Beno Pesana Kikesa

“Bantu yai . . . ke pesaka mono [lusadisu ya, NW] kikesa mingi.”​—KOLOSAI 4:11.

1, 2. Ata yo vandaka kigonsa, sambu na nki banduku ya Polo vandaka kwenda kutala yandi na boloko?

KUVANDA nduku ya muntu mosi yina kele na boloko lenda vanda kigonsa, ata kikuma ya bo kangilaka nduku yango kele ya luvunu. Bamfumu ya boloko lenda bakila nge bangindu ya mbi, to kulandila mambu yonso ya nge kesala sambu na kuzaba kana nge salaka ve ata dyambu mosi ya mbi. Yo yina, yo kelombaka kuvanda ti kikesa sambu na kulanda kusolula mpi kutala nduku na nge yina kele na boloko.

² Ya kyeleka, yai kele mpenza mambu ya banduku ya ntumwa Polo kusalaka bamvula 1 900 meluta. Bo titaka ve na kwenda kutala Polo na boloko sambu na kupesa yandi kikesa yina yandi vandaka na yo mfunu mpi kusyamisa yandi na kimpeve. Banduku na yandi yango yina ya kwikama kuvandaka banani? Mpi nki dilongi beto lenda baka na kikesa, kwikama, mpi kinduku yina bo monisaka?​—Bingana 17:17.

“Lusadisu ya Kikesa Mingi”

3, 4. (a) Tanga bazina ya banduku tanu ya Polo, ti mambu ya bo sadilaka yandi? (b) “Lusadisu ya kikesa mingi” ketendula inki?

³ Bika beto vutuka na mvu 60 ya T.B. Ntumwa Polo kele na boloko na Roma sambu bo kusilaka yandi nde yandi kebendumuna bantu. (Bisalu 24:5; 25:11, 12) Polo ketanga Bakristu tanu yina kuvandaka penepene na yandi sambu na kusadisa yandi: Tisike, muntu ya distrike ya Azia yina Polo vandaka kutinda, mpi “mpangi yina kele mpika ya kwikama bonso mono [Polo] na kati ya Mfumu”; Onezime, muntu ya Kolosai yina kuvandaka ‘mpangi ya kwikama mpi ya zola’; Aristarke, muntu ya Masedonia yina kukatukaka na Tesalonika mpi ya kuvandaka na nsungi mosi buna ‘na boloko’ ti Polo; Marko yina kusonikaka evanzile yina kele ti zina na yandi kuvandaka kisoni ya Barnabasi yina vandaka kusala nzyetelo ya kimisionere ti Polo; Yustusi, yina vandaka kusala kumosi ti bantumwa “sambu na Kimfumu ya Nzambi.” Sambu na bo yonso tanu, Polo ketuba nde: “Bantu yai . . . ke pesaka mono [lusadisu ya, NW] kikesa mingi.”​—Kolosai 4:7-11.

⁴ Polo kutubaka dyambu mosi ya mfunu sambu na kumonisa lusadisu yina banduku na yandi ya kwikama kupesaka yandi. Yandi sadilaka ngogo ya Kigreki (pa·re·go·riʹa) ya bo kebalulaka nde “lusadisu ya kikesa mingi,” yina kele kaka na verse yai na kati ya Biblia yonso. Bangogo yai kele na bantendula mingi mpi minganga vandaka kusadila yo mingi.a Bo lenda balula yo nde ‘kukatula basusi, kukatula mpasi, kupesa kikesa, to kulembika mpasi.’ Polo kuvandaka na mfunu ya kikesa ya mutindu yina mpi babakala yina tanu kupesaka yandi yo.

Sambu na Nki Polo Kuvandaka na Mfunu ya “Lusadisu ya Kikesa Mingi”

5. Ata yandi vandaka ntumwa, Polo kuvandaka ti mfunu ya nki, mpi nki beto yonso kevandaka na yo mfunu na ntangu mosi to yankaka?

