Ndinga ya Yehowa Kelunganaka Kaka
“Mfumu Nzambi, Nzambi na beno, me sala mambu yonso ya yandi tubaka; ata kima mosi bikalaka ve, yandi me lungisa mambu yonso mpenza.”—YOZUE 23:14.
1. Yozue kuvandaka nani, mpi nki yandi salaka penepene ya nsuka ya luzingu na yandi?
YOZUE kuvandaka mfumu mosi ya ngolo ya basoda mpi ya kukonda boma. Yandi vandaka muntu ya lukwikilu mpi ya kwikama. Yandi vandaka kutambula ti Moize mpi Yehowa kuponaka yandi na dikebi yonso sambu na kutwadisa dikanda ya Izraele na ntoto ya zelo na zelo ya boma mpi kunata bo na ntoto ya kufuluka na miliki ti bwiki. Penepene na nsuka ya luzingu na yandi, Yozue, muntu yai ya bo vandaka kuzitisa mingi, kusalaka diskure na yandi ya nsuka yina kusimbaka ntima ya bambuta ya Izraele. Ntembe kele ve nde, diskure yina kukumisaka ngolo lukwikilu ya bantu yina kulandaka yo. Yo lenda kumisa mpi lukwikilu na nge ngolo.
2, 3. Izraele vandaka ti luzingu ya nki mutindu ntangu Yozue kutubilaka bambuta ya Izraele, mpi yandi tubaka inki?
2 Yindula mambu yina kusalamaka, mutindu Biblia ketuba: “Bamvula mingi lutaka katuka ntangu ya Mfumu Nzambi pesaka ngemba na bantu ya Israele, ntangu yandi bedisaka bambeni yonso yina vandaka kuziunga bo. Yozue mpi vandaka me nuna mpenza. Yandi bingaka bantu yonso ya Israele, bambuta, bamfumu yonso ti bazuzi, ebuna yandi tubaka na bo nde: ‘Tala, mono me nuna.’”—Yozue 23:1, 2.
3 Yozue kukumaka ti bamvula penepene ya 110, mpi yandi zingaka na nsungi mosi ya kuluta kyese ya disolo ya bansadi ya Nzambi. Yandi monaka mpenza mambu ya nene yina Nzambi kusalaka mpi kulungana ya balusilu mingi yina Yehowa kupesaka. Yo yina, sambu na mambu yonso yina yandi monaka, yandi tubaka ti kundima yonso nde: “Beno me zaba mbote-mbote na ntima na beno yonso nde Mfumu Nzambi, Nzambi na beno, me sala mambu yonso ya yandi tubaka; ata kima mosi bikalaka ve, yandi me lungisa mambu yonso mpenza.”—Yozue 23:14.
4. Inki balusilu Yehowa kupesaka bantu ya Izraele?
4 Inki mambu Yehowa kutubaka yina kulunganaka na ntangu Yozue kuvandaka na luzingu? Beto tadila balusilu tatu yina Yehowa kupesaka bantu ya Izraele. Ya ntete, Nzambi kutubaka nde yandi tagulusa mpi takatula bo na kimpika. Ya zole, yandi tatanina bo. Ya tatu, yandi tasadisa bo. Yehowa mepesaka balusilu ya mutindu mosi na bansadi na yandi ya ntangu na beto, mpi beto memonaka mutindu yo melunganaka na ntangu yonso ya beto ke na luzingu. Kansi, na ntwala ya kutadila mambu yina Yehowa mesalaka na ntangu na beto, bika beto tadila mambu ya yandi salaka na bilumbu ya Yozue.
Yehowa Kugulusaka Bantu na Yandi
5, 6. Inki mutindu Yehowa kugulusaka bantu ya Izraele na Ezipte, mpi nki yo monisaka?
