‘Vanda Ngolo mpi Kikesa!’
“Beno vanda na kikesa! Mono me bedisaka . . . nsi-ntoto.”—YOANE 16:33.
1. Inki kikesa bo pesaka bana ya Izraele sambu na mambu yina vandaka kuvingila bo na Kanana?
NTANGU bana ya Izraele kukumaka penepene mpenza na kusabuka Masa ya Yordani sambu na kukota na Ntoto ya Lusilu, Moize kuzabisaka bo nde: “Beno vanda ngolo ti kikesa. Beno tina bantu yina boma ve. Mfumu Nzambi, Nzambi na beno, yandi mosi ta vanda ti beno.” Na nima Moize kubingaka Yozue, yina Nzambi kuponaka sambu na kukotisa bana ya Izraele na Kanana, ebuna Moize kulongisilaka kaka yandi mosi nde vanda kikesa. (Kulonga 31:6, 7) Na nima, Yehowa yandi mosi kupesaka Yozue kikesa nde: “Vanda ngolo, vanda kikesa, . . . Vanda kaka ngolo, vanda kikesa.” (Yozue 1:6, 7, 9) Nzambi kuzabisaka yandi bangogo yai na ntangu ya mbote. Bana ya Izraele kuvandaka na mfunu ya kikesa sambu na kunwana ti bambeni na bo ya ngolo yina vandaka kukinga bo na simu yina yankaka ya Yordani.
2. Inki mambu beto kekutana na yo bubu yai, mpi beto kele na mfunu ya inki?
2 Bubu yai, yo mebikala fyoti nde Bakristu ya kyeleka kukota na inza ya mpa ya lusilu mpi, yo yina, bo fwete vanda kikesa bonso Yozue. (2 Piere 3:13; Kusonga 7:14) Kansi, mambu ya beto kekutana na yo bubu yai kele ya kuswaswana ti yina ya Yozue. Yozue kunwanaka ti bambele mpi makonga. Beto kenwanaka mvita ya kimpeve mpi beto kesimbaka ve minduki ata fyoti. (Yezaya 2:2-4; Efezo 6:11-17) Dyaka, Yozue kunwanaka bamvita ya ngolo ata na nima ya kukota na Ntoto ya Lusilu. Kansi bamvita na beto ya kuluta ngolo beto ke na kunwana yo sesepi yai, disongidila, na ntwala ya kukota na inza ya mpa. Bika beto tadila mwa mambu yina kelombaka nde beto vanda kikesa.
Sambu na Nki Beto Fwete Nwana?
3. Inki Biblia ketuba sambu na yina metala mbeni na beto ya kuluta nene?
3 Ntumwa Yoane kusonikaka nde: “Beto zaba nde beto kele bantu ya Nzambi kansi . . . nsi-ntoto kele na maboko ya Muntu ya Mbi.” (1 Yoane 5:19) Bangogo yai kesonga kikuma ya ntetentete yina Bakristu fwete nwana sambu na kutanina lukwikilu na bo. Kana Mukristu ketanina kwikama na yandi, yo kemonisaka nde, na kiteso mosi buna, Satana Dyabulu mebela. Yo yina, Satana ketambula-tambulaka bonso “ntambu yina ke dila” sambu na kubangisa mpi kumina Bakristu ya kwikama. (1 Piere 5:8) Ya kyeleka, yandi kenwanisaka Bakristu ya kupakulama ti bampangi na bo. (Kusonga 12:17) Na mvita yai, Satana kesadilaka bantu yina kebakisaka to kebakisaka ve nde bo kelungisaka luzolo na yandi na ntangu bo kesalaka yo. Yo kelombaka kuvanda na kikesa sambu na kununga Satana ti bantu na yandi.
4. Inki lukebisu Yezu kupesaka, kansi nki kikalulu Bakristu ya kyeleka kemonisaka?
4 Sambu Yezu mezabaka nde Satana ti bantu na yandi kesalaka ngolo mpenza sambu na kunwanisa nsangu ya mbote, Yandi kebisaka balongoki na yandi nde: “Bo ta pesa beno na maboko ya bantu sambu bo monisa beno mpasi, ebuna bo ta fwa beno. Bantu ya bansi yonso ta menga beno sambu na mono.” (Matayo 24:9) Bangogo yai kulunganaka na mvu-nkama ya ntete, mpi yo ke na kulungana bubu yai. Ya kyeleka, minyokudi yina Bambangi ya Yehowa yankaka ya ntangu na beto mekutanaka na yo kuvandaka mpenza ya ngolo bonso yina ya ntangu ya ntama. Kansi, Bakristu ya kyeleka kevandaka kikesa na ntwala ya bampasi ya mutindu yina. Bo kezabaka nde ‘kutina bantu boma kele mutambu,’ mpi bo kezolaka ve kukangama na mutambu.—Bingana 29:25.
