Yehowa Kepesaka Beto Bima ya Beto Kevandaka na Yo Mfunu Konso Kilumbu

“Beno kumona mpasi ve . . . sambu . . . Tata na beno yandi mosi zaba nde beno ke na mfunu ya bima yina yonso.”​—LUKA 12:29, 30.

1. Inki mutindu Yehowa kedisaka bambisi?

KETI nge memonaka mwano to ndeke yankaka kesosa-sosa na ntoto na bisika yina kemonana bonso mvindu ya mpamba? Mbala yankaka nge kudiyulaka nde, inki kibeni yo lenda zwa na kusosa-sosaka na ntoto. Na Disolo na yandi na zulu ya Ngumba, Yezu kumonisaka nde beto lenda baka dilongi na mutindu ya Yehowa kedisaka bandeke. Yandi tubaka nde: “Beno tala bandeke: Bo ke kunaka ve, bo ke katulaka bima mpi ve na bilanga, bo ke bumbaka yo na nzo ve. Kansi Tata na beno yina kele na zulu ke pesaka bo madia! Keti beno me luta bandeke ve na mfunu?” (Matayo 6:26) Na mitindu ya kuyituka, Yehowa kedisaka bigangwa na yandi yonso.​—Nkunga 104:14, 21; 147:9.

2, 3. Inki malongi ya kimpeve beto lenda baka na malongi ya Yezu yina metala kusamba sambu na madya na beto ya konso kilumbu?

² Ebuna, na kisambu na yandi ya mbandu, sambu na nki Yezu kezabisa beto na kulomba nde: “Pesa beto bubu yai madia yina ya beto ke na yo mfunu”? (Matayo 6:11) Beto lenda baka malongi ya kimpeve ya mfunu na dyambu yai ya kukonda mindondo ya beto kelombaka. Ntetentete, yo keyibusa beto nde Yehowa kele Muntu ya Nene yina kepesaka bima yonso ya beto kevandaka na yo mfunu. (Nkunga 145:15, 16) Bantu lenda kuna bima mpi kusala bilanga, kansi Nzambi kaka muntu lenda yedisa yo, na kimpeve mpi na kinsuni. (1 Korinto 3:7) Bima ya beto kedyaka ti ya beto kenwaka kele makabu ya kekatukaka na Nzambi. (Bisalu 14:17) Ntangu beto kelombaka yandi na kupesa beto bima ya beto kevandaka na yo mfunu konso kilumbu, beto kemonisaka yandi ntonda na beto sambu na bima yina yandi kepesaka beto. Na kutuba ya mbote, ntangu beto kesambaka mpidina, yo kekatulaka beto ve mukumba ya kusala kisalu kana beto kele ti ngolo ya kusala yo.​—Efezo 4:28; 2 Tesalonika 3:10.

³ Ya zole, kulomba ya beto kelombaka nde Nzambi kupesa beto “madia yina ya beto ke na yo mfunu” bubu yai kemonisa nde beto fwete kudibanzaka ve mingi sambu na bilumbu kekwisa. Yezu kutubaka dyaka nde: “Beno kumona mpasi ve na kuyulaka nde: ‘Beto ke dia nki? Beto ke nwa nki? Beto ke lwata nki?’ Bamimpani bantu ke sosaka bima yina yonso ntangu yonso. Kansi beno, Tata na beno yina kele na zulu kuzaba nde beno ke na mfunu ya bima yina yonso. Kansi beno landa kaka na kusosa [ntete] Kimfumu na yandi ti mambu yina ya yandi ke zolaka, ebuna yandi ta yika beno bima yina yonso. Yo yina, beno mona mpasi ve sambu na mambu yina ke kwisa mbasi; kilumbu ya mbasi ta vanda na mpasi na yo mosi ya kufwana.” (Matayo 6:​31-34) Kisambu yina beto kesalaka sambu na kulomba “madia yina beto ke na yo mfunu” konso kilumbu kesadisaka beto na kuzinga luzingu ya kukonda mindondo ya kukangama na Nzambi mpi ya ‘kumona kyese na bima yina beto kele na yo.’​—1 Timoteo 6:6-8.