⁵ Bantu mingi lenda yituka na kuzaba nde Polo, yina kuvandaka ntumwa, kuvandaka ti mfunu nde bo pesa yandi kikesa. Kansi, yandi vandaka na yo mpenza mfunu. Yo kele ya kyeleka nde Polo kuvandaka ti lukwikilu ya ngolo, mpi yandi fwaka ve ntangu bo nyokulaka yandi mbala mingi, ‘bo bulaka yandi mingi kuluta,’ yandi ‘vandaka na kigonsa ya lufwa mbala mingi,’ mpi yandi monaka bampasi yankaka mingi. (2 Korinto 11:23-27) Ata mpidina, yandi vandaka muntu, mpi na ntangu mosi to yankaka bantu yonso kevandaka na mfunu nde bantu yankaka kusadisa bo na kubaka kikesa to na kukumisa lukwikilu na bo ngolo. Ata Yezu mpi kuvandaka na mfunu ya lusadisu ya mutindu yina. Na mpimpa na yandi ya nsuka, wanzyo mosi kwisaka kumonana na yandi na Getesemane sambu “na kupesa yandi kikesa.”​—Luka 22:43.

6, 7. (a) Ntangu Polo kuvandaka na Roma, banani kuyambaka yandi ve, mpi banani kupesaka yandi kikesa? (b) Inki bisalu bampangi-Bakristu kusadilaka Polo na Roma, sambu na kumonisa nde bo vandaka “lusadisu ya kikesa mingi”?

⁶ Polo mpi kuvandaka ti mfunu ya kikesa. Ntangu yandi kotaka boloko na Roma, bantu ya mpusu na yandi kuyambaka yandi ve. Na kimvuka, Bayuda yina vandaka kundima ve nsangu ya Kimfumu. Ntangu bambuta ya Bayuda kwisaka kutala Polo na boloko, disolo ya mukanda ya Bisalu ketuba nde: “Bantu ya nkaka tulaka ntima na mambu yina ya yandi vandaka kutubila bo, kansi bankaka ndimaka yo ve. Bo monaka mpila ya kuwakana ve, bo yantikaka kukabana.” (Bisalu 28:17, 24, 25) Yo fwete vanda nde Polo kuwaka mpenza mpasi na ntima na kumona mutindu bantu yina kumonisaka ve ntonda na bumbote ya Yehowa yina bo fwanaka ve na kubaka! Yandi monisaka pwelele mawi na yandi na dyambu yango na mukanda yina yandi sonikilaka dibundu ya Roma bamvula fyoti na ntwala, nde: “Ntima na mono me fulaka na mawa mpenza, yo me fuluka na mpasi ya kukonda nsuka. Mono zolaka kundima nde Nzambi kusinga mono, mpi nde mono kabana na Kristo sambu na mambote ya bampangi na mono.” (Roma 9:2, 3) Ata mpidina, kaka na Roma, yandi zwaka banduku ya kwikama mpi ya kyeleka ya kuvandaka ti kikesa mpi zola yina kukitisaka yandi ntima. Bo vandaka bampangi na yandi ya kyeleka na kimpeve.

⁷ Inki mutindu bampangi yina tanu kumonisaka nde bo vandaka lusadisu yina kepesaka kikesa mingi? Bo tinaka ve Polo ntangu yandi vandaka na boloko. Na kisika ya kutina yandi, bo sadilaka Polo bisalu na luzolo yonso mpi na zola, bo sadilaka yandi bisalu yina yandi vandaka kukuka ve na kusala yandi mosi sambu yandi vandaka na boloko. Mu mbandu, bo kumaka kunata bansangu ti mikanda yina Polo vandaka kusonikila mabundu mingi ti bantuma yina yandi vandaka kutindila mabundu yango na munoko; bo vandaka mpi kunatila Polo barapore ya kikesa yina vandaka kutadila mavimpi ya bampangi ya Roma mpi ya bisika yankaka. Yo fwete vanda nde bo vandaka kunatila Polo bima yina yandi vandaka na yo mfunu, mu mbandu bilele ya kudifika sambu na madidi, barulo, ti bima yankaka ya kusonikila. (Efezo 6:21, 22; 2 Timoteo 4:11-13) Balusadisu yonso ya mutindu yina vandaka kupesa ntumwa kikesa ti ngolo ntangu yandi vandaka na boloko mpi yo salaka nde yandi mpi kukuma “lusadisu ya kikesa mingi” na bantu yankaka, mpi na mabundu yonso.​—Roma 1:11, 12.