5, 6. (a) Inki mambu kelombaka nde beto vanda kikesa? (b) Inki mutindu Bakristu ya kwikama kesalaka na ntangu kikesa na bo memekama?
5 Katula munyokudi, kele mpi ti bampasi yankaka ya kelombaka nde beto vanda kikesa. Sambu na bampangi yankaka, kusolula ti banzenza sambu na kuzabisa bo nsangu ya mbote kevandaka dyambu mosi ya mpasi. Kikesa ya bana yankaka yina kekwendaka na nzo-nkanda kemekamaka na ntangu yo kelombaka nde bo yimba nkunga ya kukumisa insi na bo to drapo. Sambu nkunga ya mutindu yina kevandaka mutindu mosi ya kusambila, bana yina kele Bakristu mebakaka mpenza desizio ya kikesa ya kupesa Nzambi kyese, mpi badesizio na bo yina ya mbote kepesaka mpenza kyese mingi.
6 Beto fwete vanda mpi na kikesa na ntangu bambeni kesadila TV, radio, to bazulunalu sambu na kupanza bansadi ya Nzambi bansangu ya mbi to ntangu bo kesosaka kukangisa lusambu ya kyeleka na “kupesaka bantu mpasi na nzila ya nsiku.” (Nkunga 94:20, NW) Mu mbandu, inki mutindu beto fwete kudiwa kana bo kepanza bansangu ya mbi na zina ya Bambangi ya Yehowa to bo kekusila bo makambu na bazulunalu, na radio, to na televizio? Keti yo fwete yitukisa beto? Ve. Beto kezabaka nde mambu ya mutindu yina fwete kumina beto. (Nkunga 109:2) Beto keyitukaka mpi ve na ntangu bantu yankaka kekwikilaka na luvunu yina bo kepanzaka na zina na beto mpi ya bo kekusilaka beto, sambu “zoba ke ndimaka bindima-ndima.” (Bingana 14:15) Kansi, Bakristu ya kwikama kendimaka ve konso dikambu ya bantu ketubaka sambu na bampangi na bo, mpi ya kyeleka bo kepesaka ve nzila nde bansangu ya luvunu kupusa bo na kuyambula kukwenda na balukutakanu ya Bukristu, na kukonda kusamuna mingi, to na kulembisa lukwikilu na bo. Na kisika ya kusala mutindu yina, bo ‘ke songaka . . . nde bo ke sadilaka Nzambi’ na ntangu bantu ‘ke zitisaka bo, ke monisaka bo nsoni; ke tubaka mambu ya mbi sambu na bo, ke tubaka mambu ya mbote sambu na bo. [Bambeni] ke bakaka bo bonso bantu ya luvunu, kisi bo ke tubaka mambu ya kieleka.’—2 Korinto 6:4, 8.
7. Inki bangyufula beto lenda kudiyula sambu na kuzaba mambu yina kele mpenza na kati ya ntima na beto?
7 Ntangu Polo kusonikilaka Timoteo, yandi tubaka nde: “Mpeve yina ya Nzambi pesaka beto ke katulaka kikesa na beto ve; kansi Mpeve na yandi ke pesaka beto ngolo . . . Kumona nsoni ve na kuvanda temwe ya Mfumu na beto.” (2 Timoteo 1:7, 8; Marko 8:38) Ntangu beto ketanga mambu yai, beto lenda kudiyula nde: ‘Keti mono kewaka nsoni sambu na lukwikilu na mono, to mono kevandaka kikesa? Na kisika na mono ya kisalu (to na nzo-nkanda na mono), keti mono kezabisaka bantu ya kezingaka ti mono nde mono kele Mbangi ya Yehowa, to mono kekudibumbaka? Keti mono kewaka nsoni na kuvanda ya kuswaswana ti bantu yankaka, to mono kewaka kyese na kuvanda ya kuswaswana sambu na bangwisana yina mono kele na yo ti Yehowa?’ Kana kele ti muntu mosi ya kewaka nsoni na kusamuna nsangu ya mbote to ya kekukaka ve kumonisa nde yandi kele ya kuswaswana, bika yandi yibuka ndongisila yai ya Yehowa kupesaka Yozue nde: “Vanda kikesa, vanda ngolo.” Kuvila ve ata fyoti nde, kima ya kuluta mfunu kele ve mutindu banduku na beto ya kisalu to ya nzo-nkanda ketadilaka beto kansi mutindu Yehowa ti Yezu Kristu kemonaka beto.—Galatia 1:10.
