kele na bantu yina ke sosaka bandongisila.” Ee, beno ‘sosa bandongisila’ mpi beno solula mutindu ya beno tavanda na kinduku na beno. Beno tula bandilu na yina metala kiteso ya zola ya beno tasonganaka. Konso muntu fwete zitisa mawi ti kansansa ya mpangi. (1 Korinto 13:5; 1 Tesalonika 4:​3-7; 1 Piere 3:16) Kutubila mambu yai lenda vanda mwa nsoni na luyantiku. Kansi, yo lenda sadisa beno na kuditanina na bampasi yina lenda kwisa na ntwala.

Ya kulongama ‘katuka na kileki’

17. Inki mutindu Davidi kukumisaka Yehowa muntu ya yandi ‘ke tulaka ntima katuka ntangu yandi vandaka leki,’ mpi inki dilongi baleke ya bubu yai lenda baka na mbandu na yandi?

¹⁷ Sambu na kutina mitambu ya Satana, yo kelomba nde nge kangula meso konso ntangu. Bantangu yankaka yo talombaka kumonisa kikesa ya mingi. Sambu mbala yankaka nge lenda mona nde nge kele ya kuswaswana kaka ti banduku na nge mpamba ve, kansi mpi ti inza ya mvimba. Davidi, muyimbi-bankunga kusambaka nde: “Mfumu, ntima na mono kele na nge; katuka ntangu mono vandaka leki tii bubu yai, mono ke tulaka nge ntima. Katuka ntangu mono vandaka leki tii bubu yai, nge ke longaka mono; tii bubu mono ke telaka bantu mambu ya kuyituka ya nge ke salaka.” (Nkunga 71:​5, 17)c Davidi mezabanaka mingi sambu na kikesa na yandi. Kansi, inki ntangu yandi yedisaka yo? Na kileki! Nkutu na ntwala yandi kunwana ti Goliati, Davidi monisaka kikesa ya kuyituka na ntangu yandi vandaka kutala mameme ya tata na yandi. Yandi fwaka ntambu mosi ti urse mosi. (1 Samuele 17:​34-37) Kansi, Davidi pesaka lukumu yonso na Yehowa sambu na bisalu yonso ya kikesa yina yandi salaka. Yandi bingaka Nzambi nde muntu ya yandi ‘ke tulaka ntima.’ Mayele ya Davidi vandaka na yo na kutula ntima na Yehowa sadisaka yandi na kununga konso mumekamu yina yandi vandaka kukutana na yo. Nge mpi tamona nde kana nge ketula ntima na Yehowa, yandi tapesa nge kikesa ti ngolo ya ‘kubedisa nsi-ntoto.’​—1 Yoane 5:⁠4.

18. Inki ndongisila Biblia kepesa na baleke yina kevandaka na bikalulu ya bunzambi?

¹⁸ Mafunda ya baleke yina kele bonso nge memonisaka na kikesa yonso ngindu na bo na ntwala ya bantu mpi ntangu yai, bo kele na kusala bonso bansamuni ya nsangu ya mbote yina mebakaka mbotika. Beto kepesa Nzambi matondo sambu na lukwikilu mpi kikesa yina ya yandi kepesaka beno, baleke! Beno vanda kaka na lukanu ya kutina mambi ya inza yai. (2 Piere 1:⁠4) Landa na kusadila mayele na nge ya kuyindula yina Biblia melongaka. Kana nge sala mutindu yina, nge takuditanina na bampasi ya ntangu yai mpi nsukansuka nge taguluka. Na ntembe ve, nge tanunga luzingu na nge, mutindu disolo na beto ya nsuka tamonisa yo.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Bangyufula ya mvutukila

◻ Nki mutindu leke lenda longa mayele na yandi ya kuyindula?

◻ Inki mutindu leke lenda sadila mayele na yandi ya kuyindula na mambu yina metala kusala bafeti ti Bakristu yankaka?

◻ Inki mambu nge lenda tadila na ntangu nge kebaka balukanu sambu na nzo-nkanda na nge?

◻ Inki mutindu banduku yina ketalanaka sambu na makwela lenda sala sambu na kutina mutambu ya pite?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 23]

Kulonguka na kusosa mambu na mikanda lenda sadisa nge na kulonga mayele na nge ya kuyindula

[Kifwanisu ya kele na lutiti 24]

Bafeti ya fyoti kevandaka mpasi ve na kutwadisa, mpi yo kelutaka kuvanda kisakasaka ve

[Kifwanisu ya kele na lutiti 25]

Bibuti fwete sadisa bana na bo na kupona banzo-nkanda na bo

[Kifwanisu ya kele na lutiti 25]

Kutalana sambu na makwela na kimvuka ya bantu yankaka kele lutaninu