Mutindu ya Kuvanda “Lusadisu ya Kikesa Mingi”

8. Inki dilongi beto lenda baka na kudikulumusa yina Polo kumonisaka na kundima nde yandi vandaka ti mfunu ya “lusadisu ya kikesa mingi”?

⁸ Inki dilongi beto lenda baka na disolo ya Polo ti bampangi tanu yina kusalaka kumosi ti yandi? Bika beto tadila dilongi mosi-mosi: Yo kelombaka kikesa mpi kuditambika sambu na kusadisa bantu yankaka yina kele na mpasi. Dyaka, yo kelombaka kudikulumusa sambu na kundima nde beto kele na mfunu ya lusadisu na ntangu beto kele na mpasi. Polo kusukaka kaka ve na kundima nde yandi vandaka ti mfunu ya lusadisu, kansi yandi ndimaka lusadisu yango na ntima mosi mpi yandi sikisaka bayina kupesaka yandi yo. Yandi monaka ve nde kana yandi ndima lusadisu yina bankaka kupesaka yandi, bantu yango tamona yandi muntu mosi ya mpamba to nde bo tavweza yandi. Beto mpi fwete vanda na mabanza ya mutindu mosi. Kana beto tuba nde beto kele ve ti mfunu ya lusadisu yina kepesaka kikesa mingi, yo ketendula nde beto kele ti ngolo yina meluta ngolo ya bantu. Kuvila ve nde mbandu ya Yezu kemonisa nde ata muntu ya kukuka lenda dila sambu na kulomba lusadisu.​—Baebreo 5:7.

9, 10. Inki mambote lenda monana kana muntu kendima nde yandi kele ti mfunu ya lusadisu, mpi kikalulu yai lenda vanda ti nki bupusi na kati ya dibuta mpi ya dibundu?

⁹ Bambuma ya mbote lenda butuka kana bayina kele ti kiyeka kendima nde bo lenda kuka ve na kusala mambu yankaka mpi nde bo ke na mfunu ya lusadisu ya bantu yankaka. (Yakobo 3:2) Kundima mambu ya mutindu yai kekumisaka ngolo bangwisana ya bayina kele ti kiyeka ti bayina kele na nsi ya lutwadisu na bo, mpi yo kesalaka nde masolo na bo kuvanda ya kyese mpi ya masonga. Kudikulumusa ya bayina kendimaka lusadisu kepesa dilongi na bantu yankaka yina kele mpi na mfunu ya lusadisu. Yo kemonisa nde bayina ketwadisaka kele bantu mpi bankaka lenda kwenda kusolula ti bo.​—Longi 7:20.

¹⁰ Mu mbandu, bana lenda ndima kukonda mpasi lusadisu ya bibuti na bo na yina metala kunwana ti bampasi mpi mimekamu kana bo mezaba nde bibuti na bo mpi vandaka kukutana ti bampasi ya mutindu mosi na ntangu bo vandaka bana. (Kolosai 3:21) Yo tasala nde masolo kuvanda ya mbote na kati ya kibuti ti mwana. Yo tasala mpi nde bo solula mbote mabanza ya Masonuku yina kemonisa mutindu ya kumanisa mambu ya mpasi na mpila nde bo ndima mabanza yango kukonda mpasi. (Efezo 6:4) Yo kele mutindu mosi na kati ya dibundu. Bampangi kendimaka kukonda mpasi lusadisu ya bankuluntu na ntangu bo kebakisaka nde bankuluntu mpi kekutanaka ti bampasi, kewaka boma, mpi kekukaka ve kumanisa mambu yankaka. (Roma 12:3; 1 Piere 5:3) Kaka mutindu beto tubaka yo sambu na bana, kikalulu yai lenda sala nde bantu ya dibundu kusolula masolo ya mbote ya kekatuka na Masonuku sambu na kukumisa lukwikilu ngolo. Kuvila ve nde bampangi na beto ya babakala ti ya bankento kele mpenza ti mfunu ya kikesa mingi bubu yai kuluta na bilumbu yina meluta.​—2 Timoteo 3:1.