5 Ntangu bantu ya Izraele kudidilaka Yehowa sambu na bampasi ya bo vandaka kumona na kimpika na Ezipte, yandi wilaka bo mawa. (Kubasika 2:23-25) Na nti yina vandaka kupela tiya kansi vandaka kuzika ve, Yehowa kusongaka Moize nde: “Mono me kwisa kukulumuka sambu na kukatula [bantu na mono] na maboko ya bantu ya Ezipte ti kunata bo na nsi ya nkaka yina kele ya mbote mpenza ti ya nene, yina kele mpi na bima mingi ya kudia.” (Kubasika 3:8) Yo fwete vanda nde yo pesaka bo kyese mpenza na kumona mutindu Yehowa kulungisaka mambu yina! Ntangu Farao kubuyaka na kubika bantu ya Izraele kubasika na Ezipte, Moize kusongaka yandi nde Nzambi takumisa masa ya Nile menga. Mambu ya Yehowa kutubaka kulunganaka. Masa ya nzadi ya Nile kukitukaka menga. Bambisi kufwaka, mpi mpila ya kunwa masa yango kuvandaka ve. (Kubasika 7:14-21) Farao kuvandaka kaka ntu ngolo, mpi Yehowa kutindaka bandola yankaka uvwa. Mpi na ntwala ya kutinda konso ndola, yandi vandaka kutendula yo na ntwala. (Kubasika, bakapu 8-12) Na nima ya ndola ya kumi yina kufwaka bana nyonso ya ntete ya bantu ya Ezipte, Farao kupesaka bantu ya Izraele nzila ya kubasika. Mpi bo basikaka mpenza!—Kubasika 12:29-32.
6 Luguluku yina kupesaka Yehowa nzila ya kundima Izraele bonso dikanda ya yandi ponaka. Yo pesaka lukumu na Yehowa, sambu yandi lungisaka balusilu na yandi, ata mosi ve kukondaka kulungana. Yo monisaka nde Yehowa meluta banzambi yonso ya makanda. Kutanga disolo ya luguluku yina kekumisaka lukwikilu na beto ngolo. Yindula mutindu beto zolaka kudiwa kana beto vandaka pana! Ntembe kele ve nde Yozue kumonaka nde Yehowa kele “Muntu ya Kuluta Kuzanguka na zulu ya ntoto ya mvimba.”—Nkunga 83:18, NW.
Yehowa Kutaninaka Bantu na Yandi
7. Inki mutindu Yehowa kutaninaka bantu ya Izraele na maboko ya basoda ya Farao?
7 Inki beto lenda tuba sambu na lusilu ya zole yina Yehowa kutubaka nde yandi tatanina bantu na yandi? Yehowa kutubaka ve lusilu yai pwelele nde yandi tagulusa bantu na yandi na Ezipte mpi takotisa bo na Ntoto ya Lusilu. Yibuka nde Farao kuwaka makasi mpi kulandaka bantu ya Izraele ti basoda na yandi ya ngolo yina kuvandaka ti bapusupusu mingi ya bitumba. Yo fwete vanda nde ntangu yandi monaka bantu ya Izraele mekangama na mutambu na kati ya bangumba ti masa, Farao yina kuvandaka lulendo mingi kundimaka mpenza nde yandi takanga bo. Na ntangu yina, Nzambi kutulaka dituti bonso kibaka na kati ya bantu ya Izraele ti ya Ezipte sambu na kutanina bantu na yandi. Na lweka ya bantu ya Ezipte kuvandaka mpimpa, kansi na lweka ya bantu ya Izraele kuvandaka mwini. Ntangu dituti kukangaka bantu ya Ezipte nzila ya kukwenda na ntwala, Moize kutandulaka nti na yandi, mpi masa ya Nzadi ya Mbwaki kukabwanaka. Yo pesaka bantu ya Izraele nzila ya kutina, kansi yo vandaka mutambu sambu na bantu ya Ezipte. Yehowa kufwaka mpenza basoda yonso ya Farao, kansi yandi taninaka bantu na yandi na maboko ya basoda ya Farao yina zolaka kubedisa bo.—Kubasika 14:19-28.
8. Inki mutindu Yehowa kutaninaka bantu ya Izraele (a) na ntoto ya zelo na zelo mpi (b) ntangu bo kotaka na Ntoto ya Lusilu?
8 Na nima ya kusabuka Nzadi ya Mbwaki, bantu ya Izraele vandaka kuyungana na ntoto yina Biblia ketuba nde yo vandaka “ya zelo na zelo, ya nene ti ya boma, ntoto yina vandaka na banioka ya makasi ti bankutu. Kuna na ntoto yina vandaka zelo na zelo, masa ve.” (Kulonga 8:15) Kuna mpi, Yehowa kutaninaka bantu na yandi. Ebuna, beto tatuba nki sambu na yina metala kukota na bo na Ntoto ya Lusilu? Basoda ya ngolo ya Kanana kunwanisaka bo. Ata mpidina, Yehowa kusongaka Yozue nde: “Nge ti bantu yonso ya Israele beno bantu ke sabuka nzadi ya Yordani sambu na kwenda kukota na ntoto ya mono ke pesa beno. Na luzingu na nge yonso ata muntu ta kuka kubedisa nge ve. Mono ta vandaka ti nge ntangu yonso mutindu mono vandaka ti Moize. Mono ta bikisaka nge ve ata fioti.” (Yozue 1:2, 5) Mambu yai ya Yehowa kutubaka kulunganaka. Na kiteso ya bamvula sambanu, Yozue kubedisaka bantotila 31 mpi kubakaka kitini ya nene ya Ntoto ya Lusilu. (Yozue 12:7-24) Kana Yehowa kutaninaka bo ve, bo lendaka ve kununga ata fyoti.