Mutindu ya Kukuma na Kikesa Mingi
8, 9. (a) Na okazio mosi, inki mutindu kikesa ya Bakristu ya ntete kumekamaka? (b) Inki mutindu Piere ti Yoane kusalaka na ntangu bo bangisaka bo, mpi nki mambu bo kutanaka na yo kumosi ti bampangi na bo?
8 Inki mpila beto lenda kuma ti kikesa mingi yina tasadisa beto na kubikala ya kukwikama na bantangu yai ya mpasi? To nkutu, inki mutindu Bakristu ya ntete kuyedisaka kikesa? Beto tadila mambu yina kusalamaka ntangu banganga-Nzambi ya nene ti babakala yankaka ya bambuta yina kuvandaka na Yeruzalemi kuzabisaka Piere ti Yoane nde bo yambula kusamuna na zina ya Yezu. Balongoki kubuyaka ebuna bo bangisaka bo mingi na nima bo yambulaka bo. Yo yina, bo kwendaka kukutana dyaka ti bampangi na bo, mpi bo yonso yantikaka kusamba kumosi, na kutubaka nde: “[Yehowa] tala mutindu bo ke bangika beto, ebuna pesa beto bantu yina ke sadilaka nge kikesa yonso ya kuzabisa bantu nsangu na nge.” (Bisalu 4:13-29) Ebuna, Yehowa kupesaka bo kikesa na nsadisa ya mpeve santu na yandi, mpi mutindu bamfumu ya Bayuda kutubaka yo na nima, bo fulusaka “Yeruzalemi ya mvimba” na malongi na bo.—Bisalu 5:28.
9 Bika beto tadila mambu yina kusalamaka na ntangu yango. Ntangu bamfumu ya Bayuda vandaka kupesa balongoki mpasi, bo lembaka ve sambu na munyokudi yina. Kansi, bo sambaka sambu Nzambi kupesa bo kikesa ya kulanda na kusamuna. Na nima bo salaka mambu mutindu bo lombaka yo na bisambu na bo, mpi Yehowa kupesaka bo kikesa na nsadisa ya mpeve na yandi. Eksperiansi kemonisa nde mambu ya Polo kusonikaka bamvula mingi na nima na okazio yankaka kelunganaka na Bakristu na ntangu bo kekutanaka ti mimekamu. Polo kutubaka nde: “Mono me lunga kusala mambu yonso na ngolo yina ya Kristo ke pesaka mono.”—Filipi 4:13.
10. Inki mutindu mambu yina Yeremia kukutanaka na yo kesadisa bayina kevandaka nsoni-nsoni?
10 Kansi, inki beto lenda tuba sambu na muntu yina kevandaka nsoni-nsoni? Ata mpidina, keti yandi lenda sadila Yehowa kana yandi mekutana ti kimbeni? Ee! Yibuka mvutu yina Yeremia kupesaka na ntangu Yehowa kuponaka yandi na kuvanda profete. Leke yai ya bakala kutubaka nde: “Mono kele ka mono mwana.” Yo kele pwelele nde, yandi monaka nde yandi takuka ve. Kansi, Yehowa kupesaka yandi kikesa na bangogo yai: “Kutuba ve nde nge kele mwana, kansi kwenda na bantu yina ya mono ke tinda nge; tuba na bo mambu yonso ya mono ke songa nge. Kutina bo boma ve, sambu mono ta vanda na nge.” (Yeremia 1:6-10) Yeremia vandaka kutula ntima na Yehowa, yo yina yandi nungaka badute na yandi na ngolo ya Yehowa mpi yandi kumaka mbangi mosi ya kikesa na Izraele.