11. Sambu na nki bantu mingi bubu yai kevandaka ti mfunu ya “lusadisu ya kikesa mingi”?

¹¹ Ata beto kezingaka na nki kisika, ata beto kele nani, to beto kele na bamvula ikwa, beto yonso kekutanaka ti bampasi na luzingu. Yai kele mambu ya kemonana na inza ya bubu yai. (Kusonga 12:12) Bampasi ya mutindu yina ya beto kemonaka na nitu to na mawi kemekaka ngolo ya lukwikilu na beto. Mavwanga lenda basikila beto na kisalu, na nzo-nkanda, na kati ya dibuta, to na kati ya dibundu. Maladi mosi ya ngolo to basusi ya mambu yina beto mekutanaka na yo ntama lenda natila beto mpasi. Beto kewaka mbote mpenza kana nkwelani, nkuluntu, to nduku mosi metuba bangogo ya mbote mpenza mpi mesala bisalu ya mesadisa beto na kubaka mpenza kikesa! Yo kevandaka mpenza bonso pomade yina bo mepakula beto na kisika mosi yina beto kewa mpasi! Yo yina, kana nge memona mpangi na nge mosi kele na mpasi ya mutindu yina, pesa yandi lusadisu yina kepesaka kikesa. To kana kele ti dyambu mosi yina kelembisa nge, lomba lusadisu ya kimpeve na bayina kele ti kiyeka ya kupesa yo.​—Yakobo 5:14, 15.

Mutindu Dibundu Lenda Sadisa

12. Inki dyambu muntu na muntu lenda sala na kati ya dibundu sambu na kupesa bampangi na yandi kikesa?

¹² Dibundu ya mvimba, ti bayina kele baleke, lenda sala dyambu mosi sambu na kupesa bankaka kikesa. Mu mbandu, kana nge kevandaka na balukutakanu mpi nge kebasikaka na kisalu ya bilanga mbala na mbala, nge lenda sala mpenza mambu mingi yina takumisa lukwikilu ya bantu yankaka ngolo. (Baebreo 10:24, 25) Kana nge kele kaka ngolo na kisalu ya santu, yo tamonisa kwikama na nge na Yehowa mpi yo tasonga nde nge kele kaka meso ya kukangula na kimpeve ata nge kenwana ti bampasi mingi. (Efezo 6:18) Kuvanda kaka ngolo na kisalu lenda pesa bankaka kikesa.​—Yakobo 2:18.

13. Inki lenda sala nde bankaka kuyambula kisalu ya kusamuna, mpi nki beto lenda sala sambu na kusadisa bo?

¹³ Bantangu yankaka, bampasi ya luzingu to bampasi yankaka lenda sala nde kisalu na beto kukita to beto yambula kubasika na kisalu ya bilanga. (Marko 4:18, 19) Yo lenda vanda nde na balukutakanu ya dibundu, beto kemonaka dyaka ve bayina meyambulaka kubasika na kisalu ya kusamuna. Kansi, yo lenda vanda nde bo kezolaka kaka Nzambi na ntima na bo. Inki beto lenda sala sambu lukwikilu na bo kukuma ngolo? Bankuluntu lenda pesa lusadisu ya mbote na ntangu bo kekwenda kutala bo. (Bisalu 20:35) Bankuluntu lenda lomba bampangi yankaka ya dibundu na kupesa mpi lusadisu na bo. Kukwenda kutala bo na zola ya mutindu yina lenda vanda mpenza bonso nkisi yina ya bo kele na yo mfunu sambu na kupesa dyaka kikesa na bayina melemba na lukwikilu.