Yehowa Kusadisaka Bantu na Yandi
9, 10. Inki mutindu Yehowa kusadisaka bantu na yandi na ntoto ya zelo na zelo?
9 Beto tadila ntangu yai lusilu ya tatu yina Yehowa kutubaka nde yandi tasadisa bantu na yandi. Ntangu fyoti na nima ya kugulusa bantu ya Izraele na Ezipte, Nzambi kusilaka bo nde: “Ntangu yai mono ta tindila beno madia yina ta katuka na zulu. Konso kilumbu bantu fweti basikaka na kulokuta madia yina me fwana sambu na kilumbu yina.” Kaka mutindu yandi tubaka, Nzambi kupesaka ‘madia yina kukatukaka na zulu.’ “Ntangu bantu ya Israele monaka yo, bo zabaka yo ve; bo yulanaka nde: ‘Yai nki?’” Yo vandaka mana, mampa yina Yehowa kusilaka na kupesa bo.—Kubasika 16:4, 13-15.
10 Na nsungi ya bamvula 40 yina bantu ya Izraele kusalaka na ntoto ya zelo na zelo, Yehowa kusadisaka bo mpi kupesaka bo madya ti masa. Nkutu, yandi salaka na mpila nde bilele na bo kupasuka ve, mpi makulu na bo kuvimba ve. (Kulonga 8:3, 4) Yozue kumonaka mambu yina yonso. Yehowa kugulusaka, kutaninaka, mpi kusadisaka bantu na yandi, kaka mutindu yandi silaka bo.
Luguluku na Ntangu na Beto
11. Inki mambu kulutaka na Brooklyn, na New York, na mvu 1914, mpi ntangu kulungaka ya kusala inki?
11 Inki beto lenda tuba sambu na ntangu na beto? Na suka ya Kitanu ya Oktobri 2, ya mvu 1914, Charles Taze Russell, yina vandaka kutwadisa kisalu ya Balongoki ya Biblia na ntangu yina, kukotaka na kisika bantu ya Betele ya Brooklyn, na New York, vandaka kuvukana sambu na kudya. Yandi tubaka na kyese yonso nde: “Mbote na beno yonso!” Ebuna, na ntwala ya kuvanda, yandi zabisaka na kyese yonso nde: “Ntangu ya bantu ya Makanda mesuka; luyalu ya bantotila na bo mesuka.” Ntangu kulungaka dyaka sambu Yehowa, Mfumu ya luyalanganu, kusala mambu sambu na bantu na yandi. Mpi yandi salaka yo mpenza!
12. Inki luguluku kusalamaka na mvu 1919, mpi yo kangulaka nzila na inki?
12 Kaka bamvula tanu na nima, Yehowa kugulusaka bantu na yandi na ‘Babilone ya Nene,’ kintinu ya ntoto ya mvimba ya mabundu ya luvunu. (Kusonga 18:2) Bantu fyoti na kati na beto kumonaka luguluku yina ya kyese. Ata mpidina, beto kemona pwelele mbuma yina yo butaka. Yehowa kuvutulaka lusambu ya bunkete mpi kuvukisaka bantu yina kuvandaka na mpusa ya ngolo ya kusamba yandi. Yehowa kutubaka mambu yai na nzila ya profete Yezaya: “Na bilumbu ke kwisa ngumba yina kele Nzo-Nzambi ta kuma ngumba mosi ya nda mpenza, yo ta luta bangumba yonso na nda. Bantu mingi ta kwisa kufuluka kuna.”—Yezaya 2:2.