11. Inki kesadisaka Bakristu ya bubu yai na kuvanda bonso Yeremia?
11 Bakristu ya kupakulama ya bubu yai kele na mukumba bonso yina ya Yeremia, mpi kumosi ti “kibuka ya nene” (NW) ya “mameme ya nkaka” yina kesadisa bo, bo kelanda na kusamuna balukanu ya Yehowa, ata na kati ya bantu yina kebuyaka kuwa yo, bayina kesekaka yo mpi na kati ya mpasi. (Kusonga 7:9; Yoane 10:16) Bo kebakaka kikesa na bangogo ya Yehowa kuzabisaka Yeremia nde: “Kutina bo boma ve.” Bo kevilaka ve ata fyoti nde Nzambi muntu mepesaka bo mukumba yina mpi bo kesamunaka nsangu na yandi.—2 Korinto 2:17.
Bambandu ya Kikesa Yina Beto Fwete Landa
12. Inki mbandu ya mbote mpenza ya kikesa Yezu kupesaka, mpi nki mutindu yandi pesaka balongoki na yandi kikesa?
12 Beto lenda baka lusadisu na bikesa yina beto kesalaka sambu na kukuma ti kikesa mingi kana beto keyindulula bambandu ya bantu yankaka yina kusalaka kikesa bonso Yeremia. (Nkunga 77:13) Mu mbandu, ntangu beto ketadila kisalu ya Yezu, beto keyituka na kumona kikesa na yandi na ntangu Satana kumekaka yandi mpi na ntangu yandi kutanaka ti kimbeni ya ngolo ya bamfumu ya Bayuda. (Luka 4:1-13; 20:19-47) Na ngolo ya Yehowa, Yezu kubikalaka kaka ngolo mpenza, mpi ntangu fyoti na nima ya lufwa na yandi, yandi zabisaka balongoki na yandi nde: “Beno ta mona mpasi mingi awa na nsi-ntoto. Kansi beno vanda na kikesa! Mono me bedisaka . . . nsi-ntoto yai.” (Yoane 16:33; 17:16) Kana balongoki ya Yezu kulandaka mbandu na yandi, bo mpi zolaka kununga. (1 Yoane 2:6; Kusonga 2:7, 11, 17, 26) Kansi yo lombaka nde bo “vanda na kikesa.”
13. Inki kikesa Polo kupesaka Bakristu ya Filipi?
13 Bamvula mwa mingi na nima ya lufwa ya Yezu, bo kangaka Polo ti Silasi na boloko na Filipi. Na nima, Polo kupesaka dibundu ya Filipi kikesa nde bo landa na ‘kuzinga kaka na kikesa, na mabanza mosi; bo nwana na kimvuka mosi sambu na lukwikilu yina ke katukaka na Nsangu ya Mbote. Bo tina bambeni na bo boma ve; bo vanda kaka na kikesa.’ Ntangu yandi pesaka bo kikesa nde bo vanda ve na boma, Polo kutubaka nde: “Mambu yai [mpasi yina ya Bakristu vandaka kumona] ta songa bo [bambeni] nde bo ta nunga ve, kansi beno ta nunga, sambu Nzambi muntu ta nungisa beno. Sambu Nzambi talaka beno na disu ya mbote ntangu yandi songaka beno mpila ya kutula ntima na Kristo ti ya kumona mpasi sambu na yandi mpi.”—Filipi 1:27-29.
14. Inki mbuma kubutukaka na Roma sambu na kikesa ya Polo?
14 Ntangu Polo kusonikilaka dibundu ya Filipi, yandi vandaka dyaka na boloko, kansi ntangu yai yo vandaka na Roma. Ata mpidina, yandi landaka na kusamuna na kikesa na bantu yankaka. Inki mbuma yandi bukaka? Yandi kusonikaka nde: “Yo yina, basoda yonso kele awa, ti bantu yonso, bo zaba nde mono kele na boloko sambu mono ke sadilaka Kristo. Bakristo mingi me baka kikesa mingi na kutula ntima na Mfumu Yesu ntangu bo me mona nde mono kele na boloko; mpidina bo ke baka diaka kikesa na kuzabisa Nsangu ya Mbote kukonda boma.”—Filipi 1:13, 14.
15. Na wapi beto lenda zwa bambandu ya mbote ya lukwikilu yina tapesa beto kikesa ya kubikala kaka na lukanu ya kuvanda kikesa?
