Bibuti, Beno Longa Bana na Beno na Zola Yonso

“Beno sala kisalu na beno yonso ti kuzola na ntima.”​—1 KORINTO 16:14.

1. Inki mawi bibuti kevandaka na yo na lubutuku ya mwana?

BIBUTI mingi tandima nde lubutuku ya mwana kevandaka dyambu mosi na kati ya mambu yina kepesaka kyese mingi na luzingu. Mama mosi na zina ya Aleah ketuba nde: “Ntangu mu talaka mwana na munu ya kukatukaka kubutuka, mu waka kyese mingi kibeni. Mu yindulaka nde yandi vandaka mwana ya kuluta kitoko ya mu memonaka ntete ve.” Kansi, kilumbu yina ya kyese kenatilaka mpi bibuti susi. Bakala ya Aleah ketuba nde: “Susi na munu kuvandaka ya kuzaba kana mu takuka kulonga mwana na munu mayele yina tasadisa yandi na kuyilama sambu na mambu ya kesalamaka na luzingu.” Bibuti mingi kevandaka na susi ya mutindu yai mpi kebakisaka mfunu ya kulonga mwana na zola yonso. Kansi, Bakristu yina kezolaka kulonga bana na bo na zola yonso kekutanaka ti bampasi. Inki kele mwa bampasi yango?

2. Inki bampasi bibuti kekutanaka na yo?

² Beto mekuma mpenza ntama na bilumbu ya nsuka ya ngidika yai. Mutindu Biblia kutubilaka yo na ntwala, insi-ntoto ya beto kezinga mefuluka ti bantu ya kemonisaka ve zola. Ata na kati ya dibuta bantu ‘kevandaka nku mingi’ mpi ‘kezabaka kupesa mersi ve; kezitisaka mambu ya Nzambi ve; kewaka makasi nswalu, kezolaka kusala bantu yankaka mpasi.’ (2 Timoteo 3:1-5) Kuzinga konso kilumbu ti bantu ya kemonisa bikalulu ya mutindu yai lenda vanda na bupusi na mutindu mabuta ya Bakristu kezingaka. Dyaka, bibuti kenwanaka ti kikalulu ya mbi ya bantu kebutukaka na yo ya kukonda kudiyala, ya kutuba mambu ya mbi kukonda kukana, mpi ya kukonda kusadila luswasukusu na mitindu yankaka.​—Roma 3:23; Yakobo 3:2, 8, 9.

3. Inki mutindu bibuti lenda sansa bana yina tavanda na kyese?

³ Ata bo kekutana ti bampasi yai, bibuti lenda sansa bana yina tavanda na kyese mpi tazola Nzambi. Inki mutindu? Na kulandaka ndongisila yai ya Biblia: “Beno sala kisalu na beno yonso ti kuzola na ntima.” (1 Korinto 16:14) Ya kyeleka, zola ‘kevukisaka bantu na kimvuka mosi ya kieleka mpenza.’ (Kolosai 3:14) Bika beto tadila mambu tatu ya kemonisa zola, yina ntumwa Polo kutubilaka na mukanda ya ntete yina yandi sonikilaka Bakristu ya Korinto, mpi beto tadila mwa mitindu ya sikisiki yina bibuti lenda sadila kikalulu yai ntangu bo kelonga bana na bo.​—1 Korinto 13:4-8.

Bibuti Fwete Kanga Ntima

4. Sambu na nki bibuti fwete kanga ntima?

⁴ Polo kusonikaka nde: “Muntu yina ke na kuzola yandi ke kangaka ntima.” (1 Korinto 13:4) Ngogo ya Kigreki ya bo balulaka nde “ke kangaka ntima” kemonisa muntu ya ke na ntima ya nda mpi yina kewaka ve makasi nswalu. Sambu na nki bibuti fwete kanga ntima? Ntembe kele ve nde bibuti mingi lenda yindula bikuma mingi. Beto tadila kaka bambandu fyoti. Bana kelombaka mbala mingi kima ya bo ke na yo mpusa. Ata kana kibuti kubuya kibeni, mwana lenda lomba mbala na mbala mpi kutula kivuvu nde nsukansuka kibuti tasoba mvutu na yandi ya ntete. Batoko lenda pesa bikuma mingi ya bo kezola nde bibuti fwete pesa bo nswa ya kusala mambu yankaka yina bibuti kezaba nde yo kele buzoba. (Bingana 22:15) Mpi bonso beto yonso, bana kevandaka ti kikalulu ya kuvutukila bifu na bo yankaka.​—Nkunga 130:3.