Madya ya Kimpeve ya Konso Kilumbu

4. Inki mambu kusalamaka na luzingu ya Yezu mpi ya bantu ya Izraele kemonisa mpenza mfunu ya kudya madya ya kimpeve?

⁴ Kisambu ya beto kesalaka sambu na madya ya konso kilumbu fwete yibusa beto mpi nde beto kele na mfunu ya madya ya kimpeve konso kilumbu. Ata yandi waka nzala mingi na nima ya kubuya madya bilumbu mingi, Yezu kupukumukaka ve ntangu Satana kulombaka yandi na kubalula matadi yo kuma mampa. Yandi tubaka nde: “Bo sonikaka na Mukanda ya Nzambi nde: ‘Muntu ke zingaka kaka ve sambu na mampa ya yandi ke diaka, kansi yandi ke zingaka mpi sambu na mambu yina yonso ya Nzambi ke tubaka.’” (Matayo 4:4) Na verse yai, Yezu kuvutukilaka bangogo yina profete Moize kutubilaka bantu ya Izraele nde: “[Yehowa] salaka mpi na mpila nde beno wa nzala. Ebuna yandi pesaka beno bima yai mana na kudia; mana yina vandaka madia ya beno ti bankaka na beno vandaka me dia ntete ve. Yandi salaka mpidina sambu na kusonga beno nde, bantu ke zingaka kaka ve sambu na madia kansi bo ke zingaka mpi sambu na mambu yonso ya Nzambi ke tubaka.” (Kulonga 8:3) Mutindu Yehowa vandaka kupesa bantu ya Izraele mana kusadisaka bo na kuzwa madya ya kinsuni mpamba ve kansi na kubaka mpi malongi ya kimpeve. Dilongi ya ntete kele nde Yehowa kulombaka bo na “kulokuta madia yina me fwana sambu na kilumbu yina.” Ntangu bo vandaka kulokuta mingi kuluta yina bo fwete dya na kilumbu yina, mana yina vandaka kubikala vandaka kukuma nsudi mpi kufuluka baniama. (Kubasika 16:4, 20) Kansi dyambu yai vandaka kusalama ve na kilumbu ya sambanu ntangu Nzambi vandaka kulomba bo na kulokuta mana ya bilumbu zole sambu na kubumba yina bo vandaka kudya na Sabata. (Kubasika 16:5, 23, 24) Mana vandaka kuyibusa bo mpenza nde bo fwete lemfukaka mpi nde, kima vandaka kusimba luzingu na bo kuvandaka madya mpamba ve, kansi mpi “mambu yonso ya Nzambi ke tubaka.”

5. Inki mutindu Yehowa kepesaka beto madya ya kimpeve konso kilumbu?

⁵ Beto mpi, beto kele na mfunu ya kudya konso kilumbu madya ya kimpeve yina Yehowa kepesaka na nsadisa ya Mwana na yandi. Sambu na kudisa beto, Yezu meponaka “mpika ya kwikama mpi ya mayele” (NW) sambu na kupesa nzo na yandi ya lukwikilu madya “na ntangu ya mbote.” (Matayo 24:45) Kimvuka ya mpika yina ya kwikama kepesaka kaka ve madya mingi ya kimpeve na nsadisa ya mikanda yina ketendulaka Biblia kansi yo kesyamisaka beto mpi na kutanga Biblia konso kilumbu. (Yozue 1:8; Nkunga 1:1-3) Bonso Yezu, beto mpi lenda zwa madya ya kimpeve kana beto kesala kikesa na kulonguka konso kilumbu mambu yina metala luzolo ya Yehowa mpi kusadila yo.​—Yoane 4:34.

Ndolula ya Masumu

6. Inki bamfuka beto kelombilaka ndolula, mpi nki mambu beto fwete sala sambu Yehowa kundima na kukatula yo?

⁶ Dyambu ya kelanda ya beto fwete lomba yina kele na kisambu ya mbandu ketuba nde: “Vidisa mfuka ya beto bonso beto mpe imene kuvidisa bau ya ikele na beto mfuka.” (Matayo 6:12, Luwawanu yampa) Awa Yezu vandaka kutubila ve bamfuka ya mbongo. Yandi vandaka kutubila ndolula ya masumu na beto. Ntangu Luka kutubilaka kisambu ya mbandu ya kemonisa dyambu yai ya beto fwete lomba, yandi sonikaka nde: “Vidisila beto masumu ya beto, kadi beto mpe vidisila bau ya ikele na beto mfuka.” (Luka 11:4, Luwawanu yampa) Yo yina, ntangu beto kesalaka masumu, yo kele bonso nde beto kekumaka ti mfuka ya Yehowa. Kansi, kana beto balula ntima na masonga yonso, beto “vutuka,” mpi beto lomba ndolula na nsadisa ya lukwikilu yina beto kele na yo na nkudulu ya kimenga ya Kristu, Nzambi na beto ya zola kele ya kuyilama na “kukatula,” to kuvidisa mfuka yina.​—Bisalu 3:19; 10:43; 1 Timoteo 2:5, 6.