13. Inki kuyela nge memonaka na kati ya bantu yina kesadilaka Yehowa?
13 Mambu yina Yezaya kutubaka kulunganaka mpenza. Na mvu 1919, bapakulami yina kubikalaka yantikaka kusala na ntoto ya mvimba mpi na kikesa yonso kampanye mosi yina kusalaka nde lusambu ya Nzambi ya kyeleka kuvanda ya kuzanguka. Na bamvu 1930, yo monanaka pwelele nde bo kumaka kuvukisa “mameme ya nkaka.” (Yoane 10:16) Ntete, bo vandaka mafunda, na nima bankama ya mafunda, mpi ntangu yai bo kele bamilio ya kepesa maboko na lusambu ya bunkete! Na mbona-meso mosi yina yandi bakaka, ntumwa Yoane kutendulaka nde bo kele kibuka ya nene ya “bantu mingi; ata muntu mosi ve lungaka kutanga bantu yina yonso. Bantu yina vandaka ya makanda yonso ti ya bandinga yonso ti ya bansi yonso.” (Kusonga 7:9) Inki mambu nge memonaka na luzingu na nge? Bambangi ya Yehowa kuvandaka ikwa na ntoto na ntangu nge longukaka kyeleka na mbala ya ntete? Bubu yai, ntalu ya bantu yina kesadila Yehowa meluta 6 700 000. Na mutindu yandi gulusaka bantu na yandi na Babilone ya Nene, Yehowa mekangulaka nzila na kuyela yina beto kemona ntangu yai na ntoto ya mvimba.
14. Inki luguluku tasalama dyaka?
14 Yehowa tagulusa dyaka bantu, mpi luguluku yina tatadila konso muntu yina kele na ntoto. Yehowa tamonisa ngolo na yandi ya kuyituka, yandi tafwa bantu yonso yina kebuyaka yandi, kansi yandi tagulusa bantu na yandi mpi takotisa bo na ntoto ya mpa kisika lunungu tavanda. Yo tavanda kyese mpenza na kumona nsuka ya mambi mpi luyantiku ya nsungi mosi ya kuluta kyese na luzingu ya bantu yonso.—Kusonga 21:1-4.
Lutaninu ya Yehowa na Bilumbu na Beto
15. Sambu na nki bansadi ya Yehowa ya ntangu na beto kele na mfunu ya lutaninu na yandi?
15 Mutindu beto memona, bantu ya Izraele ya bilumbu ya Yozue kuvandaka na mfunu ya lutaninu ya Yehowa. Keti bansadi ya Yehowa ya ntangu na beto kele mpi na mfunu ya lutaninu? Ee! Yezu kukebisaka balongoki na yandi nde: “Bo ta kanga beno, bo ta pesa beno na maboko ya bantu sambu bo monisa beno mpasi, ebuna bo ta fwa beno. Bantu ya bansi yonso ta menga beno sambu na mono.” (Matayo 24:9) Na nsungi ya bamvula mingi, bantu memengaka mpi menyokulaka na nku yonso Bambangi ya Yehowa na bansi mingi. Ata mpidina, yo ke pwelele nde Yehowa ke na kutanina bantu na yandi. (Roma 8:31) Ndinga na yandi kendimisa beto nde ata ‘tolotolo mosi ve ya bo ta sala sambu na kufwa beto’ takanga beto nzila na kusala kisalu na beto ya kusamuna mpi ya kulonga Kimfumu.—Yezaya 54:17.
16. Inki nzikisa nge memonaka yina kemonisa nde Yehowa ketaninaka bantu na yandi?
16 Ata bantu ya nsi-ntoto kemengaka bo, Bambangi ya Yehowa kelanda na kukuma mingi na bansi 236. Yai kele nzikisa ya kemonisa mpenza nde Yehowa kele ti beto sambu na kutanina beto na bantu yina kezola kufwa beto to kukanga beto munoko. Keti nge lenda yibuka bazina ya bamfumu ya politiki to ya mabundu yina kunyokulaka ngolo kibeni bansadi ya Nzambi? Inki mekuminaka bo? Bo ke na wapi ntangu yai? Mingi na kati na bo mesukaka mbi, kaka bonso Farao na bilumbu ya Moize ti Yozue. Ebuna, inki mekuminaka bansadi ya Nzambi ya ntangu yai yina mefwaka ya kwikama? Yehowa ketanina bo na mabanza na yandi. Yo kele kisika ya kuluta mbote ya lutaninu. Yo ke pwelele nde, na mambu ya metala lutaninu, ndinga ya Yehowa melunganaka.