5. Inki lenda sadisa bibuti na kukanga ntima?

⁵ Inki lenda sadisa bibuti na kukanga ntima mpi na kuvanda ntima ya nda na bana na bo? Ntotila Salomo kusonikaka nde: “Muntu ya mayele ke waka makasi nswalu ve.” (Bingana 19:11) Bibuti lenda bakisa bikalulu ya bana na bo kana bo keyibuka nde bo mpi vandaka ‘kutuba bonso bana, kubanza bonso bana, kuyindula bonso bana.’ (1 Korinto 13:11) Bibuti, keti beno keyibuka mutindu beno vandaka kuyangisa bibuti na beno na kupesa beno bima yina beno vandaka kulomba ntangu beno vandaka bana? Ntangu beno vandaka batoko, keti beno vandaka kuyindula nde bibuti na beno vandaka kubakisa ve mawi ti mambu na beno? Kana mpidina, ziku beno kebakisa kikuma ya bikalulu ya bana na beno mpi sambu na nki beno fwete vanda ntangu yonso ntima ya nda ntangu beno keyibusa bo badesizio na beno. (Kolosai 4:6) Yo kele mfunu mingi na kuzaba nde Yehowa kusongaka bibuti ya Izraele na ‘kulonga’ bana na bo bansiku na yandi. (Kulonga 6:6, 7) Ngogo ya Kiebreo ya bo balulaka nde “longa” ketendula “kuvutukila,” “kutuba mbala na mbala,” “kukotisa malongi na mabanza.” Yo ketendula nde bibuti lenda tuba kima mosi mbala mingi na mpila nde mwana kulonguka na kusadila bansiku ya Nzambi. Kuvutukila mutindu yina kevandaka mbala mingi mfunu sambu na kulonga bana malongi yankaka na luzingu.

6. Sambu na nki kibuti ya kekangaka ntima kele ve kibuti yina kebikaka bana na kusala mambu yina Nzambi kezolaka ve?

⁶ Kansi, kibuti ya kekangaka ntima kele ve kibuti yina kebikaka bana na kusala mambu yina Nzambi kezolaka ve. Ndinga ya Nzambi kekebisa beto nde: “Mwana yina ke landaka nzila na yandi mosi ke pesaka mama na yandi nsoni.” Sambu nde kima ya mutindu yina kusalama ve, kaka kingana yina mosi ketuba nde: “Kupesa bana ndola ti bandongisila ke pesaka mayele.” (Bingana 29:15) Bantangu yankaka, bana lenda yindula nde bibuti kele ve na nswa ya kunganina bo. Kansi, mabuta ya Bakristu fwete twadisama ve bonso na luyalu ya demokrasi, bonso nde bana fwete ndima ntete bansiku yina bibuti ketulaka na dibuta. Kansi, Yehowa, yina kele mfumu ya ntetentete ya dibuta, mepesaka bibuti kiyeka ya kulonga bana na bo mpi ya kupesa bo disipline na zola yonso. (1 Korinto 11:3; Efezo 3:15; 6:1-4) Na kutuba ya mbote, disipline kekwendaka mpenza nzila mosi ti kikalulu yankaka ya zola yina Polo kutubilaka.

Mutindu ya Kupesa Disipline na Zola

7. Sambu na nki bibuti yina kezolaka mpenza bana na bo kepesaka bo disipline, mpi disipline yango lenda tendula inki?

⁷ Polo kusonikaka nde “muntu yina ke na kuzola . . . yandi kele muntu ya mbote.” (1 Korinto 13:4) Bibuti yina kezolaka mpenza bana na bo kepesaka bo disipline na mutindu ya mbote, kukonda kusoba bansiku ya bo tulaka. Kana bo kesala mutindu yina, bo kelanda mbandu ya Yehowa. Polo kusonikaka nde Yehowa ‘kepesaka disipline na muntu yina ya yandi kezolaka.’ Simba nde mutindu ya disipline yina Biblia ketubila ketendula kaka ve ndola. Yo kepesa dibanza ya kulonga. Inki kele mfunu ya disipline ya mutindu yina? Polo ketuba nde “bantu yina me baka mayele sambu na [disipline, NW] ya mutindu yina, bo ke baka na mayele yina matabisi yai: ngemba yina ke kwendaka nzila mosi ti luzingu ya kinzambi.” (Baebreo 12:6, 11) Kana bibuti kelonga bana na bo mbote na kuwakana ti luzolo ya Nzambi, bo kepesa bana dibaku ya kukuma bantu ya ngemba mpi ya masonga. Kana bana kendima “disipline ya Yehowa,” (NW) bo tabakaka mayele, nzayilu, mpi luswasukusu. Mpi bikalulu yai meluta mbongo ti wolo na valere.​—Bingana 3:11-18.