7. Sambu na nki beto fwete sambaka sambu na kulomba ndolula ya masumu na beto konso kilumbu?

⁷ Dyaka, beto kesalaka masumu ntangu beto kekondaka kuzitisa minsiku ya lunungu ya Yehowa. Sambu beto kele bantu ya masumu, beto yonso kesalaka bifu na kutuba, na bisalu, mpi na mabanza to beto kekukaka ve kusala mambu ya beto fwete sala. (Longi 7:20; Roma 3:23; Yakobo 3:2; 4:17) Yo yina, ata beto mezaba nde beto salaka disumu kilumbu yina to ve, beto fwete lombaka ndolula ya masumu na bisambu na beto ya konso kilumbu.​—Nkunga 19:13; 40:13.

8. Na nima ya kulomba ndolula ya masumu na beto na kisambu, yo fwete pusa beto na kusala inki, mpi nki mambote beto tabaka?

⁸ Na nima ya kulomba ndolula ya masumu na beto na kati ya kisambu, beto fwete kuditala na masonga yonso, kubalula ntima, mpi kufunguna ti lukwikilu na ngolo ya menga yina Kristu kutyamunaka sambu na kukatula beto na kimpika ya masumu. (1 Yoane 17:-9) Sambu na kumonisa nde kisambu ya beto mesala sambu na kulomba ndolula kele ya masonga, beto fwete ‘sala bisalu yina ke songaka nde, ya kieleka, beto me balula ntima.’ (Bisalu 26:20) Na nima, beto lenda tula lukwikilu nde Yehowa kele mpenza ya kuyilama sambu na kulolula masumu na beto. (Nkunga 86:5; 103:8-14) Yo yina kima tasala nde beto kuma mpenza ti ngemba na mabanza na beto, “ngemba ya Nzambi, ngemba yina me luta mambu yonso ya bantu ke yindulaka,” yina “ta keba ntima na [beto] ti mabanza na [beto] sambu na kimvuka yina ya [beto] kele ti Yesu Kristo.” (Filipi 4:7) Kansi, kisambu ya mbandu ya Yezu kelonga beto dyaka mambu mingi kuluta yina ya metala mambu ya beto fwete sala sambu na kubaka ndolula ya masumu na beto.

Sambu Nzambi Kulolula Beto, Beto Fwete Lolula

9, 10. (a) Inki ntendula Yezu kuyikaka na kisambu ya mbandu, mpi yo vandaka kumonisa mfunu ya kusala inki? (b) Inki kingana Yezu kutaka dyaka sambu na kumonisa nde beto fwete lolulaka bankaka?

⁹ Yo kebenda mpenza dikebi na beto na kumona nde, na kisambu ya mbandu yonso, Yezu kutendulaka kaka kitini yina ketuba nde “vidisa mfuka ya beto bonso beto mpe imene kuvidisa bau ya ikele na beto mfuka.” Na nima ya kumanisa kisambu yango, Yezu kuyikaka nde: “Sambu, bantu ya nkaka yina me salaka beno mbi, kana beno ke lolula bo, Tata na beno kele na zulu mpi ta lolula beno. Kansi kana beno ke lolula bantu ya nkaka ve, Tata na beno mpi ta lolula beno ve.” (Matayo 6:14, 15) Na kutuba yai, Yezu kumonisaka pwelele nde sambu Yehowa kulolula beto, beto mpi fwete lolulaka bankaka na luzolo yonso.​—Marko 11:25.