14, 15. Inki ndongisila Polo kepesa sambu na yina metala kupesa bankaka kikesa? Pesa mbandu ya dibundu mosi yina kusadilaka ndongisila na yandi.

¹⁴ Biblia kelongisila beto na kuvanda ‘na bangogo ya kusyamisa sambu na myoyo ya kenyokwama na mabanza, mpi na kusadisa bantu ya kukonda ngolo.’ (1 Tesalonika 5:14, NW) Yo lenda vanda nde bayina kele na “myoyo ya kenyokwama na mabanza” kekudiwa nde kikesa na bo ke na kumana mpi nde bo lenda kuka ve kununga bampasi kana bantu yankaka mesadisa bo ve. Keti nge lenda sadisa bo? Bangogo yai, “kusadisa bantu ya kukonda ngolo” bo kebalulaka yo nde “kusimba ngolo” to “kukanga ngolo” muntu yina melemba. Yehowa kesepelaka mpi kezolaka mameme na yandi yonso. Yandi kemonaka yo ve nde yo kele ti valere fyoti, mpi yandi kezolaka ve nde ata mosi na kati na yo kuvila nzila. Keti nge lenda sadisa dibundu na “kusimba ngolo” bantu yina melemba na kimpeve tii kuna bo takuma ngolo?​—Baebreo 2:1.

¹⁵ Nkuluntu mosi kwendaka kutala bankwelani zole yina vandaka kusamuna dyaka ve tuka bamvula sambanu. Nkuluntu yango kusonikaka nde: “Bumbote ti zola yina dibundu ya mvimba kumonisaka bo kuvandaka mpenza ti bupusi ya ngolo na zulu na bo mpi yo salaka nde bo vukana dyaka ti mameme yankaka.” Inki mutindu mpangi-nkento yina vandaka kubasika dyaka ve na kisalu ya kusamuna kudiwaka ntangu bampangi ya dibundu vandaka kwenda kutala yandi? Yandi ketuba ntangu yai nde: “Kima kusadisaka beto na kuvutukila dyaka kisalu kuvandaka yai: yo vanda bampangi ya babakala yina vandaka kwisa kutala beto to bampangi ya bankento yina vandaka kwisa ti bo, ata mosi ve na kati na bo vandaka kumona beto mbi to kutonga beto. Na kisika ya kusala mutindu yina, bo vandaka kubakisa beto mpi kupesa beto kikesa yina vandaka kukatuka na Masonuku.”

16. Nani kevandaka ntangu yonso ya kuyilama na kusadisa bayina kele na mfunu ya kikesa?

¹⁶ Ya kyeleka, Mukristu ya masonga kevandaka na kyese na kuvanda lusadisu yina kepesaka bantu yankaka kikesa mingi. Na ntangu luzingu na beto kesoba, bampangi na beto yankaka lenda pesa beto mpi kikesa. Kansi, na kuta masonga, yo lenda salama nde na ntangu ya mpasi, beto konda muntu ya kusadisa beto. Ata mpidina, Nto mosi ya kepesaka kikesa kevandaka ntangu yonso ya kuyilama sambu na kupesa lusadisu na luzolo yonso. Nto yango kele Yehowa Nzambi.​—Nkunga 27:10.

Yehowa Kele Nto ya Kikesa ya Kuluta Nene

17, 18. Na nki mitindu Yehowa kupesaka Mwana na yandi, Yezu Kristu, kikesa?

¹⁷ Ntangu bo bulaka yandi bansonso na nti ya mpasi, Yezu kudilaka nde: “Tata, mono ke pesa moyo na mono na maboko na nge.” (Luka 23:46) Na nima yandi fwaka. Mwa bangunga na ntwala nde dyambu yai kusalama, bo kangaka yandi mpi banduku na yandi ya kuluta ngolo kuyambulaka yandi mpi bo tinaka sambu na boma. (Matayo 26:56) Bo bikisaka Yezu yandi mosi. Nto na yandi ya kikesa kubikalaka kaka Tata na yandi ya zulu. Ya kyeleka, ntima ya yandi tulaka na Yehowa kuvandaka ve ya mpamba. Yezu kubakaka lusakumunu sambu na kwikama yina yandi vandaka na yo na Tata na yandi sambu Yehowa yandi mosi kusadisaka yandi na ntima ya mvimba.​—Nkunga 18:25; Baebreo 7:26.