8. Inki kesalamaka mbala mingi kana bibuti kepesa ve bana na bo disipline?

⁸ Kansi, yo kele kukonda zola kana bibuti kepesa ve bana na bo disipline. Yehowa kupesaka Salomo mpeve santu na yandi na kusonika nde: “Kana nge pesa mwana na nge [disipline, NW] ve, tuba nde nge ke zolaka yandi ve; kana nge ke zolaka yandi, nge ta longa yandi.” (Bingana 13:24) Bana yina kesansamaka kukonda disipline lenda kuma bantu ya kekudibanzaka kaka na mambote na bo mosi mpi bo kevandaka ve na kyese. Kansi, bana yina bibuti na bo kezabaka kuditula na kisika ya bantu yankaka mpi kepesaka bo disipline ntangu yo kevandaka mfunu, kevandaka bana ya mbote na nzo-nkanda, kezabaka kuzinga ti bankaka, mpi mbala mingi bo kevandaka na kyese. Yo yina, bibuti yina kepesaka bana na bo disipline kemonisaka mpenza nde bo kezolaka bo.

9. Bakristu fwete longa bana na bo inki, mpi nki mutindu bana fwete tadila mambu yina?

⁹ Kupesa bana disipline na zola yonso kelombaka inki? Bibuti fwete songa bana na bo pwelele mambu yina bo kelomba bo. Mu mbandu, bibuti yina kele Bakristu fwete longa bana na bo banda bumwana minsiku ya ntetentete ya Biblia mpi mfunu ya kusala mambu ya kuswaswana ya lusambu ya kyeleka. (Kubasika 20:12-17; Matayo 22:37-40; 28:19; Baebreo 10:24, 25) Bana fwete zaba nde mambu yai kesobaka ve ata fyoti.

10, 11. Sambu na nki bibuti lenda tadila bampusa ya bana na bo ntangu bo ketula bansiku yina bana fwete landa?

¹⁰ Kansi bantangu yankaka, bibuti lenda zodila kusolula ti bana na ntwala ya kutula bansiku yina bana fwete landa. Kana bana kepesa bangindu na bo ntangu bibuti ketula bansiku na nzo, bana lenda lemfukila yo kukonda mpasi. Mu mbandu, kana bibuti kezola kutula ntangu yina bana fwete vutukaka na nzo, bo lenda pona lere ya sikisiki yina bo kezola nde bana kuvanda na nzo. To bo lenda pesa bana nswa ya kutuba lere yina bo kezola mpi bikuma ya bo kepona lere yango. Na nima, bibuti lenda tuba lere yina bo kezola nde bana kuvanda na nzo mpi kutendudila bo bikuma ya bo keyindula nde lere yina mefwana. Yo lenda salama ntangu yankaka nde ngindu ya bibuti kuwakana ve ti ya bana, kana yo ke mutindu yina, bibuti fwete sala inki? Bantangu yankaka, bibuti lenda ndima bangindu ya bana na bo, kana yo kefwa ve minsiku ya Biblia. Keti yo ketendula nde bibuti mebikila bana kiyeka na bo?

¹¹ Sambu na kupesa mvutu na ngyufula yai, beto tadila mutindu Yehowa kusadilaka kiyeka na yandi na zola yonso na bangwisana na yandi ti Loti mpi dibuta na yandi. Na nima ya kubasisa Loti, nkento na yandi, mpi bana na yandi na nganda ya Sodome, bawanzyo kusongaka Loti nde: “Tina kuna na bangumba. Mpidina nge ta fwa ve.” Kansi, Loti kuvutulaka nde: “Pardo mfumu, mpidina ve.” Ebuna, yandi pesaka dibanza yankaka: “Nge ke mona bwala yina ya fioti? Yo kele penepene, mono lenda kuma kuna. Tala yo, yo kele kabwala ya fioti mpamba. Pesa mono nzila mono kwenda kuna.” Inki kuvandaka mvutu ya Yehowa? Yandi tubaka nde: “Mambu mpi ve, mono me ndima.” (Kuyantika 19:17-22) Keti Yehowa kubikilaka Loti kiyeka na yandi? Ve ata fyoti! Kansi, yandi tadilaka kima yina Loti kulombaka mpi yandi bakaka lukanu ya kumonisa yandi dyaka ntima ya mbote. Kana nge kele kibuti, kele mpi ti bantangu yankaka yina nge lenda tadila bampusa ya bana na nge ntangu nge ketula bansiku yina bana fwete landa.