¹⁰ Kilumbu yankaka, Yezu kupesaka mbandu mosi yina kemonisa mfunu ya kulolula bankaka kana beto kezola nde Yehowa kulolula beto. Yandi taka kingana ya ntotila mosi yina kukatulaka mpika na yandi mfuka mosi ya nene. Na nima, ntotila yina kupesaka mpika yango ndola ya kuluta ngolo kibeni ntangu yandi waka nde mpika yina kubuyaka na kukatula mfuka yina mpika yankaka kubakaka na yandi. Yezu kusukisaka kingana na yandi nde: “Tata na mono kele na zulu ta sala beno mutindu mosi mpi, kana muntu kubikila mpangi na yandi ya nkaka mfuka ve na ntima yonso.” (Matayo 18:23-35) Dilongi kele pwelele: Mfuka ya masumu yina Yehowa mekatulaka konso muntu na kati na beto kele nene kibeni kana beto fwanisa yo ti konso mfuka na beto yina muntu lenda vanda na yo. Nkutu, Yehowa kelolulaka beto konso kilumbu. Yo yina, yo kele pwelele nde beto fwete lolulaka mambi yina bantu kesalaka beto mbala mosi-mosi.

11. Inki ndongisila ya Polo beto fwete landa kana beto kezola nde Yehowa kulolula beto, mpi nki mambote beto tabaka?

¹¹ Ntumwa Polo kusonikaka nde: “Beno na beno, beno fweti vanda mbote; konso muntu fweti wila mpangi na yandi mawa, yandi fweti lolula yandi mutindu Nzambi me lolulaka beno sambu na Kristo.” (Efezo 4:32) Kulolulana kekotisaka ngemba na kati ya Bakristu. Polo kulongisilaka dyaka nde: “Beno kele bantu ya Nzambi; Nzambi zolaka beno, yandi solaka beno na kuvanda bantu na yandi. Yo yina beno fweti wila bantu mawa mingi, beno fweti vanda bantu ya mbote, beno lenda kudisonga ve, beno fweti vanda pima, beno fweti kanga ntima. Kana muntu mosi na kati na beno ke na mambu na muntu ya nkaka, mbote yandi kukanga ntima, yandi kulolula yandi. Beno fweti lolula bantu ya nkaka na kati na beno mutindu Mfumu Yesu mpi me lolulaka beno. Na mambu yai yonso beno yika diaka kuzolana yina ta vukisa beno na kimvuka mosi ya kieleka mpenza.” (Kolosai 3:12-14) Mambu yai yonso ya Polo ketuba kele yo yina ya Yezu zolaka kutubila na kisambu yina yandi longaka beto na kulomba nde: “Vidisa mfuka ya beto bonso beto mpe imene kuvidisa bau ya ikele na beto mfuka.”

Lutaninu na Ntangu ya Mpukumunu

12, 13. (a) Dyambu ya kelanda ya beto fwete lombaka yina kele na kisambu ya mbandu ketendula ve inki? (b) Nani kele Mpukumuni ya nene, mpi kusamba nde Nzambi kutwala beto ve na mpukumunu ketendula inki?

¹² Dyambu ya kelanda ya beto fwete lomba yina kele na kisambu ya mbandu ya Yezu ketuba nde: “Twala beto mu mpukumunu ve.” (Matayo 6:13, Luwawanu yampa) Keti Yezu zolaka kutuba nde beto fwete lomba Yehowa nde yandi pukumuna beto ve? Yo lenda vanda ve mutindu yina, sambu yandi pesaka longoki Yakobo mpeve na yandi na kusonika nde: “Bika ata muntu ve ya kele na kumekama, kutuba nde: ‘Nzambi memeka mono.’ Sambu Nzambi lenda mekama ve na mambu ya mbi mpi yandi mosi kemekaka ve ata muntu mosi na mutindu yina.” (Yakobo 1:13, NW) Dyaka, muyimbi-bankunga kusonikaka nde: “Kana nge landaka masumu na beto, nani zolaka kubaka ndola ve?” (Nkunga 130:3) Yehowa kelandilaka ve konso kifu ya beto kesalaka mpi ntembe kele ve nde yandi kemekaka beto ve na kusala bifu. Ebuna, kitini yai ya kisambu ya mbandu ketendula inki?

¹³ Satana Dyabulu muntu kesosaka kutudila beto mutambu sambu na kubwisa beto na mayele ya mbi, mpi nkutu sambu na kudya beto. (Efezo 6:11) Yandi kele Mpukumuni ya nene. (1 Tesalonika 3:5) Na ntangu beto kesambaka nde Yehowa kutwala beto ve na mpukumunu, beto kelombaka nde Yandi pesa ve nzila nde beto bwa na ntangu bo kepukumuna beto. Beto kelombaka yandi na kusadisa beto nde “Satana kukusa beto ve,” to nde beto bwa ve na bampukumunu. (2 Korinto 2:11) Beto kesambaka sambu na kubikala “na kisika ya kinsweki ya Muntu ya Kuluta Kuzanguka,” (NW) sambu na kubaka lutaninu ya kimpeve yina Yehowa kepesaka na bantu yina kendimaka kimfumu na Yandi na mambu yonso ya bo kesalaka.​—Nkunga 91:1-3.