¹⁸ Na nsungi yonso yina Yezu kusalaka kisalu na yandi na ntoto, Yehowa kupesaka Mwana na yandi lusadisu yonso yina yandi vandaka na yo mfunu sambu na kubikala ya kwikama tii na lufwa. Mu mbandu, kaka na ntangu Yezu kubakaka mbotika, sambu na kuyantika kisalu na yandi, yandi waka ndinga ya Tata na yandi ketuba nde Yandi mendima yandi mpi Yandi kezolaka yandi. Ntangu Yezu kuvandaka na mfunu ya lusadisu, Yehowa kutindaka bawanzyo sambu na kupesa yandi kikesa. Ntangu Yezu kukutanaka ti mumekamu ya kuluta ngolo na nsuka ya luzingu na yandi na ntoto, Yehowa kundimaka bisambu ya yandi salaka sambu na kubondila Yandi. Ya kyeleka, mambu yai yonso kuvandaka lusadisu yina kupesaka Yezu kikesa mingi.​—Marko 1:11, 13; Luka 22:43.

19, 20. Inki mutindu beto lenda ndima nde Yehowa tapesa beto kikesa na ntangu yina beto kele na yo mfunu?

¹⁹ Sambu na beto mpi, Yehowa kezola kuvanda Nto na beto ya ntete ya kikesa. (2 Bansangu 16:9) Muntu yina kele Nto ya ngolo yonso lenda pesa beto lusadisu yina kepesaka kikesa na ntangu yina beto kele na yo mfunu. (Yezaya 40:26) Mvita, bunsukami, maladi, lufwa, to kukonda kukuka na beto mosi lenda natila beto bampasi ya ngolo. Na ntangu beto kemona nde bampasi melutila beto kiteso bonso ‘mbeni’ ya ngolo, beto lenda tina na Yehowa sambu na kubaka kikesa ti ngolo. (Nkunga 18:18; Kubasika 15:2, 3) Yandi kele ti lusadisu mosi ya ngolo ya kupesa beto. Lusadisu yango kele mpeve santu na yandi. Na nzila ya mpeve santu na yandi, Yehowa lenda ‘pesa ngolo na muntu yina me lemba’ na mpila nde yandi “pumbuka bonso bakumbi-kumbi.”​—Yezaya 40:29, 31.

²⁰ Mpeve ya Nzambi kele ngolo mosi ya kuluta nene na inza ya mvimba. Polo kutubaka nde: “Mono me lunga kusala mambu yonso na ngolo [ya muntu yina, NW] ke pesaka mono” ngolo. Ya kyeleka, Tata na beto ya zulu lenda pesa beto “ngolo yina meluta ngolo ya bantu” (NW) na mpila nde beto kanga ntima na bampasi yonso ya beto kekutana na yo tii kuna ya yandi tasala “bima yonso ya mpa” na Paladisu ya yandi mesilaka yina mekuma penepene.​—Filipi 4:13; 2 Korinto 4:7; Kusonga 21:4, 5.

[Noti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

• Inki mutindu bampangi ya Roma kumonisaka nde bo vandaka “lusadisu ya kikesa mingi” sambu na Polo?

• Na nki mitindu beto lenda vanda “lusadisu ya kikesa mingi” na kati ya dibundu?

• Sambu na nki Yehowa kele Nto ya kikesa na beto ya kuluta nene?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 29]

Bampangi kumonisaka nde bo vandaka “lusadisu ya kikesa mingi” sambu na Polo na ntangu bo sadisaka yandi na ntima mosi, bo pesaka yandi kikesa, mpi bo sadilaka yandi bisalu

[Kifwanisu ya kele na lutiti 31]

Bankuluntu kebakaka kisika ya ntete na yina metala kupesa mameme kikesa