15 Mbandu ya Polo kepesa beto kikesa. Beto kebaka mpi kikesa na bambandu ya mbote yina Bakristu ya ntangu na beto kemonisaka na ntangu bo kekangaka ntima na munyokudi yina bo kekutanaka na yo na bansi yina badiktatere to bamfumu ya mabundu keyala. Masolo mingi ya bampangi yai mebasikaka na Nzozulu ya Nkengi mpi na Réveillez-vous! ti na ba Annuaire des Témoins de Jéhovah. Na ntangu nge ketanga masolo yai, yibuka nde bantu yina ya bo ketubila na masolo yango kele bantu bonso beto; kansi ntangu bo kutanaka na bampasi ya kuluta ngolo, Yehowa kupesaka bo ngolo ya meluta ngolo ya bantu mpi bo kangaka ntima. Beto lenda tula ntima nde yandi tasala mutindu mosi sambu na beto kana mambu ya beto kekutana na yo kelomba nde yandi kusala yo.
Kikesa na Beto Kepesaka Yehowa Kyese ti Lukumu
16, 17. Inki mutindu beto lenda yedisa dibanza ya kuvanda na kikesa bubu yai?
16 Kana muntu kekangama ngolo sambu na kyeleka mpi na lunungu, yandi kele kikesa. Kana muntu kekangama ngolo mutindu yina ata yandi kewa boma na kati ya ntima, yandi kele nkutu kikesa mingi kuluta. Ya kyeleka, konso Mukristu lenda vanda kikesa kana yandi kezolaka mpenza kusala luzolo ya Yehowa, kana yandi kele na lukanu ya kubikala ya kwikama, kana ntangu yonso yandi ketula ntima na Nzambi, mpi kana yandi keyibuka ntangu yonso nde, na ntangu ya ntama, Yehowa kupesaka kikesa na bantu mingi yina vandaka bonso yandi. Dyaka, na ntangu beto kebakisaka nde kikesa na beto kesepedisaka Yehowa mpi yo kepesaka yandi lukumu, beto kekumaka mpenza na lukanu ya ngolo ya kukonda kulemba. Beto kele na luzolo ya kukanga ntima na ntwala ya bantu yina keseka beto to ya kesala beto mambu ya kuluta mbi sambu beto kezolaka Yehowa mingi kibeni.—1 Yoane 2:5; 4:18.
17 Beto fwete vila ve ata fyoti nde ntangu beto kemonaka mpasi sambu na lukwikilu na beto, yo ketendulaka ve nde beto mesala kima mosi ya mbi. (1 Piere 3:17) Beto kemonaka mpasi sambu beto kenwaninaka kimfumu ya Yehowa, sambu beto kesalaka mambu ya mbote, mpi sambu beto kekotaka ve na makambu ya inza. Yo yina, ntumwa Piere kutubaka nde: “Kana bantu ya nkaka kupesa beno mpasi na mambu ya mbote ya beno me sala, ebuna beno ke kanga ntima na mpasi yina, yina kele mambu ya Nzambi ke zolaka.” Piere kutubaka dyaka nde: “Bantu yina ke monaka mpasi sambu na luzolo ya Nzambi bo fweti sala kaka mambu ya mbote, bo fweti tula ntima kaka na Nzambi yina salaka bima yonso, yina ke salaka mambu yonso ya yandi silaka.” (1 Piere 2:20; 4:19) Ya kyeleka, lukwikilu na beto kepesaka kyese na Yehowa, Nzambi na beto ya zola, mpi yo kepesaka yandi lukumu. Yai kele kikuma mosi ya nene mpenza ya kepusa beto na kuvanda kikesa!
Kutuba na Ntwala ya Bamfumu
18, 19. Kana beto baka kikesa ya kutelama na ntwala ya zuzi, yo kemonana nde beto kelonga nki nsangu?