14. Inki mutindu ntumwa Polo kendimisa beto nde Yehowa tayambula beto ve kana beto tula Yandi ntima na ntangu mpukumunu mekwisila beto?

¹⁴ Beto fwete zaba nde Yehowa tayambula beto ve kana mambu ya beto kelomba na bisambu na beto kele ya masonga mpi yo kemonana na mambu ya beto kesala. Ntumwa Polo kendimisa beto nde: “Konso mpukumunu yina me kwisila beno, yo kele kaka bonso bampukumunu yina ke kwisilaka bantu yonso. Ebuna Nzambi ke salaka kaka mambu yina ya yandi me tubaka, sambu yandi ta bika beno ve nde Satana kumeka beno na kumeka yina me luta ngolo na beno. Kansi, kana mpukumunu me kwisila beno, kaka na ntangu yo yina Nzambi ta pesa beno ngolo; mpidina mpukumunu lenda bwisa beno ve.”​—1 Korinto 10:13.

“Katula Beto na Maboko ya Muntu ya Mbi”

15. Sambu na nki yo kele mfunu mingi mpenza na kusamba nde Nzambi kukatula beto na maboko ya muntu ya mbi?

¹⁵ Mosi na kati ya bamaniskri ya Masonuku ya Kigreki ya Bukristu ya bantu ketudilaka mpenza ntima kemonisa nde, Yezu kusukisaka kisambu ya mbandu na bangogo yai: “Katula beto na maboko ya Muntu ya Mbi.”a (Matayo 6:13) Kima ya kuluta nene ya beto kele na yo mfunu na ntangu yai ya nsuka kele nde Nzambi kutanina beto na mitambu ya Dyabulu. Satana ti bademo na yandi ke na kunwanisa bapakulami ya mebikalaka, yina “ke landaka bansiku ya Nzambi ti ke ndimaka mambu ya kieleka yina ya Yesu songaka,” ti bampangi na bo “kibuka ya nene.” (Kusonga 7:9, NW; 12:9, 17) Ntumwa Piere kulongisilaka Bakristu nde: “Beno fweti kudiyala, beno fweti kangula meso na beno. Sambu mbeni na beno Satana ke kwendaka kuzieta bonso ntambu yina ke dila; yandi ke sosa muntu ya kudia. Beno vanda na lukwikilu ya ngolo, beno vanda bambeni ya Satana.” (1 Piere 5:8, 9) Satana kesosaka kubuyisa kisalu na beto ya kuta kimbangi, mpi yandi kesosaka kubangisa beto na nzila ya bantu na yandi yina kele na ntoto, yo vanda bantu ya mabundu, ya mumbongo, to ya politiki. Kansi, kana beto bikala kaka ngolo, Yehowa tagulusa beto. Longoki Yakobo kusonikaka nde: “Yo yina beno lemfuka na Nzambi; beno vanda bambeni ya Satana, ebuna yandi ta tina beno, yandi ta kwenda ntama.”​—Yakobo 4:7.

16. Inki Yehowa kesadilaka sambu na kusadisa bansadi na yandi yina kekutana ti mpukumunu?

¹⁶ Yehowa kupesaka nzila nde Satana kupukumuna Mwana na yandi. Kansi, ntangu Yezu kusadilaka Ndinga ya Nzambi sambu na kubuya mpukumunu ya Dyabulu, Yehowa kutindaka bawanzyo sambu na kupesa yandi kikesa. (Matayo 4:1-11) Mutindu mosi mpi, Yehowa kesadilaka bawanzyo na yandi sambu na kusadisa beto na ntangu beto kesambaka na lukwikilu yonso mpi kekumisaka yandi kitininu na beto. (Nkunga 34:8; 91:9-11) Ntumwa Piere kusonikaka nde: “Mfumu Nzambi kuzaba nki mutindu yandi fweti katula bantu na yandi na mpasi, nki mutindu yandi fweti pesa ndola na bantu ya mbi tii na kilumbu yina ya yandi ta sambisa bantu.”​—2 Piere 2:9.