Yehowa Kesadisa Bantu na Yandi Bubu Yai
17. Inki lusilu Yehowa kupesaka sambu na yina metala madya ya kimpeve?
17 Yehowa kusadisaka bantu na yandi na ntoto ya zelo na zelo. Yandi kesadisa beto mpi bubu yai. “Mpika ya kwikama mpi ya mayele” kedisaka beto na kimpeve. (Matayo 24:45, NW) Beto kezwaka nzayilu ya bakyeleka ya metala Nzambi yina vandaka ya kubumbana na nsungi ya bamvu-nkama mingi. Wanzyo kusongaka Daniele nde: “Kanga mukanda, bumba yo mbote-mbote tii kuna ntangu ya nsuka kwisa. [Bantu mingi tasosa ndambu na ndambu mpi nzayilu ya kyeleka takuma mingi, NW].”—Daniele 12:4.
18. Sambu na nki beto lenda tuba nde nzayilu ya kyeleka kele mingi bubu yai?
18 Beto kezinga ntangu yai na bilumbu ya nsuka, mpi nzayilu ya kyeleka mekuma mingi mpenza. Na ntoto ya mvimba, mpeve santu mesadisaka bantu yina kezolaka kyeleka na kubaka nzayilu ya Nzambi ya kyeleka mpi ya balukanu na yandi. Ba Biblia mpi mikanda yina kesadisa bantu na kubakisa bakyeleka ya mfunu yina kele na kati ya Biblia mekumaka mingi bubu yai. Mu mbandu, tadila tansi ya malongi na mukanda ya kulongukila Inki Biblia Kelongaka Mpenza?a Na kati ya bakapu na yo, beto lenda mona bantu-dyambu yai: “Inki Kele Kyeleka na Yina Metala Nzambi?,” “Bafwa Kele na Wapi?,” “Kimfumu ya Nzambi Kele Inki?,” mpi “Sambu na Nki Nzambi Mepesaka Nzila na Bampasi?” Bantu mekudiyulaka bangyufula yai na nsungi ya bamvula mingi. Ntangu yai, bamvutu na bangyufula yai kele. Ata na nima ya bamvu-nkama yina bantu kuzabaka ve mambu ya Biblia mpi yina Kikristu vandaka kulonga bantu malongi ya luvunu, Ndinga ya Nzambi menunga kaka mpi yo kesadisa bantu yonso yina kele na mpusa ya ngolo ya kusadila Yehowa.
19. Inki balusilu nge memonaka kulungana na yo, mpi yo mesadisaka nge na kubakisa inki?
19 Ya kyeleka, na mambu yonso ya beto memonaka mpenza na luzingu na beto, beto lenda tuba nde: “Mfumu Nzambi, Nzambi na beno, me sala mambu yonso ya yandi tubaka; ata kima mosi bikalaka ve, yandi me lungisa mambu yonso mpenza.” (Yozue 23:14) Yehowa kegulusaka, ketaninaka, mpi kesadisaka bansadi na yandi. Keti nge lenda tanga lusilu na yandi mosi yina melunganaka ve na ntangu yina yandi metulaka? Nge tamona ata mosi ve. Beto tavanda mayele kana beto ketula ntima na Ndinga ya Nzambi.
20. Sambu na nki beto lenda tula ntima na bilumbu kekwisa?
20 Inki beto lenda tuba sambu na bilumbu kekwisa? Yehowa mesongaka beto nde, mingi na kati na beto lenda tula kivuvu ya kuzinga na ntoto yina takituka paladisu ya kitoko. Bantu fyoti na kati na beto kele ti kivuvu ya kuyala ti Kristu na zulu. Ata kivuvu na beto kele inki, beto kele mpenza ti bikuma ya kubikala ya kwikama bonso Yozue. Kilumbu kele yina kivuvu na beto talungana. Na ntangu yina, beto tatala balusilu yonso yina Yehowa mepesaka, ebuna beto mpi tatuba nde: “Ata kima mosi bikalaka ve.”
[Noti na nsi ya lutiti]
a Yina Bambangi ya Yehowa mebasisaka.
Keti Nge Lenda Tendula?
• Yozue kumonaka kulungana ya nki balusilu ya Yehowa?
• Inki balusilu ya Nzambi nge memonaka kulungana na yo?
• Na yina metala Ndinga ya Nzambi, beto lenda tula ntima nde inki?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 23]
Yehowa kugulusaka bantu na yandi
[Kifwanisu ya kele na lutiti 23]
Inki mutindu Yehowa kutaninaka bantu na yandi na Nzadi ya Mbwaki?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 24]
Inki mutindu Yehowa kusadisaka bantu na yandi na ntoto ya zelo na zelo?
[Bifwanisu ya kele na lutiti 25]
Yehowa kesadisa bantu na yandi bubu yai