12. Inki tasadisa mwana na kudiwa na lutaninu?

¹² Ya kyeleka, bana fwete zaba bansiku kaka ve, kansi mpi ndola yina bo tabaka kana bo fwa bansiku yina. Kana beno metubila bandola yina mpi bana mebakisa yo, bibuti fwete zikisa nde bana kelemfuka na yo. Yo kele kukonda zola kana ntangu yonso bibuti kekebisa bana nde bo tabaka ndola, kansi bo kepesa yo ve. Biblia ketuba nde: “Sambu na nki ntima ya bantu me fuluka kaka na ngindu ya kusala mbi? Sambu bo ke pesaka ve ndola nswalu sambu na mbi.” (Longi 8:11) Ya kyeleka, bibuti lenda buya kupesa mwana ndola na meso ya bantu to ya banduku na yandi, sambu nde mwana kuwa ve nsoni. Kansi, bana kekudiwaka na lutaninu mpi keyedisaka luzitu ti zola mingi sambu na bibuti na bo kana bo zaba nde “E” ya bibuti na bo ketendulaka Ee mpi “Ve” ya bibuti na bo ketendulaka Ve, ata kana yo kelomba kupesa ndola.​—Matayo 5:37.

13, 14. Inki mutindu bibuti lenda landa mbandu ya Yehowa na ntangu bo kelongaka bana na bo?

¹³ Sambu nde yo pesama na zola, ndola mpi mutindu yo kepesama fwete wakana ti mvula ya mwana. Pam keyibuka nde: “Sambu na yina metala disipline, bana na beto kuvandaka ti bampusa ya kuswaswana. Disipline yina kuvandaka mbote sambu na mwana mosi, kuvandaka ve mbote sambu na mwana yankaka.” Larry, bakala ya Pam, ketendula nde: “Mwana na beto ya mbuta vandaka kusala kaka mambu ya yandi kezola mpi yo vandaka kumonana nde yandi vandaka kulemfuka kaka na disipline ya ngolo. Kansi, mwana na beto ya leke vandaka kulemfuka nswalu kana beto metubila yandi mpi kana beto tala yandi na mutindu mosi ya kemonisa nde beto mesepela ve ti kima ya yandi mesala.” Ya kyeleka, bibuti ya zola kesalaka bikesa ya ngolo sambu na kubakisa disipline yina mefwana mpenza sambu na konso mwana.

¹⁴ Yehowa kepesaka bibuti mbandu na mutindu yandi kezabaka bikalulu mpi bifu ya konso nsadi na yandi. (Baebreo 4:13) Dyaka, ntangu Yehowa kepesaka ndola, yandi kevandaka ve ntima-ngolo mpambampamba mpi kelutisaka ve ndilu na kupesaka nzila na mambu yonso. Kansi, ntangu yonso yandi kepesaka bantu na yandi ndola “kansi mingi ve.” (Yeremia 30:11) Bibuti, keti beno kezabaka bikalulu mpi bifu ya bana na beno? Keti beno kesadilaka nzayilu yina na mutindu ya mbote mpi ya zola sambu na kulonga bo? Kana yo kele mutindu yina, beno kemonisaka nde beno kezolaka bana na beno.

Syamisa Bana na Nge na Kuvanda Masonga Ntangu Beno Kesolula

15, 16. Inki mutindu bibuti lenda syamisa bana na bo na kutuba na masonga yonso, mpi nki metode bibuti yina ke Bakristu memonaka nde yo kele mbote?