Luguluku ya Kyeleka Mekuma Penepene

17. Ntangu yandi pesaka beto kisambu ya mbandu, inki mutindu Yezu kutulaka mambu na ndonga mpenza?

¹⁷ Na kisambu ya mbandu, Yezu kutulaka mambu na ndonga. Susi na beto ya ntete fwete vanda ya kusantisa zina ya Yehowa ya nene mpi ya santu. Sambu yandi tasadila Kimfumu ya Mesia na kulungisa dyambu yai, beto kesambaka nde Kimfumu yango kwisa kufwa bimfumu to baluyalu yonso ya bantu ya kukonda kukuka, mpi kusala na mpila nde luzolo ya Nzambi kusalama na mambu yonso na ntoto bonso na zulu. Kima kesimba kivuvu na beto ya luzingu ya mvula na mvula na Paladisu ya ntoto kele kusantisa zina ya Yehowa mpi nde bantu ya inza ya mvimba kundima kimfumu na yandi ya lunungu. Na nima ya kusamba sambu na bima yai yonso ya kuluta mfunu, beto lenda samba sambu na bima yina beto kevandaka na yo mfunu konso kilumbu, ndolula ya masumu na beto, nde Yandi kutwala beto ve na bampukumunu, mpi Yandi kutanina beto na muntu ya mbi, Satana Dyabulu.

18, 19. Inki mutindu kisambu ya mbandu ya Yezu kesadisaka beto na kuvanda ntangu yonso meso ya kukangula mpi na kukumisa kivuvu na beto ngolo “tii na nsuka”?

¹⁸ Luguluku na beto ya kuluta nene na maboko ya muntu ya mbi mpi na ngidika na yandi ya bima ya mbi mekuma penepene. Satana mezaba mbotembote nde yandi mebikala ti “ntangu mingi ve” ya ‘kudasukila’ bantu na ntoto, mingimingi bansadi ya kwikama ya Yehowa. (Kusonga 12:12, 17) Na kidimbu yina kele ti bidimbu mingi ya “nsuka ya ngidika ya bima,” (NW) Yezu kutubilaka mambu yina ke na kusalama, ti mambu yankaka yina tasalama na bilumbu kekwisa. (Matayo 24:3, 29-31) Na ntangu beto kemona mambu yango kesalama, kivuvu na beto ya luguluku kekuma dyaka ngolo. Yezu kutubaka nde: “Ntangu mambu yina ta yantika kubwa, beno vanda ya kusungama, beno nangula ntu na beno, sambu ntangu ya Nzambi ta gulusa beno ta vanda me kuma penepene.”​—Luka 21:25-28.

¹⁹ Kisambu ya mbandu ya sikisiki yina Yezu kulongaka balongoki na yandi kepesa beto lutwadisu ya kutudila ntima yina kemonisa beto mambu ya beto fwete kotisaka na bisambu na beto na nsungi yai ya nsuka ya mekuma penepene. Bika beto landa na kutula ntima nde tii kuna na nsuka, Yehowa talanda na kupesa beto bima yina beto kevandaka na yo mfunu konso kilumbu, na kimpeve mpi na kinsuni. Kana beto kekangula meso na kusambaka ntangu yonso, yo tasadisa beto na ‘kutula kaka ntima tii na nsuka mutindu beto tulaka ntima na luyantiku.’​—Baebreo 3:14; 1 Piere 4:7.

[Noti na nsi ya lutiti]

Mvutukila

• Inki mambu beto kelombaka na ntangu beto kesambaka nde Nzambi kupesa beto “madia yina ya beto ke na yo mfunu” konso kilumbu?

• Kusamba nde “vidisa mfuka ya beto bonso beto mpe imene kuvidisa bau ya ikele na beto mfuka” ketendula inki?

• Inki beto kelombaka na ntangu beto kesambaka nde Yehowa kutwala beto ve na mpukumunu?

• Sambu na nki beto fwete sambaka nde Nzambi ‘kukatula beto na maboko ya Muntu ya Mbi’?

[Bifwanisu ya kele na lutiti 25]

Beto fwete lolula bantu yankaka kana beto kezola nde Nzambi kulolula beto

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto ya kele na lutiti 23]

Lydekker