18 Ntangu Yezu kuzabisaka balongoki na yandi nde bantu tamonisa bo mpasi, yandi tubaka dyaka nde: “Bantu ya nkaka ta kanga beno, bo ta nata beno na bazuzi, ebuna bo ta bula beno fimbu na banzo na bo ya bisambu. Beno ta kwenda kusamba na meso ya baguvernere ti na meso ya bantotila sambu na mono. Mpidina beno ta zaba kupesa kitemwe na beno na meso na bo ti na meso ya bantu yina kele Bayuda ve.” (Matayo 10:17, 18) Yo kelombaka kuvanda na kikesa sambu na kutelama na ntwala ya zuzi to ya mfumu kana bo mekusila beto makambu. Kansi, kana beto kesadila na kikesa yonso baokazio yina ya bo kekusilaka beto makambu sambu na kuta kimbangi na bantu ya mutindu yina, pana yo ketendula nde beto kebalula dyambu mosi ya mpasi sambu yo kuma okazio ya kusala dyambu mosi ya mfunu. Mpidina yo ketendula nde beto kelonga bantu yina kesambisa beto mambu ya Yehowa yina kele na Nkunga ya zole: “Ntangu yai, beno bantotila, beno wa! Beno bamfumu ya nsi-ntoto, beno vanda mayele [bika bo sungika beno, NW]! Beno sadila Mfumu Nzambi ti luzitu.” (Nkunga 2:10, 11) Mbala mingi ya bo mekusilaka Bambangi ya Yehowa makambu na batribinale, bazuzi kenungisaka bo na kumonisaka nde muntu na muntu kele na kimpwanza ya kupona dibundu na yandi, mpi beto kepesa mersi sambu na yo. Kansi, bazuzi yankaka melandaka bupusi ya bambeni. Sambu na bazuzi ya mutindu yina, Masonuku ketuba nde: “Bika bo sungika beno.”
19 Bazuzi fwete zaba nde nsiku ya kuluta nene kele yina ya Yehowa Nzambi. Bo fwete yibuka nde bantu yonso, ti bo mosi bazuzi, kele na bakonti ya kusala na ntwala ya Yehowa Nzambi ti Yezu Kristu. (Roma 14:10) Sambu na beto, ata bazuzi ya bantu kunungisa beto to ve, beto kele na bikuma yonso ya kuvanda na kikesa sambu Yehowa kesadisaka beto. Biblia ketuba nde: “Kiese na bantu yonso yina ke tinaka na yandi sambu yandi ke taninaka bo.”—Nkunga 2:12.
20. Sambu na nki beto fwete vanda na kyese kana beto kekanga ntima na ntangu ya mpasi mpi ya bo kekusila beto makambu?
20 Na Disolo na yandi na zulu ya Ngumba, Yezu kutubaka nde: “Kiese na beno kana bo ke fingaka beno, kana bo ke monisaka beno mpasi, kana bo ke kusilaka beno mambu ya mbi ti ya luvunu ya mutindu na mutindu . . . Beno sepela, beno mona kiese, sambu beno ta baka matabisi ya nene na zulu. Baprofete yina vandaka na ntwala na beno, bo vandaka kumonisa bo mpi mpasi mutindu mosi.” (Matayo 5:11, 12) Na kutuba ya mbote, mpasi yo mosi mpenza kevandaka ve kitoko, kansi kana beto kebikala kaka ngolo ata na ntangu ya mpasi, to nkutu na ntangu bo kekusila beto makambu na nzila ya bima yina kemwangaka bansangu, beto fwete vanda na kyese. Yo ketendula nde beto kepesa Yehowa kyese mpi beto tabaka lusakumunu. Kikesa na beto kemonisaka nde beto kele na lukwikilu ya kyeleka mpi yo kendimisaka beto nde Nzambi kendimaka beto. Ya kyeleka, yo kemonisaka nde beto ketulaka ntima na beto yonso na Yehowa. Kutula ntima mutindu yina kele mfunu sambu na Mukristu, mutindu disolo yina kelanda tamonisa yo.
Inki Nge Melonguka?
• Inki mambu ya beto kekutana na yo bubu yai kelombaka kuvanda na kikesa?
• Inki mutindu beto lenda kuma na kikesa mingi?
• Banani mepesaka bambandu ya mbote ya kikesa?
• Sambu na nki beto kezolaka kusala mambu na kikesa?
[Bifwanisu ya kele na lutiti 22]
Simone Arnold (ya bo mekumaka kubinga nde Liebster) na Allemagne, Widdas Madona na Malawi, ti Lydia mpi Oleksii Kurdas na Ukraine kumonisaka kikesa mpi bo nungaka muntu ya mbi
[Bifwanisu ya kele na lutiti 23]
Beto kewaka ve nsoni sambu na nsangu ya mbote
[Kifwanisu ya kele na lutiti 24]
Kikesa ya Polo na kati ya boloko kusalaka nde nsangu ya mbote kukwenda mpenza na ntwala
[Kifwanisu ya kele na lutiti 25]
Kana beto ketendula pozisio na beto ya Masonuku na kikesa yonso na ntwala ya zuzi, yo ketendula nde beto kelonga yandi nsangu mosi ya mfunu