¹⁵ Kikalulu yankaka ya kemonisa zola kele nde “muntu yina ke na kuzola yandi ke monaka kiese ve sambu na mambu ya mbi, kansi yandi ke monaka kiese sambu na mambu ya kieleka.” (1 Korinto 13:6) Inki mutindu bibuti lenda longa bana na bo na kuzola mambu ya mbote mpi ya kyeleka? Kitambi ya mfunu kele ya kusyamisa bo na kumonisa pwelele mawi na bo na masonga yonso, ata kana mambu ya bo ketuba kepesa bibuti mpasi. Ya kyeleka, bibuti kesepelaka ntangu bana kemonisaka mabanza ti mawi na bo na yina metala minsiku ya lunungu. Kansi bantangu yankaka, mambu ya masonga yina mwana ketuba lenda monisa nde yandi mekuma ti kikalulu ya mbi. (Kuyantika 8:21) Bibuti fwete sala nki na ntangu yina? Kima ya ntete ya bibuti kevandaka na kikalulu ya kusala lenda vanda ya kunganina mbala mosi mwana sambu na mabanza ya mutindu yina. Kana bibuti kesala mutindu yina, ntama mingi ve bana talonguka nde bo fwete tubaka kaka mambu yina bo keyindula nde bibuti na bo kezolaka kuwa. Ya kyeleka, bibuti fwete songisa nswalu bana kana bo mebasisa bangogo ya kukonda luzitu, kansi luswaswanu kele na kati ya kulonga bana mutindu ya kusolula na luzitu yonso mpi kusonga bo mambu ya bo fwete tuba.

¹⁶ Inki mutindu bibuti lenda syamisa bana na kuvanda masonga ntangu bo kesolula? Aleah, yina beto tubilaka na luyantiku, ketuba nde: “Beto mesalaka na mpila nde kusolula kuvanda ya masonga na mutindu beto kewaka ve makasi mpambampamba kana bana na beto kezabisa beto mambu ya kepesa beto mpasi na ntima.” Tata mosi na zina ya Tom ketuba nde: “Beto vandaka kusyamisa mwana na beto ya nkento na kuzabisa beto mawi na yandi, ata na ntangu yandi vandaka kundima ve mutindu na beto ya kuyindula. Beto yindulaka nde kana beto kezenga yandi ntangu yonso ya yandi ketuba mpi kepusa yandi na ngolo na kusala luzolo na beto, yandi tawa boma mpi tazabisa beto ve mambu yina kele mpenza na ntima na yandi. Kansi, kuwidikila yandi kusyamisaka yandi na kuwidikila beto.” Ya kyeleka, bana fwete lemfuka na bibuti na bo. (Bingana 6:20) Kansi, kusolula na masonga yonso kepesaka bibuti dibaku ya kusadisa bana na bo na kuyedisa mayele ya kuyindula. Vincent, yina kele tata ya bana iya ya bankento, ketuba nde: “Mbala mingi beto vandaka kutubila mambote mpi mbi ya dyambu mosi buna na mpila nde bana na beto kumona bo mosi malanda ya kuluta mbote. Yo sadisaka bo na kuyedisa mayele ya kuyindula.”​—Bingana 1:1-4.

17. Na nki bibuti lenda tula ntima?

¹⁷ Ya kyeleka, ata kibuti mosi ve lenda sadila na mutindu ya kukuka bandongisila ya Biblia na yina metala kusansa bana. Kansi, beno lenda tula ntima nde bana na beno tavutula ntonda mingi sambu na bikesa ya masonga ya beno kesala sambu na kulonga bo na zola, na mutindu ya mbote mpi na kukanga ntima yonso. Yehowa tasakumuna mpenza bikesa ya beno kesala. (Bingana 3:33) Kikuma ya bikesa yina yonso kele nde Bakristu yonso kezolaka nde bana na bo kulonguka na kuzola Yehowa mutindu bo mosi kesalaka yo. Inki mutindu bibuti lenda lungisa lukanu yai ya kuluta mbote? Disolo yina kelanda tatubila mwa bametode ya sikisiki.

Keti Nge Keyibuka?

• Inki mutindu kubakisa bikalulu ya bana lenda sadisa kibuti na kukanga ntima?

• Inki mutindu zola ti disipline kekwendaka nzila mosi?

• Sambu na nki yo kele mfunu nde bibuti kusolula na masonga yonso ti bana na bo?

[Bifwanisu ya kele na lutiti 25]

Bibuti, keti beno lenda yibuka mambu ya beno vandaka kusala ntangu beno vandaka bana?

[Bifwanisu ya kele na lutiti 26]

Keti nge kesyamisaka bana na nge na kuvanda masonga ntangu beno kesolulaka mpi na kumonisa mawi na bo?